Ανάλυση ειδήσεων
Η νέα Λευκή Βίβλος του Πεκίνου για την COVID-19 δεν αποτελεί απλώς επανάληψη της γνωστής ρητορικής του. Αντιθέτως, σύμφωνα με αναλυτές, προχωρά ένα βήμα παραπέρα, ενσωματώνοντας επιθετική προπαγάνδα και στρατηγική παραπληροφόρησης, την οποία χαρακτηρίζουν ως απόπειρα συγκάλυψης της ευθύνης για μια παγκόσμια κρίση που στοίχισε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους και αποσταθεροποίησε την παγκόσμια οικονομία.
Η 23σέλιδη έκθεση, με τίτλο «Covid‑19 Prevention, Control and Origins Tracing: China’s Actions and Stance» («Πρόληψη, Έλεγχος και Ιχνηλάτηση της Προέλευσης της COVID-19: Ενέργειες και Θέσεις της Κίνας»), επιρρίπτει την ευθύνη για την προέλευση του ιού SARS-CoV-2 στις Ηνωμένες Πολιτείες, περιλαμβάνει αιχμές κατά της κυβέρνησης Τραμπ και αφιερώνει ολόκληρη ενότητα στην απόρριψη δικαστικής απόφασης που επιδίκασε αποζημίωση άνω των 24 δισ. δολαρίων στην Πολιτεία του Μισσούρι, λόγω απόκρυψης κρίσιμων δεδομένων και συσσώρευσης μέσων ατομικής προστασίας από πλευράς Πεκίνου.
Ο Τανγκ Τζινγιουάν, αναλυτής θεμάτων Κίνας που διαμένει στις ΗΠΑ και διαθέτει ιατρικό υπόβαθρο, σχολίασε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι, σε περίπτωση που υπάρξουν αδιάσειστα στοιχεία ότι ο ιός προήλθε από κρατικά υποστηριζόμενο εργαστήριο στη Γούχαν, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας θα κληθεί να απαντήσει σε κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την έρευνα ενίσχυσης λειτουργίας του ιού, τα κίνητρα πίσω από αυτήν, την αρχική συγκάλυψη και το γιατί επιτράπηκε η εξάπλωση του παθογόνου εκτός συνόρων. Αν το ΚΚΚ παραδεχόταν αποτυχίες στη διαχείριση της πανδημίας, προσέθεσε, αυτό θα ισοδυναμούσε με ομολογία εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας.
Η Λευκή Βίβλος δημοσιοποιήθηκε στις 30 Απριλίου, λιγότερο από δύο εβδομάδες μετά την παρουσίαση του ιστότοπου Covid.gov από τον Λευκό Οίκο, μέσω του οποίου διατυπώνεται η άποψη ότι ο ιός ενδέχεται να προήλθε από εργαστήριο στη Γούχαν με ανεπαρκή επίπεδα βιοασφάλειας.
Ο Τανγκ εκτιμά ότι η έκθεση του Πεκίνου αποτελεί προληπτική ενέργεια στο πλαίσιο της ευρύτερης διαπραγμάτευσης για τους δασμούς μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Όπως σημείωσε, το Πεκίνο φοβάται ότι η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την έρευνα για την προέλευση του ιού ως διαπραγματευτικό μοχλό και, για να εξουδετερώσει αυτό το ενδεχόμενο, επέλεξε να προκαταλάβει τη συζήτηση θολώνοντας το τοπίο.
Παρομοίασε μάλιστα την τακτική αυτή με τον τρόπο που, κατά την άποψή του, η κινεζική ηγεσία διαχειρίζεται τις εξαγωγές πρόδρομων χημικών ουσιών φαιντανύλης, δημιουργώντας σκόπιμα μια κρίση εθνικής ασφάλειας στις ΗΠΑ ώστε να την αξιοποιήσει μελλοντικά για την επίτευξη παραχωρήσεων.
Ο Σον Λιν, πρώην μικροβιολόγος του Στρατού των ΗΠΑ, χαρακτήρισε την έκθεση κλασικό παράδειγμα του «γνωστικού πολέμου» που, σύμφωνα με τον ίδιο, ασκεί το ΚΚΚ — μια στρατηγική με στόχο τη συσκότιση της αλήθειας, τη μετατόπιση της ευθύνης προς την Ουάσιγκτον και την αποφυγή λογοδοσίας.
