Η παραδοσιακή τέχνη συχνά εμπεριέχει πνευματικές αναπαραστάσεις και συμβολισμούς με νοήματα απρόσιτα στον σύγχρονο νου. Στη σειρά μας «Αγγίζοντας το Έσω: Τι προσφέρει η παραδοσιακή τέχνη στην καρδιά», ερμηνεύουμε τις εικαστικές τέχνες με ηθικά διορατικό τρόπο για τους σημερινούς ανθρώπους. Δεν θεωρούμε ότι θα παρέχουμε απόλυτες απαντήσεις στα βαθιά ερωτήματα που έχουν απασχολήσει γενιές και γενιές. Ελπίζουμε μόνο πως τα ερωτήματά μας θα εμπνεύσουν ένα ταξίδι ενδοσκόπησης προς το να γίνουμε περισσότερο αυθεντικά, συμπονετικά και θαρραλέα ανθρώπινα όντα.
Μια επαναλαμβανόμενη θεματολογία καθόλη την ιστορία της τέχνης είναι οι Τρεις Χάριτες. Οι Τρεις Χάριτες ήταν θεότητες της ελληνικής μυθολογίας. Αρχικά, ήταν θεές της φύσης, αλλά αργότερα συσχετίστηκαν με την Αφροδίτη, την θεά του έρωτα και της ομορφιάς. Ήταν συνήθως τρεις σε αριθμό και αντιπροσώπευαν την γοητεία, την ομορφιά και την ανθρώπινη δημιουργικότητα.
Οι Τρεις Χάριτες ασχολήθηκαν με τα ζητήματα της αγάπης και της ομορφιάς, αλλά τι γίνεται με τα άλλα ανθρώπινα συναισθήματα όπως το θάρρος και ο φόβος; Υπάρχουν άραγε εκπροσωπεύσεις που ασχολούνται με αυτά τα θέματα; Στον πίνακα του Τζέιμς Σαντ «Το Θάρρος, η Ανησυχία και η Απόγνωση: Παρακολούθηση της Μάχης», φαίνεται να συμβαίνει ακριβώς αυτό.
Τζέιμς Σαντ
Ο Βρετανός ζωγράφος Τζέιμς Σαντ εργάστηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τις αρχές του 20ου. Ήταν κατά κύριο λόγο γνωστός για τη ζωγραφική πορτρέτων, αλλά δημιούργησε επίσης και ρωπογραφίες. Σε ηλικία 20 ετών, έγινε δεκτός ως σπουδαστής στη Βασιλική Ακαδημία.
Σε ηλικία περίπου 50 ετών, ο Σαντ έγινε ο επίσημος προσωπογράφος της Βασίλισσας Βικτώριας και της βασιλικής οικογένειας, ως επίτιμος καλλιτέχνης της Βασιλικής Ακαδημίας, όπου και παρέμεινε ενεργό μέλος μέχρι τα 94 του έτη, έχοντας δημιουργήσει περίπου 250 πίνακες ζωγραφικής καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Τα έργα αυτά εκτίθεντο στην ακαδημία. Πέθανε δύο χρόνια μετά την αποχώρησή του από την ακαδημία σε ηλικία 96 ετών.
«Το Θάρρος, η Ανησυχία και η Απόγνωση: Παρακολούθηση της μάχης»
Στον πίνακά του, «Το Θάρρος, η Ανησυχία και η Απόγνωση: Παρακολούθηση της Μάχης», ο Σαντ απεικονίζει τρεις γυναίκες που κρύβονται πίσω από έναν μεγάλο βράχο.
Η γυναίκα στα αριστερά είναι το Θάρρος. Γέρνει προς τα εμπρός επιτακτικά και παρακολουθεί με προσήλωση τη μάχη, που εμείς δεν μπορούμε να δούμε. Στο δεξί της χέρι κρατάει ένα μαχαίρι, το όπλο με το οποίο σκοπεύει να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
Στον λαιμό της, φοράει ένα κολιέ από όστρακα. Στην ελληνική μυθολογία, τα όστρακα συσχετίζονταν με την Αφροδίτη. Η θεά αναδύθηκε από τη θάλασσα μεταφερόμενη πάνω σε ένα όστρακο. Στον Χριστιανισμό, το όστρακο συχνά συνδέεται με τη λύτρωση, αφού χρησιμοποιούνταν στο βαφτιστικό νερό.
