Ένας άγνωστος πίνακας του φημισμένου Δανού ζωγράφου Καρλ Μπλοχ [Carl Bloch, 1834 – 1890] ανακαλύφθηκε στην πρώην βασιλική Έπαυλη του Τατοΐου, συντηρήθηκε στα εργαστήρια της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού στην Αθήνα, ταξίδεψε για μία έκθεση αφιερωμένη στον ζωγράφο στο Κρατικό Μουσείο Τέχνης της Δανίας και θα τοποθετηθεί οριστικά προς έκθεση στην πρώην βασιλική Έπαυλη του Κτήματος Τατοΐου, το 2025.
Στην ημερίδα θα παρουσιαστεί το οδοιπορικό του πίνακα από τη λήθη των αποθηκών του Τατοΐου στα φώτα των εγκαινίων της έκθεσης στην Κοπεγχάγη, με σταθμούς στη συντήρησή του και στις προϋποθέσεις προετοιμασίας και μεταφοράς του. Επίσης, θα παρουσιαστούν τα μέχρι σήμερα γνωστά στοιχεία για τη δημιουργία του πίνακα και τους συμβολισμούς του έργου.
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Κατάγομαι από την Αιτωλοακαρνανία. Τα ακούσματά μου ήταν δημοτικά στεριανά καθώς και Ρεμπέτικα. Έμαθα σαντούρι από τον Αριστείδη Μόσχο και την Αγγελίνα Τκάτσιεβα, επίσης στην Αθήνα. Το σαντούρι για πολλά χρόνια ήταν η μεγάλη μου αγάπη. Έχω παίξει με τους παλαιούς οργανοπαίχτες και τραγουδιστές, όπως τον Γιάννη Βασιλόπουλο, τον Γιώργο Κόρο, τον Χρήστο Ζώτο, το Νίκο Σαραγούδα, την Τασία Βέρρα, τη Σοφία Κολλητήρη… Όπως αγαπώ τα δημοτικά τραγούδια της στεριάς, αγαπάω όλα τα είδη της μουσικής μας παράδοσης, καθώς και το σμυρνέικο ρεμπέτικο είδος.»
Με αυτά τα λόγια συστήνεται η Αρετή Κετιμέ, γνωστή και αγαπημένη μουσικός με μακρά πορεία στο παραδοσιακό τραγούδι, η οποία φιλοξενείται την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου στον κήπο του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης», στην Πλάκα, στο πλαίσιο του κύκλου δράσεων «Μουσικά χωριά στην πόλη – Ζωντανή μουσική κληρονομιά στον αστικό χώρο» (2024-2025).
Μέσα από αυτή τη σειρά των εκδηλώσεων, το Μουσείο στρέφει το ενδιαφέρον του στον πολιτισμό της καθημερινότητας στην πόλη και επιδιώκει να φωτίσει μουσικές κοινότητες που δραστηριοποιούνται στις γειτονιές της και ασχολούνται ποικιλότροπα με την παραδοσιακή μουσική, χορεύοντας, τραγουδώντας, παίζοντας μουσική, γλεντώντας και δημιουργώντας κοινωνικούς δεσμούς. Πρόκειται για κοινότητες, φορείς της ζωντανής μουσικής κληρονομιάς, όπως μουσικοχορευτικοί, τοπικοί και άλλοι σύλλογοι ή μουσικά σχήματα που διακινούν και μεταδίδουν γνώση, μάθηση, μνήμη αλλά κυρίως το αίσθημα της από κοινού δημιουργίας και δράσης.
Παράλληλα, το Μουσείο επιδιώκει να φωτίσει τους τρόπους που οι άνθρωποι σε διάφορες γειτονιές της πόλης αναζητούν μέσα από την παραδοσιακή μουσική το αίσθημα του ανήκειν και της συνέχειας στο χρόνο, δημιουργούν σχέσεις και μοιράζονται κοινές αρχές και αξίες, τις οποίες με την πάροδο των χρόνων ενσωματώνουν στη δική τους ταυτότητα και πραγματικότητα.
Η συμμετοχή της Αρετής Κετιμέ εντάσσεται στον θεματικό κύκλο, που άνοιξε στις 27 Ιουνίου, με τίτλο: «Η άνοιξη της πολυφωνίας στις πόλεις».
Σχετικά με το Μουσείο
Οι γενικότεροι στόχοι του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Κέντρου Εθνομουσικολογίας (ΜΕΛΜΟΦΑΚΕ) είναι:
α) Η φύλαξη, συντήρηση, καταγραφή, τεκμηρίωση, έρευνα, μελέτη, δημοσίευση και κυρίως η έκθεση και προβολή στο κοινό των φυλασσόμενων σε αυτό πολιτιστικών αγαθών.
β) Ο εμπλουτισμός των Συλλογών και των Αρχείων του με την αποδοχή δωρεών εκ μέρους φυσικών προσώπων, φορέων ή ιδρυμάτων, με προϊόντα κατασχέσεων, με αγορές από την Ελλάδα και το εξωτερικό και με πολιτιστικά αγαθά από όλη την Επικράτεια, σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες, Κεντρικές και Περιφερειακές της Γ.Δ.Α.Π.Κ. και της Γ.Δ.Α.Μ.Τ.Ε., καθώς και με κάθε άλλο νόμιμο τρόπο.
γ) Η προώθηση της εθνομουσικολογικής έρευνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με έμφαση στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιονατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου.
δ) Η προβολή του Μουσείου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η διοργάνωση εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, η πραγματοποίηση πάσης φύσεως εκδόσεων, η λειτουργία και ο εμπλουτισμός του οπτικοακουστικού και φωτογραφικού αρχείου και της Βιβλιοθήκης, η αναζήτηση χορηγιών.
ε) Η πρακτική άσκηση φοιτητών/σπουδαστών ΑΕΙ και ΤΕΙ, εφόσον δεν προκύπτει δαπάνη που θα βαρύνει το ΥΠ.ΠΟ.Α.
στ) Η συνεργασία και διευκόλυνση των μελετητών-ερευνητών.
Ο Louis A. Ruprecht Jr. είναι ο πρώτος κάτοχος της Έδρας Θρησκευτικών Σπουδών William M. Suttles στο Τμήμα Ανθρωπολογίας, καθώς και ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. στην Ατλάντα της Τζόρτζια (ΗΠΑ). Το τελευταίο βιβλίο του καθηγητή Ρούπρεχτ είναι το Reach Without Grasping: Anne Carson’s Classical Desires (εκδ. Rowman and Littlefield, 2022). Επί του παρόντος εργάζεται πάνω σε ένα νέο βιβλιογραφικό σχέδιο με τον προσωρινό τίτλο The Renaissance Sappho: Fulvio Orsini’s Songs of Nine Illustrious Women (1568). Για το έργο του, τη μεταφορά των αρχαίων ιδεών στους σύγχρονους μελετητές μέσω του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Georgia State University, ο Δρ Ρούπρεχτ έχει λάβει το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα, διάσημο σε μορφή σταυρού από λευκό σμάλτο, και άργυρο ή χρυσό, που φέρει στο κέντρο του τον φοίνικα, σύμβολο της αναγέννησης του Ελληνικού έθνους.
Ο καθηγητής Ρούπρεχτ μίλησε στο Rethinking Greece* σχετικά με την έννοια του «κοσμοπολίτικου ελληνισμού», που χρησιμοποιείται στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Τζόρτζια ως ένας τρόπος επαναπροσδιορισμού της ελληνικής εμπειρίας ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της παγκόσμιας κληρονομιάς, που ανήκει εξίσου σε όλους – για τη μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και τις πολιτικές συνέπειές της στις σύγχρονες δημοκρατίες, για το πώς οι θρησκευτικές ανησυχίες για την «ειδωλολατρική τέχνη» ξεπεράστηκαν από την πίστη στις αρετές της κλασικής τέχνης, για την κατανόηση της τραγικής και μετασχηματιστικής διάστασης του έρωτα όπως εμφανίζεται στην ποίηση της Σαπφούς, και τέλος, για το μέλλον των τμημάτων κλασικών σπουδών στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Όπως σημειώνει ο καθηγητής Ρούπρεχτ, «τα πιο επιτυχημένα προγράμματα κλασικών σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και αξιοποιούν τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, ώστε το αρχαίο υλικό να απευθυνθεί σε πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη υπήρξε η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη».
Ήσασταν ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια από το 2012. Ποια είναι η θέση των Ελληνικών Σπουδών σε ένα σύγχρονο Πανεπιστήμιο; Πώς μπορούν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η αρχαία ελληνική ιστορία να φωτίσουν τις σύγχρονες ανησυχίες;
Ο όρος «ελληνικός» είναι διφορούμενος, αλλά αυτή η ασάφεια μπορεί να είναι και γόνιμη και παραγωγική. Ο όρος είναι πολύ λιγότερο οικείος στο βορειοαμερικανικό κοινό από ό,τι ο όρος «Έλληνας», και έτσι τείνει να χρειάζεται κάποιες εξηγήσεις. Η δική μου άποψη είναι ότι ο όρος περιλαμβάνει τα πάντα, από τα πρώτα υλικά της Μεσογειακής Εποχής του Χαλκού, τα θαύματα της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου, την παράδοξη εγκυκλοπαιδική επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, τα κορυφαία βυζαντινά επιτεύγματα κ.ο.κ., μέχρι και τις σύγχρονες ποιητικές συνεισφορές του Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933), του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971) και του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), για να μην αναφέρουμε τα εκπληκτικά σύγχρονα ελληνικά επιτεύγματα στον κινηματογράφο, τη μουσική και το θέατρο. Πρόκειται πράγματι για μια πλούσια και εκτεταμένη κληρονομιά.
