Ο Παναγιώτης Χριστοδουλάκης, πρόεδρος του Πανελλήνιου Κέντρου Οικολογικών Ερευνών (ΠΑΚΟΕ), αποτελεί μια εμβληματική μορφή στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα.
Η πορεία του ξεκίνησε πριν από 55 χρόνια, όταν, σε ηλικία 25 ετών, εκπόνησε το διδακτορικό του με θέμα την ατμοσφαιρική ρύπανση από μόλυβδο στο κέντρο της Αθήνας. « Τότε ήταν τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούσαν μολυβδούχο βενζίνη, τη σούπερ και την απλή. Οι συγκεντρώσεις του μολύβδου, που είναι πολύ επικίνδυνο μεταλλικό στοιχείο, στην ατμόσφαιρα ήταν πάρα πολύ υψηλές», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η προσπάθειά του να αναδείξει το πρόβλημα της ρύπανσης τον έφερε αντιμέτωπο με τις αρχές. «Πήγα να περάσω το διδακτορικό μου εδώ στην Αθήνα κι επειδή τάραξα τα νερά της εξουσίας με την έκδοση δύο δελτίων που είχα βγάλει τότε, δεν το πέρασαν εδώ στο πανεπιστήμιο της Αθήνας και αναγκάστηκα να πάω στο Λάνκαστερ και να το περάσω μέσα σε δύο μήνες, με άριστα βέβαια εκεί στην Αγγλία», σημείωσε.
Το ΠΑΚΟΕ, μια ανάγκη, ένας αγώνας
Το 1979, νιώθοντας την ανάγκη να προβάλει τα περιβαλλοντικά ζητήματα, ίδρυσε στις 16 Ιουνίου του 1979 το ΠΑΚΟΕ μαζί με άλλους δέκα συνεργάτες και καθηγητές. «Βασικός ιδρυτής είμαι εγώ και άλλοι 10 συνεργάτες μου, καθηγητές και αυτοί στο πανεπιστήμιο της Αθήνας – μαζευτήκαμε και ιδρύσαμε το Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών», ανέφερε.
Σήμερα, το ΠΑΚΟΕ συνεχίζει το έργο του με δράσεις όπως εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού και ελέγχους ποιότητας νερού σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, την εξυγίανση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη θαλάσσια ρύπανση, μετρήσεις για τις κατάλληλες και ακατάλληλες παραλίες εντός και εκτός Αττικής, την παιδική παχυσαρκία κ.ά. Έχει καταγράψει εκατοντάδες παραβάσεις, έχει ασκήσει πίεση σε κρατικούς μηχανισμούς, έχει εκδώσει πολυσέλιδες εκθέσεις και έχει διοργανώσει δράσεις ενημέρωσης του κοινού. Όπως λέει ο ίδιος: «Το ότι ασχολούμαι ακόμα με πείσμα οφείλεται στο ότι δυστυχώς δικαιώνομαι συνεχώς…»
Στο μηνιαίο περιοδικό που εκδίδει, «ΟΙΚΟνομία για το περιβάλλον», αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είμαστε ένας μη κερδοσκοπικός ιδιωτικός οργανισμός που λάβαρό του έχει κάνει την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης απέναντι σε κάθε είδους έγκλημα. Και όχι μόνο οικολογικό. 46 χρόνια τώρα καταγγέλλουμε τα εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος. Τώρα πια δεν θα περιοριστούμε σε μετρήσεις ρύπανσης, διαχείρισης δασών, απόβλητα, τοξικές ουσίες και εφαρμογές εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Θα υψώσουμε τη φωνή μας απέναντι σε κάθε ανομία. Και μέσα από την εφημερίδα μας και μέσα από εκστρατείες ενημέρωσης και μέσα από δελτία Τύπου και μέσα από ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές. ΓΙΑΤΙ ΑΞΙΖΟΥΜΕ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ.»
«Το ΠΑΚΟΕ προσφέρει κοινωνικό έργο, λειτουργώντας ως μοχλός πίεσης προς την κυβέρνηση και τους θεσμικούς φορείς για να αντιλαμβάνονται καλύτερα και πιο γρήγορα τα θέματα του περιβάλλοντος» είναι το μήνυμα που έχει στείλει η κυβέρνηση στο Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών.
Ο ίδιος ο κύριος Χριστοδουλάκης έχει δηλώσει: «Μετά από 46 χρόνια συνεχούς αγώνα και δράσης σαν ΠΑΚΟΕ, εγώ και οι συνεργάτες μου δεν δίνουμε το δικαίωμα σε κανέναν που δεν έχει σχέση με την ποιότητα ζωής και το περιβάλλον να νομίζει ότι έχει σχέση. Όταν δεν έχει σχέση, κάθεται στην άκρη και παρακολουθεί… Τα δικαστήρια και ο λόγος στους πολίτες είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που εμείς υιοθετούμε.»