Με το αριστερό της χέρι, η γυναίκα που συμβολίζει το Θάρρος, κρατά την Απόγνωση που βρίσκεται στο δεξί μέρος του πίνακα, σε απόσταση. Η Απόγνωση βρίσκεται σε δυστυχία και έχει τα μάτια της κλειστά. Η στάση του σώματός της υποδηλώνει ηττοπάθεια από την ένταση της μάχης, που οι δύο άλλες γυναίκες παρακολουθούν.
Μεταξύ του Θάρρους και της Απόγνωσης, παρατηρούμε την Ανησυχία στις σκιές. Η Ανησυχία κρατά με το χέρι της το στέρνο της, σαν να προσπαθεί να σταματήσει την ανησυχία της να ξεφύγει από τα μισάνοιχτα χείλη της. Κρυφοκοιτάζει πίσω από τον βράχο και παρακολουθεί τη μάχη με βλέμμα ανήσυχο.
Εμείς, ως θεατές, δεν μπορούμε να δούμε τη μάχη. Δε γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι αυτό που απασχολεί αυτές τις τρεις γυναίκες.
Σωτηρία, Αγάπη και Ομορφιά
Επομένως, τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτή η προσωποποιημένη αναπαράσταση του θάρρους, της ανησυχίας και της απόγνωσης για εμάς; Ποια σοφία θα μπορούσαμε να αντλήσουμε από αυτήν την απεικόνιση για το σήμερα;
Πρώτον, πιστεύω ότι είναι σημαντικό το ότι δεν μπορούμε να δούμε τη μάχη. Ίσως η μάχη – από μόνη της – να μην έχει σημασία· αυτό που έχει σημασία είναι η απόκρισή μας σε αυτήν.
Είναι σαν ο Σαντ να αφήνει σκόπιμα την απεικόνιση της μάχης εκτός πίνακα, έτσι ώστε να είμαστε εμείς οι θεατές, που θα μπορέσουμε να εξετάσουμε αυτά τα πράγματα που απαιτούν θάρρος ή προκαλούν την ανησυχία και την απόγνωσή μας. Για εμένα, η μάχη που ο πίνακας υποδηλώνει, είναι μια εσωτερική μάχη και σε κάθε μάχη υπάρχει το ζήτημα της απελευθέρωσης. Ο νικητής θα κυριαρχήσει και θα κυβερνήσει.
Φυσικά οι μάχες δε γίνονται πάντα εναντίον ανθρωπίνων εχθρών. Μερικές φορές μπορεί να υποδουλωθούμε και σε άλλα πράγματα όπως τα χρήματα, τα ναρκωτικά και το σεξ και στη συνέχεια θα πρέπει να πολεμήσουμε ενάντια στον εθισμό για να το ξεπεράσουμε και να απελευθερωθούμε από αυτόν. Μπορεί ακόμη και να εθιστούμε σε ιδέες και συναισθήματα. Παραδόξως, θα μπορούσαμε να προσπαθήσουμε να κάνουμε αυτές τις ιδέες απόλυτες για όλους, με βάση τα συναισθήματα που θα θέλαμε να συνεχίσουμε να βιώνουμε.
Ωστόσο ο πόνος, είναι το πιθανό αποτέλεσμα των εθισμών μας. Έτσι, μια εσωτερική μάχη μπορεί να διεξαχθεί για την ελευθερία, την ελευθερία από τους οδυνηρούς εθισμούς που κατέχουν την καρδιά και το μυαλό μας. Οι πηγές αυτών των εθισμών συχνά παραμένουν κρυμμένες βαθιά μέσα μας, όπως τη μάχη που έκρυψε ο Σαντ από το οπτικό μας πεδίο.
