Στο ποίημά του «Ο απολεσθείς Παράδεισος», ο Τζον Μίλτον ξεκινά την αφήγησή του περιγράφοντας έναν μεγάλο πόλεμο που ξέσπασε στον Παράδεισο. Φιλοδοξώντας να γίνει άρχοντας του Παραδείσου, ο Εωσφόρος πείθει λεγεώνες αγγέλων να ενωθούν μαζί του ενάντια στον Θεό. Έτσι ξεκινά ο πόλεμος στα ουράνια. Φυσικά, ο Εωσφόρος, που αποκαλείται Σατανάς πλέον, και όσοι άγγελοι τον ακολούθησαν χάνουν τον πόλεμο και διώχνονται από τον Παράδεισο:
«Όταν η αλαζονεία του
Τον έδιωξε κι αυτόν και τον στρατό του
Απ’ τον Παράδεισο που ήθελε
αυτός να κατακτήσει κι από τον Παντοδύναμο
Ψηλότερα ν’ ανέβει, από τον θρόνο Του
Τον άρχοντα Δημιουργό να διώξει,
Αρχίζοντας τον πόλεμο μ’ ασέβεια
Ματαίως. Ο Παντοδύναμος τον γκρέμισε
Με φλόγες απ’ τα ουράνια,
Μ’ εκρήξεις και αντάριασμα
σ’ απύθμενο χαμό τον πέταξε
Να κείτεται ζωσμένος
Με αδαμάντινα δεσμά και με φωτιά που καίει…» 1
(Βιβλίο Α΄)
«Ο απολεσθείς Παράδεισος»
Ως πρώτη εικόνα του ποιήματος, ο Γκυστάβ Ντορέ επιλέγει να ζωντανέψει το παραπάνω απόσπασμα. Χωρίζει τη σύνθεσή του σε δύο μέρη: στο επάνω μέρος τοποθετεί τους αγγέλους που υπερασπίζονται τον Θεό. Δεν έχουν έντονη φωτοσκίαση, αντίθετα τους βλέπουμε λουσμένους στο φως που χύνεται από ψηλά.
Χαρακτικό του Γκυστάβ Ντορέ από την εικονογράφησή του για το βιβλίο του Τζον Μίλτον «Ο απολεσθείς Παράδεισος», 1866. (Public Domain). Λεπτομέρεια από την εικόνα «Ο Παντοδύναμος τον γκρέμισε / Με φλόγες απ’ τα ουράνια» (Ι.44,45), που αναπαριστά τη μάχη των αγγέλων στον ουρανό και τον διωγμό των επαναστατών.
Ορισμένων αγγέλων το σώμα μοιάζει να διαπερνάται από το λαμπερό φως. Ο πρώτος άγγελος όμως πετά μπροστά με δύναμη, διώχνοντας τους αποστάτες που γκρεμίζονται προς τα κάτω.
Το φως ξεχύνεται μέσα από τα σύννεφα και διαπερνά τη εικόνα μέχρι το κάτω κάτω σκοτεινό της μέρος. Κάποιες από τις αχτίδες μοιάζουν με φωτεινά βέλη, που τρυπούν τους αγγέλους που πέφτουν, με τα χέρια απλωμένα και τα σώματα συστραμμένα σαν να τους διαπερνά μεγάλος πόνος. Κάποιοι προσπαθούν να κρυφτούν από το φως, ενώ αυτοί που βρίσκονται στο χαμηλότερο μέρος της σύνθεσης φαίνονται απλώς σαν μαύρες σιλουέτες.
Μπορούμε να εικάσουμε ότι η κυρίαρχη μορφή των αγγέλων που πέφτουν είναι ο ίδιος ο Σατανάς. Στο ένα του χέρι κρατά δόρυ, ενώ φέρνει το άλλο στο κεφάλι με αγωνία. Η κεντρική θέση που κατέχει στη σύνθεση, η έντονη φωτοσκίαση και το μέγεθός του τον καθιστούν σημείο εστίασης στην εικόνα, ακριβώς όπως είναι και το σημείο εστίασης του τραγικού ποιήματος του Μίλτον.
Μια ιστορία προς παραδειγματισμό
Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο σκοπός του έργου είναι να «αιτιολογήσει τη θεϊκή βούληση στους ανθρώπους» (Βιβλίο Α΄, στίχοι 32-33)2. Γι’ αυτό επέλεξε να αποφύγει μια συμβατική προσέγγιση, κάνοντας τον Σατανά κεντρική μορφή του ποιήματος – κάτι που ο εικονογράφος του ακολούθησε πιστά. Με αυτόν τον τρόπο, το ποίημα γίνεται έργο προς παραδειγματισμό.
Ποιο είναι όμως το δίδαγμά του;
Χαρακτικό του Γκυστάβ Ντορέ από την εικονογράφησή του για το βιβλίο του Τζον Μίλτον «Ο απολεσθείς Παράδεισος», 1866. (Public Domain). Θέλοντας να γίνει άρχοντας του Παραδείσου, ο Σατανάς συγκεντρώνει υποστηρικτές ανάμεσα στις λεγεώνες των αγγέλων για να πολεμήσουν τον Θεό. Αλλά «ο Παντοδύναμος τον γκρέμισε / Με φλόγες απ’ τα ουράνια» (Α΄, 44, 45).
Η ιστορία του Μίλτον μας δίνει να καταλάβουμε ότι η θεμελιώδης αμαρτία, η θεμελιώδης προσβολή απέναντι στον Θεό είναι η υπερηφάνεια και η συνεπακόλουθη αλαζονεία. Η αντίθεση ανάμεσα στην αλαζονεία του Σατανά και την παντοδύναμη θεϊκή ορθότητα είναι καταφανής και οι άγγελοι πρέπει να διαλέξουν τι θα ακολουθήσουν. Ο Θεός και οι άγγελοι που επιλέγουν την ορθότητα διώχνουν όσους επέλεξαν να ακολουθήσουν την αλαζονεία.
Μήπως ο συγγραφέας προτείνει ότι η ίδια η φύση της υπερηφάνειας την διαχωρίζει από την ορθότητα;
Κάθε μέρα καλούμαστε να διαλέξουμε ανάμεσα σε αυτό που ζητάει ο Θεός από εμάς και σε αυτό που θέλουμε να κάνουμε εμείς για τον εαυτό μας. Όπως και οι άγγελοι που επέλεξαν το θεϊκό φως, έτσι κι εμείς καλούμαστε να διώξουμε από μέσα μας ό,τι αντιστέκεται και αρνείται το θείον.
Ο Γκυστάβ Ντορέ [GustavDoré, 1832-1883] ήταν ένας ιδιαίτερα παραγωγικός καλλιτέχνης του 19ου αιώνα. Εικονογράφησε με τα χαρακτικά του μερικά από τα σπουδαιότερα έργα της κλασικής Δυτικής λογοτεχνίας, περιλαμβανομένων της Βίβλου, του «Απολεσθέντα Παραδείσου» και της «Θείας Κωμωδίας». Στη σειρά «Ο απολεσθείς Παράδεισος μέσα από τις εικόνες του Γκυστάβ Ντορέ» θα εμβαθύνουμε στις ιδέες που ενέπνευσαν τον Ντορέ για την εικονογράφησή του.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η μετάφραση των στίχων έγινε από την Αλία Ζάε.
2. «και τις βουλές του άναρχου Θεού να δικαιώσω / και στους ανθρώπους έπειτα να επιβεβαιώσω.» (από τη μετάφραση του Αθ. Οικονόμου, εκδ. Οδός Πανός, γ΄έκδοση, 2015, σελ. 9)
Διαβάζοντας την «Ιλιάδα», δεν αργούμε να καταλάβουμε ότι ο Αχιλλέας και ο Έκτορας είναι δυο ήρωες που αντιπαρατίθενται και που προορίζονται να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον στη μάχη. Η μονομαχία τους προοικονομείται με πολλούς τρόπους στο ομηρικό έπος και πλανάται συνεχώς κατά κάποιον τρόπο στον αέρα, πάνω από τα ‘ψηλά τείχη της Τροίας’ και πάνω από τη ‘γεμάτη ψάρια θάλασσα’ στα νώτα των Αχαιών.
Οι μορφές όμως των δυο ηρώων δεν αντιπροσωπεύουν μόνο δυο γενναίους πολεμιστές, αλλά παρουσιάζουν και δυο διαφορετικούς τύπους αρρενωπότητας. Οι ομοιότητές τους δεν είναι λίγες: η ανταγωνιστική, επιθετική, βίαιη συμπεριφορά τους όταν πολεμούν και ο τρόμος που κι οι δυο σκορπούν ισόποσα στο πεδίο της μάχης είναι χαρακτηριστικά κοινά. Τα κίνητρά τους ωστόσο είναι διαφορετικά. Ο μεν Αχιλλέας επιτίθεται και εκδικείται, ο Έκτορας αμύνεται της πόλης και του λαού του.
Η μήνις του Αχιλλέα
Το θέμα της Ιλιάδας δεν είναι τόσο ο Τρωικός πόλεμος, όσο η μήνις – η οργή – του Αχιλλέα. Το έπος διαδραματίζεται σε διάστημα 51 μόλις ημερών, κατά το τελευταίο έτος του πολέμου, και αφορά τον θυμό του ημίθεου ήρωα απέναντι στον αρχιστράτηγο Αγαμέμνονα που του πήρε τη σκλάβα, την απόσυρσή του κατόπιν από τις μάχες και τελικά την επιστροφή του για να εκδικηθεί τον θάνατο του αγαπημένου του φίλου.
Τζοβάνι Μπατίστα Τιέπολο, «Η μήνις του Αχιλλέα», 1757. Νωπογραφία στη Βίλα Valmarana ai Nani, Βιτσέντσα. (Public Domain). Η Αθηνά αναγκάζεται να τραβήξει τον Αχιλλέα από τα μαλλιά, προκειμένου να τον εμποδίσει να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα – πράξη απόλυτα καταδικαστέα από θεούς κι ανθρώπους.
«Τη μάνητα, θεά, τραγούδα μας του ξακουστού Αχιλλέα,
ανάθεμά τη, πίκρες που ‘δωκε στους Αχαιούς περίσσιες
και πλήθος αντρειωμένες έστειλε ψυχές στον Άδη κάτω
παλικαριών, στους σκύλους ρίχνοντας να φάνε τα κορμιά τους
και στα όρνια ολούθε —έτσι το θέλησε να γίνει τότε ο Δίας—
απ’ τη στιγμή που πρωτοπιάστηκαν και χώρισαν οι δυο τους,
του Ατρέα ο γιος ο στρατοκράτορας κι ο μέγας Αχιλλέας.»
(μετάφραση Καζαντζάκη-Κακριδή)
Η φιλονικία του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα κοστίζει – ανάθεμά τη – πολλές ζωές στους Αχαιούς. Εγκαταλείποντας τον πόλεμο – αυτός, ο δυνατότερος πολεμιστής τους – αφήνει την ελληνική παράταξη σημαντικά αποδυναμωμένη.
