Πρόσφατες εξελίξεις στην έρευνα για την νόσο του Αλτσχάιμερ δείχνουν μια πολλά υποσχόμενη μετατόπιση στην κατανόηση της νόσου που «κλέβει» την μνήμη, υποδηλώνοντας ότι κρίσιμες αλλαγές στον εγκέφαλο μπορούν να συμβούν δεκαετίες προτού εκδηλωθούν τα συμπτώματα.
Πρόσφατη μελέτη έχει αναγνωρίσει μια εξέλιξη δύο φάσεων της νόσου Αλτσχάιμερ, τονίζοντας μια σιωπηλή φάση που σκιαγραφείται από λεπτές αλλαγές στον εγκέφαλο πολύ πριν αρχίσει να γίνεται ξεκάθαρη η γνωστική παρακμή.
Η νόσος του Αλτσχάιμερ έχει μια μακρά προ-συμπτωματική περίοδο, με τις σχετικές αλλαγές να λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο «10, 15 ακόμη και 20 χρόνια πριν την έναρξη των συμπτωμάτων της σκέψης και της μνήμης», είπε στους Epoch Times ο Ιγκόρ Καμάργκο Φοντάνα, διευθυντής του προγραμματισμού επιστημονικών συνεδρίων της Ένωσης Αλτσχάιμερ.
Αυτή η έρευνα θα μπορούσε επίσης να ανοίξει νέες διόδους για πρώιμη ανίχνευση και στοχευμένες θεραπείες.
«Μία από τις προκλήσεις για την διάγνωση και αντιμετώπιση του Αλτσχάιμερ είναι ότι η πλειονότητα της ζημιάς στον εγκέφαλο συμβαίνει πολύ πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα», είπε σε δήλωση ο Δρ Ρίτσαρντ Τζ. Χόουντς, διευθυντής του NIH National Institute on Aging (Εθνικού Ινστιτούτου Γήρανσης του NIH). «Η ικανότητα να ανιχνεύουμε αυτές τις πρώιμες αλλαγές σημαίνει ότι, για πρώτη φορά, μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός ατόμου κατά τις αρχικές περιόδους της νόσου.»
Η πρώιμη φάση: «Σιωπηλή» και σταδιακή βλάβη
Πρόσφατη μελέτη χρηματοδοτούμενη από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (National Institutes of Health – NIH) παρείχε νέα στοιχεία για την πρόοδο της νόσου του Αλτσχάιμερ, στρώνοντας πιθανώς το δρόμο για πρώιμη ανίχνευση και επιλογές αντιμετώπισης.
Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Nature Neuroscience, λένε ότι το Αλτσχάιμερ επηρεάζει τον εγκέφαλο σε δύο διακριτές φάσεις: μια πρώιμη, «σιωπηλή» φάση που χαρακτηρίζεται από ήπιες αλλαγές, και μια μεταγενέστερη, συμπτωματική φάση που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη βλάβη και την συσσώρευση αμυλοειδών πλακών, οι οποίες σχετίζονται εδώ και καιρό με την διαταραχή.
Ερευνητές έχουν βρει ότι η αρχική φάση του Αλτσχάιμερ είναι ύπουλη, ξεδιπλώνεται αργά με τον καιρό και συμβαίνει πολύ πριν αρχίσουν να είναι αισθητά τα προβλήματα με την μνήμη. Κατά την διάρκεια αυτής της φάσης, παρατηρείται μια σταδιακή συσσώρευση β-αμυόειδών πλακών και κόμπων – σήμα κατατεθέν της νόσου Αλτσχάιμερ.
Αυτή η πρώιμη «σιωπηλή» φάση σημειώνεται από λεπτές αλλαγές στα κύτταρα του εγκεφάλου, συγκεκριμένα στους ανασταλτικούς νευρώνες, οι οποίοι μπορεί και να είναι οι πρώτοι που γίνονται ευάλωτοι, διαταράσσοντας την επικοινωνία μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, σύμφωνα με τον Φοντάνα. Αυτά τα κύτταρα βρίσκονται κυρίως στην περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την μνήμη, την όραση και την γλώσσα.
Η έρευνα αναγνώρισε συγκεκριμένα τον θάνατο των ανασταλτικών νευρώνων σωματοστατίνης, μια ομάδα που προηγουμένως υποτιμούταν για τον ρόλο της στην παθολογία του Αλτσχάιμερ. Αυτή η ανακάλυψη αντικρούει την προηγούμενη νοοτροπία ότι η νόσος προκαλεί ζημιά κυρίως στους διεγερτικούς νευρώνες οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων.