Η θεωρία περί αμερικανικής προέλευσης
Στην έκθεση, το Πεκίνο αναβιώνει τον αβάσιμο ισχυρισμό ότι ο ιός διέρρευσε από εργαστήριο του Στρατού των ΗΠΑ στο Fort Detrick, στο Μέριλαντ. Ο Λιν, ο οποίος είχε διατελέσει διευθυντής εργαστηρίου στο Τμήμα Ιογενών Νοσημάτων του Ινστιτούτου Έρευνας Walter Reed, επισημαίνει ότι η έκθεση παραπέμπει στην προσωρινή αναστολή λειτουργίας του εν λόγω εργαστηρίου το 2019, συνδέοντάς την με ανεξήγητα περιστατικά πνευμονίας στη γειτονική Βιρτζίνια και με πανεθνική αύξηση κρουσμάτων σοβαρών αναπνευστικών λοιμώξεων, την οποία το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (Centers for Disease Control and Prevention-CDC) είχε αποδώσει τότε σε χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων και ατμιστικών προϊόντων.
Το εργαστήριο, το οποίο στεγάζει το Ινστιτούτο Ιατρικής Έρευνας Λοιμωδών Νοσημάτων του Στρατού των ΗΠΑ, ανεστάλη προσωρινά το 2019, μετά από έλεγχο του CDC. Σύμφωνα με ανακοινώσεις, η αιτία ήταν προβλήματα στις υποδομές επεξεργασίας μολυσμένων υγρών αποβλήτων. Το CDC δεν δημοσιοποίησε λεπτομέρειες της απόφασης, επικαλούμενο λόγους εθνικής ασφαλείας.
Η Λευκή Βίβλος επικαλείται επίσης μελέτη που δημοσιεύθηκε το Νοέμβριο του 2020 στο περιοδικό Clinical Infectious Diseases και εντόπισε αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2 σε αιμοδοσίες του Ερυθρού Σταυρού από εννέα πολιτείες των ΗΠΑ, με ημερομηνίες μεταξύ 13 Δεκεμβρίου 2019 και 17 Ιανουαρίου 2020. Με βάση αυτό, το Πεκίνο υποστηρίζει ότι ο ιός κυκλοφορούσε ήδη στις ΗΠΑ από τον Δεκέμβριο του 2019.
Ο Τανγκ αποκαλεί τον ελιγμό ως μια κατεξοχήν τακτική του ΚΚΚ: «επίθεση ως άμυνα» και «κατηγορία μέσω καθρέφτη» (σ.μ. πρόκειται για ρητορική τεχνική όπου κάποιος κατηγορεί τους άλλους για αυτό που ο ίδιος κάνει).
Ωστόσο, όπως διευκρίνισε ο Τανγκ, οι συντάκτες της μελέτης επεσήμαναν ότι τα τεστ αντισωμάτων θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν και άλλους συγγενικούς κορονοϊούς, ενώ δεν ήταν δυνατό να προσδιοριστεί εάν τα ευρήματα αφορούσαν τοπική μετάδοση ή ταξιδιωτικά περιστατικά. Συνεπώς, σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα αποτελέσματα δεν επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς περί πρόωρης κυκλοφορίας του ιού στις ΗΠΑ.
Μετατόπιση ευθύνης στο εξωτερικό
Ο Τανγκ σχολίασε ότι στόχος του Πεκίνου, με την τελευταία έκθεση, είναι να αποφύγει τη διεθνή λογοδοσία μεταθέτοντας την ευθύνη μακριά από τη Γούχαν και μετατρέποντας τη συζήτηση για την προέλευση του ιού σε γεωπολιτικό παιχνίδι ευθυνών, στο οποίο θεωρεί ότι έχει πλεονέκτημα.
