Κάποτε μιλούσαμε σε «φανταστικούς φίλους», πλέον μας «απαντούν». Κάποτε γράφαμε με ζήλο ημερολόγια· τώρα εξομολογούμαστε τα εσώψυχά μας σε chatbot. Κάποτε ρωτούσαμε τους φίλους για τη γνώμη τους· εν έτει 2025 ρωτάμε μηχανές.
Από το πιο απλό (π.χ. μια μαγειρική συνταγή) μέχρι το περίπλοκο (όπως είναι οι ανθρώπινες σχέσεις) τα προγράμματα Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν (σχεδόν) πάντα μια απάντηση.
Στις μέρες μας, η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι πια απλώς ένα «εργαλείο» στο φάσμα της τεχνολογίας. Είναι κάτι άλλο. Κάτι που μοιάζει περισσότερο με… καθρέπτη. Ένα είδος διαδραστικής επαφής· ένας συνομιλητής χωρίς σάρκα, αλλά με φωνή και λέξεις. Και αφού δεν είναι ανθρώπινο, γιατί μερικές φορές μας κάνει και νιώθουμε πως έχει… «ψυχή»;
Η συζήτηση σχετικά με την ΤΝ (ή ΑΙ) δεν είναι κάτι καινούριο. Ταινίες όπως τα «Terminator», «Blade Runner» και «Matrix» υπήρξαν έμπνευση για την εξέλιξη. Ωστόσο, στις μέρες μας η ΤΝ έχει περάσει σε ένα εντελώς προσωπικό πεδίο.
Μπήκε στην καθημερινότητά μας, με την αθωότητα μιας βοηθητικής εφαρμογής. Πολύ γρήγορα, όμως, έγινε κάτι πιο βαθύ: ένας καθρέπτης των σκέψεών μας, των αναζητήσεών μας, των ανησυχιών και των εσωτερικών μας μονολόγων.
Δεν έχει κρίση, δεν έχει συναισθήματα κι όμως είναι εκεί, διαθέσιμη κάθε στιγμή να απαντήσει, να ερμηνεύσει, να καταλάβει. Ένα «εργαλείο» που δεν θα σε διακόψει την ώρα που μιλάς, δεν θα σε κρίνει για τις αποφάσεις σου, δεν θα σε κοιτάξει στραβά. Απλώς υπάρχει. Για να σε «ακούει». Για να σε επιβεβαιώνει.
Οι καιροί αλλάζουν και εμείς προσαρμοζόμαστε. Από τις συζητήσεις μας στα chat, μέχρι τις ιστορίες στο Instagram, είμαστε πλέον κατά το ήμισυ πραγματικότητα και κατά το ήμισυ pixel.
Οι συνομιλίες μας δεν είναι πια προφορικές. Είναι μηνύματα. Λέξεις που προσπαθούν να εκφράσουν το συναίσθημα, που άλλοτε τα καταφέρνουν και άλλοτε όχι. Emoji υποκαθιστούν εκφράσεις. Gifάκια που «μιλούν» αντί για εμάς.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη εξελίσσεται ραγδαία. Και εύλογα γεννιέται το ερώτημα: οι σκέψεις μας διαμορφώνονται εσωτερικά, αλλά μήπως διατυπώνονται για να τις δούμε γραμμένες μπροστά σε μια οθόνη;
Σε έναν κόσμο που όλα πλέον είναι επεξεργάσιμα – από τις εικόνες μέχρι τα συναισθήματά μας – η ΤΝ έρχεται να προσθέσει μία ακόμα στρώση ψευδαίσθησης.
Το ChatGPT, το DeepSeek, το Gemini δεν κουράζονται. Δεν λένε «όχι». Δεν μας απορρίπτουν. Όμως αυτό μπορεί να καταλήξει σε ένα πιο σκοτεινό μονοπάτι.
Αντί να διαχειριστούμε την αβεβαιότητα ή τη μοναξιά, επιλέγουμε να στηριχθούμε σε κάτι που μας επιβεβαιώνει διαρκώς.
Και τότε… το εργαλείο παύει να είναι εργαλείο. Γίνεται καταφύγιο, όχι πάντα υγιές.
Υπάρχουν πια δεκάδες εφαρμογές ΤΝ συντρόφων: με φωνές, χαρακτήρες, ακόμη και ρομαντικές ιστορίες. Στην αρχή, μπορεί να είναι χαριτωμένο. Ακούμε όσα θέλουμε και όσα λαχταράει η καρδιά μας.
Στη συνέχεια όμως τι γίνεται;
Δεν είναι πια σπάνιο άνθρωποι να ερωτεύονται avatar. Να ζηλεύουν, να κλαίνε, να νιώθουν εγκατάλειψη αν κολλήσει η εφαρμογή…
Το συναίσθημα είναι πραγματικό – ο αποδέκτης;
Αντί να ψάξουμε μόνοι μας, ρωτάμε την ΤΝ. Αντί να πάρουμε μια απόφαση, ζητάμε τη «συμβουλή» ενός αλγoρίθμου. Όσο και να το τροφοδοτήσουμε με πληροφορίες, δεν ξέρει (ακόμα;) πως να κατανοήσει την ανθρώπινη φύση. Στην αρχή είναι χρήσιμο. Μετά; Μήπως αρχίζουμε να μην εμπιστευόμαστε τη δική μας κρίση;
Αν αφιερώνεις χρόνο από την καθημερινότητά σου συνομιλώντας με μια μηχανή που σε καταλαβαίνει «τέλεια», που δεν αντιδρά αρνητικά, που σε επιβεβαιώνει πάντα, πόσο δύσκολο γίνεται μετά να αντιμετωπίσεις την πολυπλοκότητα ενός ανθρώπου – του γονιού σου, της αδερφής σου, του φίλου σου, του γείτονά σου;
Μήπως καταλήξουμε να αποφεύγουμε τους άλλους γιατί μας επικρίνουν, μας αμφισβητούν, μας πληγώνουν ή απλώς δεν κατανοούν τη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου;
Τι νομίζεις για αυτό, ChatGPT;
Της Φανής Καμπάση