Στις περισσότερες ραψωδίες, ο Αχιλλέας παρουσιάζεται έρμαιο των συναισθημάτων του: του θυμού, της μνησικακίας, της εκδικητικότητας… Περνά τις μέρες μέσα στη σκηνή του, αναμασώντας την προσβολή που νιώθει πως του έκανε ο Αγαμέμνων. Οι ικεσίες των συντρόφων του δεν τον συγκινούν, δεν μετριάζουν την οργή του ούτε αλλάζουν τη γνώμη του.
Η ίδια σκηνή με τη θεά Αθηνά («Η μήνις του Αχιλλέα»), από τον Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, περ. 1630-1635. Μουσείο Boijmans Van Beuningen, Ρότερνταμ, Ολλανδία. (Public Domain). Ο Όμηρος παρουσιάζει τον Αχιλλέα ανώριμο και εκδικητικό.
Χρειάζεται να σκοτωθεί ο Πάτροκλος, για να αποφασίσει ο Αχιλλέας να επιστρέψει στο πεδίο των μαχών. Το κίνητρό του όμως είναι και πάλι η εκδίκηση. Πόνος και τυφλή οργή, που στρέφονται κατά των αντιπάλων, ζητώντας αίμα για να απαλύνουν. Κυρίως το αίμα του Έκτορα, του δολοφόνου του προσφιλούς προσώπου.
Η επιθετικότητα του Αχιλλέα είναι σαρωτική και καταστροφική, όχι μόνο για τους Τρώες αλλά και για τους Έλληνες, καθώς κατευθύνεται από τα πάθη του και είναι παράλογη και ανεξέλεγκτη.
Εν τέλει, οι δυο αντίπαλοι συναντούν ο ένας τον άλλον και αναμετρώνται.
Η αυτοθυσία του Έκτορα
Το αντίπαλο δέος του Αχιλλέα, ο γιος του βασιλιά Πριάμου, έχει πολλά κοινά σημεία με τον γιο της θεάς Θέτιδας. Εξίσου ατρόμητος πολεμιστής, ο Έκτορας είναι ο ‘πύργος της Τροίας’, αυτός που απωθεί μόνος του τα στίφη των εχθρών και εμπνέει στον λαό του θάρρος και δύναμη. Ο Όμηρος τον παρομοιάζει με λιοντάρι και με δυνατό δυτικό άνεμο και τον αποκαλεί κορυθαίολο, δηλαδή ‘λοφοσείστη’.
Είναι ο τρόμος των Αχαιών, αυτός που παραλίγο να τους ρίξει στη θάλασσα και να τους κάψει τα καράβια.
Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, «Ο θάνατος του Έκτορα», περ. 1630-1635 (ατελείωτο έργο). Μουσείο Boijmans Van Beuningen, Ρότερνταμ, Ολλανδία. (Public Domain)
Όμως ο Έκτορας είναι κάτι παραπάνω από άγριος μαχητής. Η κυριότερη διαφορά του με τον Αχιλλέα συνίσταται στο ότι διαθέτει και μια τρυφερή, ήπια πλευρά, που εκφράζεται μακριά από τη μάχη, με τους δικούς του εντός των τειχών της πόλης. Μέσα στην Τροία είναι ευγενής και ήρεμος. Μιλά όμορφα ακόμα και στην Ελένη, την πηγή των δεινών τους. Απέναντι στη γυναίκα του Ανδρομάχη και στον γιο τους Αστυάνακτα δείχνεται γεμάτος φροντίδα.
Στη ραψωδία Ζ΄, περιγράφεται η συνάντησή τους στον πύργο, όπου η Ανδρομάχη είχε σκαρφαλώσει μαζί με το παιδί τους, φοβούμενη ότι ο άντρας της είχε σκοτωθεί στη μάχη:
«που τότε τον απάντησε με την τροφόν σιμά της,
οπού βαστούσε το μικρό μονάκριβο παιδί της,
τον Εκτορίδην, όμοιον με εύμορφον αστέρα· […]
Εκείνος χαμογέλασε κοιτώντας το παιδί του
ήσυχα· κι απ’ το χέρι του πιασμένη η Ανδρομάχη
εδάκρυσε και του ‘λεγεν: […]
«Όλα τα αισθάνομαι κι εγώ, γυνή μου, αλλά φοβούμαι
και των ανδρών το πρόσωπο και των σεμνών μητέρων,
αν μ’ έβλεπαν ως άνανδρος να φεύγω από την μάχην·
ούδ’ η καρδιά μου θέλει το, που μ’ έμαθε να είμαι
γενναίος πάντοτε κι εμπρός να μάχομαι των Τρώων
χάριν της δόξας του πατρός και της δικής μου ακόμη·
ότ’ είναι τούτο φανερό στα βάθη της ψυχής μου·
θα φθάσ’ η μέρα να χαθεί κι η Ίλιος η αγία
και ο Πρίαμος ο δυνατός με όλον τον λαόν του.
Αλλά των Τρώων η φθορά δεν με πληγώνει τόσο
και του πατρός μου ο θάνατος και της σεμνής μητρός μου
και των γλυκών μου αδελφών, οπού πολλοί και ανδρείοι
από τες λόγχες των εχθρών θα κυλισθούν στο χώμα
όσ’ ο καημός σου, όταν κανείς των Αχαιών σε πάρει
εις την δουλείαν, ενώ συ θα οδύρεσαι, θα κλαίεις,
εις τ’ Άργος ξένον ύφασμα θα υφαίνεις προσταγμένη·…»
(μετάφραση Ι. Πολυλά)
Στο παραπάνω απόσπασμα, βλέπουμε πόσο ο Έκτορας νοιάζεται για τους δικούς του και με πόσο παρηγορητικά λόγια απευθύνεται στην τρομαγμένη γυναίκα του. Ο Όμηρος περιγράφει επίσης πώς παίζει με το παιδί του, απολαμβάνοντας τις τελευταίες στιγμές μαζί του, γεμάτος στοργή και κατανόηση.
Η εμπλοκή του Έκτορα στον πόλεμο δεν οφείλεται σε δική του εμπάθεια ούτε είναι προσωπική του επιλογή. Ο πόλεμος ήρθε στο σπίτι του – έστω και μέσω του αδερφού του – και το καθήκον του είναι να υπερασπιστεί τα τείχη της πόλης, το λαό του και τα αγαπημένα του πρόσωπα.
Καρλ Φρήντριχ Ντέκλερ, «Ο Έκτορας αποχαιρετά την Ανδρομάχη και τον γιο του, Αστυάνακτα», πριν από το 1918. (Public Domain)
Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο Έκτορας δείχνει πραγματική ανδρεία και αυτοθυσία, χρησιμοποιώντας τη δύναμή του για αμυντικούς λόγους, χωρίς να τη στρέφει ενάντια στους αδύναμους, αλλά προστατεύοντας αυτούς που αγαπά.
Αντίθετα, ο Αχιλλέας δεν χρησιμοποιεί τη δύναμή του για να ωφελήσει τους άλλους ούτε την ελέγχει. Τα κίνητρά του είναι εγωιστικά και αφορούν αποκλειστικά την ικανοποίηση των διαθέσεών του.
Στην εποχή μας, μια συμπεριφορά σαν του Αχιλλέα ίσως αποκαλούνταν ‘τοξική αρρενωπότητα’, η οποία περιγράφεται ως «συμβατική άποψη για τον ανδρισμό, που θεωρεί αναπόσπαστα χαρακτηριστικά του τη δύναμη και την κυριαρχικότητα και εμποδίζει το άτομο να ζει αρμονικά με τους άλλους ή ακόμα και βλάπτει την ψυχική του υγεία». Η τοξική αρρενωπότητα αφορά «αντρικές συμπεριφορές σεξουαλικής και ψυχολογικής παραβίασης, επίδειξη ισχύος, εκδηλώσεις βίας και κακοποιητικές συμπεριφορές όλων των μορφών».
Είναι, με άλλα λόγια, ο κακώς εννοούμενος ανδρισμός, ο εγκλωβισμένος στα κλισέ και τις κοινωνικές πιέσεις, ο οποίος τρεφόμενος από τον εγωισμό του υποκειμένου στρέφεται τελικά όχι μόνο ενάντια στους άλλους αλλά και ενάντια στον ίδιο του τον εαυτό.
Ζαν Ζοζέφ Ταϊγιασόν, «Ο Αχιλλέας προσφέρει το πτώμα του Έκτορα στον νεκρό Πάτροκλο», 1769. Λάδι σε καμβά, Krannert Art Museum, Champaign, Ill. (Public Domain)
Ο ανδρισμός και η αρρενωπότητα δεν είναι εγγενώς κακά. Κάθε φύλο έχει τα χαρακτηριστικά του, που κάποιο λόγο έχουν που υπάρχουν. Η εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας εξαρτάται σε έναν βαθμό και από το πόσο καλά οι άντρες και οι γυναίκες εναρμονίζονται με τους ρόλους τους, που σχετίζονται με τις ιδιαιτερότητες της φύσης τους. Πάνω απ’ όλα όμως η ευημερία μιας κοινωνίας εξαρτάται από την ανιδιοτέλεια κάθε ατόμου ανεξαρτήτως φύλου, από την ευγένεια που είμαστε ικανοί να δείχνουμε ο ένας προς τον άλλον και από την καλή προαίρεσή μας.
Ας είναι οι ρόλοι οδηγοί και όχι δεσμοφύλακες και ας βρούμε έναν τρόπο μέσα από την καρδιά μας να συνδυάσουμε την κοινωνική αρμονία με τις ατομικές μας ιδιαιτερότητες, χωρίς κανέναν να προσβάλλουμε ή να υποτιμούμε. Ακόμα κι αν διαφωνούμε.
Σήμερα, 21/1/2023, γιορτάζεται η Πρωτοχρονιά του νέου σεληνιακού κινέζικου έτους – το οποίο φέτος είναι το Έτος του Λαγού. Καλή Χρονιά, λοιπόν, ήρεμη, δημιουργική και ευγενική, όπως είναι και τα χαρακτηριστικά αυτού του κινέζικου ζωδίου. (Σ.τ.Μ.)
Η Λι Φαν, βιολονίστα ειδικευμένη στην μπαρόκ και την παλαιά μουσική, ξανάρχισε πρόσφατα να παίζει σύγχρονο βιολί. Χρειάστηκε όμως να καταβάλλει πιο έντονη προσπάθεια από όσο περίμενε για να προσαρμοστεί και πάλι στον συγκεκριμένο τρόπο παιξίματος, μετά από την πολυετή θητεία της στην παλαιά μουσική. Αυτό την έκανε να σκεφτεί αρκετά για την αλλαγή της ταχύτητας που έχει προκύψει με την πάροδο των χρόνων στη μουσική, τα ήθη και τον ρυθμό της ανθρώπινης ζωής γενικότερα: «Η εξέλιξη του πολιτισμού ανακλάται στις αλλαγές των οργάνων», λέει.