Υποστήριξε επίσης ότι κάθε φορά που κάποια ξένη κυβέρνηση αμφισβητεί τη διαφάνεια του Πεκίνου, τα κρατικά κινεζικά μέσα ενημέρωσης προβάλλουν εναλλακτικά σενάρια προέλευσης του ιού, προσαρμοσμένα στο συγκεκριμένο ακροατήριο.
Για παράδειγμα, όταν οι ιταλικές αρχές ζήτησαν περισσότερα στοιχεία από την Κίνα για την αρχή της επιδημίας, τα κινεζικά κρατικά μέσα παραποίησαν δηλώσεις Ιταλού γιατρού, υπονοώντας ότι η πανδημία ξεκίνησε στην Ιταλία, τον Νοέμβριο του 2019.
Παράλληλα, αναμεταδόθηκαν έρευνες και άρθρα ξένων μέσων και επιστημόνων που ισχυρίζονταν ότι ο ιός ξεκίνησε στην Ολλανδία, τη Γαλλία, την Αυστραλία, την Ινδία ή την Ισπανία — «οπουδήποτε, ουσιαστικά, εκτός από τη Γούχαν», σύμφωνα με σχετική έκθεση του αμερικανικού ινστιτούτου Jamestown Foundation από τον Φεβρουάριο του 2021.
Τέλος, έγγραφα του ΚΚΚ που διέρρευσαν και ελήφθησαν από την κινεζική έκδοση της εφημερίδας The Epoch Times το 2020, υποδηλώνουν ότι το ξέσπασμα της νόσου στην Κίνα ενδέχεται να είχε ξεκινήσει αρκετούς μήνες νωρίτερα απ’ ό,τι παραδέχεται επίσημα το Πεκίνο. Σε ένα έγγραφο με ημερομηνία 19 Φεβρουαρίου 2020, αναφέρεται εντολή ελέγχου από κεντρική επιτροπή ερευνών προς τα νοσοκομεία της Γούχαν, ώστε να επανεξετάσουν αρχεία από την περίοδο 1η Οκτωβρίου έως 10 Δεκεμβρίου 2019, αναζητώντας ανεξήγητα περιστατικά πυρετού, εικόνες πνευμόνων με χαρακτηριστικά COVID και θανάτους από πνευμονία αγνώστου αιτίας.
Τι λένε οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών
Η ιστοσελίδα Covid.gov, που τέθηκε σε λειτουργία στις 18 Απριλίου, παραπέμπει σε πορίσματα των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών όπως αποτυπώνονται σε έκθεση της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής για την Πανδημία της COVID-19, η οποία δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2024.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα, με βάση σχεδόν όλους τους επιστημονικούς δείκτες, εάν υπήρχε τεκμηρίωση για φυσική προέλευση του ιού, θα είχε ήδη εμφανιστεί — κάτι που δεν έχει συμβεί. Σημειώνονται μεταξύ άλλων γενετικές ανωμαλίες, ένα πρότυπο μόλυνσης από μία πηγή, καθώς και ανεπαρκείς πρακτικές βιοασφάλειας στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γούχαν. Επισημαίνεται ακόμη ότι ερευνητές του Ινστιτούτου είχαν εμφανίσει συμπτώματα παρόμοια με της COVID-19 ήδη από το φθινόπωρο του 2019, πριν καταγραφεί η πρώτη εστία σε αγορά της Γούχαν.
Απόκρυψη δεδομένων και καταστολή των πληροφοριοδοτών
Στη Λευκή Βίβλο αναφέρεται ότι το Πεκίνο ενημέρωσε εγκαίρως, ανοιχτά και με διαφάνεια τη διεθνή κοινότητα και εφάρμοσε μέτρα περιορισμού βασισμένα στην επιστήμη, τα οποία κρίνονται ως αποτελεσματικά.
Γίνεται επίσης λόγος για έγκαιρη κοινοποίηση όλων των δεδομένων του ξεσπάσματος στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και για τη φιλοξενία εμπειρογνωμόνων του οργανισμού στην Γούχαν δύο φορές, γεγονός που οδήγησε στην έκθεση του 2021 από τον ΠΟΥ και την Κίνα, στην οποία αναφερόταν ότι το σενάριο διαρροής από εργαστήριο θεωρείται «εξαιρετικά απίθανο».