Από θεσμική άποψη, η κληρονομιά αυτή τείνει να μοιράζεται μεταξύ των τμημάτων των Κλασικών ή/και των Κλασικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν τις αρχαιότητες, και των τμημάτων των Νεοελληνικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν κυρίως τους δύο προηγούμενους αιώνες. Το βυζαντινό υλικό τείνει να υποβαθμίζεται από αυτές τις θεσμικές ρυθμίσεις.
Υπάρχει ένας περίεργος θρησκευτικός λόγος για κάποια από αυτά, πιστεύω. Αν κοιτάξουμε τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η θρησκευτική ιστορία στα περισσότερα προτεσταντικά σεμινάρια στις ΗΠΑ, τότε θα δούμε ότι δίνεται μεγάλη προσοχή στις απαρχές: στην Εβραϊκή Βίβλο και την Καινή Διαθήκη, στην πρώιμη εκκλησιαστική ιστορία και στην ιστορία της πρώιμης κοινωνικής και θεσμικής διαμόρφωσης. Αλλά στη συνέχεια κάνουμε ένα άλμα προς τα εμπρός, στον Λούθηρο, τον Καλβίνο και τους νεότερους. Ο Μεσαίωνας τείνει να υποτιμάται, καθώς, από προτεσταντική σκοπιά, η περίοδος αυτή θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως η ιστορία μιας σειράς υπερβολών και λαθών. Βλέπετε αυτή την προκατάληψη ζωντανή και ακμαία στα σχόλια του Έντουαρντ Γκίμπονς για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Όταν διορίστηκα διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, αποφάσισα να εργαστώ ενάντια σε αυτού του είδους την κατάτμηση. Ήθελα να ενσωματώσω την Αρχαιολογία, την Κλασική Φιλολογία, τον Κινηματογράφο, την Ιστορία, τη Λογοτεχνία, τη Μουσική και το Θέατρο πιο απρόσκοπτα σε μια φιλόδοξη σειρά δημόσιων προγραμμάτων. Ήθελα επίσης να εξετάσω το ελληνικό υλικό με τους ευρύτερους δυνατούς όρους: Εποχή του Χαλκού, Αρχαϊκή, Κλασική, Ελληνιστική, Βυζαντινή και Σύγχρονη Εποχή. Τελευταία, ωθήσαμε το ιστορικό πλαίσιο ακόμη και στη Μεσολιθική και Παλαιολιθική περίοδο, καθώς τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν γίνει πολλές συναρπαστικές προνεολιθικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα, τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική χώρα.
Προκειμένου να γιορτάσουμε αυτό το εύρος και να εκφράσουμε τις εκτεταμένες ελληνικές μας δεσμεύσεις, καθιέρωσα τον «κοσμοπολίτικο ελληνισμό» ως θεματικό άξονα του Κέντρου. Η ιδέα είναι προϊόν της τεράστιας επέκτασης του ελληνιστικού πολιτισμού στον απόηχο των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μια απλουστευμένη μορφή της ελληνικής γλώσσας έγινε η γλώσσα της διπλωματίας και του εμπορίου. Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε ένα είδος «πολιτισμού-ομπρέλας», που συγκρατούσε μια εθνοτικά και πολιτισμικά ποικιλόμορφη αυτοκρατορία.
Οι μεγάλες φιλοσοφικές σχολές που εμφανίστηκαν μετά τον Αριστοτέλη (ο οποίος ήταν δάσκαλος του Αλεξάνδρου) – ιδιαίτερα οι Επικούρειοι, οι Σκεπτικιστές και οι Στωικοί – εμφανίστηκαν όλες ως προσπάθειες να σκεφτούν φιλοσοφικά με όρους ευρύτερους από ό,τι επέτρεπε η πιο στενά ελληνική οπτική του Αριστοτέλη. Η Αίγυπτος, η Μεσοποταμία και η Ινδία δεν ήταν πλέον σημαντικά σημεία μόνο στον ελληνιστικό χάρτη, αλλά ήταν και φιλοσοφικά σημαντικά σημεία με νέους και δημιουργικούς τρόπους.
Ο Διόνυσος καβάλα σε έναν πάνθηρα. Ca. 120 – 8ος αιώνας π.Χ., Δήλος.
Ο Διογένης από τη Σινώπη, ο οποίος πέθανε την ίδια χρονιά με τον Αλέξανδρο (323 π.Χ.), έλαβε συγχαρητήρια από τον Αλέξανδρο για την έντονη ανεξαρτησία του, την αυτονομία του και τη φαινομενικά διαβολική ηθική του στάση. Ο Διογένης επινόησε επίσης τον όρο κοσμοπολίτης ή «πολίτης του κόσμου». Το έκανε ως απάντηση στην ερώτηση από πού ήταν (ήταν από τη Σινώπη της Μικράς Ασίας). Η απάντησή του – «η πόλη μου (πόλις) είναι ο κόσμος (κόσμος)» – είχε σκοπό να ξεφύγει από τη δύναμη και την προβολή του ερωτήματος από πού προερχόμαστε. Το από πού προερχόμαστε, υπέδειξε, ήταν λιγότερο καθοριστικό, λιγότερο ενδιαφέρον φιλοσοφικά, από το πού επιθυμούμε να πάμε. Ο κόσμος μας υποτίθεται ότι θα γινόταν μεγαλύτερος και πιο φιλοσοφικά επεκτατικός. Η αφετηρία μας δεν περιορίζει ούτε καθορίζει το πού μπορούμε να καταλήξουμε.
Είναι διαφωτιστικό να φανταστεί κανείς αυτό ως τη δήλωση ενός Έλληνα φιλοσόφου από τη Μικρά Ασία. Εν ολίγοις, οι Έλληνες πάντα ταξίδευαν – ο αυτοπροσδιορισμός τους με έναν ναυτικό πολιτισμό είχε κάποια σχέση με αυτό. Ο ελληνικός αποικισμός των ακτών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας δημιούργησε ένα δίκτυο παράλιων πόλεων και λιμανιών σε όλη τη Μεσόγειο, που επέτρεψε τέτοια ταξίδια και μάλιστα τα εξυμνούσε. Η ελληνική διασπορά έχει πράγματι μια πολύ μακρά και πολύ πλούσια ιστορία – ο κοσμοπολιτισμός είναι μια από τις κύριες αρετές της.
Σήμερα, η ελληνική διασπορά είναι εντυπωσιακά παγκόσμια. Το Τορόντο και η Μελβούρνη είναι μεγάλες και εξέχουσες ελληνικές πόλεις. Ακόμα και η Ατλάντα φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες Έλληνες, που αποκαλούν την πόλη σπίτι τους για περισσότερα από εκατό χρόνια. Φιλοξενεί ένα σημαντικό και δραστήριο ελληνικό προξενείο. Είναι μια ορθόδοξη ελληνική μητρόπολη με περισσότερες από 70 ενορίες. Είναι, με όλους αυτούς τους τρόπους, μια συναρπαστική απεικόνιση του ελληνικού διεθνισμού και των κοσμοπολίτικων δεσμεύσεών του.
Σε μια ιστορική στιγμή, κατά την οποία τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν εντείνει τις δεσμεύσεις τους στον διεθνισμό και έχουν ανοίξει τις πόρτες τους για να επιτρέψουν την είσοδο ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού αλλοδαπών φοιτητών, οι ηθικές δεσμεύσεις που ενσαρκώνει ο Ελληνισμός, τόσο ιστορικά όσο και φιλοσοφικά, φαίνονται μοναδικά κατάλληλες για τη συγκεκριμένη στιγμή.
Εδώ στην Ατλάντα έχουμε χρησιμοποιήσει την έννοια του κοσμοπολίτικου Ελληνισμού ως έναν τρόπο για να επαναπροσδιορίσουμε την ελληνική εμπειρία – τον Ελληνισμό με την πληρέστερη έννοια – ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που ανήκει εξίσου σε όλους. Εδώ, πιστεύω, βρίσκουμε την πιο παραγωγική «εκλεκτική συγγένεια» μεταξύ του Ελληνισμού και του σύγχρονου ερευνητικού Πανεπιστημίου.
Τι σημαίνει για εσάς ο «ελληνισμός», η «ελληνική σκέψη»ή αυτό που έχετε αποκαλέσει «ελληνικό φαινόμενο»;
Στην προηγούμενη απάντησή μου έδωσα μια ιδέα της απάντησής μου σε αυτό το ερώτημα. Στο δικό μου έργο, έχω προσπαθήσει να σκιαγραφήσω το μακρύ ιστορικό τόξο του ελληνισμού, το οποίο, βέβαια, βασίζεται στην ελληνική αρχαιολογία, αλλά εστιάζει περισσότερο στο πώς οι τρόποι του ελληνισμού προσαρμόστηκαν και μεταφράστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους και άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Στο Was Greek Thought Religious? On the Use and Abuse of Hellenism from Rome to Romanticism (2002) [Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; Για τη χρήση και κατάχρηση του Ελληνισμού, από τη Ρώμη έως τον Ρομαντισμό], προσπάθησα να δείξω πώς οι ίδιοι οι όροι, «ελληνισμός» και «Έλληνας», είχαν μετατοπιστεί στις ελληνικές τους σημασίες και είχαν υποστεί ποικίλες μεταφράσεις στα λατινικά και αργότερα στις ρομανικές γλώσσες. Οι θρησκευτικές αλλαγές είχαν μεγάλη σχέση με αυτές τις μετατοπίσεις του νοήματος. Ένα από τα νοήματα που ενσωματώθηκαν αργότερα στους όρους Έλληνες και Ελληνισμός ήταν τα «παγανιστές» και «παγανισμός», αντίστοιχα. Η μετατόπιση από τον «παγανισμό» στον χριστιανισμό αντιπροσωπεύει έτσι μια σεισμική πολιτισμική αλλαγή στην ιστορία της λεκάνης της Μεσογείου.
