Πριν από λίγες ημέρες, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του APEC Gyeongju 2025 στην πόλη Γκεονγκτζού της Νότιας Κορέας, ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ, που επισκέφθηκε τη χώρα για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία, και ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας Λι Τζάε Μιουνγκ είχαν μια ευδιάθετη και ταυτόχρονα πολιτικά φορτισμένη ανταλλαγή δώρων.
Ο Σι δώρισε δύο smartphone της κινεζικής εταιρείας Xiaomi, τα οποία περιείχαν οθόνες κορεατικής προέλευσης. Ο Λι , ρωτώντας αν η γραμμή επικοινωνίας ήταν ασφαλής, ο Σι απάντησε με χαλαρή διάθεση: «Check if there is a back door» (πρέπει να ελέγξεις αν υπάρχει κερκόπορτα). Η αναφορά στην κερκόπορτα, από τον Κινέζο ηγέτη, δεν μπορεί παρά να φέρει στον νου τις κατηγορίες περί υποκλοπών και τεχνολογικής κατασκοπείας σε σχέση με κινεζικά προϊόντα, κάτι που καθιστά το αστείο αν όχι επιθετικό, τουλάχιστον υπαινικτικό.
Το χιούμορ έσπασε μεν το τυπικό πρωτόκολλο διπλωματικών χειρονομιών, αλλά ταυτόχρονα υπογράμμισε ένα κρίσιμο σημείο: οι τεχνολογίες και η ασφάλεια είναι πλέον κομβικά πεδία στο διεθνές παιχνίδι. Το αστείο υπενθύμισε εμπράκτως ότι η τεχνολογία, η επικοινωνία και η ασφάλεια είναι πεδία όπου η κατασκοπεία συναντά τη διπλωματία.
Πέρα από τους αστεϊσμούς, είναι γεγονός ότι η Κίνα ακολουθεί μια συστηματική και πολυεπίπεδη στρατηγική στον τομέα συλλογής πληροφοριών, που συνδυάζει παραδοσιακές μεθόδους κατασκοπείας με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα. Η στρατηγική αυτή δεν περιορίζεται σε κρατικές υπηρεσίες, αλλά αξιοποιεί πανεπιστήμια, εταιρείες τεχνολογίας και δίκτυα οικονομικής επιρροής, επιδιώκοντας να αποκτήσει πρόσβαση σε κρίσιμα δεδομένα, βιομηχανικά μυστικά και επιστημονική γνώση.
Στόχος δεν είναι απλώς η ασφάλεια ή η επιβίωση του καθεστώτος, αλλά η μακροπρόθεσμη τεχνολογική και γεωπολιτική υπεροχή της Κίνας σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία αποτελεί το νέο πεδίο ισχύος.
Η κινεζική στρατηγική κατασκοπείας ως εργαλείο πολιτικής και ανάπτυξης
Η κινεζική στρατηγική στηρίζεται σε ένα ευρύ φάσμα εργαλείων που αφορούν στον κυβερνοχώρο, την τεχνολογική καινοτομία και την ανθρώπινη δικτύωση. Στον ψηφιακό τομέα, ομάδες που συνδέονται με το Πεκίνο πραγματοποιούν στοχευμένες επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών υπηρεσιών, εταιρειών υψηλής τεχνολογίας και ερευνητικών ιδρυμάτων, αξιοποιώντας προηγμένα κακόβουλα λογισμικά και τεχνικές κοινωνικής μηχανικής.
Παράλληλα, το κράτος ενθαρρύνει την εθνική συμμετοχή εταιρειών και πανεπιστημίων σε προγράμματα συλλογής ή ανάλυσης δεδομένων, δημιουργώντας ένα οικοσύστημα όπου τα σύνορα μεταξύ κρατικής και ιδιωτικής δράσης καθίστανται σχεδόν ανύπαρκτα.
Σε διεθνές επίπεδο, το δίκτυο αυτό συμπληρώνεται από επιχειρηματικές επενδύσεις, προγράμματα ανταλλαγής και τεχνολογικές συνεργασίες που επιτρέπουν τη νόμιμη απόκτηση γνώσης και επιρροής.
