Ενώ είστε ξύπνιοι αλλά χαλαροί, ένα όνειρο – που όμως δεν είναι όνειρο – μπορεί να αρχίσει να ξετυλίγεται μπροστά σας. Είναι ο λεγόμενος ρεμβασμός ή ονειροπόληση – μια απελευθέρωση από την προσοχή και τις φροντίδες που απαιτεί η καθημερινότητα. Συναισθήματα από την παιδική ηλικία πλημμυρίζουν τη συνείδησή σας και για λίγες στιγμές ο πραγματικός και ο φανταστικός κόσμος γίνονται ένα.
Αυτό είναι το «Träumerei» («Ονειροπόλημα») του Γερμανού συνθέτη του 19ου αιώνα Ρόμπερτ Σούμαν (1810-1856). Αποτελεί το έβδομο από τα δεκατρία μικρά πιανιστικά κομμάτια της συλλογής Kinderszenen («Σκηνές από την παιδική ηλικία»). Σήμερα είναι το πιο γνωστό μεμονωμένο έργο του, αν και τότε ήταν μέρος της προσπάθειάς του να ξεπεράσει μια οικονομική δυσκολία και να καταφέρει να παντρευτεί τον έρωτα της ζωής του, την Κλάρα Βικ.
Το 1838, ο Σούμαν ήταν 28 ετών. Όλη του τη ζωή έγραφε μουσική για πιάνο. Όσο εμβάθυνε στις δυνατότητες του οργάνου, οι συνθέσεις του γίνονταν όλο και πιο πολύπλοκες και απαιτητικές, με αποτέλεσμα να έχουν μικρή απήχηση και χαμηλές πωλήσεις. Ένα πιο απλό μουσικό ύφος κρίθηκε αναγκαίο ώστε να καταφέρει να συγκεντρώσει χρήματα για τη δικαστική διαμάχη με τον πατέρα της Κλάρα, που αρνιόταν τον γάμο τους.
Η Κλάρα συνήθιζε να λέει πως ο Ρόμπερτ ήταν «σαν παιδί» με πολλούς τρόπους. Ο συνθέτης πήρε αυτή την παρατήρηση ως έμπνευση για το 15ο του έργο (Opus 15), τις Σκηνές από την παιδική ηλικία. Οι τίτλοι των κομματιών ήταν χαρακτηριστικοί: «Τυφλόμυγα», «Ο ιππότης με το ξύλινο αλογάκι», «Ένα παιδί που αποκοιμιέται» και φυσικά το «Ονειροπόλημα». Δεν προοριζόταν για παιδιά, αλλά για ενήλικες που αναζητούσαν την ανάμνηση της παιδικής ηλικίας.
Παρόλα αυτά, το τεχνικό τους επίπεδο ώθησε τον Σούμαν αρχικά να τα χαρακτηρίσει ως «εύκολα κομμάτια», έναν τίτλο που σύντομα εγκατέλειψε. Η συλλογή είχε εμπορική επιτυχία και τον βοήθησε να ανακάμψει οικονομικά.
«Εύκολα», μα συγκινητικά
Τα δεκατρία κομμάτια των Kinderszenen μπορεί να είναι σχετικά απλά από τεχνική άποψη, όμως απαιτούν λεπτότητα στην αφή και βαθιά κατανόηση της μουσικής φράσης. Σχεδόν όλοι οι μεγάλοι πιανίστες του τελευταίου αιώνα τα έχουν συμπεριλάβει στο ρεπερτόριό τους, με πιο διάσημο τον Βλαντίμιρ Χόροβιτς.
Η τεχνική δεξιότητα του Χόροβιτς υπήρξε θρυλική – η ερμηνεία του στη δυσκολότατη Σονάτα Νο. 2 του Ραχμάνινοφ έμεινε στην ιστορία. Κι όμως, διάλεξε να παίξει το «Träumerei» σε δύο σημαντικές στιγμές της καριέρας του: στην εμφάνισή του στον Λευκό Οίκο για τον Πρόεδρο Τζίμμυ Κάρτερ το 1978 και ως encore στην συναισθηματική του επιστροφή στη Μόσχα το 1986.
Το «Träumerei» είναι γραμμένο σε Φα μείζονα, σε τετράσημο μέτρο, και με ένδειξη «Moderato». Τα τέσσερα πρώτα μέτρα παρουσιάζουν ένα απλό θέμα λαχτάρας: μια παρατεταμένη νότα, ακολουθούμενη από νότες που ανεβαίνουν νοσταλγικά και κατόπιν κατεβαίνουν απαλά. Η φράση αυτή απαντάται με τέσσερα ακόμη μέτρα, που οδηγούν το θέμα σε μια ελαφρώς διαφορετική αρμονική κατεύθυνση. Πρόκειται για τη συνηθισμένη δομή πολλών μελωδιών.
Στην εκτέλεση του πιανίστα Τιμ Κο, τα πρώτα οκτώ μέτρα επαναλαμβάνονται εξ ολοκλήρου. Στη συνέχεια ακολουθεί αυτό που στη σύγχρονη μουσική θα ονομάζαμε «γέφυρα» – μια αντιθετική ενότητα που οδηγεί πίσω στην επανάληψη του αρχικού θέματος και καταλήγει σε ένα απλό, αλλά πλήρως ικανοποιητικό τέλος.