Ωστόσο, αυτό που μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι, ενώ από τη μια πλευρά, η μετάβαση από την παραδοσιακή ελληνική θρησκεία στον Χριστιανισμό άλλαξε τα πάντα, από την άλλη πλευρά, άλλαξε ελάχιστα. Οι εκχριστιανισμένοι Έλληνες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνέχισαν να ντύνονται, να τρώνε, να ασχολούνται με τη φιλανθρωπία και να παντρεύονται όπως έκαναν και πριν. Ο καθαρά χριστιανικός πολιτισμός, που άλλαξε αυτούς τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής, αναδύθηκε πολλούς αιώνες αργότερα.
Αυτό που υποδηλώνει είναι ότι καλά θα κάνουμε να προσέξουμε την ταυτόχρονη συνέχεια και ασυνέχεια στη μακρά ιστορία του Ελληνισμού. Οι συνέχειες είναι για μένα εξαιρετικά υποβλητικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος της επιστημονικής μου έρευνας επικεντρώνεται στις μεταγενέστερες επαναλήψεις των ελληνικών σχημάτων σε τομείς τόσο διαφορετικούς όπως η τέχνη και η καλλιτεχνική έκθεση στα μουσεία, ο δημοκρατικός πολιτισμός και η δημοκρατική πολιτική, η ερωτική επιθυμία και η ηθική ψυχολογία, καθώς και με θεατρικές έννοιες όπως η τραγωδία και η κωμωδία, για τις οποίες θα πω περισσότερα παρακάτω.
Πλάκα με τον Άγιο Παύλο και τους μαθητές του (περ. 1160-80): Η επιγραφή σε αυτή την πλάκα αναφέρεται στις επιστολές που απηύθυνε ο Παύλος στις διάφορες πρωτοχριστιανικές κοινότητες (προς Ρωμαίους, Κορινθίους, Φιλιππησίους) μεταξύ των οποίων ταξίδεψε, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.
Ολοκλήρωσα το Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; με ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην αναβίωση των ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες μου φαίνονται ως το πιο δραματικό και παγκόσμιο παράδειγμα νεοελληνικού κινήματος στην παγκόσμια ιστορία. Είναι αξιοσημείωτο γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ότι η ιστορία της Ολυμπιακής Αναβίωσης έχει ξεχαστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα. Η θρησκεία, όπως αποδεικνύεται, διαπερνά την ολυμπιακή ιστορία.
Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες καθιερώθηκαν ως θρησκευτικό τελετουργικό γεγονός στο ιερό του Δία στην Ολυμπία το 776 π.Χ. (ή γύρω στο 776 π.Χ.). Απαγορεύτηκαν από τον χριστιανό αυτοκράτορα Θεοδόσιο για θρησκευτικούς λόγους το 393 μ.Χ. Ένα ουσιαστικό μέρος της υπόθεσης για την αναβίωσή τους το 1896 ήταν επίσης θρησκευτικό, όπως προκύπτει από τις ομιλίες και τα γραπτά του «ανακαινιστή» τους, Πιερ ντε Κουμπερτέν [Pierre de Coubertin, 1863-1937]. Εν ολίγοις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες ιδρύθηκαν, ακυρώθηκαν και αναβίωσαν, για θρησκευτικούς λόγους.
Ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι είναι ένα θεμελιώδες ιστορικό ζήτημα. Όπως σημείωσα παραπάνω, ο ελληνισμός – που αντιμετωπίζεται ως ένα τεράστιο αρχείο πολιτιστικής εμπειρίας – παρείχε επίσης ένα πνευματικό θεμέλιο για τον σύγχρονο διεθνισμό και τον κοσμοπολιτισμό. Στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο αθλητισμός εμπορεύεται το νόμισμα του περιορισμού: όρια που επιβάλλονται από κανόνες, όρια που επιβάλλονται από γραμμές και περιορισμούς, όρια που επιβάλλονται από την ίδια τη φυσική μας ενσάρκωση. Είναι η προσεκτική χορογραφία αυτών των ορίων που επιτρέπει να έρθει στο προσκήνιο η υπέρβαση. Εξάλλου, πρέπει να έχουμε κάτι για να υπερβούμε. Αυτός, υποθέτω, είναι ένας λόγος για τον οποίο ο αθλητισμός αποτελούσε σημαντικό πολιτιστικό χώρο, καθώς και πηγή προβληματισμού, τόσο για τους φιλοσόφους όσο και για τους θρησκευτικούς στοχαστές στην αρχαιότητα, και για τον οποίο συνεχίζει να είναι έτσι και σήμερα.
Στην ομιλία σας κατά την παραλαβή του ελληνικούπαράσημου, του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικα, σημειώσατε ότι «η ελληνική τραγωδία προορίζεται να γίνει σχεδία της δημοκρατικής ελπίδας». Θα μπορούσατε να επεκταθείτε επί του θέματος;
Η φράση «μια σχεδία ελπίδας» προέρχεται από τον Ραλφ Έλισον [Ralph Ellison, 1914-1994], από τον νέο πρόλογο που συνέταξε για την επετειακή έκδοση των 30 χρόνων του κλασικού μυθιστορήματός του Αόρατος Άνθρωπος. Εκτός από συγγραφέας δυνατών μυθιστορημάτων που εξετάζουν τη δυναμική της φυλής και της εθνικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Έλισον ήταν αναμφισβήτητα ο καλύτερος δημοκρατικός δοκιμιογράφος που ανέδειξαν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παραθέτω το εν λόγω απόσπασμα:
«Έτσι, αν το ιδανικό της επίτευξης μιας πραγματικής πολιτικής ισότητας μας διαφεύγει στην πραγματικότητα – όπως συνεχίζει να συμβαίνει – υπάρχει ακόμα διαθέσιμο εκείνο το μυθιστορηματικό όραμα μιας ιδανικής δημοκρατίας, στο οποίο το πραγματικό συνδυάζεται με το ιδανικό και μας δίνει αναπαραστάσεις μιας κατάστασης πραγμάτων, στην οποία οι υψηλά ιστάμενοι και οι χαμηλά ιστάμενοι, οι μαύροι και οι λευκοί, οι Βόρειοι και οι Νότιοι, οι γηγενείς και οι μετανάστες συνδυάζονται για να μας διηγηθούν υπερβατικές αλήθειες και δυνατότητες, όπως αυτές που ανακάλυψε ο Μαρκ Τουέιν όταν έβαλε τον Χακ και τον Τζιμ να ταξιδεύουν με μία σχεδία.
»Πράγμα που μου υπέδειξε ότι ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να διαμορφωθεί ως μια σχεδία ελπίδας, αντίληψης και ψυχαγωγίας που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να επιπλεύσουμε καθώς προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε τις αγκυλώσεις και τις δίνες που σηματοδοτούν την ταλαντευόμενη πορεία του έθνους μας προς και μακριά από το δημοκρατικό ιδεώδες.» [1]
Μου φαίνεται ότι αυτό που ο Έλισον έβλεπε ως ρόλο του μυθιστορήματος στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες εκπληρωνόταν στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία κατά τις δραματικές γιορτές. Στην Ποιητική, τους προβληματισμούς του Αριστοτέλη για την αρχαία ελληνική τραγωδία, παρατηρείται ότι η τραγωδία αποτελεί μίμηση μιας πράξης που είναι:
«…σοβαρή, ολοκληρωμένη και έχει ένα ορισμένο μέγεθος. Έχει τη μορφή της παρουσίασης παρά της αφήγησης. Μέσω του οίκτου και του φόβου [δι’ ελέου και φόβου (ελληνικά στη συνέντευξη-σ.τ.μ.)] καταφέρνει την κάθαρση αυτών των συναισθημάτων.» (Ποιητική, 1449b25)
Υπήρξε μεγάλη συζήτηση σχετικά με τον όρο κάθαρση, ο οποίος ήταν εν μέρει ιατρικός όρος που υποδήλωνε μια κάθαρση ή καθαρισμό, στο ιατρικό πλαίσιο. Αυτή δεν μπορεί να είναι η έννοια εδώ, αφού η τραγωδία δεν εξαλείφει τα συναισθήματα του οίκτου και του φόβου. Εξακολουθούμε να λυπούμαστε την Αντιγόνη στο τέλος της τραγωδίας της και εξακολουθούμε να φοβόμαστε την τρομερή μοίρα που οδήγησε τον Οιδίποδα στην καταστροφή. Προτιμώ να σκέφτομαι την κάθαρση ως «μεταμόρφωση» σε σχέση με την τραγωδία. Το ελληνικό κοινό που παρακολουθούσε τα έργα του Σοφοκλή και άλλων έφευγε από το θέατρο του Διονύσου με τον οίκτο και τον φόβο του να έχουν μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, σε κάτι που θα μπορούσαμε να νοήσουμε ως «συμπόνια».
Αυτή είναι η μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και υποδηλώνει ότι η τραγωδία εξερευνά ένα πολύ ιδιαίτερο είδος πόνου και δυστυχίας. Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα. Συχνά δημιουργείται μεγάλος πόνος από τις επιλογές τους. Αλλά ο πόνος και η δυστυχία είναι η πρώτη λέξη της τραγωδίας, όχι η τελευταία. Η τραγωδία είναι τελικά ένα ελπιδοφόρο είδος, καθώς η τραγωδία παρουσιάζει μορφές πόνου, όπως του Οιδίποδα, που μπορούν να είναι λυτρωτικές. Ο Σοφοκλής μάς δείχνει ότι, μετά από όλες τις δοκιμασίες του, ο Οιδίπους έγινε κάτι σαν θεός στο ιερό άλσος του Κολωνού και το πνεύμα του έγινε μια διαρκής ευλογία για την πόλη της Αθήνας. Τα βάσανά του μετατράπηκαν σε λύτρωση και ο τρόμος που ένιωσαν αρχικά οι άνθρωποι, όταν ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοιραία κατάρα του Οιδίποδα, μετατράπηκε σε συμπόνια και φροντίδα.
«Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα.» Η Κατίνα Παξινού στη Μήδεια του Ευριπίδη (1956) στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. (Πηγή: Εθνικό Θέατρο της Ελλάδος)
Ο εξαιρετικός κριτικός θεάτρου του Μπρόντγουεϊ Γουώλτερ Κερρ [Walter Kerr, 1913-1996] δημοσίευσε το 1967 μια πρωτοποριακή μελέτη με τίτλο Tragedy and Comedy (Τραγωδία και κωμωδία). Το επιχείρημά του ακούγεται αντιφατικό μέχρι να το σκεφτείτε. Η τραγωδία, υποστηρίζει, προηγείται της κωμωδίας. Ιστορικά μιλώντας, τα τραγικά φεστιβάλ στην Αθήνα δημιουργήθηκαν περισσότερο από μία γενιά πριν από τα κωμικά φεστιβάλ. Ο Κερρ επιμένει επίσης ότι η τραγωδία προηγείται φιλοσοφικά. Οι λόγοι για τους οποίους το λέει αυτό είναι πολύπλοκοι. Οι κωμωδίες δεν τελειώνουν καλά και οι τραγωδίες δεν τελειώνουν άσχημα. Οι τραγωδίες, στην πραγματικότητα, μπορούν να τελειώσουν με όλους τους διαφορετικούς τρόπους – το τέλος δεν είναι το νόημα μιας τραγωδίας. Στην πραγματικότητα, οι τραγωδίες δείχνουν πέρα από το τέλος τους σε ένα νέο και πιο ανοιχτό μέλλον. Ξεπερνούν τα όρια της σκηνής όπου παίζονται. Η κωμωδία, αντίθετα, παραμένει στη σκηνή και είναι ριζωμένη στο έδαφος. Η κωμωδία είναι κατά βάση σκληρή- μας καλεί να γελάσουμε με αυτό που μας τρομάζει. Η κωμωδία δεν προσφέρει κανένα μέλλον – απλά σταματά και η αυλαία κλείνει. Χωρίς μέλλον δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα. «Η τραγωδία είναι το είδος που υπόσχεται αίσιο τέλος», καταλήγει ο Κερρ. «Είναι επίσης το είδος που είναι ρεαλιστικό ως προς το θέμα.» [2]
Έγραψα τη διδακτορική μου διατριβή για την έννοια της τραγωδίας στην αρχαία Αθήνα, στον πρώιμο χριστιανισμό και στη σύγχρονη ηθική φιλοσοφία. Είχα την τύχη να μπορέσω να ζήσω στην Αθήνα για τα δύο χρόνια που έκανα την έρευνα και τη συγγραφή. Αυτή η εργασία έγινε τελικά το πρώτο μου βιβλίο, το Tragic Posture and Tragic Vision: Against the Modern Failure of Nerve (Τραγική στάση και τραγικό όραμα: Κατά της σύγχρονης αποτυχίας του θάρρους), που εκδόθηκε το 1994. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο η αθηναϊκή τραγωδία αποτέλεσε πρότυπο για τα Συνοπτικά Ευαγγέλια. Εκεί, επίσης, γινόμαστε μάρτυρες τρομερού πόνου στην απεικόνιση των Παθών του Χριστού, αλλά η μορφή του πόνου που παρουσιάζεται, όσο τρομερή κι αν είναι, πιστεύεται ότι υποδεικνύει τη λύτρωση. Αυτό είναι το μυστήριο της μετασχηματιστικής κάθαρσης, και έχει τόσο πολιτικές όσο και θρησκευτικές συνέπειες. Το πρώιμο κίνημα του Ιησού ήταν μια κοινότητα θεμελιωμένη στη συμπόνια και τη συμφιλιωτική αγάπη. Οι σύγχρονες δημοκρατίες εδράζονται σε συμπονετικές κοινωνικές πρακτικές που αποσκοπούν στην ανύψωση των αξιών της ισότητας και της αδελφοσύνης, στην απελευθέρωση των πλήρων δυνατοτήτων όλων των πολιτών μας.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι έβλεπαν πολύ καθαρά τους πολιτικούς και θρησκευτικούς σκοπούς της τραγωδίας. Η πόλη χρηματοδοτούσε τις γιορτές κάθε χρόνο και η παρουσία τους θεωρούνταν πολιτικό καθήκον. Από καιρό αναρωτιόμουν ποιο θα μπορούσε να είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό ανάλογο αυτού του πνεύματος της θαυμάσιας δραματικής περίστασης στο Θέατρο του Διονύσου κάτω από την αθηναϊκή Ακρόπολη. Ο Ραλφ Έλλισον [Ralph Ellison], καθώς και ο Κορνέλ Γουέστ [Cornel West], βλέπουν αυτό το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ. Η μουσική μπλουζ προέκυψε επίσης από την παράδοση της μουσικής του γκόσπελ. Όλες αυτές οι μουσικές νότες είναι τραγικές, γι’ αυτό και τελικά εδράζονται στη συμπόνια και την ελπίδα, και γι’ αυτό μπορούν να διεκδικήσουν τη λυτρωτική αγάπη ως υπερβατική αξία.
Ο Αμερικανός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ραλφ Έλλισον είδε το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ.
Μια παλαιότερη θεωρία της «εκκοσμίκευσης», στις δεκαετίες του 1950 και 1960, υποστήριζε ότι η θρησκεία ήταν προορισμένη να εξαφανιστεί στη σύγχρονη εποχή. Κατά κάποιο τρόπο, θεωρήθηκε ότι η παραδοσιακή θρησκευτική πίστη δεν θα μπορούσε να αντέξει τις προκλήσεις των νέων επιστημών της Αστροφυσικής, της Κοσμολογίας και της Εξέλιξης. Οι κοινωνικοί επιστήμονες που το πίστευαν αυτό δυσκολεύτηκαν πολύ να εξηγήσουν την άνοδο και την ανανέωση της πολιτικής θρησκείας σε όλον τον κόσμο, το 1979-1980. Αυτό δεν συνέβη μόνο στην Ινδία, το Ιράν και το Ισραήλ – συνέβη στο Βατικανό και συνέβη και στις ΗΠΑ. Ο πρώην καθηγητής μου και στενός προσωπικός μου φίλος Μπρους Μπ. Λώρενς [Bruce B. Lawrence] έγραψε το 1990 την πρώτη συγκριτική μελέτη αυτού του φαινομένου με τίτλο Defenders of God: The Fundamentalist Revolt Against the Modern Age (Υπερασπιστές του Θεού: Η εξέγερση των φονταμενταλιστών ενάντια στη σύγχρονη εποχή). Ένας άλλος στενός προσωπικός φίλος, ο Τζέφρυ Στάουτ [Jeffrey Stout], έγραψε την καλύτερη μελέτη που έχει παραχθεί μέχρι σήμερα σχετικά με τους περιορισμούς αυτής της εκδοχής του κοσμικισμού και της εκκοσμίκευσης, σε ένα βιβλίο με τίτλο Democracy and Tradition (Δημοκρατία και Παράδοση), το 2004.
Είναι σαφές ότι η θρησκεία δεν έχει εξαφανιστεί.
Η δική μου άποψη για τη σύγχρονη εποχή είναι ότι αντιπροσωπεύει μια επαναστατική περίοδο κατά την οποία η θρησκεία πηγαίνει αλλού, όχι μακριά. Οι θρησκευτικές παρορμήσεις και οι πνευματικές ενέργειες δεν περιορίζονται ποτέ αυστηρά μέσα σε εκκλησίες, συναγωγές, τζαμιά, ναούς ή ό,τι άλλο. Μου προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση οι τρόποι με τους οποίους οι παραδοσιακά θρησκευτικές ενέργειες έχουν τεθεί στην υπηρεσία της τέχνης – τόσο για τους καλλιτέχνες που παράγουν τα έργα τους όσο και για τους θεατές που προσκυνούν για να τα δουν. Με μια λέξη, τα δημόσια μουσεία τέχνης είναι από τα εξαιρετικότερα και πιο πρωτότυπα μέρη όπου έχει πάει η θρησκεία στη σύγχρονη εποχή.
Λίγοι σύγχρονοι επισκέπτες των δημόσιων μουσείων τέχνης σήμερα εξετάζουν το θρησκευτικό ενδιαφέρον των συλλογών κατά την ίδρυσή τους. Από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, μέχρι τη Φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης στο Λούβρο, το Μπελβεντέρε του Απόλλωνα και την Ομάδα Λαοκόων στα Μουσεία του Βατικανού και τα Αιγινήτικα Γλυπτά από το Ναό της Αφαίας, που σήμερα στεγάζονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η κλασική αγαλματοποιία αποτελούσε την καρδιά (αν όχι στην πραγματικότητα την ψυχή) των περισσότερων δημόσιων μουσείων τέχνης κατά τις πρώτες γενιές αυτού που θεωρώ ως «εποχή των μουσείων» (1767-1830).