Σε μια εκτεταμένη συνέντευξη, η Λι αναφέρθηκε στην εξέλιξη του βιολιού από τον μεσαιωνικό πρόγονό του το fiddle, την αναγεννησιακή liradabraccio και το ρεμπέκ μέχρι το σύγχρονο βιολί (το δικό της είναι κατασκευασμένο από τον Γιόεργκ Βούντερλιχ), στην οποία αποτυπώνονται και οι αλλαγές στη γλώσσα και τον πολιτισμό. Τα τελευταία χρόνια μοιάζει να έκλεισε κατά κάποιον τρόπο ένας κύκλος στην καριέρα της και η τεχνική της εμπλουτίστηκε και βάθυνε χάρις στην ανανεωμένη θεώρησή της για την παράδοση και την πίστη.
Συμπιέζοντας τον χρόνο
Όταν συντονιζόμαστε στα 432 Hz, κάτι μαγικό συμβαίνει. Τα Hz (Hertz – Χερτς) είναι μονάδα μέτρησης συχνότητας οποιουδήποτε σύντομου περιοδικού φαινομένου. Η μονάδα του αφορά κύκλο ενός δευτερολέπτου και ισούται με «έναν κύκλο ανά δευτερόλεπτο». Όσο μεγαλύτερος αριθμός των κύκλων τόσο υψηλότερη η συχνότητα.
Την εποχή των Χάυντν, Μότσαρτ και Μπετόβεν, όταν η μουσική κατά γενική ομολογία βρισκόταν στο ζενίθ της, τα μουσικά όργανα κουρδίζονταν στα 432 Hz. Εκείνη ήταν η εποχή του Διαφωτισμού, εποχή προόδου, νέων ανακαλύψεων και συνεχών αλλαγών. Τα πιάνα που χρησιμοποιούσε ο Μπετόβεν προς το τέλος της ζωής του διέφεραν πάρα πολύ από αυτά της παιδικής του ηλικίας.
Για τη Λι, το κούρδισμα δεν είναι απλώς θέμα προσωπικής προτίμησης, αλλά συνδέεται με τον ρυθμό ζωής της εκάστοτε κοινωνίας.
Η μπαρόκ μουσική (Μπαχ και Χέντελ) παίζεται κυρίως στα 415 Hz, ενώ η κλασική μουσική (Χάυντν και Μότσαρτ) ανάμεσα στα 427 και 432 Hz. Σήμερα, πολλές ορχήστρες στις ΗΠΑ κουρδίζουν τα όργανά τους στα 440 Hz και κάποιες δοκιμάζουν ήδη τα 442 και τα 444 Hz.
Ως απαρχές της ιστορίας της Δυτικής μουσικής θεωρούμε συνήθως τους Γρηγοριανούς ύμνους των μεσαιωνικών μοναστηριών.
«Η μεσαιωνική μουσική είναι πάρα πολύ αργή. Ακούγοντάς την μπορεί να αναρωτηθούμε γιατί αυτή η μουσική κινείται τόσο αργά… Ωστόσο, είναι πλούσια σε περιεχόμενο», λέει η Λι. «Είναι σαν ένα ποίημα, σύντομο αλλά γεμάτο νόημα. Στην αρχαία Κίνα, τα χρόνια της Δυναστείας Τανγκ, γράφονταν ποιήματα τα οποία με πέντε λέξεις έλεγαν όσα η σύγχρονη γλώσσα δεν μπορεί να πει ούτε με εκατό λέξεις. Εκείνη την εποχή, τα αποφθέγματα και τα σοφά λόγια βρίσκονταν σε αφθονία.»
Ο αργός ρυθμός της παλαιάς μουσικής ταίριαζε με τις «γαλήνιες καρδιές των ανθρώπων που ζούσαν τότε και μπορούσαν να την ακούσουν». Στον πολυάσχολο σημερινό άνθρωπο ίσως φαντάζει αργή. Αλλά αν μπορούμε να ηρεμήσουμε την καρδιά και τα νεύρα μας και να είμαστε παρόντες και συγκεντρωμένοι, θα ανακαλύψουμε ότι κι εμείς μπορούμε να απολαύσουμε την αριστοτεχνικότητα και το νόημά της, προσθέτει η Λι.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, κυριαρχούσε το fiddle (ή vielle). Όπως και για τη βιόλα του ύστερου 15ου αιώνα, με τον όρο fiddle δεν αναφερόμαστε σε ένα συγκεκριμένο μουσικό όργανο, αλλά μάλλον εννοούμε γενικότερα μια οικογένεια πληκτροφόρων και έγχορδων οργάνων που παίζονται με δοξάρι. Μπορεί να μοιάζουν με το βιολί ή να έχουν αρκετά διαφορετικό σχήμα, ακόμα και γωνιώδες ή αστεροειδές. Σε πολλούς πίνακες της Αναγέννησης απεικονίζονται άγγελοι που κρατούν μουσικά όργανα που θυμίζουν βιολιά.
«Εκείνα ήταν επίπεδα και στις δύο πλευρές, το πάνω μέρος τους δεν ήταν κυρτό όπως του βιολιού. Υπήρχαν πολλά διαφορετικά είδη, τα οποία μπορούμε να δούμε τώρα σε μουσεία ή πίνακες», εξηγεί η Λι.
Το βιολί της μπαρόκ περιόδου, η βιόλα ντα μπράτσο, είχε πιο τυπικό σχήμα από το fiddle, αλλά ήταν ακόμα πιο πλατύ και πιο επίπεδο από το σύγχρονο βιολί. Και τα δυο είχαν χορδές από έντερα ζώων, αντί για τις μεταλλικές που έχουμε συνηθίσει να ακούμε σήμερα. Γι’ αυτόν το λόγο, τα παλιά όργανα δεν παράγουν τόσο δυνατό ήχο ή αντήχηση, όπως τα σύγχρονα.
«Αλλά και ο τρόπος παιξίματος ήταν διαφορετικός – πιο φυσικός, πιο ζεστός. Οι συναυλιακοί χώροι ήταν μικρότεροι. Οι σύγχρονες μεγάλες αίθουσες απαιτούν δυνατότερο ήχο, άλλο κούρδισμα – τα 415 Hz δεν είναι πλέον αρκετά. Οι ήχοι τώρα πρέπει να είναι πιο δυνατοί, μεγάλοι, φωτεινοί και αριστοτεχνικοί», λέει η Λι.
Οι αίθουσες συναυλιών μεγάλωναν, τα μουσικά όργανα γίνονταν όλο και πιο ανθεκτικά και ηχηρά και, από την κλασική εποχή και ύστερα, οι μουσικοί και οι συνθέτες κάνουν συνεχείς προσπάθειες να εντυπωσιάσουν το κοινό με βελτιωμένες τεχνικές και μεγαλύτερη μαεστρία.
«Κανείς δεν ενδιαφέρεται να κάνει κάτι αργό. Έτσι όμως χάνουμε τις λεπτές αποχρώσεις των πραγμάτων, χάνουμε κάτι από την αισθαντικότητά μας. Προτιμάμε την ένταση, τη δύναμη και την ταχύτητα, που εντυπωσιάζουν ευκολότερα. Είναι πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά.»
Σύμφωνα με τη βιολονίστα Λι Φαν, το κούρδισμα, πέρα από ζήτημα προσωπικού γούστου, συνδέεται με τους τρόπους και τον ρυθμό της κοινωνίας εν γένει.(Dai Bing/The Epoch Times)
Μια μοιραία συνάντηση
Η Λι ξεκίνησε την καριέρα της στην πατρίδα της, την Κίνα, παίζοντας βιολί σε γνωστές ορχήστρες για μπαλέτα και όπερες και συμμετέχοντας σε πολλές ηχογραφήσεις για CD, ραδιόφωνο, τηλεόραση και κινηματογράφο. Μετά από μια δεκαετία και με σκοπό να εμπλουτίσει τις μουσικές της γνώσεις πήγε στη Γερμανία, όπου γνώρισε και αγάπησε την παλαιά μουσική.
«Αυτό που άρχισε σαν μια προκαθορισμένη από τη μοίρα επαφή εξελίχθηκε σε αποστολή», λέει η Λι.
Οι διευθυντές των μουσικών σχολών δεν ήξεραν τι να σκεφτούν γι’ αυτήν, καθώς οι περισσότεροι φοιτητές τους ήταν 17άρηδες, ενώ η Λι είχε φτάσει τα 30.
Η σχολή που τη δέχτηκε τελικά είχε έλλειψη σε καθηγητές εκείνη την περίοδο και η Λι θα έπρεπε να περιμένει ένα εξάμηνο για να ξεκινήσει τα μαθήματα. Έχοντας κουραστεί από την αναμονή, αποφάσισε να ρωτήσει μήπως μπορούσε να κάνει κάποιο άλλο μάθημα εν τω μεταξύ.
«Το πρώτο πράγμα που με ρώτησαν ήταν πόσο χρονών είμαι. Μάλλον θα με βρήκαν μεγάλη, αφού μου πρότειναν να μάθω παλαιά μουσική». Την έστειλαν στο τμήμα αρχαίας μουσικής, όπου – επιτέλους – της είπαν να περάσει την επόμενη εβδομάδα με το όργανό της. Η Λι όντως ξαναπήγε και ανακάλυψε έναν ολοκαίνουριο γι’ αυτήν μουσικό κόσμο.
Σπουδάζοντας το παρελθόν
«Αποδέχτηκα το όργανο που μου δόθηκε, το μελέτησα, κατανόησα την ιστορία και την ουσία του και εκτίμησα την ομορφιά του». Και εξερεύνησε όχι μόνο την παλαιά μουσική, αλλά και τη μεσαιωνική τέχνη και τον πολιτισμό.
«Ήταν πολύ κοντά στον Θεό. Όλες οι τέχνες ήταν για τον Θεό».
Κατά τη διάρκεια των σπουδών της στη Γερμανία, έκανε σεμινάρια εξειδίκευσης με τον Τον Κόοπμαν, μαέστρο και γνωστό μουσικολόγο, με τον Άντον Στεκ, βιολονίστα και μαέστρο και με τον Πέδρο Μέμελσντορφ, μουσικό διευθυντή και μουσικολόγο, ειδικευμένο στη μεσαιωνική μουσική.
Η Λι έγινε μέλος του μουσικού συνόλου Paradiso στη Φρανκφούρτη και συνεργάστηκε με τους La Stagione Frankfurt, το Free Dance Theater της Φρανκφούρτης, τον Μωρίς βαν Λίεσχουτ, τον Μάικλ Σνάιντερ, τους The Mannheim court orchestra και τους Τhe Main Baroque Orchestra.
Μετά από την αποφοίτησή της από το Πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών της Φρανκφούρτης, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορική ερμηνεία με την Πέτρα Μύλλεγιανς, Γερμανίδα βιολονίστα, μαέστρο και παιδαγωγό φημισμένη για τη δουλειά της στην ιστορική ερμηνεία. Αργότερα, η Λι έγινε βοηθός της Μύλλεγιανς στα σεμινάρια εξειδίκευσης της πρώην καθηγήτριάς της.
