Αυξημένη ανησυχία για την ασφάλεια κρίσιμων ευρωπαϊκών υποδομών προκαλεί το πρόσφατο περιστατικό στη Βαλτική Θάλασσα, κατά το οποίο πλοίο, που φέρεται να ανήκει στη ρωσική αποκαλούμενη «σκιώδη αρμάδα», εντοπίστηκε σε ύποπτη εγγύτητα προς το υποθαλάσσιο καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Πολωνίας και Σουηδίας.
Ο υπουργός Άμυνας της Πολωνίας ανακοίνωσε ότι περιπολικό αεροσκάφος του πολωνικού πολεμικού ναυτικού εκτέλεσε επιχείρηση αποτροπής κατά του ρωσικού σκάφους, το οποίο εντοπίστηκε να πραγματοποιεί ύποπτους ελιγμούς πλησίον του στρατηγικής σημασίας καλωδίου ηλεκτρικής ενέργειας. Το εν λόγω καλώδιο εξασφαλίζει την απρόσκοπτη διασύνδεση των ενεργειακών συστημάτων Πολωνίας και Σουηδίας, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της ευρύτερης περιοχής.
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ, αναφερόμενος στη σοβαρότητα του επεισοδίου, δήλωσε: «Ρωσικό πλοίο από τη ‘σκιώδη αρμάδα’, υποκείμενο σε κυρώσεις, πραγματοποίησε ύποπτους ελιγμούς κοντά στο καλώδιο που συνδέει την Πολωνία με τη Σουηδία». Παράλληλα, κυβερνητικές πηγές της Πολωνίας υπογράμμισαν ότι η έγκαιρη κινητοποίηση των πολωνικών δυνάμεων απέτρεψε την περαιτέρω δραστηριοποίηση του συγκεκριμένου σκάφους στην περιοχή.
Το περιστατικό καταγράφεται σε μία συγκυρία αυξημένων εντάσεων στη Βαλτική Θάλασσα, όπου τα τελευταία έτη έχει διαπιστωθεί σημαντική δραστηριοποίηση ρωσικών πλοίων στα χωρικά ύδατα και την ΑΟΖ κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ.
Η «σκιώδης αρμάδα» και η σημασία της για τη Ρωσία
Η λεγόμενη «σκιώδης αρμάδα» αναφέρεται σε πλοία, πολλά εκ των οποίων καταγράφονται σε διεθνείς ναυτιλιακές λίστες ως αλλαγής σημαίας («flag of convenience»), τα οποία, σύμφωνα με ευρωπαϊκές και αμερικανικές υπηρεσίες ασφαλείας, χρησιμοποιούνται από τη Ρωσία για τη μεταφορά υπό καθεστώς κυρώσεων εμπορευμάτων, αλλά και για την παρακολούθηση ή/και πιθανή δολιοφθορά κρίσιμων ναυτικών και ενεργειακών υποδομών.
Η λειτουργία αυτών των πλοίων έχει προκαλέσει ανησυχία στα κράτη της Βόρειας Ευρώπης, ειδικά μετά σειρά περιστατικών σαμποτάζ ή καταγραφής εικονικού ενδιαφέροντος κοντά σε καλώδια, αγωγούς και άλλο εξοπλισμό υποδομής που διασχίζει τη Βαλτική.
Πολωνική αντίδραση και ευρωπαϊκό πλαίσιο ασφαλείας
Η Βαρσοβία, σε συνεργασία με συμμάχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, έχει ενισχύσει τα τελευταία χρόνια τα μέτρα επιτήρησης και έγκαιρης προειδοποίησης στο Μεγάλο Σχέδιο Προστασίας Κρίσιμων Υποδομών. Το συγκεκριμένο επεισόδιο αναδεικνύει, σύμφωνα με Πολωνούς αξιωματούχους, τη διαρκή απειλή που αντιμετωπίζουν αναγκαίες ενεργειακές διασυνδέσεις από εξωτερικές παρεμβολές.
Πηγές του πολωνικού υπουργείου Άμυνας ανέφεραν ότι «οι δυνάμεις ασφαλείας της χώρας παραμένουν σε διαρκή επιφυλακή και θα συνεχίσουν να προστατεύουν αποφασιστικά όλες τις στρατηγικές υποδομές που υπάγονται στην ευθύνη της Πολωνίας».
Το θέμα της ασφάλειας των υποθαλάσσιων καλωδίων και των ενεργειακών αγωγών βρίσκεται ήδη στο προσκήνιο της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας, ιδίως μετά τα περιστατικά βανδαλισμού στο φυσικό αέριο North Stream το 2022. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ενισχύσει τη συνεργασία των κρατών-μελών για την ανταλλαγή πληροφοριών και τη συντονισμένη θαλάσσια επιτήρηση, προκειμένου να αποτραπούν ενδεχόμενες επιθέσεις ή επιχειρήσεις δολιοφθοράς σε κρίσιμες υποδομές.
Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη επιτυχής αποτροπή του πολωνικού ναυτικού αναδεικνύει τόσο τα αυξημένα μέτρα αστυνόμευσης που εφαρμόζονται, όσο και την ευαισθησία της περιοχής της Βαλτικής σε θέματα ασφαλείας, υπό το πρίσμα της ρωσο-ευρωπαϊκής αντιπαράθεσης.
Ανοιχτός ο κίνδυνος για το μέλλον
Παρά την άμεση και επιτυχή αντίδραση των πολωνικών αρχών, ειδικοί προειδοποιούν ότι η απειλή κατά των ευρωπαϊκών ενεργειακών διασυνδέσεων στη Βαλτική και αλλού παραμένει. Η συνεχιζόμενη δραστηριότητα της ρωσικής «σκιώδους αρμάδας», είτε για παρακολούθηση είτε για άλλες επιθετικές ενέργειες, καθιστά επιτακτική την ενίσχυση της επιτήρησης και της διακρατικής συνεργασίας στην περιοχή.
Η Πολωνία, καθώς και οι βαλτικές και βόρειες χώρες, επαναλαμβάνουν την ανάγκη για διαρκή επαγρύπνηση, ξεκαθαρίζοντας ότι κάθε προσπάθεια παρενόχλησης υποδομών θα αντιμετωπίζεται με αποφασιστικότητα, στο πλαίσιο τόσο της εθνικής όσο και της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