Ωστόσο, όπως σημείωσε ο Λιν, στη Λευκή Βίβλο δεν γίνεται καμία αναφορά στην πληροφοριακή συσκότιση που επέβαλε το Κομμουνιστικό Κόμμα στα τέλη του 2019 ούτε και στις περιπτώσεις φίμωσης ιατρών που προσπάθησαν να προειδοποιήσουν για τον ιό.
Ειδικότερα, στα τέλη Δεκεμβρίου 2019, ο οφθαλμίατρος Λι Γουενλιάνγκ από το Κεντρικό Νοσοκομείο της Γούχαν είχε προειδοποιήσει συναδέλφους του μέσω κλειστής ομάδας στην κινεζική πλατφόρμα Weibo για έναν ιό παρόμοιο με τον SARS. Τρεις ημέρες αργότερα, κλήθηκε από την αστυνομία, ανακρίθηκε και εξαναγκάστηκε να υπογράψει δήλωση ότι διέδιδε ψευδείς φήμες. Απεβίωσε στις αρχές Φεβρουαρίου 2020 από τον ίδιο τον ιό, προκαλώντας κύμα οργής στην κινεζική κοινωνία.
Αντίστοιχη μεταχείριση υπέστη και η διευθύντρια του Τμήματος Επειγόντων του ίδιου νοσοκομείου, Δρ Άι Φεν, η οποία, σύμφωνα με τον Λιν, επιπλήχθηκε αυστηρά και της απαγορεύτηκε να μιλήσει, αφότου μοιράστηκε διαγνωστική αναφορά του ιού στις 30 Δεκεμβρίου — την ίδια ημέρα που ο Λι έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου.
Ο Λιν επεσήμανε ότι η Λευκή Βίβλος δεν εξηγεί γιατί τα πρωτογενή δεδομένα των ασθενών και τα δείγματα του ιού παραμένουν απροσπέλαστα για ανεξάρτητους ερευνητές. Ο ΠΟΥ συνεχίζει να πιέζει την Κίνα να δημοσιοποιήσει τα στοιχεία, χαρακτηρίζοντας τη διαφάνεια «επιστημονική και ηθική επιταγή», όπως ανέφερε σε δήλωσή του στις 31 Δεκεμβρίου 2024.
Η αγωγή του Μισσούρι
Τον Απρίλιο του 2020, η Πολιτεία του Μισσούρι κατέθεσε αγωγή κατά της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, του Ινστιτούτου Ιολογίας της Γούχαν και άλλων κινεζικών φορέων, κατηγορώντας τους για συγκάλυψη, απόκρυψη πληροφοριών και συστηματική συσσώρευση μέσων ατομικής προστασίας, ενέργειες που—σύμφωνα με την αγωγή—επιδείνωσαν τον απολογισμό της πανδημίας στην Πολιτεία.
Τον Μάρτιο του 2025, ομοσπονδιακό δικαστήριο εξέδωσε ερήμην απόφαση που επιδικάζει πάνω από 24 δισεκατομμύρια δολάρια αποζημιώσεων, καθώς οι εναγόμενοι δεν εμφανίστηκαν για να αντικρούσουν τις κατηγορίες.
Παρότι ο Νόμος περί Δικαστικής Ασυλίας Ξένων Κυβερνήσεων (Foreign Sovereign Immunities Act) συνήθως παρέχει προστασία σε ξένα κράτη, ο γενικός εισαγγελέας του Μισσούρι δήλωσε ότι θα επιδιώξει την εκτέλεση της απόφασης κατάσχοντας περιουσιακά στοιχεία της Κίνας, όπως γεωργικές εκτάσεις.
Η κινεζική Λευκή Βίβλος χαρακτηρίζει την υπόθεση «πολιτικά υποκινούμενη φάρσα» και διαμηνύει ότι το Πεκίνο «ουδέποτε πρόκειται να υποκύψει» σε αιτήματα αποζημίωσης, προειδοποιώντας για αντίποινα σε περίπτωση που θιγούν τα συμφέροντά του.