Επίσης, σπούδασε μεσαιωνική και αναγεννησιακή μουσική με τον Μωρίς βαν Λίεσχουτ και τη Ρεβέκκα Στιούαρτ στη σχολή Schola Cantorum Brabantiae.
Όσο διάστημα ήταν στην Ευρώπη, η Λι συμμετείχε σε μικρά ή μεγάλα σύνολα, παίζοντας παλαιά μουσική, αλλά και νέα κομμάτια. Ηχογράφησε πολλά CD, περιλαμβανομένου κι ενός άλμπουμ με έργα του Βιβάλντι με την Capella Academia και κοντσέρτα του Τέλεμαν με την ορχήστρα La Stagione.
Εμφανίστηκε και σε ζωντανές ηχογραφήσεις, όπως για το DVD της θεατρικής παράστασης της Φρανκφούρτης για το 2009 «Πάρσιφαλ, ο κόκκινος ιππότης». Ήταν ιδρυτικό μέλος των μουσικών συνόλων Aquilla, La Pace και Allegris Quartet, με τα οποία έκανε περιοδείες σε Ευρώπη και Ασία. Επιπλέον, επιλέχθηκε από τη Νέα Φιλαρμονική της Φρανκφούρτης για να παίξει με διεθνούς φήμης καλλιτέχνες όπως ο Αντρέα Μποτσέλι και ο Ντέηβιντ Γκάρετ.
«Μετά απ’ όλα αυτά, το σύγχρονο βιολί μου φαινόταν υπερβολικά γρήγορο!»
Ζωντανεύοντας την παράδοση
Πρόσφατα, η Λι έγινε μέλος του θιάσου Παραστατικών Τεχνών Σεν Γιουν. Εκτός από τη μουσική τους, την τράβηξαν και η αποστολή του θιάσου και η σχέση τους με την πίστη και την παράδοση.
«Είναι ένα μοναδικό σύνολο», λέει η Λι. Παρά το γεγονός ότι τα όργανα της ορχήστρας του Σεν Γιουν είναι σύγχρονα και το ότι νέα μουσική γράφεται για κάθε σεζόν, η σύνθεση της μουσικής γίνεται βάσει των παραδοσιακών προτύπων, συνδυάζοντας αρμονικά αυτά της Ανατολής με αυτά της Δύσης – η αρχαία κινέζικη μουσική ενορχηστρώνεται για τη δυτική κλασική ορχήστρα.
«Η αναβίωση της παράδοσης ούτε λέγεται ούτε γίνεται εύκολα. Αλλά οφείλουμε να το κάνουμε και πράγματι το κάνουμε, με έναν περίπλοκο αλλά αρμονικό τρόπο. Η κινέζικη μουσική δεν είναι μόνο ευχάριστη στο αυτί αλλά και γεμάτη νόημα. Σε κάνει να σκέφτεσαι για πολλά πράγματα. Υπάρχει αφηγηματικότητα, βαθύτερο νόημα και η παρουσία του θείου.»
Σε αυτό το πλαίσιο, η Λι μπορεί να αξιοποιήσει όλες τις γνώσεις και την εμπειρία που κέρδισε τα προηγούμενα χρόνια – τα χρόνια που πέρασε παίζοντας μουσική νιώθοντας να πλησιάζει τον Θεό και τα χρόνια της παιδικής της ηλικίας όταν μεγάλωνε σύμφωνα με τις αρχές του παραδοσιακού κινέζικου πολιτισμού. Επιπλέον, η θέση της στον θίασο Σεν Γιουν της δίνει την αίσθηση ότι έχει μια αποστολή στη ζωή της.
«Τώρα σκέφτομαι συνεχώς την αναβίωση του παραδοσιακού πολιτισμού, είναι κάτι που έχω μέσα στην καρδιά μου. Πέρασα τόσα χρόνια παίζοντας παλαιά μουσική και η ανατροφή μου ήταν επίσης στηριγμένη στις παραδοσιακές αξίες, ώστε νιώθω ότι μπορώ να ενστερνιστώ απόλυτα και να αφοσιωθώ σε αυτή την αποστολή.»
Μέχρι τώρα, η παλαιά μουσική ταίριαζε τέλεια – σαν ένα παλιό και πολυφορεμένο άνετο γάντι – στην καριέρα και την προσωπικότητα της Λι. Δεν φαινόταν ότι θα χρειαζόταν να ξαναπιάσει το σύγχρονο βιολί, που με τις μεταλλικές χορδές του και το σύγχρονο δοξάρι βρίσκεται χιλιάδες ηχητικά χιλιόμετρα μακριά από τις προτιμήσεις της Λι. Ωστόσο, η αποστολή του Σεν Γιουν τη συγκίνησε τόσο, ώστε να επιστρέψει στο εγκαταλελειμμένο όργανο, αφιερώνοντας πολλές ώρες για να πετύχει τον βαθμό τεχνικής τελειότητας που απαιτείται από όλους τους καλλιτέχνες του θιάσου.
Οι πρώτοι μήνες ήταν πολύ πιεστικοί για τη Λι. Ταυτόχρονα όμως τη βοήθησαν να κατανοήσει καλύτερα και βαθύτερα τις έννοιες της πίστης και της πνευματικότητας, όπως και την ίδια της την τέχνη.
«Νόμιζα ότι είχα πίστη παλιότερα – τώρα όμως είναι αληθινά δυνατή», λέει.
Διαμάντια μέσα από την πίεση
Πολλοί από τους καλλιτέχνες του Σεν Γιουν ασκούν Φάλουν Γκονγκ, γνωστό και ως Φάλουν Ντάφα, ακολουθώντας το πρότυπο που έθεσαν τα ιδρυτικά μέλη του θιάσου, με τις αρχές Αλήθεια, Καλοσύνη και Ανεκτικότητα ως οδηγό – τις τρεις αρχές της άσκησης. Ο διαλογισμός, η πνευματικότητα και η καλλιέργεια του εαυτού είναι κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά του Φάλουν Ντάφα.
Όταν η Λι συνάντησε για πρώτη φορά ένα μέλος του θιάσου Σεν Γιουν, η ιδέα να ασκήσει και η ίδια Φάλουν Γκονγκ άρχισε να σχηματίζεται μέσα στο μυαλό της. Αν και είναι παντρεμένη για περισσότερα από δέκα χρόνια με ασκούμενο του Φάλουν Γκονγκ, δεν είχε σκεφτεί ποτέ να τον ακολουθήσει σε αυτό το μονοπάτι. Τα πιστεύω του αφορούσαν τον ίδιο.
«Τα πρώτα ένα-δυο χρόνια που ήμουν στον θίασο, απλώς ασκούμουν στη μουσική. Μια μέρα όμως, που είχα φτάσει νωρίτερα για την πρόβα, αποφάσισα να κάνω διαλογισμό πρώτα», λέει η Λι. «Ο νους μου ηρέμησε και δάκρυα άρχισαν να τρέχουν από τα μάτια μου».
Ήταν ένα κομβικό σημείο στη ζωή της Λι, η οποία αποφάσισε να ακολουθήσει τις αρχές της Αλήθειας, Καλοσύνης και Ανεκτικότητας και την αποστολή του Σεν Γιουν, εμβαθύνοντας ταυτόχρονα τη σχέση της με τη μουσική και την τέχνη.
«Το Σεν Γιουν ξυπνά την καλοσύνη των ανθρώπων. Τους παρακινεί να σκεφτούν ανώτερα πράγματα, για το τι είναι αληθινή συμπόνια. Η γνήσια ομορφιά και καλοσύνη μπορούν να αλλάξουν τις καρδιές και τη σκέψη του κόσμου».
Η Λι θυμάται τα σχόλια μιας ηλικιωμένης κυρίας, η οποία είχε έρθει μαζί με την κόρη της μετά από μια παράσταση στην Ισπανία. Ο σύζυγός της ήταν μουσικός και η ίδια ομολόγησε πόσο είχε συγκινηθεί από τη μουσική της παράστασης. Μιλούσε με μεγάλη θέρμη στη Λι για αυτό που βίωσε.
«Είναι σαν να δίνουμε στην ανθρωπότητα μια κατεύθυνση – έτσι αισθάνονται κάποιοι από το κοινό. Νιώθουν έντονα ότι αυτό που λαμβάνουν είναι κάτι πολύ παραπάνω από μια απλή αισθητηριακή εμπειρία και απόλαυση. Είναι κάτι που ωφελεί το πνεύμα τους, κάτι που μπορεί να τους βοηθήσει να βελτιωθούν σαν άνθρωποι και να έχουν ένα καλύτερο μέλλον. Και στις συναυλίες που έδινα παλιότερα συγκινούνταν οι άνθρωποι – αλλά όχι κατ’ αυτό τον τρόπο».
Η Λι πιστεύει ότι αυτό που δίνει το Σεν Γιουν στον κόσμο είναι το ύψιστο – όχι τόσο εξαιτίας των εξαιρετικών ικανοτήτων των καλλιτεχνών, αλλά κυρίως χάρη στο πνεύμα τους και σε αυτό που μεταδίδουν σε κάθε θεατή. Ο παραδοσιακός πολιτισμός προέρχεται από τους θεούς και «αυτό είναι που χαρίζει στην ανθρωπότητα το Σεν Γιουν – γι’ αυτό είναι και το ύψιστο».
Η Epoch Times είναι υπερήφανος χορηγός του Shen Yun Performing Arts. Καλύπτουμε τις αντιδράσεις του κοινού από την ίδρυση του Shen Yun το 2006.
Οι οικογένειες που ζούσαν στη Γαλλία την εποχή του Ναπολέοντα έφτιαχναν γερά και ανθεκτικά σπιτικά στη χώρα τους. Δεν ήταν τόσο τα τούβλα και η λάσπη, αλλά κυρίως η αγάπη και η φροντίδα που τους χάριζαν αυτές τις ιδιότητες. Τα σκίτσα του Ζαν Ωγκίστ Ντομινίκ Ενγκρ [Jean August Dominique Ingres, 1780-1867] ξεχειλίζουν από τα όμορφα αισθήματα που έδεναν τις μεσοαστικές οικογένειες που ευημερούσαν τότε.
Γονείς και παιδιά
Οι εκφράσεις που έχει αποτυπώσει ο Ενγκρ σε πολλά από τα σκίτσα του μαρτυρούν το δυνατό δεσμό των γονέων με τα παιδιά. Πριν ξεκινήσει να σχεδιάζει, ο ζωγράφος παρατηρούσε προσεκτικά τα πρόσωπα κάθε μοντέλου. Είχε πει κάποτε: «Για να κάνει κανείς ένα πραγματικά επιτυχημένο πορτραίτο, πρέπει να αφήσει το θέμα του να τον εμποτίσει, να στοχαστεί σε αυτό και να το παρατηρήσει για ώρα πολύ, προσεκτικά, από όλες τις πλευρές. Ίσως χρειαστεί να αφιερώσει ακόμα και ολόκληρη την πρώτη συνάντηση σε αυτήν τη διαδικασία».
