Σχολιασμός
Για πολλούς εξωτερικούς παρατηρητές, ιδιαίτερα για τους προοδευτικούς Αμερικανούς, οι σκανδιναβικές χώρες — Σουηδία, Νορβηγία, Δανία, Φινλανδία και Ισλανδία — αντιπροσωπεύουν μια πραγματική ουτοπία. Χαρακτηρισμένες από ένα εγκαλιταριανιστικό ήθος και μεγάλα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, φαίνεται να ενσαρκώνουν ένα συγκεκριμένο όραμα για το τι θα μπορούσε να είναι η Αμερική: κοινωνίες όμορφων, μορφωμένων ανθρώπων που απολαμβάνουν δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, ισχυρά δίκτυα κοινωνικής ασφάλισης και εκτεταμένη ισότητα των φύλων.
Αρχικά, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί το σκανδιναβικό μοντέλο προσελκύει θαυμασμό.
Τα έθνη της περιοχής κατατάσσονται σταθερά μεταξύ των πιο «ίσων» στον κόσμο λόγω της εκτεταμένης κατανομής εισοδήματος μέσω της υψηλής φορολογίας και των εκτεταμένων συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας που περιλαμβάνουν δημόσιες υπηρεσίες όπως η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη, οι οποίες είναι τεχνικά καθολικές. Επιπλέον, είναι επίσης παγκόσμιοι ηγέτες στην ισότητα των φύλων, προσφέροντας γενναιόδωρη γονική άδεια που βοηθά στη διασφάλιση της συνεχιζόμενης συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό. Επίσης, δεδομένου ότι η κοινωνική εμπιστοσύνη ιστορικά ήταν υψηλή και η πολιτική διαφθορά χαμηλή, οι σκανδιναβικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται από ένα αίσθημα ενότητας και κοινωνικής ευθύνης που είναι σπάνιο σε άλλα μέρη του κόσμου.
Ωστόσο, μπείτε στον κόσμο του σκανδιναβικού νουάρ. Αυτό το είδος αστυνομικής λογοτεχνίας προέρχεται από τη Σκανδιναβία και παρουσιάζει, μέσα από μυθιστορήματα και τηλεοπτικές σειρές, μια έντονα αντίθετη, ζοφερή απεικόνιση της ζωής στον Βορρά: μακρινούς, σκοτεινούς χειμώνες, άγονα τοπία και μελαγχολικούς, απογοητευμένους πρωταγωνιστές που μάχονται με εσωτερικούς δαίμονες ενώ λύνουν φρικιαστικά εγκλήματα. Εδώ, οι ψυχρές, σύνθετες πραγματικότητες της ζωής εισβάλλουν στο γραφικό εξωτερικό.
Αυτό το σκοτεινό αφηγηματικό στυλ έχει βαθιές ρίζες, που ανάγονται σε μορφές όπως ο Νορβηγός δραματουργός του 19ου αιώνα Χένρικ Ίψεν, ο Δανός φιλόσοφος Σόρεν Κίρκεγκωρ και ο Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Πιο πρόσφατα, συγγραφείς όπως ο Στηγκ Λάρσον (συγγραφέας του «Το κορίτσι με το τατουάζ του δράκου») και ο Χέννινγκ Μάνκελ (δημιουργός της σειράς Wallander) έχουν κερδίσει παγκόσμια αναγνώριση για ιστορίες που όχι μόνο απεικονίζουν δολοφονίες αλλά και βαθιά ριζωμένη κοινωνική δυσφορία. Ο μισογυνισμός, ο ρατσισμός, ο βιασμός, η μισανδρία, η βία των συμμοριών και η αποξένωση είναι κεντρικά θέματα σε αφηγήσεις όπου οι επικεφαλής αστυνομικοί ερευνητές κάθε τόσο απέχουν πολύ από το να είναι ηρωικοί. Αντίθετα, είναι κουρασμένα, συναισθηματικά τραυματισμένα άτομα, που συχνά στρέφονται στο αλκοόλ για να αντιμετωπίσουν το σκοτεινό υπογάστριο της κοινωνίας. Και αυτό δεν είναι απλώς μυθοπλασία.