Λεπτομέρεια από τα στοιχεία του αετώματος του ναού της Αφαίας στην κεντρική Γλυπτοθήκη του Μονάχου
Στο βιβλίο μου Winckelmann and the Vatican‘s First Profane Museum (Ο Βίνκελμαν και το πρώτο κοσμικό μουσείο του Βατικανού, 2011), καθώς και σε επόμενα άρθρα που δημοσιεύθηκαν το 2018 και το 2022, έχω παρουσιάσει τα αρχειακά στοιχεία από τη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και τα Μυστικά Αρχεία της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι ο Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν [Johann Joachim Winckelmann, 1717-1768], περισσότερο γνωστός ως νεοκλασικός ευαγγελιστής και ιστορικός τέχνης, ήταν επίσης ο ημι-μυστικός επιμελητής του πρώτου «Κοσμικού Μουσείου» του Βατικανού. Χάρηκα που η τελευταία ειδική έκθεση που επιμελήθηκαν τα Μουσεία του Βατικανού πριν από το λουκέτο του COVID επικεντρώθηκε σε αυτή την ιστορία. Η έκθεση «Winckelmann: Αριστουργήματα σε όλο το Μουσείο του Βατικανού» παρουσιάστηκε στο κοινό από τις 9 Νοεμβρίου 2018 έως τις 9 Μαρτίου 2019.
Ιδρύθηκε το 1767, επεκτάθηκε και ολοκληρώθηκε το 1792, λεηλατήθηκε από τις δυνάμεις της Γαλλικής Επανάστασης υπό τον Ναπολέοντα το 1796 και αργότερα επαναπατρίστηκε στο Βατικανό το 1818. Το μικρό μουσείο του Βίνκελμαν «επιμελήθηκε πρώτα το κοσμικό», γεγονός που με τη σειρά του επέτρεψε την πολιτιστική και ιστορική εξημέρωση όσων μέχρι τότε θεωρούνταν κυρίως ως «ειδωλολατρικά είδωλα». Νομίζω ότι είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτά τα αγάλματα δεν είχαν αλλάξει, στις περισσότερες περιπτώσεις, για αρκετές χιλιάδες χρόνια, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις που αναστηλώθηκαν. Αντίθετα, ο τρόπος που βλέπουμε αυτά τα αγάλματα, ο τρόπος που τα κοιτάμε, έχει αλλάξει δραματικά.
Έτσι, τα αγάλματα των ελληνικών θεών και ηρώων, τα περισσότερα από τα οποία ήταν γυμνά, νομιμοποιήθηκαν και εξημερώθηκαν στη συμβολική πρωτεύουσα του χριστιανικού κόσμου (Ρώμη). Αυτό συνέβη σε στάδια, αλλά στάδια που ήταν σωρευτικά και που εξελίχθηκαν με εκπληκτική ταχύτητα. Αυτά τα «ειδωλολατρικά είδωλα» θεωρήθηκαν αρχικά ως «ωραία τέχνη», στη συνέχεια ως υποδείγματα «ιδανικής ομορφιάς», και ακόμη αργότερα ως «εθνικός θησαυρός». Μετά το Βατερλώ, όλες οι προηγούμενες θρησκευτικές ανησυχίες σχετικά με το Museo Profano του Βατικανού είχαν εξαφανιστεί – οι καρδινάλιοι και ο Πάπας ήθελαν απλώς πίσω τους εθνικούς θησαυρούς τους.
Αυτό που ο Χανς Μπέλτινγκ [Hans Belting] ονόμασε Εποχή της Τέχνης, η οποία ήταν επίσης η αρχή αυτού που εγώ ονομάζω Εποχή των Μουσείων, προσφέρει μια εκπληκτική μελέτη περίπτωσης του περιστασιακού φλερτ με τις ειδωλολατρικές φόρμες, που θα είχε πολύ μεγάλη πολιτιστική εμβέλεια και επιρροή τόσο στον κόσμο της Μεσογείου όσο και πέρα από αυτόν. Οι θρησκευτικές ανησυχίες για την ειδωλολατρική τέχνη ξεπεράστηκαν από την πίστη στην πνευματική δύναμη της ιδανικής ομορφιάς και τις υπερβατικές αρετές της κλασικής τέχνης.
Το έργο σας επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές πολιτιστικές μορφές προσαρμόστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους, ενώ το θέμα του σεμιναρίου σας στο Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα το επόμενο έτος θα είναι ο Έρωτας. Πώς έχει μεταμορφωθεί η έννοια του Έρωτα από την αρχαιότητα;
Εδώ και πολλά χρόνια διδάσκω ένα μάθημα με τίτλο «Θρησκεία και Σεξουαλικότητα». Νομίζω ότι το «Έρως στην Αρχαιότητα» θα μπορούσε να είναι ένα καλύτερο όνομα για το μάθημα, καθώς το μυστήριο με το οποίο ξεκινώ περιλαμβάνει το ερώτημα πώς να μεταφράσουμε καλύτερα την ελληνική λέξη έρως. Είναι εντυπωσιακό, αν και ατυχές, ότι ο όρος «ερωτικός» (erotic) στα σύγχρονα αγγλικά έχει μια πιο στενά σεξουαλική χροιά. Αντίθετα, οι αρχαίοι ελληνικοί όροι έρωςκαι τα ερωτικά υπονοούσαν κάτι σαν παθιασμένη και συγκλονιστική επιθυμία, μια επιθυμία που έχει τη δύναμη να αναιρέσει εντελώς το άτομο που τη βιώνει.
Τα αφροδίσια αναφέρονταν στις σεξουαλικές εμπειρίες ενός ατόμου στα αρχαία ελληνικά – τα ερωτικά αναφέρονταν σε κάτι άλλο, κάτι πολύ πιο μυστηριώδες, ακόμη και ιερό.
Τοιχογραφία που δείχνει μια γυναίκα που υποτίθεται ότι είναι η Σαπφώ και κρατάει εργαλεία γραφής, από την Πομπηία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Η Σαπφώ από τη Λέσβο (η οποία δραστηριοποιήθηκε ποιητικά γύρω στο 600 π.Χ.) ήταν διάσημη, μεταξύ άλλων, για την ιδιαίτερη ικανότητά της να επινοεί νέους όρους. Ήταν η πρώτη που αποκάλεσε τον έρωτα «γλυκόπικρο» (ο όρος της ήταν γλυκύπικρον, στα αιολικά ελληνικά). Σε αυτό το ποιητικό απόσπασμα (#130), η Σαπφώ αναφέρει επίσης τον έρωτα ως «λυσιμελή» (lusimelês).
Ο όρος είναι μια ρητορική ηχώ του ομηρικού ιδιωματισμού για τον θάνατο, όπου όταν ένας πολεμιστής έχει χτυπηθεί από ακόντιο ή σπαθί λέγεται ότι τα μέλη του «λύθηκαν». Το σώμα καταρρέει, μην έχοντας πλέον τον έλεγχο του εαυτού του, και η ψυχή δραπετεύει βογκώντας μέσα από την πύλη του στόματος του ετοιμοθάνατου. Η Σαπφώ παίρνει αυτή την εικόνα από το πεδίο της μάχης και την τοποθετεί δραματικά μέσα στην ανθρώπινη καρδιά. Ο έρωτας δεν είναι υπό τον έλεγχό μας – συχνά φαίνεται ο έρωτας να ελέγχει εμάς.
Η Σαπφώ, όπως και άλλοι αρχαϊκοί Έλληνες λυρικοί ποιητές, παρομοιάζει μια τέτοια ερωτική εμπειρία με τον θάνατο. Στο εξίσου διάσημο Απόσπασμα Ερωτικού
Τριγώνου (#31), λέει ρητά ότι η θέα του αγαπημένου της να μιλάει σε κάποιον άλλον την τρελαίνει σχεδόν, με σωματικά συμπτώματα, έτσι ώστε να φαίνεται σχεδόν νεκρή μες στο μυαλό της. Όπως το θέτει η Αν Κάρσον [Anne Carson], «η αλλαγή του εαυτού είναι απώλεια του εαυτού γι’ αυτούς τους ποιητές». [3]
Η ιδιοφυΐα της Σαπφούς, όπως και του Σωκράτη, ήταν να βλέπει την αλλαγή του εαυτού της και ως μια μορφή ψυχικής μεταμόρφωσης. Η δύναμη του έρωτα έγκειται στην ικανότητά του να μας μεταμορφώνει. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση που είναι επώδυνη, όσο ευλογημένη κι αν φαίνεται επίσης. Ο όρος της Σαπφούς «γλυκόπικρος» αποτυπώνει αρκετά καλά αυτή την τραγική και μεταμορφωτική διάσταση των ερωτικών. Η ιδέα κορυφώνεται με τον εκπληκτικό ισχυρισμό του Σωκράτη στον Φαίδρο (244a-245c) ότι ο έρωτας είναι πράγματι μια τρέλα, αλλά ότι ορισμένες μορφές τρέλας είναι στην πραγματικότητα δώρα από τους θεούς.
Η παθιασμένη επιθυμία είναι ακριβώς ένα τέτοιο δώρο, που διευρύνει τους ηθικούς και συναισθηματικούς μας ορίζοντες, δημιουργώντας νέες διαστάσεις συμπόνιας και φροντίδας. Μπορεί κανείς να επιθυμεί με πάθος ένα άλλο πρόσωπο – μπορεί να επιθυμεί με πάθος ένα θεϊκό ον. Τα ερωτικάδιαθέτουν ένα ευρύ φάσμα και μια ιερή συμβολική διάσταση. Έτσι, ακόμη και στην αρχαιότητα, η θρησκεία πήγαινε αλλού.
Η Αν Κάρσον, της οποίας το Eros the Bittersweet αναφέρθηκε παραπάνω, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίζεται στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον Φαίδρο του Πλάτωνα. Προσφέρει μια υπέροχη αναλογία μεταξύ του φλερτ της γνώσης και του φλερτ του έρωτα. Το να ερωτεύεσαι και το να γνωρίζεις εμπεριέχουν και τα δύο παθιασμένη επιθυμία – και οι δύο μεταμορφώνουν και διευρύνουν αναγκαστικά τον εαυτό. Πρόκειται για εμπειρίες όπου το κεφάλι και η καρδιά διαπλέκονται και η προσοχή μας γίνεται απείρως λεπτότερη.