Στο σκίτσο του «Σαρλ Χαγιάρ και της κόρης του Μαργαρίτας» βλέπουμε το προστατευτικό αγκάλιασμα του πατέρα και τη γεμάτη εμπιστοσύνη ανταπόκριση του παιδιού, που τον κρατά κι αυτή σφιχτά. Το ημίψηλο καπέλο, που έχει τοποθετηθεί επί τούτου στην καρέκλα, μας δίνει την εντύπωση ότι ο πατέρας μόλις γύρισε στο σπίτι ή ότι ετοιμάζεται να φύγει, υπόθεση που ενισχύεται από το παλτό που ακόμα φοράει. Η κόρη του είτε τον ξεπροβοδίζει είτε τον καλωσορίζει. Η πόζα μοιάζει αυθόρμητη και αυθεντική.
Ζαν Ωγκίστ Ντομινίκ Ενγκρ, «Ο Σαρλ Χαγιάρ και η κόρη του Μαργαρίτα», 1815. Γραφίτης σε χαρτί, 30,8 x 22,8 εκ. Βρετανικό Μουσείο. (Public Domain)
Μια νεαρή οικογένεια
Στο σκίτσο του Ενγκρ για την οικογένεια του Αλεξάντρ Λετιέρ, ο Αλεξάντρ με τη γυναίκα του και τη νεογέννητη κόρη τους ποζάρουν σε μια χαλαρή στάση. Για περισσότερη αμεσότητα, ο πατέρας πάλι φορά το παλτό του, σαν να πήγε να καθίσει με τη γυναίκα και το παιδί του μόλις μπήκε στο σπίτι. Στην ευγενική και καλοσυνάτη του έκφραση διαβάζουμε την αγάπη που τρέφει για την οικογένειά του, ενώ η σύζυγός του δείχνει ευχαριστημένη από τη φροντίδα που απολαμβάνει. Η σύνθεση είναι εξαιρετική, παρά το ότι πρόκειται για ένα απλό σκίτσο. Το μωρό, στη χαρά του οποίου ανακλάται η ευτυχία που κυριαρχεί στο σπιτικό τους, κάθεται στην αγκαλιά της μητέρας του, ενώ ο πατέρας στέκεται δίπλα τους προστατευτικά. Τα πρόσωπα είναι λίγο πιο τονισμένα, για να προσελκύουν την προσοχή.
Ζαν Ωγκίστ Ντομινίκ Ενγκρ, «Η οικογένεια Λετιέρ», 1815. Γραφίτης σε χαρτί από ύφασμα, 27,5 x 21,8 εκ. Ταμείο Ήβανς Μαρία Αντουανέττα. Μουσείο Καλών Τεχνών Βοστώνης. (Public Domain)
Το μωρό των Λετιέρ μοιάζει ολοζώντανο, να στριφογυρίζει όπως όλα τα μωρά στην ηλικία του. Αυτό σημαίνει ότι το σκιτσάρισμά του έγινε πολύ γρήγορα και ταυτόχρονα πολύ επιτυχημένα, συλλαμβάνοντας τα χαρακτηριστικά του και τις μωρουδίστικες αναλογίες του σωστά.
Ο κριτικός τέχνης του New York Review of Books Σάνφορντ Σβαρτς παρατηρεί ότι τα μοντέλα του Ενγκρ μοιάζουν έτοιμα να ξεπηδήσουν από το χαρτί: «Ο Ενγκρ κάνει τα μοντέλα του πολύ πιο απτά με τη φυσική έννοια και περισσότερο παρόντα με την ψυχολογική, απ’ όσο συνηθιζόταν στα πιο παραδοσιακά πορτραίτα».
Στο ίδιο άρθρο, ο ιστορικός Στήβεν Λόνγκστρητ επιβεβαιώνει την παρατήρηση του Σβαρτς: «Οι άνθρωποι είναι αληθινοί. Αναπνέουν και φαίνονται να υπάρχουν πραγματικά στη γη…»
Πράγματι, ο Ενγκρ είχε τον τρόπο του να συλλαμβάνει επί τόπου την ουσία της προσωπικότητας του κάθε μοντέλου με ακρίβεια, η οποία οφειλόταν στην πολύ σχολαστική παρατήρηση. «Καταγράφει ακόμα και την επίγνωσή τους για το ποζάρισμα», παρατηρεί η Αγνή Μόνγκαν, διευθύντρια του Μουσείου Τέχνης Φογκ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ.
Μια σύνθετη σύνθεση
Ζαν Ωγκίστ Ντομινίκ Ενγκρ, «Η οικογένεια Γκατώ», 1850. Μολύβι πάνω από λιθογραφικές εκτυπώσεις, 44,2 x 60,9 εκ. Το τελικό σχέδιο προήλθε από πολλά χαρτιά που κόπηκαν και τοποθετήθηκαν μαζί για την τελική σύνθεση. (Public Domain)
Το πιο φιλόδοξο οικογενειακό πορτραίτο του Ενγκρ είναι η οικογένεια του καλού του φίλου Εντουάρ Γκατώ, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1850. Το πορτραίτο αναπαριστά μια φανταστική οικογενειακή συνάθροιση, όπου το κάθε μοντέλο βρίσκεται σε διαφορετική ηλικία από αυτήν που είχε πραγματικά την περίοδο που δημιουργήθηκε το έργο. Κάποιοι δεν ήταν καν εν ζωή: ο πατέρας του Γκατώ, ο χαράκτης και σχεδιαστής μεταλλίων Νικολά-Μαρί, είχε πεθάνει 18 χρόνια πριν, ενώ η μητέρα του Λουίζ-Ροζαλί είχε πεθάνει 3 χρόνια πριν. Ο ίδιος ο Γκατώ, που απεικονίζεται νεαρός, ήταν περίπου 62 ετών όταν ο Ενγκρ συνέθετε το πορτραίτο.
Για τα σχέδια, ο ζωγράφος χρησιμοποίησε τρεις ανεξάρτητες λιθογραφίες των γονιών του Γκατώ και του ιδίου, τις οποίες είχε φιλοτεχνήσει ο Κλωντ Μαρί Φρανσουά Ντιέν πάνω σε παλιά σχέδια του Ενγκρ. Τα χαρακτικά είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας το 1871. Ο Ενγκρ έκοψε τις φιγούρες από τα χαρακτικά και τις τοποθέτησε σε ένα μεγαλύτερο χαρτί μαζί. Συμπλήρωσε το φόντο με μολύβι και πρόσθεσε τη μορφή της μεγαλύτερης εγγονής του Γκατώ Παμελά ντε Γκαρντάν και στο βάθος αριστερά την εξαδέλφη του Γκατώ Κα Ανφριέ. Επίσης ξαναπέρασε με μολύβι το κάτω μέρος της φιγούρας του Γκατώ.
Μια ανάμεικτη αλλά ενωμένη οικογένεια
Οι οικογένειες συνήθως εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου. Νέα παιδιά γεννιούνται, καινούρια πρόσωπα προστίθενται με διάφορες αφορμές, όπως ο γάμος. Την εποχή του Ενγκρ, ακόμα κι η μεγάλη και δυνατή οικογένεια του Ναπολέοντα αντιμετώπιζε προκλήσεις. Ο Ναπολέων είχε τέσσερεις αδελφούς, στους οποίους είχε απονείμει τίτλους και αξιώματα στην Αυτοκρατορία. Το πορτραίτο της οικογένειας του Λουκιανού Βοναπάρτη παρουσιάζει το ναπολεόντειο ιδανικό μιας ενωμένης οικογένειας. Ο Λουκιανός, ο μικρότερος αδελφός, είχε παντρευτεί για δεύτερη φορά και η νέα του σύζυγος, η Αλεξαντρίν, θέλησε ένα οικογενειακό πορτραίτο από τον Ενγκρ. Αυτός δημιούργησε μια σύνθεση όλο ζωντάνια, όπου η μουσική παίζει εξέχοντα ρόλο.
Η Αλεξαντρίν κάθεται στο κέντρο περιτριγυρισμένη από τα παιδιά της: ο Σαρλ την αγκαλιάζει ακουμπισμένος στην καρέκλα της, ο μικρός Λουί-Λυσιέν στέκεται μπροστά στα γόνατά της και ο Πωλ-Μαρί κάθεται στο πάτωμα μπροστά-μπροστά.
Η Άννα Ζουμπερτόν, κόρη της Αλεξαντρίν από τον πρώτο της γάμο, βρίσκεται στην αριστερή άκρη της σύνθεσης κρατώντας μια λύρα. Μια από τις κόρες του Λουκιανού από τον δικό του πρώτο γάμο παίζει σπινέτο και μια άλλη, η Χριστίνα Αιγυπτία, κάθεται σε ένα σκαμπώ με ένα καλάθι λουλούδια στην ποδιά της. Οι άλλες δυο κόρες του Λουκιανού, η Τζοβάνα και η Λετίτσια, στέκονται λίγο πιο πίσω.
Ζαν Ωγκίστ Ντομινίκ Ενγκρ, «Η οικογένεια του Λουκιανού Βοναπάρτη», 1815. Γραφίτης σε λευκό χαρτί από ύφασμα, 41,2 x 53 εκ. Μουσείο Τέχνης Φογκ, Μασαχουσέτη, ΗΠΑ. (Public Domain)
Σε αυτή τη σύνθεση, τα μουσικά όργανα αποτελούν μέρος οργανικό μέρος του πορτραίτου. Ο ίδιος ο Ενγκρ έπαιζε βιολί και η μουσική είχε γι’ αυτόν ιδιαίτερη σημασία.
Η τεχνική ενός δασκάλου
Στα παραπάνω σκίτσα είναι ολοφάνερες και η επιδεξιότητα του καλλιτέχνη και η μεγάλη εμπειρία και αυτοπεποίθησή του. Ο Φρανκ Ράιτ, ζωγράφος και καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Τζωρτζ Ουάσιγκτον, δηλώνει ότι «ο Ενγκρ ήταν μεγάλος μάστορας. Επίσης, είχε μεγάλη σιγουριά για τις σχεδιαστικές του ικανότητες. Κάθε γραμμή που τραβούσε ήταν σχεδιασμένη με απόλυτη βεβαιότητα. Πώς είχε τέτοια αυτοπεποίθηση; Το πώς ίσως δεν μπορούμε να το μεταδώσουμε – αλλά μπορούμε να το συνειδητοποιήσουμε.»