Σήμερα, κάτω από το πέπλο της κοινωνικοοικονομικής ισχύος και της πολιτικής σταθερότητας, οι σκανδιναβικές χώρες χαρακτηρίζονται από αυξανόμενες προκλήσεις. Για παράδειγμα, οι γραφειοκρατίες της χώρας που κάποτε φημίζονταν για την αποτελεσματικότητά τους, όχι μόνο είναι διογκωμένες, αλλά πνίγουν την οικονομική ανάπτυξη, την τεχνολογική καινοτομία και την πολιτική ευελιξία. Η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη, αν και φαινομενικά «δωρεάν» στο σημείο παροχής υπηρεσιών, υποφέρουν από μη ικανοποιητικά αποτελέσματα και μεγάλους χρόνους αναμονής. Επιπλέον, η κοινωνική συνοχή —κάποτε καθοριστικό χαρακτηριστικό της περιοχής— επιδεινώνεται. Και ο κύριος λόγος για αυτό είναι ότι η μετανάστευση, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, έχει δοκιμάσει —και σπάσει— τα όρια της ολοκλήρωσης. Η Σουηδία, ειδικότερα, έχει βιώσει μια ιστορική αύξηση του βίαιου εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν καθημερινών πυροβολισμών και βομβιστικών επιθέσεων που προέρχονται από φυλετικές διαμάχες και διαφορές συμμοριών που σχετίζονται με διαμάχες μεταξύ διαφόρων ομάδων μεταναστών.
Έτσι, η αλήθεια για τις σκανδιναβικές χώρες σήμερα βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην εικόνα ενός ουτοπικού μοντέλου και σε αυτήν μιας νουάρ δυστοπίας. Αλλά πώς συμβιβάζουν οι Σκανδιναβοί αυτή την ένταση; Και γιατί ανέχονται την πολιτική που της επιτρέπει να επιμένει; Η απάντηση βρίσκεται στην ιστορία. Συγκεκριμένα, οι σκανδιναβικές χώρες δεν ήταν πάντα πλούσιες και ασφαλείς. Αντιθέτως, τμήματα της περιοχής ήταν απελπιστικά φτωχά μέχρι και τον εικοστό αιώνα. Και επειδή τα σημερινά συστήματα κοινωνικής πρόνοιας είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών που έγιναν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, παραμένει μια βαθιά πολιτισμική μνήμη δυσκολιών.
Ως αποτέλεσμα, οι σκανδιναβικές κοινωνίες ασχολούνται περισσότερο με τις επίμονες ατέλειες παρά με τις επιτυχίες που έχουν επιτευχθεί. Έτσι, δεδομένου ότι τα πιο σημαντικά προβλήματα έχουν ήδη αντιμετωπιστεί, οι πολιτικές συζητήσεις δεν επικεντρώνονται στη μεγάλη εικόνα αλλά σε ολοένα και πιο μικρά και περιθωριακά ζητήματα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, για να κερδίσει κανείς ψήφους, πρέπει να διογκώσει αυτά τα ζητήματα — αλλιώς θα κατηγορηθεί για αδιαφορία. Κατά συνέπεια, ο τόνος της σκανδιναβικής πολιτικής είναι δυσανάλογα ζοφερός και θεατρικός, χαρακτηριζόμενος από ατελείωτες συζητήσεις για την αντιμετώπιση των «ανισοτήτων» και προβλημάτων που, με βάση τα παγκόσμια πρότυπα, μόλις που καταγράφονται.
Αυτή η νωθρότητα είναι ιδιαίτερα εμφανής στη Σουηδία, τη μεγαλύτερη και πιο ισχυρή από τις σκανδιναβικές χώρες. Ως «μεγάλος αδελφός» της περιοχής, η χώρα θαυμάζεται και ελέγχεται εξονυχιστικά από άλλους. Οι πολιτιστικές της εξαγωγές —συμπεριλαμβανομένης της αστυνομικής λογοτεχνίας— τείνουν να κυριαρχούν στις παγκόσμιες αντιλήψεις για τον Βορρά. Πρόσφατα, το σουηδικό πολιτικό κλίμα έχει γίνει πιο σκούρο, με αμφότερα τα αριστερά λαϊκιστικά και εθνικιστικά κόμματα να κερδίζουν έδαφος και την παραδοσιακή πολιτική συναίνεση να καταρρέει υπό το βάρος των νέων πραγματικοτήτων.
Επομένως, το παράδοξο της πολιτικής του σκανδιναβικού νουάρ πηγάζει και αντανακλά τη διττή φύση αυτών των κοινωνιών. Σε μια εποχή ραγδαίων παγκόσμιων αλλαγών και προκλήσεων που απαιτούν θεμελιώδεις προσαρμογές, βρίσκονται παγιδευμένοι σε ένα είδος πολιτικού κενού όπου ο εξωτερικός έπαινος και η εσωτερική αυτοαπορρόφηση καθιστούν την απαραίτητη επανεκτίμηση των κοινωνικών, οικονομικών και άλλων πολιτικών του παρελθόντος και του παρόντος εξαιρετικά δύσκολη. Γιατί αν ζεις σε έναν παράδεισο, δεν συνεπάγεται η αλλαγή υποβάθμιση; Το αποτέλεσμα είναι μια κατάσταση όπου η λαϊκή δυσαρέσκεια και το πολιτικό άγχος αλληλοτροφοδοτούνται σε καθοδικές σπείρες.
του Anders W. Edwardsson
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της Epoch Times.