Η αλήθεια πίσω από τη βιτρίνα του Πειραιά
Ο Πειραιάς αποτελεί μια από τις περιοχές που έχουν δεχθεί έντονη κριτική από τον κο Χριστοδουλάκη για την περιβαλλοντική του κατάσταση. «Πέρα από το 1,5 εκατομμύριο πολίτες που υπάρχουν στον Δήμο Πειραιά, οι οποίες με τις δραστηριότητές τους ρυπαίνουν, έχουμε και τις βιομηχανίες που είναι στη βιομηχανική ζώνη της Ελευσίνας και του Περάματος και στο Κερατσίνι, τον βιολογικό καθαρισμό στο Πέραμα, τις δεξαμενές του πετρελαίου, στη Δραπετσώνα είναι γύρω στα 10 εργοστάσια που ρυπαίνουν συνεχώς, και η Ελευσίνα που είναι η βιομηχανική ζώνη της δυτικής Αττικής – όλα αυτά συνθέτουν ένα παζλ, που δυστυχώς στον Πειραιά γίνεται μια κατάσταση που δεν περιγράφεται. Στο λιμάνι ελλιμενίζονται καθημερινά γύρω στα 50 με 70 πλοία που με τα φουγάρα τους ρυπαίνουν ασύστολα, με το πετρέλαιο μαζούτ που καίνε οι περισσότεροι. Τα αιωρούμενα σωματίδια στον Πειραιά πριν μια εβδομάδα ήταν 10 φορές πάνω από τα ανεκτά όρια [όπως τα έχει καθορίσει] ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Ο Πειραιάς θεωρείται μια χαβούζα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και όχι μόνο.»
Η παρουσία της Cosco στον Πειραιά επίσης προκαλεί ανησυχία. Η Cosco, σύμφωνα με τον κο Χριστοδουλάκη, επιβαρύνει επιπλέον την περιοχή. «Η Cosco είναι κράτος εν κράτει, είναι βασικός μέτοχος στον ΟΛΠ, έχει το management του λιμανιού του Πειραιά [… ] Έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο νομικό πρόβλημα: εκεί που είναι η προβλήτα αυτή δεν έπρεπε να είναι, απαγορεύεται, έχει βγει έξω από τον λιμενοβραχίονα 45 μέτρα», υπογράμμισε. «Έχει και μια ναυπηγοεπισκευαστική βάση στο Πέραμα, άλλη ιστορία και αυτή, το κράτος τη στηρίζει γιατί βγάζει λεφτά από αυτό.»
Οι μεγάλες μάχες – και οι χαμένες και οι κερδισμένες
Ο Παναγιώτης Χριστοδουλάκης έχει ζήσει καταστάσεις που θα τρόμαζαν και τον πιο ψύχραιμο ακτιβιστή. «Μου είχαν δώσει πληροφορία για ένα κινεζικό πλοίο που έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά και μετέφερε ανθρώπινα όργανα μέσα σε κατεψυγμένα ψωμιά. Οι τρεις Κινέζοι που το αποκάλυψαν εξαφανίστηκαν μετά. Δεν ξέρω αν τους εξαφάνισαν ή αν φοβήθηκαν.»
Όμως δεν είναι μόνο τα μεγάλα και «σκοτεινά». Είναι και η καθημερινότητα που πονάει: «Πριν μια εβδομάδα, είδα μπροστά μου έναν άνθρωπο να σκοτώνει δυο μικρά σκυλάκια με όπλο. Κανείς δεν αντέδρασε. Ήρθε το 100 και πάλι τίποτα. Διέφυγε.»
«Τα τρία μεγάλα κακά της μοίρας μας»
Ο πρόεδρος του ΠΑΚΟΕ δεν διστάζει να μιλήσει ευθέως. Επισημαίνει τρεις κύριους κινδύνους για την υγεία και το περιβάλλον: «Ο πρώτος είναι τα νανοσωματίδια των πλαστικών: υπάρχουν ακόμα και μέσα στη μήτρα της εγκύου. Ο δεύτερος είναι το νερό: έχουμε λειψυδρία και κακή ποιότητα. Και ο τρίτος η ατμοσφαιρική ρύπανση: πεθαίνουν κάθε χρόνο 300.000 άνθρωποι στην ΕΕ εξαιτίας της.»
Ο Έλληνας σήμερα: αδιάφορος ή αφυπνισμένος;
«Ο σύγχρονος Έλληνας είναι κουρασμένος… κατηγοριοποιημένος. Ο φτωχός δεν προλαβαίνει να σκεφτεί αν το νερό είναι καθαρό ή αν το γάλα είναι μολυσμένο και ο πλούσιος ενδιαφέρεται μόνο να κάνει κανένα πρόγραμμα να ‘κονομήσει. Αλλά κάτι αλλάζει. Σε σχέση με πριν 10 χρόνια, βλέπω περισσότερο ενδιαφέρον.»
Και συνεχίζει: «Το πρόβλημα είναι ότι όλα γίνονται για το θεαθήναι. Στη Μάνδρα είχαμε 27 νεκρούς. Στο Μάτι, 107. Και τους αθώωσαν όλους. Τώρα τα Τέμπη. Αυτά δεν ξεχνιούνται.»
Ένα μήνυμα, μια τελευταία λέξη
Κλείνοντας τη συζήτηση, όταν τον ρωτήσαμε ποιο είναι το βαθύτερο «γιατί» σε όλα όσα έχει κάνει μέχρι σήμερα, απάντησε με απλότητα:
«Το περιβάλλον είναι το σπίτι μας. Αν δεν αρχίσουμε να το φροντίζουμε, δεν θα υπάρχει τίποτα για να ζήσουμε. Να προβληματιστούν οι πολίτες. Αυτό θέλω.»