Η ζωή και η τέχνη ήταν συνυφασμένες στην περίπτωση του Ενγκρ. Όπως είχε πει κάποτε, «μεγάλωσε με κόκκινη κιμωλία». Τα σχεδιαστικά του εργαλεία ήταν πάντα έτοιμα για χρήση. «Πάντα χρησιμοποιούσε μυτερή μύτη και μερικές φορές μύτη σε σχήμα σμίλης, κάτι που του επέτρεπε να ποικίλει το πάχος της γραμμής του περνώντας από τη λεπτή στη φαρδιά», γράφει ο ιστορικός τέχνης Αβιγκντόρ Αρίκχα σε κατάλογο πρόσφατης έκθεσης.
Δάσκαλος του Ενγκρ ήταν τα σχέδια του πατέρα του και τα έργα των μεγάλων ζωγράφων, τα οποία ο Ενγκρ αντέγραφε. Σημαντική επιρροή πάνω του είχαν τα σχέδια του Ραφαήλ, όπως και άλλοι φημισμένοι καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Ο Ενγκρ μαθήτευσε στο εργαστήριο του Ζακ Λουί Νταβίντ.
Έχοντας κάνει περισσότερα από 4.000 σχέδια, η γραμμή του απέκτησε μοναδική σχεδιαστική τελειότητα. Σήμερα, στις σχολές Καλών Τεχνών διδάσκονται δυο τεχνικές σχεδίου: η ανοικτή και η κλειστή φόρμα. Στην ανοικτή φόρμα, η μορφή είναι ανοικτή στο περιβάλλον και όχι κλεισμένη σε περίγραμμα.
Ο Ενγκρ τελειοποίησε την κλειστή φόρμα και οι φιγούρες του ήταν ορισμένες από γραμμές μεγάλης μαεστρίας. «Με τη γραμμή του από γραφίτη η οποία συνεχώς παραλλάσσει και προσαρμόζεται – πότε λεπτή, πότε παχιά, πότε ανάλαφρη και πότε βαριά – τα περιγράμματά του παρουσιάζουν ένα απίστευτο εύρος διαβαθμίσεων. Οι μορφές του περιγράφονται τόσο από τις συνεχείς ρυθμίσεις όσο και από τις κατευθύνσεις των γραμμών», λέει η Μόνγκαν.
«Τα σκίτσα του ξεχωρίζουν για την προσεκτική μορφοποίηση των μοντέλων, την αριστοτεχνικότητα των γραμμών και τη διακριτική φωτοσκίαση. Είναι άφθαστος στη σχεδίαση περιγραμμάτων», λέει ο ζωγράφος και καθηγητής ζωγραφικής Φίλιπ Γουέιντ.
Διδάσκοντας αρμονία
Το 1801, κέρδισε το περιώνυμο γαλλικό καλλιτεχνικό βραβείο Prix de Rome, χάρη στο οποίο βρέθηκε στη Ρώμη, όπου αργότερα διορίστηκε διευθυντής του τοπικού παραρτήματος της Γαλλικής Ακαδημίας. Στη Ρώμη συνέχισε την παράδοση της διδασκαλίας των νεοτέρων. «Ξεκινούσε δίνοντας στους μαθητές του μια στέρεη βάση στο σχέδιο, πάνω στις αρχές της Αναγέννησης. Από εκεί οι νέοι μπορούσαν να εξελιχθούν προς οποιαδήποτε κατεύθυνση», αναφέρει η ιστοσελίδα ‘The History of Art’ (‘Ιστορία της Τέχνης’).
Λέγεται ότι ο Ενγκρ συνήθιζε να διδάσκει χρησιμοποιώντας μεταφορές από τη μουσική: «Αν μπορούσα να σας κάνω μουσικούς, θα είχατε μεγάλο όφελος ως ζωγράφοι. Τα πάντα στη φύση είναι αρμονικά. Το λίγο λιγότερο και το λίγο περισσότερο διαταράσσουν την κλίμακα και ‘φαλτσάρουν’. Το τραγούδι του μολυβιού ή του πινέλου πρέπει να είναι τόσο αληθινό όσο και το τραγούδι της φωνής. Η ορθότητα των μορφών αντιστοιχεί στην ορθότητα των ήχων.»
Η τέχνη του Ενγκρ ήταν αφιερωμένη στην αρμονία. Στα οικογενειακά του πορτραίτα αυτό είναι έκδηλο. Όσα πρόσωπα κι αν περιελάμβανε ένα πορτραίτο, όπου το κάθε ένα είχε τη δική του δραστηριότητα, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι συνυπήρχαν αρμονικά, τόσο στην πραγματικότητα όσο και μέσα στη σύνθεση. Η φροντίδα για τα παιδιά και τον/τη σύζυγο είναι επίσης εμφανής σε πολλά. Η αρμονία δυναμώνει τις οικογένειες κάθε εποχής. Αυτά τα ζωντανά και διεισδυτικά πορτραίτα του Ενγκρ αναγνωρίζονται πλέον ως το σπουδαιότερο κληροδότημά του.
Κατατέθηκε στην αρμόδια Επιτροπή της UNESCO ο φάκελος υποψηφιότητας του Ολύμπου για την ένταξή του στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, έπειτα από τη συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ, τον Οκτώβριο του προηγούμενου έτους υποβλήθηκε ο προκαταρκτικός φάκελος υποψηφιότητας, ο οποίος αξιολογήθηκε από την επιτροπή της UNESCO. Τα δύο υπουργεία και ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) συνεργάστηκαν το τελευταίο τρίμηνο και αφού έλαβαν υπόψη όλες τις παρατηρήσεις της επιτροπής, ολοκλήρωσαν το τελικό περιεχόμενο του φακέλου.
«Ο Όλυμπος, το ψηλότερο βουνό της χώρας μας, είναι συνδεδεμένο με τη αρχαία μυθολογία, με τον Όμηρο, με την Ιστορία της Ελλάδας στο πέρασμα των αιώνων. Η κατοικία των θεών αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα ελληνικά brand names. Συνεργαστήκαμε συστηματικά και ουσιαστικά με τους συναρμόδιους φορείς, ώστε να συντάξουμε έναν πλήρη φάκελο, ο οποίος περιλαμβάνει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την προστασία και την ανάδειξη της μοναδικής πολιτιστικής και περιβαλλοντικής φυσιογνωμίας του Ολύμπου και την ένταξή του στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς», δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη.
«Σε λίγους μήνες ελπίζουμε ότι η Unesco θα υποδεχθεί στην αγκαλιά της το μυθικό βουνό. Βήμα-βήμα δημιουργήσαμε μια πρωτοποριακή ασπίδα προστασίας για τον Όλυμπο, καθώς πριν από ένα χρόνο εκδώσαμε το Προεδρικό Διάταγμα για την προστασία και την διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, ενώ σήμερα καταθέσαμε τον επικαιροποιημένο φάκελο υποψηφιότητας του Ολύμπου για τον κατάλογο των Μνημείων Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς», δήλωσε ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς.
Η απόφαση της UNESCO σε ό,τι αφορά την ένταξη του Ολύμπου στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς αναμένεται έως τον Σεπτέμβριο του 2023. Η σημερινή κατάθεση του φακέλου αποτελεί το έργο μιας μακράς διαδικασίας που ξεκίνησε με την υποβολή αίτησης για την δοκιμαστική λίστα υποψηφιοτήτων το 2014.
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα, μέχρι στιγμής, μόλις δύο περιοχές είναι εγγεγραμμένες στον Κατάλογο Μνημείων Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς: τα Μετέωρα και το ‘Αγιον Όρος. Παγκοσμίως, ο κατάλογος περιλαμβάνει 1.155 μνημεία. Για να ενταχθεί μία περιοχή στον κατάλογο θα πρέπει να πληροί μία σειρά κριτηρίων που σχετίζονται με τα στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, τα γεωλογικά – μορφολογικά χαρακτηριστικά, την πλούσια βιοποικιλότητα του τόπου καθώς και την ύπαρξη σημαντικών οικολογικών και βιολογικών διεργασιών για την εξέλιξη της ζωής.
Η ένταξη μιας περιοχής στον Κατάλογο Μνημείων Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς της UNESCO συνοδεύεται από σημαντικά και πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία που συνδέονται με την αύξηση της αναγνωρισιμότητας και της τουριστικής κίνησης, ενώ ταυτόχρονα προβλέπονται και αυστηροί κανόνες που αφορούν στην προστασία και διαχείριση του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντός της.
Ο Όλυμπος
Ο Όλυμπος είναι το υψηλότερο βουνό της χώρας μας, με ύψος 2.918 μ. Το 1938 αποτέλεσε τον πρώτο Εθνικό Δρυμό της Ελλάδας, το 1981 χαρακτηρίστηκε ως Απόθεμα Βιόσφαιρας της UNESCO και τέλος το 2021 με σχετικό Προεδρικό Διάταγμα ανακηρύχθηκε σε Εθνικό Πάρκο.
Ο ορεινός όγκος του Ολύμπου είναι μία από τις πλουσιότερες περιοχές της Ελλάδας σε χλωρίδα, και συχνά χαρακτηρίζεται ως «ο παράδεισος των βοτανολόγων» με 1.700 είδη και υποείδη φυτών, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 25% της ελληνικής χλωρίδας. Ο δε αριθμός των 26 ενδημικών φυτών του Ολύμπου, αποτελεί τον μεγαλύτερο αριθμό ενδημικών φυτών που απαντάται σε οποιοδήποτε άλλο ελληνικό βουνό.
Ο Όλυμπος αποτελεί διαχρονικό σύμβολο του ελληνικού πολιτισμού καθώς και κτήμα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι πολυάριθμοι μύθοι για τους Δώδεκα Θεούς του Ολύμπου, οι μορφές, οι χαρακτήρες, τα πάθη και οι έριδες τους, διαβάστηκαν, μελετήθηκαν, ερμηνεύτηκαν και αποτέλεσαν έμπνευση για την ανάπτυξη και την εξέλιξη της τέχνης, της λογοτεχνίας, των θρησκευτικών και κοινωνικών αντιλήψεων σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο.
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά του Ολύμπου συμπληρώνεται από τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια με θέμα τον Όλυμπο, τα οποία διασώζονται μέχρι τις μέρες μας και αντιμετωπίζουν το προτεινόμενο μνημείο, είτε ανθρωπομορφικά, είτε ως ένα καταφύγιο για τους κατατρεγμένους. Τέλος, αξίζει να επισημανθεί ότι ο Όλυμπος αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, τόσο για αλπινιστές όσο και για φυσιολάτρες που έρχονται από όλο τον κόσμο να θαυμάσουν το «Βουνό των Θεών» με τις απόκρημνες κορυφές και τα φυσικά του κάλλη.
Η Ουκρανία ελπίζει να εξασφαλίσει ευρεία διεθνή υποστήριξη στην προσπάθειά της να πετύχει τον αποκλεισμό Ρώσων και Λευκορώσων αθλητών από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού λόγω της εισβολής της Ρωσίας, όπως δήλωσε σήμερα (31/1) ο υπουργός Αθλητισμού της χώρας, Βαντίμ Χουτσάιτ.
Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) δείχνει ανοιχτή στο να συμπεριλάβει Ρώσους και Λευκορώσους αθλητές ως ουδέτερους στους Αγώνες του 2024.
«Αυτό είναι απαράδεκτο για εμάς», είπε ο υπουργός Αθλητισμού και πρώην Ολυμπιονίκης Βαντίμ Χουτσάιτ, μιλώντας στο Reuters στο Κίεβο.
«Μας είναι αδύνατο σε μια εποχή που διεξάγεται ο πόλεμος μεγάλης κλίμακας, που οι αθλητές μας, οι στρατιώτες μας υπερασπίζονται την πατρίδα μας, τη γη μας, υπερασπίζονται τα σπίτια τους, τις οικογένειές τους, τους γονείς τους».
Ο 51χρονος κέρδισε ένα χρυσό με την Ολυμπιακή ομάδα της ξιφασκίας το 1992, ήταν πρωταθλητής νέων ξιφασκίας στην παλιά Σοβιετική Ένωση τέσσερα χρόνια πριν από αυτό, και ήταν προπονητής της νικήτριας ομάδας της Ουκρανίας στους Αγώνες του 2008.
«Τουλάχιστον 220 Ουκρανοί αθλητές και προπονητές έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο», είπε ο Χουτσάιτ, με περισσότερες από 340 αθλητικές εγκαταστάσεις να έχουν υποστεί ζημιές ή να καταστραφούν.
«Η Ουκρανία θα ενωθεί με πολλές χώρες στην Ευρώπη και τον κόσμο και δεν θα επιτρέψουμε στους Ρώσους αγωνιστούν», πρόσθεσε, λέγοντας ότι 40 έθνη είχαν παράσχει στους Ουκρανούς αθλητές βοήθεια στέγασης και εκπαίδευσης στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ωστόσο, έχει υπάρξει μικρή δημόσια υποστήριξη ακόμη από άλλα έθνη για την πλήρη απαγόρευση των Ρώσων στο Παρίσι.
Η Ρωσία δήλωσε σήμερα ότι θα καλωσόριζε κάθε κίνηση της ΔΟΕ για να επιτρέψει στους αθλητές της να αγωνιστούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Οι αθλητές και αθλήτριες της Ρωσίας πρέπει να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες χωρίς κανένα περιορισμό, δήλωσε σήμερα ο πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής της χώρας, Στάνισλαβ Ποζντνιάκοφ.
Οι Ουκρανοί, από τη μεριά τους, σχετικά με τη πιθανή συμμετοχή των Ρώσων αθλητών στο Παρίσι το 2024, θα αντιμετωπίσουν μια «πολύ δύσκολη απόφαση» σχετικά με το εάν θα μποϊκοτάρουν το Παρίσι, είπε ο Χουτσάιτ.
«Όταν χάνουμε τόσους πολλούς ανθρώπους, τόσους πολλούς αθλητές, οι ζωές των Ουκρανών είναι πιο σημαντικές για εμάς από οποιοδήποτε μετάλλιο σε διεθνείς αγώνες», είπε.
Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν στρέψει τα βέλη τους στη ΔΟΕ τις τελευταίες ημέρες κατηγορώντας την ότι «υποστηρίζει τον πόλεμο».
Η ΔΟΕ το χαρακτήρισε δυσφημιστικό και είπε ότι τέτοια λόγια δεν προωθούν εποικοδομητική συζήτηση.
Σήμερα, ο πρώην πρωταθλητής της πυγμαχίας Βλάντιμιρ Κλίτσκο, αδελφός του δημάρχου του Κιέβου, κάλεσε τον πρόεδρο της ΔΟΕ Τόμας Μπαχ να μην προδώσει το Ολυμπιακό πνεύμα και να γίνει «συνεργός σε αυτόν τον αποτρόπαιο πόλεμο» αφήνοντας τη Ρωσία να αγωνιστεί.
Τετάρτη βράδυ, στις 20:30, μπορούμε να παρακολουθήσουμε το ρεσιτάλ βιολιού του Ιταλού βιρτουόζου Ντομένικο Νόρντιο, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, με συνοδεία στο πιάνο τον Οράτσιο Σορτίνο.
Ο Ντομένικο Νόρντιο, κατά κοινή ομολογία ένας από τους κορυφαίους βιρτουόζους της γενιάς του, συμπληρώνει φέτος τριάντα πέντε χρόνια καριέρας, μετρώντας πάνω από δύο χιλιάδες συναυλίες σε ενενήντα τρεις χώρες και στις πέντε ηπείρους. Αλλά και ο πιανιστικός του συνοδοιπόρος Οράτσιο Σορτίνο συνεργάζεται τακτικά με μεγάλους μουσικούς οργανισμούς παγκοσμίως, τόσο ως πιανίστας όσο και ως συνθέτης.
Το πρόγραμμα του ρεσιτάλ τους καλύπτει όλα τα γούστα: οι λάτρεις του ρομαντισμού θα απολαύσουν την πιο λυρική από τις σονάτες του Μπραμς για βιολί, οι λάτρεις του μοντερνισμού θα παραδοθούν στην άγρια ομορφιά της Σονάτας του Προκόφιεφ, ενώ όσοι προτιμούν τη νηφάλια καθαρότητα της μουσικής του 18ου αιώνα, θα ανακαλύψουν ένα εκπληκτικό έργο του Νταλλαπίκκολα, που αποτίνει φόρο τιμής στο στιλ του μεγάλου συνθέτη και βιολονίστα του όψιμου μπαρόκ Τζουζέππε Ταρτίνι.
Συγκεκριμένα, στο ρεσιτάλ θα ακουστούν τα:
Tartiniana seconda, divertimento για βιολί και πιάνο του Luigi Dallapiccola, 1956
Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 2 σε λα μείζονα, έργο 100 του Johannes Brahms
Scherzo από τη Σονάτα F-A-E του Johannes Brahms
Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 1 σε φα ελάσσονα, έργο 80 του Sergey Prokofiev
Το ρεσιτάλ πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών. Οι τιμές των εισιτηρίων κυμαίνονται από €8,οο έως €18,οο. Τηλεφωνική προπώληση στο 210 7282333 ή απευθείας στα ταμεία του Μεγάρου. Εναλλακτικά, ηλεκτρονική προπώληση στην ιστοσελίδα του Μεγάρου.
Ολοκληρώθηκε από την Περιφέρεια Αττικής, το έργο της αντικατάστασης των παλαιών ενεργοβόρων φωτιστικών με σύγχρονους χαμηλής κατανάλωσης και υψηλής απόδοσης λαμπτήρες LED, σε όλους τους δρόμους ευθύνης της Περιφέρειας, όσο και στο παράπλευρο οδικό δίκτυο των εθνικών οδών Αθηνών Κορίνθου, Αθηνών Λαμίας και Αττικής οδού.
Το έργο, εντάσσεται στον στρατηγικό σχεδιασμό της Περιφέρειας Αττικής για την αισθητική, περιβαλλοντική και οδική αναβάθμιση των μητροπολιτικών υποδομών της Αττικής και αφορά την τοποθέτηση 23.790 φωτιστικών LED, συνολικού προϋπολογισμού 36.9 εκατ. ευρώ, με χρηματοδότηση της Περιφέρειας, μέσω του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Αττική 2014-2021.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι νέο φωτισμό διαθέτουν πλέον κεντρικές οδικές αρτηρίες όπως: η Λ. Συγγρού, η Λ. Ποσειδώνος, η Λ. Βουλιαγμένης, η Λ. Αμαλίας, η Λ. Βασιλίσσης Σοφίας, η Λ. Κηφισίας, η Πειραιώς, η Λ. Πέτρου Ράλλη, η Λ. Βάρης – Κορωπίου, η Αθηνών- Σουνίου, η Λ. Αθηνών και η Νέα Εθνική Οδός Αθηνών – Κορίνθου.
Τα νέα φωτιστικά, είναι τηλεδιαχειριζόμενα και μάλιστα με δυνατότητα προσαρμογής της ενέργειας που καταναλώνεται (dimming).
Εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως με βάση τα στοιχεία που λαμβάνουν ήδη οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας, από το σύστημα τηλεδιαχείρισης αλλά και από την ΔΕΗ η εξοικονόμηση ενέργειας από την τοποθέτηση των νέων φωτιστικών είναι περίπου στο 60% σε σχέση με τα παλαιότερα, γεγονός που είναι πολύ σημαντικό, δεδομένης και της παλαιότητας του δικτύου, αλλά και στους πίνακες διανομής.
Επισημαίνεται πως με δεδομένη την προτεραιότητα που δίνει η διοίκηση της Περιφέρειας σε έργα με ισχυρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και προσωπικά ο Γ. Πατούλης ο οποίος έχει δώσει και σχετικές κατευθύνσεις στις αρμόδιες υπηρεσίες, η Διεύθυνση Διαχείρισης Μητροπολιτικών Υποδομών, επεξεργάζεται και άλλες σύγχρονες τεχνικές φωτισμού όπως για παράδειγμα τη δοκιμαστική τοποθέτηση φωτοβολταϊκών φωτιστικών στο παράπλευρο δίκτυο της Αττικής οδού στο ύψος των Αχαρνών.
Αξίζει να σημειωθεί πως έχει ήδη αντικατασταθεί με φωτισμό Led και πάνω από το 60% των φαναριών στο δίκτυο αρμοδιότητας της Περιφέρειας.
Επίσης με πρωτοβουλία του Περιφερειάρχη σε εξέλιξη βρίσκονται τα έργα φωτισμού με υψηλής τεχνολογίας και χαμηλής κατανάλωσης φωτιστικά συστήματα Led των γεφυρών στο οδικό δίκτυο της Περιφέρειας, μέσω αρχιτεκτονικής μελέτης φωτισμού, που σχεδιάζει και υλοποιεί η Διεύθυνση Διαχείρισης Μητροπολιτικών Υποδομών της Περιφέρειας Αττικής, με στόχο τον εξωραϊσμό των δημόσιων χώρων που σχηματίζονται κάτω από το τεχνικό τμήμα των γεφυρών και τη διατήρηση τους σε καλή κατάσταση. O νέος φωτισμός των γεφυρών λειτουργεί αποτρεπτικά και απέναντι σε παραβατικές συμπεριφορές που έχουν διαπιστωθεί στα συγκεκριμένα σημεία. Ήδη τοποθετήθηκαν φώτα led στις γέφυρες Λένορμαν, Ιεράς Οδού και Πέτρου Ράλλη.
Ο Περιφερειάρχης Αττικής Γ. Πατούλης επισημαίνει σχετικά: «Με πράξεις και όχι λόγια συμβάλλουμε στην προστασία του περιβάλλοντος και σε ένα ασφαλέστερο οδικό δίκτυο για τους πολίτες. Αξιοποιώντας τις δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας, πετυχαίνουμε τόσο τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας, όσο και την αναβάθμιση της αισθητικής των υποδομών μας. Κάνουμε πράξη τον στρατηγικό μας στόχο για ένα ενεργειακά και περιβαλλοντικά αναβαθμισμένο οδικό δίκτυο, το οποίο θα λειτουργεί με ασφάλεια για κάθε χρήστη».