Η κατασκοπεία για την Κίνα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο άμυνας ή συγκυριακής πληροφόρησης, αλλά οργανικό στοιχείο της εθνικής της στρατηγικής για ισχύ και επιρροή και δεν διαχωρίζεται εύκολα από την εθνική ασφάλεια του κόμματος. Στη στρατηγική του Κόμματος-Κράτους, «κρατικό συμφέρον», «κόμμα» και «οικονομική ανάπτυξη» συνδέονται άρρηκτα.
Το Πεκίνο αντιλαμβάνεται την πληροφορία ως στρατηγικό πόρο ισοδύναμο με την ενέργεια ή το κεφάλαιο. Η απόκτηση τεχνολογικών μυστικών, η αντιγραφή καινοτομιών και η συλλογή δεδομένων σε παγκόσμια κλίμακα επιταχύνουν την πορεία της χώρας προς την αυτάρκεια της γνώσης και την απεξάρτηση από τη Δύση.
Στο επίκεντρο βρίσκεται η φιλοδοξία του προγράμματος «Made in China 2025» και των μεταγενέστερων σχεδίων για κυριαρχία σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι ημιαγωγοί και οι τηλεπικοινωνίες. Η κατασκοπεία, ψηφιακή και φυσική, λειτουργεί ως μηχανισμός επιτάχυνσης αυτής της μετάβασης, ένα σιωπηλό αλλά κρίσιμο μέσο με το οποίο η Κίνα προσπαθεί να αναδιαμορφώσει την ισορροπία ισχύος του 21ου αιώνα.
Μέθοδοι και εφαρμογή στην πράξη
Η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής γίνεται ορατή μέσα από ένα μωσαϊκό ενεργειών που εκτείνονται από τον κυβερνοχώρο έως τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τις επιχειρηματικές συμφωνίες. Οι επιθέσεις ομάδων όπως οι ΑΡΤ10 και ΑΡΤ41, που συνδέονται με κινεζικά συμφέροντα, έχουν στοχεύσει παγκοσμίως εταιρείες τεχνολογίας, ενεργειακούς κολοσσούς και κυβερνητικούς οργανισμούς, αποσπώντας δεδομένα αξίας δισεκατομμυρίων.
Παράλληλα, δίκτυα ανθρώπινων επαφών λειτουργούν σε ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς χώρους, όπου η μεταφορά γνώσης συχνά συγκαλύπτεται ως διεθνής συνεργασία ή εκπαιδευτική ανταλλαγή. Οι κινεζικές εταιρείες, υπό την καθοδήγηση πολιτικών προγραμμάτων όπως το «Σχέδιο Χιλιάδων Ταλέντων», ενθαρρύνονται να στρατολογούν ειδικούς από τη Δύση, αποκτώντας έτσι πρόσβαση σε τεχνογνωσία αιχμής. Η συνέργεια αυτών των μεθόδων δημιουργεί ένα δίκτυο κατασκοπείας που δεν βασίζεται στη βία ή στην καταστροφή, αλλά στη σταδιακή, αθόρυβη απορρόφηση κρίσιμων γνώσεων και τεχνολογιών.
Ινστιτούτα Κομφούκιος
Ταυτόχρονα με τις πιο τεχνικές μορφές κατασκοπείας, σημαντικό ρόλο παίζουν και «μαλακά» εργαλεία δικτύωσης και επιρροής όπως τα Ινστιτούτα Κομφούκιος, που λειτουργούν εντός πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.
Τα Ινστιτούτα Κομφούκιος προβάλλουν τη διδασκαλία της κινεζικής γλώσσας και του πολιτισμού, αλλά κριτικοί επισημαίνουν ότι λειτουργούν ως μέσα προβολής του ιδεολογικού αφηγήματος του κινεζικού κράτους υπό την ομπρέλα της ακαδημαϊκής συνεργασίας. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, λειτουργούν τέτοια ιδρύματα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από το 2018 και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας από το 2019, και επεκτείνεται και σε άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα, γεγονός που δείχνει πόσο βαθιά έχει διεισδύσει αυτό το δίκτυο συνεργασιών σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
Σε σχετική ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται ότι τα Ινστιτούτα Κομφούκιος χρηματοδοτούνται μεν ως «κέντρα γλώσσας και πολιτισμού», αλλά συνδέονται με τον οργανισμό Haban/Chinese Language Council International, ο οποίος είναι υπό την αιγίδα του κινεζικού υπουργείου Παιδείας και έχει δεσμούς με την Ηγετική Ομάδα Εξωτερικής Προπαγάνδας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΚ.