Θα ήταν απελπιστικά μειωτικό να εξισώσουμε τον έρωτα με το σεξ, όπως προσπάθησαν να κάνουν ορισμένοι σύγχρονοι στοχαστές. Οφείλουμε τη σύγχρονη αντίληψή μας για τη «σεξουαλική ταυτότητα» στη σύγχρονη ψυχολογία, η οποία ασχολήθηκε με την έννοια αυτή στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι μετασχηματισμοί που εμπλέκονται σε μια τέτοια έννοια είναι εκτεταμένοι. Το σεξ, άλλωστε, είναι κάτι που κάνουν πολλοί άνθρωποι (όχι όλοι). Η σεξουαλική ταυτότητα, αντίθετα, είναι κάτι που έχουν όλοι οι άνθρωποι (ακόμη και ο «άγαμος» είναι μια σεξουαλική ταυτότητα).
Η διάκριση μεταξύ του είναι και του πράττειν ήταν πολύ σημαντική στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι η σημερινή μας εκδοχή των «πολιτισμικών πολέμων», τουλάχιστον στη σεξουαλική τους διάσταση, έχει περισσότερο νόημα αν δώσουμε προσοχή σε αυτήν τη διάκριση. Οι νόμοι έχουν σχεδιαστεί για να ρυθμίζουν τη δραστηριότητα, όχι την ταυτότητα. Αλλά το ηθικό διακύβευμα μιας συζήτησης αυξάνεται αναγκαστικά όταν συζητάμε για την ταυτότητά μας, για το ποιοι είμαστε, και όχι για το τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να επιλέξουμε να κάνουμε.
Κατά ειρωνικό τρόπο, όταν η κλασική φιλολογία και η ψυχολογία αναδύθηκαν ως πανεπιστημιακές επιστήμες στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, τότε τα ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα της Σαπφούς έγιναν κεντρικά και πρόσφατα αμφιλεγόμενα. Δεδομένου ότι καταγόταν από το νησί της Λέσβου και ότι συλλογιζόταν με τόσο πάθος τις νεαρές γυναίκες του κύκλου της, ο όρος «λεσβία» συνδέθηκε με τη νέα ψυχολογική κατηγορία της σεξουαλικής ταυτότητας. Ορισμένοι ρομαντικοί εξήραν τα πάθη της Σαπφούς, ενώ ορισμένοι βικτωριανοί βρήκαν δημιουργικούς τρόπους να αποερωτικοποιήσουν την ποίησή της, όταν δεν την καταδίκαζαν ευθέως. Αυτή η αμφιταλαντευόμενη χρήση μιας αρχαίας Ελληνίδας ποιήτριας για την επιβεβαίωση ή την αντιμετώπιση των σύγχρονων ηθικών απόψεων για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα συνεχίστηκε και τους επόμενους αιώνες.
Η τετράτομη Ιστορία της σεξουαλικότητας (1976-1984) του Μισέλ Φουκώ προσπάθησε να αφηγηθεί αυτή την ιστορία. Ενώ πρόκειται για μια περίπλοκη ιστορία κατά τον Φουκώ, νομίζω ότι το ηθικό της δίδαγμα είναι πολύ κομψό και αρκετά απλό. Το σεξουαλικό υποκείμενο, κατέληξε ο Φουκώ, είναι σαφώς σύγχρονο, προϊόν της ψυχολογίας και του ενδιαφέροντός της για τη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας. Αλλά το επιθυμητικό υποκείμενο είναι αιώνιο. Η Σαπφώ και ο Πλάτωνας είναι δύο από τους πιο εύγλωττους αρχαίους υποστηρικτές της επιθυμίας. Όπως γνώριζαν καλά, ο έρωτας αλλάζει τον εαυτό, διευρύνοντας τα όριά του και τις πνευματικές του δυνατότητες. Μας αποδίδεται ένας ευρύτερος και πιο περιεκτικός εαυτός, πιο ικανός για συμπόνια και φροντίδα.
Η Καναδή ποιήτρια και κλασικίστρια Αν Κάρσον, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίχθηκε στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα.
Ποιο είναι το μέλλον των Ελληνικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ;
Το 1903, μόλις επτά χρόνια μετά τη Σύγχρονη Ολυμπιακή Αναβίωση, οι δευτεροετείς φοιτήτριες του Κολλεγίου Barnard στη Νέα Υόρκη προκάλεσαν τις πρωτοετείς φοιτήτριες σε μια σειρά αθλητικών και καλλιτεχνικών αγώνων. Έτσι γεννήθηκαν οι «Ελληνικοί Αγώνες» στο Μπάρναρντ. Εξελίχθηκαν σε ένα εξαιρετικό πολιτιστικό φαινόμενο και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στο ευρύτερο κοινό – έγιναν μία από τις πιο περιζήτητες εκδηλώσεις στο Μανχάταν. Οι γυναίκες του Μπάρναρντ αφιέρωναν τους αγώνες κάθε χρόνο σε έναν διαφορετικό ελληνικό θεό, συνέθεταν μουσική και ποίηση, σχεδίαζαν κοστούμια, ακόμη και κατασκεύαζαν άρματα, όλα καινούργια για τον διαγωνισμό κάθε έτους.
Την επαναστατική άνοιξη και το καλοκαίρι του 1968, φοιτητές πανεπιστημίων σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ ζήτησαν ριζικές αλλαγές στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές. Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ακριβώς απέναντι από το Μπάρναρντ στο Μπρόντγουεϊ, οι φοιτητές κατέλαβαν τα κτίρια της διοίκησης και άντεξαν για εβδομάδες προτού αποβληθούν με τη βία. Τα αιτήματά τους ήταν πολλά, μεταξύ των οποίων καλύτεροι μισθοί για το πανεπιστημιακό προσωπικό, πιο δίκαιες πανεπιστημιακές πρακτικές απόκτησης ακινήτων στη γειτονιά Morningside, απεμπλοκή του πανεπιστημίου από τις στρατιωτικές συμβάσεις και δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών στις Αφροαμερικανικές Σπουδές και τις Γυναικείες Σπουδές.
Η φοιτητική κατάληψη στο Κολούμπια έτυχε να ξεκινήσει την εβδομάδα του Απριλίου που ήταν προγραμματισμένοι να διεξαχθούν οι Ελληνικοί Αγώνες στο Κολέγιο Μπάρναρντ. Σε ένδειξη αλληλεγγύης στις φοιτήτριες της απέναντι πλευράς του δρόμου, οι γυναίκες του Μπάρναρντ ακύρωσαν τους Ελληνικούς Αγώνες του 1968. Την επόμενη χρονιά ακύρωσαν οριστικά τους Ελληνικούς Αγώνες, θεωρώντας ότι «δεν έχουν πλέον σχέση» με τις ανησυχίες των φοιτητών.
Εξέγερση των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κολούμπια, 1968.
Από αυτή την ιστορική απόσταση, μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτονταν οι γυναίκες του Μπάρναρντ. Απέρριπταν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους διδάσκονταν τα ελληνικά στο Μπάρναρντ και αλλού, από τότε που καθιερώθηκε η Κλασική Φιλολογία τον 19ο αιώνα και οι Ελληνικοί Αγώνες το 1903. Απέρριπταν την απαρχαιωμένη ρητορική που ισχυριζόταν ότι ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ο «μεγαλύτερος πολιτισμός» και η αρχαία Ελλάδα η μοναδική «παιδική ηλικία της Ευρώπης». Απέρριψαν τον έμμεσο ταξισμό και τον ελιτισμό της κλασικής μάθησης. Επιθυμούσαν να αντικαταστήσουν αυτές τις κλασικίζουσες ευαισθησίες με πιο πολυπολιτισμικές και πολυεθνικές. Τους φοιτητές αυτούς οφείλουμε να ευχαριστήσουμε για τη δημιουργία τμημάτων Αφροαμερικανικών Σπουδών και Γυναικείων Σπουδών σε όλες τις ΗΠΑ (αλλά και στην Ευρώπη). Αλλά μία από τις ακούσιες συνέπειες αυτών των μεταρρυθμίσεων του προγράμματος σπουδών ήταν η περιθωριοποίηση των Κλασικών και των Κλασικών Σπουδών.
Ποτέ δεν ήταν μια πρόταση είτε-είτε, αλλά άρχισε να φαίνεται έτσι. Τώρα, περισσότερο από μια γενιά μετά από αυτές τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις του προγράμματος σπουδών, είμαστε σε καλύτερη θέση να επαναδιατυπώσουμε αυτές τις προτάσεις του προγράμματος σπουδών με τη μορφή ενός ερωτήματος «τόσο το ένα όσο και το άλλο». Δεν υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ της ύπαρξης ισχυρών προγραμμάτων Αφροαμερικανικών ή Αφρικανικών Σπουδών, Γυναικείων Σπουδών και Κλασικών Σπουδών.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα πιο επιτυχημένα προγράμματα Κλασικών Σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και έχουν αξιοποιήσει τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, για να μπορέσουν τα αρχαία υλικά να μιλήσουν για πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη ήταν η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη. Η αρχαία Ελλάδα παρέχει ένα θαυμάσιο και εκτεταμένο αρχείο προβληματισμού για όλες αυτές τις έννοιες και τους προβληματισμούς. Στις προηγούμενες παρατηρήσεις μου, για παράδειγμα, πρότεινα μια σημαντική διάσταση της διαφορετικότητας της Ελλάδας στους ερωτικούς της προβληματισμούς.
Ο στόχος τώρα είναι να παρουσιαστεί η συνεχιζόμενη σημασία του Ελληνισμού με νέους όρους: ως αποφασιστικά κοσμοπολίτικη και ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε τον Ελληνισμό στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια υπό την αιγίδα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών. Η πρόταση συνεχίζει να αποδίδει καρπούς.