Η κυβέρνηση Μπάιντεν ενημέρωσε το Κογκρέσο ότι σκοπεύει να τερματίσει την εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την COVID-19 στις 11 Μαΐου.
Η κίνηση αυτή θα μεταφέρει την ευθύνη της αμερικανικής κυβέρνησης για τη διαχείριση της COVID-19 πίσω στις συνήθεις εξουσίες που έχουν δοθεί στις ομοσπονδιακές υπηρεσίες, με τον ιό να θεωρείται ενδημικός.
Η πανδημία COVID-19 κηρύχθηκε σε εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης κατά την έναρξη της επιδημίας από τον τότε πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στις 13 Μαρτίου 2020. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει παρατείνει επανειλημμένα την κατάσταση έκτακτης ανάγκης έκτοτε.
Ο Λευκός Οίκος σημείωσε τη Δευτέρα ότι η εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης COVID-19 και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία (PHE) πρόκειται επί του παρόντος να λήξουν την 1η Μαρτίου και την 11η Απριλίου.
«Επί του παρόντος, το σχέδιο της κυβέρνησης είναι να παρατείνει την κατάσταση έκτακτης ανάγκης έως τις 11 Μαΐου και στη συνέχεια να τερματίσει και τις δύο καταστάσεις έκτακτης ανάγκης την ημερομηνία αυτή”, ανέφερε το Γραφείο Διαχείρισης και Προϋπολογισμού (OMB) σε ανακοίνωση της κυβέρνησης (pdf).
«Αυτή η διακοπή θα ευθυγραμμιστεί με τις προηγούμενες δεσμεύσεις της Διοίκησης να δώσει τουλάχιστον 60 ημέρες προειδοποίηση πριν από τον τερματισμό της PHE».
«Για να είμαστε σαφείς, η συνέχιση αυτής της κατάστασης έκτακτης ανάγκης μέχρι τις 11 Μαΐου δεν επιβάλλει κανέναν απολύτως περιορισμό στην ατομική συμπεριφορά όσον αφορά την COVID-19», αναφέρει η δήλωση της διοίκησης. «Δεν επιβάλλονται υποχρεωτικές μάσκες ή υποχρεωτικός εμβολιασμός. Δεν περιορίζει τις σχολικές ή επιχειρηματικές δραστηριότητες. Δεν απαιτεί τη χρήση οποιωνδήποτε φαρμάκων ή εξετάσεων ως απάντηση σε κρούσματα της COVID-19».
Στο πλαίσιο της δήλωσης PHE, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση χρηματοδοτεί τα εμβόλια COVID-19, καθώς και ορισμένες εξετάσεις και θεραπείες. Όταν αυτό τελειώσει, το κόστος θα μεταφερθεί στην ιδιωτική ασφάλιση και στα κυβερνητικά προγράμματα υγείας.
Το κόστος των εμβολίων COVID-19 αναμένεται να αυξηθεί κατακόρυφα όταν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση σταματήσει να τα αγοράζει. Η Pfizer δήλωσε ότι θα χρεώνει περίπου 110-130 δολάρια ανά δόση.
Εν τω μεταξύ, το νομοσχέδιο omnibus ύψους 1,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που ψηφίστηκε από το Κογκρέσο και υπογράφηκε από τον Μπάιντεν ως νόμος το 2022 περιέχει διάταξη που θα καταργήσει την προστασία της κάλυψης Medicaid από την PHE, πράγμα που σημαίνει ότι οι πολιτείες μπορούν να αρχίσουν να αφαιρούν τα άτομα που δεν πληρούν τα κριτήρια Medicaid από την 1η Απριλίου.
Το OMB σε ξεχωριστή δήλωση της διοίκησης τη Δευτέρα (pdf) δήλωσε ότι αντιτίθεται στο H.R. 497, ένα μέτρο για την κατάργηση των εντολών για το εμβόλιο COVID-19 για τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης στο πλαίσιο ορισμένων ομοσπονδιακών προγραμμάτων υγειονομικής περίθαλψης. Δήλωσε ότι ο Μπάιντεν θα ασκήσει βέτο στο νομοσχέδιο εάν το Κογκρέσο το ψηφίσει.
Εκκλήσεις για τον τερματισμό των εξουσιών έκτακτης ανάγκης
Η δήλωση της διοίκησης έρχεται εν μέσω αυξανόμενων εκκλήσεων από νομοθέτες του Κογκρέσου και κυβερνήτες σε όλη τη χώρα για τον τερματισμό των εξουσιών έκτακτης ανάγκης για την COVID-19.
Η ίδια η δήλωση της διοίκησης είχε σκοπό να σηματοδοτήσει την αντίθεση σε δύο μέτρα που υποστηρίζονται από τους Ρεπουμπλικάνους, το H.R. 382 και το H.J. Res. 7, που επιδιώκουν τον άμεσο τερματισμό των έκτακτων αναγκών.
Οι νομοθέτες στο Κογκρέσο αρνήθηκαν το αίτημα της κυβέρνησης Μπάιντεν για επιπλέον δισεκατομμύρια δολάρια για τη συνέχιση της χρηματοδότησης των εμβολίων και των εξετάσεων για την COVID-19.
Τον Δεκέμβριο του 2022, περίπου 20 Ρεπουμπλικάνοι κυβερνήτες είχαν καλέσει την κυβέρνηση Μπάιντεν να τερματίσει (pdf) την επείγουσα κατάσταση COVID-19, επειδή επιβαρύνει αδικαιολόγητα οικονομικά τον φορολογούμενο λόγω της επέκτασης της κάλυψης Medicaid.
Πιέζοντας ενάντια στο ρεπουμπλικανικό νομοσχέδιο και το κοινό ψήφισμα, η κυβέρνηση Μπάιντεν υποστήριξε τη Δευτέρα ότι ο ξαφνικός τερματισμός των κηρύξεων έκτακτης ανάγκης «θα είχε δύο πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο σύστημα υγείας του έθνους μας και στις κυβερνητικές λειτουργίες». Αυτές περιλαμβάνουν τη διατάραξη του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και τη δημιουργία συνθηκών που θα ευνοούσαν την εισροή μεταναστών στη χώρα από τα νότια σύνορα, ανέφερε.
Το τέλος της PHE θα τερματίσει επίσης την πολιτική του Τίτλου 42 στα σύνορα. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δήλωσε ότι ενώ έχει προσπαθήσει να τερματίσει την πολιτική αυτή, αυτή τη στιγμή παραμένει σε ισχύ λόγω δικαστικών αποφάσεων. Ο τερματισμός της PHE «θα άρει άμεσα του Τίτλου 42 και θα οδηγήσει σε σημαντική πρόσθετη εισροή μεταναστών στα νοτιοδυτικά σύνορα», δήλωσε η κυβέρνηση Μπάιντεν.
«Η διοίκηση υποστηρίζει μια ομαλή, προβλέψιμη κατάργηση του Τίτλου 42, με επαρκή χρόνο για να τεθούν σε εφαρμογή εναλλακτικές πολιτικές», ανέφερε η OMB, προσθέτοντας ότι αν οι περιορισμοί του Τίτλου 42 τερματιστούν απότομα, θα ήταν σαν να επιτρέπεται «η είσοδος στη χώρα σε χιλιάδες μετανάστες ημερησίως αμέσως χωρίς να υπάρχουν οι απαραίτητες πολιτικές».
Ξεκινάει η υλοποίηση μιας ακόμα εμβληματικής περιβαλλοντικής μεταρρύθμισης, καθώς για πρώτη φορά η Ελλάδα αποκτά καταγεγραμμένο κι εμπλουτισμένο Εθνικό Δίκτυο Μονοπατιών, όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει το ΥΠΕΝ.
Όπως δήλωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας:
«Με τη νέα μας πρωτοβουλία, αναδεικνύουμε τον δασικό και πολιτιστικό πλούτο που διαθέτει η χώρα μας. Με την καταγραφή και τον εμπλουτισμό του Εθνικού Δικτύου Μονοπατιών στοχεύουμε οι επισκέπτες, αλλά και οι ντόπιοι να έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν τη μοναδική ομορφιά του τόπου μας, μέσα από οργανωμένες και προστατευμένες διαδρομές. Πρόκειται για δράσεις που θα προσδώσουν ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία στις τοπικές κοινωνίες κι αποτελούν αυτοτελές τουριστικό προϊόν. Αποδεικνύουμε για πολλοστή φορά έμπρακτα ότι η προστασία και ανάδειξη του φυσικού μας περιβάλλοντος είναι στην πρώτη γραμμή της κυβερνητικής μας πολιτικής».
Απ’ την πλευρά του ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς, δήλωσε: «Τα μονοπάτια ταιριάζουν στην Ελλάδα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη λαϊκή αρχιτεκτονική και την ιστορία μας. Ήρθε η ώρα να χρηματοδοτήσουμε τη διάνοιξη, συντήρηση και σήμανση μονοπατιών προστατεύοντας τη βιοποικιλότητα και αναδεικνύοντας τις φυσικές ομορφιές κάθε τόπου. Καλούμε τους Δήμους και τις Περιφέρειες να μας φέρουν προτάσεις προς όφελος των τοπικών κοινωνιών».
Ειδικότερα, το υπουργείο δημοσίευσε πρόσκληση χρηματοδότησης συνολικού ύψους 30 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας προς τους Δήμους, τις Περιφέρειες, το ‘Αγιον Όρος και εκκλησιαστικούς φορείς -με φορέα υλοποίησης τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.)- για τις παρακάτω δράσεις:
Αναβάθμιση του υφιστάμενου δικτύου μονοπατιών, διαδρομών πεζοπορίας και ποδηλασίας.
Δημιουργία νέων μονοπατιών, διαδρομών πεζοπορίας και ποδηλασίας.
Δημιουργία και βελτίωση των χώρων αναψυχής σε επιλεγμένα σημεία του δικτύου μονοπατιών.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, στόχος της δράσης είναι η προστασία της βιοποικιλότητας μέσα από τη χαρτογράφηση διαδρομών, που θα ενταχθούν στο εθνικό δίκτυο μονοπατιών. Προωθείται ένα ήπιο μοντέλο ανάπτυξης οικοτουρισμού σε παρθένες φυσικές περιοχές με πολλαπλά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες.
Αξίζει να σημειωθεί πως το 20% του προϋπολογισμού θα διατεθεί σε μικρούς ορεινούς, νησιωτικούς και ακριτικούς δήμους. Ως ανώτερο ποσό χρηματοδότησης ορίζονται τα 800.000 ευρώ ανά δημοτική ενότητα, ενώ για πυρόπληκτες περιοχές μπορεί να φτάσει στα 1,5 εκατ. ευρώ. Η προθεσμία υποβολής λήγει στις 31/3/2023 στις 15.00.