Τα Ινστιτούτα Κομφούκιος χρησιμοποιούν εγκαταστάσεις εντός των ακαδημαϊκών χώρων, και υπάρχουν αναφορές για πίεση προς πανεπιστήμια της Ευρώπης (π.χ. Γαλλία, Βέλγιο) να αποδεχτούν Ινστιτούτα Κομφούκιος ή να προχωρήσουν σε συμφωνίες που επηρεάζουν το πρόγραμμα σπουδών.
Operation Cloud Hopper/APT10 – το κλασικό παράδειγμα «προμηθευτών ως πύλη»
Το Operation Cloud Hopper, που συσχετίζεται συχνά με το ΑΡΤ10, έδειξε πώς επιτιθέμενοι που συνδέονται με κινεζικά συμφέροντα στόχευσαν διαχειριστές υπηρεσιών ΙΤ (Managed Service Providers MSPs, εταιρείες που αναλαμβάνουν να διαχειρίζονται και να υποστηρίζουν τις πληροφοριακές υποδομές, τα δίκτυα, την ασφάλεια και τις τεχνολογικές λειτουργίες άλλων οργανισμών) για να αποκτήσουν πρόσβαση σε πολλαπλούς πελάτες και ευαίσθητα δεδομένα.
Η μέθοδος ήταν έξυπνη· αντί να επιτεθούν σε κάθε στόχο ξεχωριστά, διείσδυσαν στους MSPs που διαχειρίζονταν δίκτυα πολλών εταιρειών, αποκτώντας έτσι συστηματική και ευρεία κάλυψη πληροφορίας. Η υπόθεση αναδείχθηκε σε αναλύσεις της PwC (Price waterhouseCoopers, μια από τις τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες παγκοσμίως στον χώρο της λογιστικής, ελεγκτικής και συμβουλευτικής) και ασφαλιστικών/κυβερνητικών φορέων και θεωρείται πρότυπο σύγχρονης κυβερνοκατασκοπείας.
Δείχνει ότι οι τρίτοι προμηθευτές – MSPs, cloud providers, κατασκευαστές συσκευών – αποτελούν πιο εύκολους στόχους και όχημα για ευρύτερη πρόσβαση.
Ολλανδία, η περίπτωση των ημιαγωγών
Η Ολλανδία, με εταιρείες κρίσιμης σημασίας (π.χ. εξοπλισμός για ημιαγωγούς), έγινε υπόδειγμα των εν λόγω φόβων. Ο Ολλανδός υπουργός Άμυνας Ρούμπεν Μπρέκελμανς τόνισε τον Μάιο του 2025 πως οι προσπάθειες κατασκοπείας της Κίνας στον τομέα των ημιαγωγών εντείνονται. Οι τεχνολογικοί κρίκοι και οι εφοδιαστικές αλυσίδες θεωρούνται στόχοι για να αποκτηθούν κρίσιμες αλγοριθμικές/παραγωγικές τεχνογνωσίες.
Όταν μια χώρα έχει τεχνολογική υπεροχή σε έναν κρίσιμο τομέα, γίνεται στόχος για απόκτηση τεχνολογίας μέσω δικτύων, κατασκοπείας και διείσδυσης στην αλυσίδα αξίας.
Υποθέσεις «insider»: πρώην εργαζόμενοι που κατηγορήθηκαν για κλοπή τεχνολογικών μυστικών
Υποθέσεις όπως αυτή του πρώην μηχανικού που φέρεται να έκλεψε τεχνογνωσία για ανίχνευση πυραύλων ή της υπόθεσης Linwei Ding (κατηγορούμενος για κλοπή μυστικών τεχνητής νοημοσύνης από την Google) δείχνουν πως το κράτος/εταιρικά δίκτυα χρησιμοποιούν και εσωτερικούς δρόμους: μέλη προσωπικού που έχουν πρόσβαση κλέβουν/μεταβιβάζουν ευαίσθητα έγγραφα προς ινστιτούτα ή εταιρείες με σχέσεις προς την Κίνα. Οι ΗΠΑ άσκησαν βαριές διώξεις σε τέτοιες περιπτώσεις το 2024-2025.
Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η επιρροή ασκήθηκε μέσω πολιτικών προσώπων ή συνεργατών, π.χ. αφοσιωμένοι συνεργάτες ευρωβουλευτών ή τοπικών πολιτικών προσώπων που κατηγορούνται για κατασκοπεία/επιρροή. Αυτές οι περιπτώσεις δείχνουν πως η συλλογή πληροφοριών δεν είναι μόνο τεχνική, αλλά περιλαμβάνει και πολιτική δικτύωση ώστε να κερδηθεί πρόσβαση σε αποφάσεις, έγγραφα ή ευαίσθητα συνέδρια.
Μαζικές και ατομικές διώξεις σε Ευρώπη και Αμερική
Την τελευταία τριετία η Ευρώπη είδε αύξηση υποθέσεων και συλλήψεων για κατασκοπεία προς όφελος της Κίνας. Συλλήψεις πολιτικών συνεργατών, υπαλλήλων αεροδρομίων, επιχειρησιακών δικτύων και πράκτορες που φέρονται να μετέδωσαν τεχνογνωσία ή στοιχεία.
Υποθέσεις στη Γερμανία, όπου τρεις Γερμανοί συνελήφθησαν για παράδοση τεχνολογίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από το κινεζικό ναυτικό, καθώς και το κύμα συλλήψεων που ακολούθησε σε αρκετές χώρες, οδήγησαν σε διπλωματικές αντιδράσεις και ανακλήσεις πρεσβευτών.
Οι ΗΠΑ έχουν προχωρήσει σε αρκετές σημαντικές διώξεις κατά ατόμων και οργανώσεων που θεωρούνται συνδεδεμένοι με κινεζικά συμφέροντα. Από μεγάλες κυβερνοεπιθέσεις ομάδων όπως η ΑΡΤ41 έως υποθέσεις «insider». Τον Μάρτιο του 2025, το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης απήγγειλε κατηγορίες κατά δεκάδων κυβερνοπειρατών και έθεσε κυρώσεις σε σχετικές υποθέσεις.
Η μηχανή της τεχνολογικής διείσδυσης: Huawei και 5G
Η συζήτηση για την ασφάλεια του 5G έγινε πολιτική. Το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αποφάσισαν να περιορίσουν και να απομακρύνουν εξοπλισμό Huawei από κρίσιμα τμήματα των δικτύων. Η αφαίρεση εξαρτημάτων από δίκτυα κορμού, οι συνολικές απαγορεύσεις νέων αγορών Huawei και οι νομικές μάχες είναι μέρος της απάντησης για να διασφαλιστούν δίκτυα χωρίς «κερκόπορτες».
Οι κυβερνήσεις απαντούν με πολιτικές, νομικά μέτρα και τεχνικές λύσεις: απαγόρευση εξοπλισμού (π.χ. Huawei), διώξεις και χρηματικές κυρώσεις, ενίσχυση υπηρεσιών κυβερνοασφάλειας και συνεργασία σε πλαίσιο ΕΕ/ΝΑΤΟ για ανταλλαγή πληροφοριών. ΟΙ ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει σε σημαντικές πρωτοβουλίες για να μειώσουν την έκθεση των δικτύων και των κρίσιμων υποδομών.
Η φράση του Σι, «check if there is a back door», είναι αστεία γιατί ακριβώς αντανακλά μια πραγματική, βαθιά ανησυχία. Στον ψηφιακό 21ο αιώνα, η πρόσβαση στα δεδομένα και στην τεχνολογική τεχνογνωσία είναι κρίσιμο συγκριτικό πλεονέκτημα, και η κατασκοπεία παίρνει μορφές που είναι ταυτόχρονα τεχνικές, νομικές και κοινωνικές.
Απαιτείται ένα συνδυασμός τεχνικών μέτρων, νόμων και διεθνούς συνεργασίας για να προστατευθούν κρίσιμες υποδομές, να μειωθεί η εξάρτηση και να ανιχνευθούν οι ανθρώπινες αλυσίδες που μπορούν να λειτουργήσουν ως «κερκόπορτες».