Η ακόλουθη μαρτυρία περιγράφει τις εμπειρίες μίας ασκούμενης του Φάλουν Γκονγκ, από τότε που άρχισε την εξάσκηση, η οποία μιλά για όσα της έχει προσφέρει η καλλιέργεια σε νοητικό, συναισθηματικό και φυσικό επίπεδο, αλλά και για τις σκληρές συνθήκες που επικρατούν στην Κίνα.
Γεννήθηκα σε μία αγροτική περιοχή της Κίνας. Ως παιδί, μού άρεσε να ακούω ιστορίες από τη μυθολογία. Τα καλοκαιρινά βράδια, απολαμβάνοντας τη δροσιά, κοίταζα συχνά τα διαρκώς μεταβαλλόμενα σύννεφα στον ουρανό και αναρωτιόμουν: «Υπάρχουν πραγματικά θεοί στον ουρανό; Τι είναι αυτά, θεοί; Είναι η Τσανγκ’Ε και το Κουνέλι Νεφρίτης πραγματικά στο φεγγάρι;». Ούτε βαρέθηκα ποτέ παρακολουθώντας τις κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους που ζωντάνευαν ιστορίες όπως το Ταξίδι στη Δύση (στην Ελλάδα γνωστό και ως ΟΒασιλιάς Πίθηκος) και το Ο Νέτζα νικά τον βασιλιά Δράκο (Nezha Defeats the Dragon King).
Όμως, οι δάσκαλοι στο σχολείο έλεγαν ότι δεν υπάρχουν θεοί, ότι οι Μποντισάτβα είναι από πηλό και ότι η πίστη είναι πνευματικό όπιο. Οι θρησκείες, που χρησιμοποιούνταν από την άρχουσα τάξη για τον έλεγχο των ανθρώπων, θεωρούνταν φεουδαρχικές δεισιδαιμονίες. Τη θέση τους πήραν η σκληρή δουλειά και ο αγώνας, που ανακηρύχθηκαν ως κύριες αξίες. Σταδιακά, η νεαρή μου συνείδηση γέμισε με τους σπόρους του αθεϊσμού. Κάθε φορά στις γιορτές της Πρωτοχρονιάς, βλέποντας τη μητέρα μου να λιβανίζει, να υποκλίνεται και να λατρεύει τον Ουρανό και τη Γη, γελούσα με την άγνοιά της.
Αφού αποφοίτησα από το κολέγιο και έγινα δασκάλα, επικεντρώθηκα στη φήμη και την περιουσία. Για να αποκτήσω καλή φήμη, ώθησα τους μαθητές μου στα όριά τους, ανεξάρτητα από τη σωματική και ψυχική τους κατάσταση. Για χάρη της φήμης μου, παραπονέθηκα για τον διευθυντή μου στο Υπουργείο Παιδείας και εμπόδισα συναδέλφους μου να προοδεύσουν. Έλεγα: «Πρώτα να προσέχεις τον εαυτό σου». Δεν πίστευα ότι το καλό ανταμείβεται με καλό και ότι το κακό τιμωρείται. Τηρούσα την αρχή του αγώνα, της πάλης, και ένιωθα πικραμένη και κουρασμένη.
Μία αναπάντεχη ασθένεια
Το καλοκαίρι του 1998, όταν ήμουν σε άδεια μητρότητας, με πονούσαν η πλάτη και το δεξί μου πόδι κάτω από το γόνατο. Ο πόνος ήταν βασανιστικός, συνεχής και τόσο έντονος που δεν μπορούσα να κοιμηθώ το βράδυ.
Είχα μεγάλη πίστη στη σύγχρονη ιατρική και πίστευα ότι, με τόσο προηγμένη επιστήμη, στο νοσοκομείο σίγουρα θα με θεράπευαν. Ως εκ τούτου, αναζήτησα ιατρική συμβουλή από διάφορους ειδικούς, έκανα ακτινογραφίες, έβαλα έμπλαστρα και αγόρασα εισαγόμενα φάρμακα. Αν και ξόδεψα πολλά χρήματα, οι πόνοι μου χειροτέρευαν.
Μετά από λίγο καιρό, δεν μπορούσα να περπατήσω σωστά και έπρεπε να χρησιμοποιώ μπαστούνι. Στο κρεβάτι, μπορούσα μόνο να ισιώσω το δεξί μου πόδι ή να το γυρίσω προς τα έξω, χωρίς να μπορώ να το λυγίσω προς τα αριστερά ή να καθίσω σταυροπόδι. Το σώμα μου έγειρε προς τα αριστερά και γύρισε πίσω, με τον αριστερό μου ώμο πιο χαμηλά από τον δεξί. Συχνά κοιτούσα γεμάτη απογοήτευση το μικρό μου παιδί. Δεν ήξερα αν αυτός ο πόνος θα σταματούσε ποτέ.
Οι ασθένειες εξαφανίζονται
Ένας συνάδελφος της αδερφής μου, ασκούμενος του Φάλουν Ντάφα, έμαθε για την κατάστασή μου και μου έδωσε το κύριο βιβλίο του Ντάφα, το Τζούαν Φάλουν, μέσω εκείνης. Όταν είδα τη φωτογραφία του συγγραφέα, του Δασκάλου Λι Χονγκτζί, μες στο βιβλίο, ένιωσα δέος και το διάβασα χωρίς διακοπή. Συνειδητοποίησα ότι είχα βρει έναν θησαυρό και λυπήθηκα μόνο που αυτό δεν είχε συμβεί νωρίτερα.
Έμαθα πολλά από αυτό το βιβλίο. Έμαθα ότι το νόημα της ζωής είναι να επιστρέψει κανείς στον αρχικό εαυτό του και επίσης ότι ένα άτομο κερδίζει αρετή κάνοντας καλές πράξεις και λαμβάνει κάρμα αν κάνει κακές πράξεις. Η αρετή φέρνει ευλογίες όπως ευτυχία και μακροζωία, αλλά το κάρμα προκαλεί ατυχία. Όλες οι ανθρώπινες κακοτυχίες, συμπεριλαμβανομένων των ασθενειών, οφείλονται στο κάρμα. Επιπλέον, κατάλαβα τη σχέση μεταξύ απώλειας και κέρδους. Αποφάσισα να καλλιεργηθώ στο Φάλουν Ντάφα, για να γίνω καλός άνθρωπος και να επιστρέψω στο ουράνιο σπίτι μου.
Προς μεγάλη μου έκπληξη, όταν τελείωσα την ανάγνωση του βιβλίου, ο πόνος μου είχε εξαφανιστεί. Μπορούσα να περπατήσω και να κάνω ποδήλατο και η στάση μου επέστρεψε στο φυσιολογικό. Ακόμα και το στομαχικό μου πρόβλημα εξαφανίστηκε. Ήμουν ενθουσιασμένη!
Ο σύζυγός μου, βλέποντας τις τεράστιες αλλαγές στην κατάσταση μου, με στήριξε στην εξάσκηση του Ντάφα. Αγόρασε όλα τα βιβλία του Ντάφα, έφτιαξε καλύμματα από λευκό χαρτί για αυτά και υπέγραψε προσεκτικά κάθε βιβλίο.
Μελετούσα τον Φα (Νόμος, Τρόπος ή Δρόμος) κάθε απόγευμα και έκανα τις ασκήσεις κάθε πρωί. Ήμουν γεμάτη ενέργεια. Από τότε έχουν περάσει 26 χρόνια και δεν έχω αρρωστήσει ποτέ. Είμαι χαρούμενη, υγιής και ζω μια ξέγνοιαστη ζωή.
Η καλλιέργεια ωφελεί τους οικείους μας
Ο Δάσκαλος γράφει: «Αφού καλλιεργείστε σύμφωνα με τον αληθινό Φα, όταν εξασκείστε, οι γύρω σας θα ωφεληθούν από αυτό» (‘Τζούαν Φάλουν’, Διάλεξη Έκτη).
Έχω επιτύχει μια βαθιά κατανόηση αυτού του αποσπάσματος από τον Φα. Από τότε που άρχισα να εξασκούμαι στο Φάλουν Ντάφα, ο γιος μου ωφελήθηκε επίσης. Πριν γίνει τριών ετών, το σώμα του καθαρίστηκε τρεις φορές.
Ο πρώτος καθαρισμός έλαβε χώρα όταν ήταν οκτώ μηνών. Μια μέρα, άρχισε ξαφνικά να κλαίει και δεν μπορούσε να ηρεμήσει ούτε για πέντε λεπτά. Είδα πολύ πύον να βγαίνει από το αριστερό του αυτί (ο γιος μου έπασχε από μέση ωτίτιδα σε ηλικία δύο μηνών) και έτρεξα να ψάξω για μια μπατονέτα, αλλά όταν επέστρεψα, ο γιος μου είχε σταμάτησε να κλαίει και είχε αποκοιμηθεί ξανά, ενώ το αυτί του ήταν εντελώς καθαρό!
Όταν ήταν ενός έτους, έπαθε διάρροια, με πέντε ή έξι κρίσεις την ημέρα. Κράτησε για πέντε ημέρες και μετά σταμάτησε. Δεν υπήρχαν άλλα σημάδια ασθένειας – ούτε η όρεξή του είχε επηρεαστεί ούτε ο ύπνος του.
Το τρίτο περιστατικό συνέβη όταν ο γιος μου ήταν δυόμιση ετών. Δύο μεγάλα εξογκώματα εμφανίστηκαν ξαφνικά στα βλέφαρά του, ένα σε κάθε βλέφαρο, στο μέγεθος ενός αυγού ορτυκιού, κάνοντας τα μάτια του να φαίνονται σαν δύο σχισμές. Αλλά δεν φαινόταν να νιώθει άσχημα, δεν φώναζε ούτε έκλαιγε. Προσπάθησαν να με πείσουν να πάω το παιδί στο νοσοκομείο για χειρουργική επέμβαση, αλλά εγώ και ο πατέρας του αποφασίσαμε να περιμένουμε. Μετά από δύο εβδομάδες τα εξογκώματα εξαφανίστηκαν χωρίς καμία επιπλοκή.