Η ανησυχία και η απόγνωση είναι εκδηλώσεις που κρύβουν τους εθισμούς μας και μας κάνουν να υποκύψουμε σε αυτούς. Η απόγνωση θα έκλεινε τα μάτια της στην μάχη ενάντια των εθισμών και η ανησυχία αρνείται με τρόμο να πολεμήσει για την απελευθέρωση από αυτούς. Για εκείνη, είναι εντάξει να παραμένει υποδουλωμένη σε αυτούς.
Στον πίνακα, η Απόγνωση εμφανίζεται αδιάφορη για την απελευθέρωση και αποδέχεται την ήττα. Η μάχη είναι πολύ συντριπτική για να την αντέξει, κλείνει τα μάτια της και παραιτείται. Η Ανησυχία κάθεται στις σκιές επειδή φοβάται. Φοβάται αυτό που σημαίνει η μάχη γι’ αυτήν. Είναι η προσωποποίηση του φόβου.
Εάν καμιά από αυτές δεν βγει μπροστά παίρνοντας το προβάδισμα, η ελευθερία θα χαθεί, επειδή η μάχη δε θα πραγματοποιηθεί. Η Απόγνωση βυθίζεται στον πόνο της πιθανής υποδούλωσής της και η Ανησυχία φοβάται πολύ να πολεμήσει για την ελευθερία της.
Ωστόσο το Θάρρος σκύβει προς τον κίνδυνο. Δε φοβάται τη μάχη. Ανησυχεί περισσότερο για την ελευθερία της. Δεν είναι ατρόμητη αλλά φαίνεται προσεκτική και υπολογιστική. Η ελευθερία της απαιτεί μια ειλικρινή και υπομονετική αξιολόγηση της κατάστασης.
Τι περιλαμβάνει η ελευθερία για την οποία το Θάρρος είναι διατεθειμένο να πολεμήσει; Το κολιέ της: Σωτηρία, Αγάπη και Ομορφιά.
Είναι άραγε το κολιέ συμβολικό της αγάπης και της ομορφιάς της Αφροδίτης, που κατ’ επέκταση σημαίνει ότι είναι συμβολικό των ακόλουθων της Αφροδίτης, Τριών Χάριτων, – δηλαδή τη γοητεία, την ομορφιά και την ανθρώπινη δημιουργικότητα; Είναι άραγε το κολιέ συμβολικό για τη λύτρωση που έρχεται, ακολουθώντας μια ηθική ζωή εκτιμώντας την θεϊκή εντολή για την αγάπη;
Για μένα, το σύνολο όλων αυτών οδηγεί στα ακόλουθα: Το Θάρρος φοράει ένα κολιέ στο ύψος της καρδιάς της, που συμβολίζει την σωτηρία που βρίσκεται στη γοητεία, στην ομορφιά και στην δημιουργικότητα όταν συνενώνονται με τη θεϊκή εντολή για αγάπη. Για αυτά, είναι πρόθυμη να πολεμήσει.
Είμαστε πρόθυμοι να επικαλεστούμε το Θάρρος να κρατήσουμε την απόγνωση μακριά, να αφήσουμε τον φόβο μας να παραμείνει στις σκιές και να αντιμετωπίσουμε τις εσωτερικές μάχες που μας αποκαλύπτουν οι περιστάσεις; Έχουμε το θάρρος να αγωνιστούμε για την σωτηρία, την αγάπη και την ομορφιά, όχι μόνο ως πολιτιστικές αρχές, αλλά και στην καρδιά και το μυαλό μας;
Ο Έρικ Μπες είναι ασκούμενος αναπαραστατικός καλλιτέχνης και υποψήφιος διδάκτωρ στο Ινστιτούτο Διδακτορικών Σπουδών για τις Οπτικές Τέχνες (IDSVA).
Ακολουθήστε μας στο Telegram @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο SafeChat @epochtimesgreece