Η μεταγενέστερη φάση: ραγδαία επιδείνωση και συμπτώματα
Η δεύτερη φάση της νόσου του Αλτσχάιμερ είναι τελείως διαφορετική. Χαρακτηρίζεται από ταχεία συσσώρευση αμυλοειδών πλακών και κόμπων, σοβαρή νευρική βλάβη και συμπτώματα γνωστικής παρακμής όπως απώλεια μνήμης και σύγχηση, μαζί με αυξημένα επίπεδα φλεγμονής και κυτταρικών θανάτων. Οι ερευνητές έχουν βρει ότι αυτή η επιδείνωση συμβαίνει ως μέρος μιας περίπλοκης αλληλεπίδρασης αλλαγών μέσα στο νευρικό κύκλωμα.
Χρησιμοποιώντας προηγμένα εργαλεία γενετικής ανάλυσης, οι ερευνητές δημιούργησαν έναν ολοκληρωμένο χάρτη των αλλαγών στον εγκέφαλο που σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ. Επικεντρώθηκαν συγκεκριμένα στην μεσαία κροταφική έλικα, μια περιοχή του εγκεφάλου ζωτική για την γλώσσα, την μνήμη και την εικονική επεξεργασία, για να δείξουν την ευαισθησία της στην βλάβη που προκαλείται από το Αλτσχάιμερ.
Η μελέτη υποδηλώνει ότι σε αυτή την μεταγενέστερη φάση της νόσου, άλλα κύτταρα που σχετίζονται με την φλεγμονή – τα μικρογλοία και τα αστροκύτταρα – ξεκινούν να αντισταθμίζουν τις αρχικές αλλαγές απελευθερώνοντας μόρια ή αλλάζοντας την δομή τους, σύμφωνα με τον Φοντάνα.
«Αλλαγές στα φλεγμονώδη κύτταρα και τους ανασταλτικούς νευρώνες εξελίσσονται αργά για να δείξουν της γνωστές αλλαγές του Αλτσχάιμερ», είπε, «περιλαμβάνοντας την συσσώρευση αμυλοειδών πλακών και τον σχηματισμό παθολογίας τάυ κόμπων, που καταλήγει σε μια τελική κατάσταση.»
Επιπτώσεις για την διάγνωση και την θεραπεία
Η μελέτη μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις για την πρώιμη διάγνωση και τις στοχευμένες θεραπείες.
Τα αποτελέσματα αλλάζουν ριζικά την κατανόηση των επιστημόνων ως προς τον τρόπο που το Αλτσχάιμερ προκαλεί ζημιά στον εγκέφαλο και θα καθοδηγήσουν την ανάπτυξη νέων θεραπειών για αυτή την καταστροφική διαταραχή, σημείωσε ο Χόουντς σε δήλωση.
Αναγνωρίζοντας τις διακριτές φάσεις της ασθένειας, οι ερευνητές μπορούν να προσαρμόσουν καλύτερα την διάγνωση και την θεραπεία με τις συγκεκριμένες κυτταρικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στα διάφορα στάδια. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί επίσης να βελτιώσει τις πρώιμες παρεμβάσεις και την έκβαση των ασθενών.
Η «ευρύτερη εικόνα» είναι πως η μακρά προ-συμπτωματική περίοδος του Αλτσχάιμερ παρέχει ευκαιρίες για πρώιμη ανίχνευση και παρέμβαση για την πρόληψη της έναρξης των συμπτωμάτων της άνοιας, είπε ο Φοντάνα. «Εάν τα ευρήματα αυτής της εργασίας επιβεβαιωθούν από άλλα εργαστήρια», πρόσθεσε, «εγείρει την ερώτηση του εάν η αντιμετώπιση των αλλαγών στον εγκέφαλο που συμβαίνουν σε αυτό που οι συγγραφείς αποκαλούν την πρώτη «σιωπηλή» φάση μπορεί να επιβραδύνει, να καθυστερήσει ή να αποτρέψει την δεύτερη, πιο καταστροφική φάση.»
Ο Φοντάνα τόνισε την σημασία της αξιολόγησης αυτής της «σιωπηλής» φάσης χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό διαγνωστικών εργαλείων και ερευνώντας την σχέση της με τους βιοδείκτες του Αλτσχάιμερ, όπως τα αμυλοειδή και τα τάυ.
Κοιτάζοντας μπροστά, η μελέτη θέτει τα θεμέλια για μελλοντικές έρευνες πάνω στην νόσο του Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας. Εξετάζοντας την σχέση μεταξύ των διαφόρων κυτταρικών τύπων και τους ρόλους τους στην πρόοδο της νόσου, οι επιστήμονες στοχεύουν να αναγνωρίσουν τους προστατευτικούς παράγοντες και τους μηχανισμούς άμυνας για πιθανές θεραπείες. Ο Φοντάνα σημείωσε ότι η Ένωση Αλτσχάιμερ χρηματοδοτεί τις σχετικές ερευνητικές μελέτες.
