Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με μία από τις σοβαρότερες στεγαστικές κρίσεις της σύγχρονης ιστορίας της, καθώς τα επενδυτικά funds και οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων ελέγχουν πλέον 79 δισεκατομμύρια ευρώ σε κόκκινα δάνεια, αφήνοντας χιλιάδες δανειολήπτες σε απελπιστική κατάσταση. Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα καταγράφει τη χειρότερη επίδοση στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την ευκολία πρόσβασης σε στέγη, με τους πολίτες να δαπανούν το 35,5% του εισοδήματός τους για στέγαση, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου 19,2%.
Η κυριαρχία των funds στην ελληνική οικονομία
Το φαινόμενο των funds στην Ελλάδα έχει λάβει διαστάσεις που ξεπερνούν κάθε προηγούμενο. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η αξία των κόκκινων δανείων που διαχειρίζονται οι εταιρείες αυξήθηκε κατά 1,6 δισ. ευρώ μόνο στο δεύτερο τρίμηνο του 2025. Αυτή η εκρηκτική αύξηση αποτελεί το αποτέλεσμα του σχεδίου «Ηρακλής», που επέτρεψε στις τράπεζες να μεταφέρουν τα προβληματικά τους δάνεια σε εξειδικευμένα funds.
Από το 2021 έως το 2023, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 44 συναλλαγές μη εξυπηρετούμενων δανείων συνολικής αξίας άνω των 65 δισ. ευρώ. Η Τράπεζα Πειραιώς ολοκλήρωσε 24 συναλλαγές αξίας 18 δισ. ευρώ, η Alpha Bank 8 συναλλαγές αξίας 21,95 δισ., η Eurobank 4 συναλλαγές αξίας 6,5 δισ., και η Εθνική Τράπεζα 5 συναλλαγές αξίας 15,5 δισ. ευρώ.
Παράλληλα με την άνοδο των funds, η Ελλάδα βιώνει μία δραματική πτώση του ποσοστού ιδιοκατοίκησης. Από το ιστορικό υψηλό του 84,6% το 2005, το ποσοστό έχει κατρακυλήσει στο 61% το 2024, φέρνοντας τη χώρα κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο για πρώτη φορά στην ιστορία της.
Αυτή η ραγδαία μείωση κατά 23,6 ποσοστιαίες μονάδες μέσα σε δύο δεκαετίες αντικατοπτρίζει μία βαθιά κοινωνική αλλαγή. Ενδεικτικό είναι ότι το 75% των ατόμων άνω των 50 ετών ζει σε ιδιόκτητο σπίτι, ενώ μόλις το 30% των νέων δηλώνει ιδιοκατοίκηση. Οι νέοι Έλληνες εγκαταλείπουν το πατρικό τους σπίτι κατά μέσο όρο στα 30,7 έτη, έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου των 26,4 ετών.
Ο εφιάλτης των πλειστηριασμών
Αναλόγως, οι πλειστηριασμοί ακινήτων έχουν επίσης εκτοξευθεί σε πρωτοφανή επίπεδα. Το 2023 πραγματοποιήθηκαν 7.291 πλειστηριασμοί, αύξηση 26,6% σε σχέση με το 2022, ενώ το 2024 αποτέλεσε έτος-ρεκόρ με 12.476 ακίνητα να πωλούνται μέσω πλειστηριασμών, αξίας 1,32 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, τα στοιχεία αποκαλύπτουν μία ανησυχητική πραγματικότητα: περίπου το 75% των πλειστηριασμών αποβαίνουν άγονοι, ενώ στους επιτυχείς πλειστηριασμούς, τρίτα μέρη απέκτησαν μόνο το 50% περίπου των ακινήτων. Παρά ταύτα, εκτιμάται ότι την επόμενη τριετία αναμένεται να βγουν σε πλειστηριασμό 150.000 ακίνητα.
Οι μαρτυρίες δανειοληπτών αποκαλύπτουν ένα σύστημα που λειτουργεί με αθέμιτες και καταχρηστικές πρακτικές. Τα funds χρησιμοποιούν τακτικές όπως η κωλυσιεργία στην παροχή αναγκαίων βεβαιώσεων, η παραπληροφόρηση μέσω τηλεφωνικών οχλήσεων, και το «μαρτύριο της σταγόνας» με ψευδείς υποσχέσεις για ρυθμίσεις.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση δανειολήπτη που, αφού είχε ρυθμίσει την οφειλή του, αναγκάστηκε να καταφύγει στο δικαστήριο για να ζητήσει την ακύρωση διαταγής πληρωμής που εξέδωσε εις βάρος του η εταιρεία. Το δικαστήριο τελικά προστάτευσε τον δανειολήπτη, κρίνοντας ως καταχρηστική την έκδοση διαταγής πληρωμής κατά συνεργάσιμου δανειολήπτη.
Πιέσεις χωρίς επαρκή εποπτεία
Τα παραπάνω συντείνουν σε έντονες οικονομικές πιέσεις στα ελληνικά νοικοκυριά. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, σχεδόν το 1/3 των νοικοκυριών δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για στέγαση, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι μόλις 8,8%.
Το κόστος ενοικίασης ειδικότερα έχει καταστεί απαγορευτικό για τους περισσότερους, με το κόστος ενοικίασης ενός μικρού διαμερίσματος στην Αθήνα να αγγίζει το 72% του βασικού μισθού, καθιστώντας την αυτόνομη διαβίωση αδύνατη για πολλούς νέους εργαζόμενους.
Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω. Με την έλλειψη αυστηρής εποπτείας από την Τράπεζα της Ελλάδος και την αυξανόμενη πίεση των funds για μεγιστοποίηση των κερδών, οι δανειολήπτες βρίσκονται σε μία ολοένα και πιο ευάλωτη θέση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη προσδιορίσει την κατάσταση στην Ελλάδα ως «κρίση της δυνατότητας πρόσβασης σε κατοικία», ενώ παράγοντες του χρηματοπιστωτικού τομέα προειδοποιούν για 300.000 ακίνητα που αναμένεται να βγουν στο σφυρί στο επόμενο διάστημα.
Δικηγόροι και κοινωνικοί φορείς τονίζουν την ανάγκη για παρέμβαση της πολιτείας για τον περιορισμό της αυθαιρεσίας των funds. Χρειάζεται ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο που να προστατεύει τους δανειολήπτες από καταχρηστικές πρακτικές, με αυστηρότερους κανόνες διαφάνειας και υποχρέωση παροχής σαφών πληροφοριών.
Η αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ δανειοληπτών και funds δεν είναι απλώς θέμα οικονομικής πολιτικής, αλλά κοινωνικό ζήτημα που απαιτεί άμεση και ουσιαστική αντιμετώπιση.