Επιπλέον, η έκθεση επικρίνει τη διαχείριση της πανδημίας από το Μισσούρι, κάνοντας λόγο για «ανικανότητα» λόγω υψηλών ποσοστών θανάτων στην Πολιτεία, ενώ αντιπαραβάλλει την εικόνα αυτή με τη «σημαντική συνεισφορά» της Κίνας στην παγκόσμια μάχη κατά της COVID-19.
Ωστόσο, το Πεκίνο δέχθηκε διεθνή επικρίση κατά την έναρξη της πανδημίας, όταν περιόρισε τις εξαγωγές και προχώρησε σε μαζικές αγορές παγκόσμιων αποθεμάτων προστατευτικού εξοπλισμού και μασκών.
Κοινωνικο-οικονομικό αντίτιμο
Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, μεταξύ 5 Ιανουαρίου 2020 και 26 Απριλίου 2025, ο ΠΟΥ είχε καταγράψει περισσότερα από 777 εκατομμύρια επιβεβαιωμένα κρούσματα και πάνω από 7 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως — αριθμοί που περιορίζονται σε όσα ανακοινώθηκαν από τις κυβερνήσεις.
Ανεξάρτητες εκτιμήσεις αποτυπώνουν σημαντικά υψηλότερο ανθρώπινο κόστος. Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Lancet τον Μάρτιο του 2022 υπολόγισε ότι υπήρξαν 18,2 εκατομμύρια υπερβάλλοντες θάνατοι το 2020 και το 2021, δηλαδή θάνατοι πέραν του κανονικού, οι οποίοι συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την COVID-19. Στους αριθμούς αυτούς περιλαμβάνονται 1,13 εκατομμύρια θάνατοι στις ΗΠΑ, ενώ δεν συμπεριλαμβάνονται μη αναφερθέντες θάνατοι στην Κίνα.
Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι εξίσου οδυνηρές. Τον Ιανουάριο του 2021, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχε προβλέψει απώλειες 22 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην παγκόσμια οικονομική παραγωγή για την περίοδο 2020–2025.
Μία μελέτη σεναρίων του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ από το 2020 εκτιμούσε ότι οι παγκόσμιες οικονομικές απώλειες για την ίδια περίοδο κυμαίνονται από 3,3 τρισεκατομμύρια δολάρια σε περίπτωση ταχείας ανάκαμψης, έως και 82 τρισεκατομμύρια δολάρια στο σενάριο οικονομικής ύφεσης.
Μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ινστιτούτο Schaeffer του Πανεπιστημίου USC εκτιμά ζημίες ύψους 14 τρισεκατομμυρίων δολαρίων από τον Ιανουάριο του 2020 έως τον Δεκέμβριο του 2023. Η διακομματική Επιτροπή του Heritage Foundation για την Κίνα και την COVID-19 υπολόγισε τις συνολικές οικονομικές ζημίες στα 18 τρισεκατομμύρια έως τα τέλη του 2023, σύμφωνα με την έκθεσή της του Ιουλίου 2024.
Ο Λιν εκτίμησε ότι η εκ νέου έμφαση της κυβέρνησης Τραμπ στη θεωρία διαρροής από το εργαστήριο της Γούχαν αποτελεί σημείο καμπής. Όπως υποστήριξε, το ζήτημα πλέον δεν είναι η προέλευση του ιού, αλλά το πώς ενήργησε — και τι παρέλειψε να πράξει — το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας, με αποτέλεσμα η κρίση να εξελιχθεί σε παγκόσμια καταστροφή.
Ο Τανγκ δήλωσε ότι και άλλες Πολιτείες των ΗΠΑ, καθώς και ενδεχομένως ξένες κυβερνήσεις, θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε ανάλογες αγωγές με αυτήν του Μισσούρι, εντείνοντας τις νομικές και ηθικές πιέσεις προς το Πεκίνο.
Εκτίμησε ότι η απειλή αυτή ήδη επηρεάζει τη ρητορική του ΚΚΚ: όσο υψηλότερο το νομικό διακύβευμα, τόσο μεγαλύτερη η ένταση της παραπληροφόρησης και της αποπροσανατολιστικής αφήγησης.
Του Sean Tseng
Με τη συμβολή των Gu Xiaohua, Cheng Mulan και Luo Ya