Αυτές οι τρεις εμπειρίες με τον γιο μου επιβεβαίωσαν για άλλη μια φορά την εξαιρετική φύση του Ντάφα και ενίσχυσαν περαιτέρω τη δίκαιη πίστη μου στον Ντάφα και στον Δάσκαλο.
Προστασία
Ένα χειμωνιάτικο πρωινό, άργησα να σηκωθώ για τη δουλειά. Πήρα βιαστικά το ποδήλατό μου και έφυγα βιαστική. Σε μια διασταύρωση, ένα μεγάλο φορτηγό που ήταν παρκαρισμένο στην άκρη του δρόμου, εμπόδιζε την ορατότητα. Θέλοντας να στρίψω αριστερά (ήταν ένας νέος δρόμος και δεν υπήρχε ακόμα φανάρι στη διασταύρωση), βγήκα πίσω από το φορτηγό.
Τότε, άκουσα μια φωνή να μου λέει: «Άσε το ποδήλατο». (Εκείνη την ώρα ήμουν μόνη στο δρόμο και δεν σκεφτόμουν καν τον κίνδυνο). Χωρίς χρόνο να πολυσκεφτώ, ανακάλυψα ότι στεκόμουν στην άκρη του δρόμου, προσπαθώντας να καταλάβω πώς το ποδήλατό μου συνέχιζε να προχωρά χωρίς εμένα. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, είδα ένα άλλο μεγάλο φορτηγό να πέφτει κατευθείαν πάνω στο ποδήλατο και να το ρίχνει κάτω.
Ο οδηγός με ρώτησε τρομαγμένος: «Είσαι καλά; Θέλεις να πας στο νοσοκομείο;». Ήξερα ότι ο Δάσκαλος με είχε σώσει, οπότε απάντησα ήρεμα: «Δεν με χτύπησες. Είμαι καλά. Μπορείς να προχωρήσεις».
Απόδραση από το Κακό
Τον Ιούλιο του 1999, ο τότε ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ) Τζιανγκ Ζεμίν διέταξε τη δίωξη του Φάλουν Ντάφα. Από τότε, πολλοί ασκούμενοι του Φάλουν Ντάφα συλλαμβάνονται παράνομα και οδηγούνται σε κέντρα πλύσης εγκεφάλου, σε ψυχιατρικά νοσοκομεία, σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και φυλακές, όπου αναγκάζονται να «αναμορφωθούν».
Το 2001, συνελήφθην και εγώ από το τοπικό Γραφείο 610. Με μετέφεραν σε κέντρο πλύσης εγκεφάλου, όπου κρατήθηκα για σχεδόν τέσσερα χρόνια, χωρίς καμία νομική διαδικασία.
Στο κέντρο πλύσης εγκεφάλου, δεχθήκαμε την επίθεση της προπαγάνδας του ΚΚΚ, που δυσφημούσε το Φάλουν Ντάφα ανελέητα. Μας διέταξαν να γράψουμε ένα κείμενο, στο οποίο θα καταδικάζαμε τις πνευματικές μας πεποιθήσεις. Αρνηθήκαμε. Μας έκλεισαν σε ένα δωμάτιο, μας απαγόρευσαν να έχουμε επισκέψεις και μας ανάγκασαν να χρησιμοποιούμε για τις ανάγκες μας μία φορητή λεκάνη αντί για κανονική τουαλέτα. Το καλοκαίρι, μας έβαζαν να τρέχουμε στα χωράφια, μας στερούσαν το νερό, το ντους και το φαγητό, ενώ δεν μας επέτρεπαν να κοιμηθούμε για τρεις συνεχόμενες μέρες.
Όταν ένας από τους ασκούμενους του Φάλουν Γκονγκ δέχθηκε σοβαρά χτυπήματα, αποφασίσαμε να δραπετεύσουμε. Με τη βοήθεια του Δασκάλου, μπορέσαμε να ανοίξουμε την κλειδαριά, να κατεβούμε τρέχοντας από τον τέταρτο όροφο στο ισόγειο και να πηδήξουμε πάνω από τον ψηλό τοίχο.
Έξω, βρήκαμε ένα ρίκσο (χειράμαξα) παρκαρισμένο κοντά στον τοίχο. Στο φως του φεγγαριού, είδα έναν άντρα να κάθεται σε αυτό. Χωρίς να το πολυσκεφτούμε, μπήκαμε στο ρίκσο και φύγαμε από την πόλη.
Αργότερα, μας πλησίασε ένα αυτοκίνητο και μας πήρε μέχρι ένα σημείο. Βγαίνοντας από το αυτοκίνητο, ευχαριστήσαμε τον οδηγό και περπατήσαμε στον αυτοκινητόδρομο.
Δεν ξέραμε ότι θα συναντούσαμε δύο σταθμούς διοδίων σε αυτόν τον αυτοκινητόδρομο. Όταν ήμασταν περίπου 200 μέτρα από τον πρώτο, κόπηκε ξαφνικά το ρεύμα και όλοι οι περίπολοι της εθνικής οδού μπήκαν μέσα για να ελέγξουν τις γραμμές. Έτσι, περάσαμε χωρίς κανένα πρόβλημα. Το ρεύμα επανήλθε όταν είχαμε απομακρυνθεί αρκετά από τον σταθμό. Το ίδιο έγινε και στο δεύτερο σημείο διοδίων. Αυτές οι δύο απροσδόκητες διακοπές ρεύματος μάς επέτρεψαν να αποφύγουμε να μας καταγράψουν οι κάμερες ασφαλείας που ήταν τοποθετημένες στα διόδια.
Όταν αφήναμε και τον δεύτερο σταθμό διοδίων πίσω μας, είχε πια ξημερώσει και βγήκαμε από τον αυτοκινητόδρομο για να βρούμε ταξί. Φτάνοντας στο κοντινότερο χωριό, είδαμε ένα σπίτι με ανοιχτή πόρτα. Ο ιδιοκτήτης του σπιτιού είπε ότι υπάρχουν δύο ιδιοκτήτες ταξί στο χωριό: η οικογένειά του και οι γείτονές τους. Είπε ότι το ταξί τους δεν μπορούσε να ταξιδέψει μεγάλες αποστάσεις, έτσι χτύπησε την πόρτα του άλλου σπιτιού. Μας άνοιξε μία γυναίκα, που μας βοήθησε να βρούμε τελικά ταξί και να πάμε στο σπίτι μίας ασκούμενης του Φάλουν Γκονγκ σε άλλη πόλη. Τα πάντα στην απόδρασή μας εκείνο το βράδυ ήταν ευνοϊκά. Ήταν καταπληκτικό.
Όταν μας είδε η ασκούμενη, ξαφνιάστηκε πολύ και ρώτησε πώς καταφέραμε να ξεφύγουμε. Της αφηγήθηκα τα πάντα με λεπτομέρειες: «Ο Δάσκαλος μάς προστάτευε σε κάθε βήμα! Διαφορετικά, πώς θα μπορούσαμε να βρούμε μία χειράμαξα στη μέση της νύχτας και ένα αυτοκίνητο ακριβώς πίσω από τη χειράμαξα; Πώς θα γίνονταν διακοπές ρεύματος στα δύο διόδια την κατάλληλη στιγμή; Τι γίνεται με ένα ταξί σε ένα μικρό χωριό;».
Αργότερα, μάθαμε ότι μετά την ολονύχτια απόδρασή μας, το τοπικό Γραφείο 610 διεξήγαγε έρευνες σε όλη την πόλη, ερευνώντας κυρίως τα σπίτια των συγγενών μας. Χωρίς την προστασία του Δασκάλου εκείνο το βράδυ, δεν είχαμε σχεδόν καμία πιθανότητα να ξεφύγουμε.
Αυτή η εκπληκτική εμπειρία άλλαξε την οπτική μου για τη ζωή και τον κόσμο, και τώρα καταλαβαίνω ότι στο σύμπαν, εκτός από τους ανθρώπους, υπάρχουν και νοήμονα ανώτερα όντα.
Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η επιστήμη είναι πολύ προηγμένη, αλλά δεν μπορεί να αποδείξει ότι δεν υπάρχουν αόρατοι θεοί και Βούδες. Η εξάσκηση του Ντάφα με βοήθησε να συνειδητοποιήσω ότι υπάρχουν Υπέρτατα Όντα στο σύμπαν, που έχουν υπερφυσικές ικανότητες. Οι άνθρωποι μπορούν επίσης να γίνουν όντα υψηλού επιπέδου εάν καλλιεργήσουν το ήθος τους και αφομοιωθούν με τις τρεις ιδιότητες του σύμπαντος: Αλήθεια, Καλοσύνη, Ανεκτικότητα.
Γράφω αυτό το άρθρο για να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον Δάσκαλο για το έλεός Του που με έσωσε και για να επιβεβαιώσω την υπερφυσική φύση του Ντάφα και του μεγαλείου του Δασκάλου. Θέλω επίσης να βοηθήσω όλους τους ανθρώπους να καταλάβουν την αλήθεια για τον Ντάφα, να μιλήσουν για το κακό και να αφυπνίσουν αυτόν τον παραπλανημένο κόσμο. Προτρέπω τον κόσμο να μείνει μακριά από το Κομμουνιστικό Κόμμα, να εγκαταλείψει όλες τις οργανώσεις του και να επιβιώσει με ασφάλεια από την επερχόμενη καταστροφή.
Τι είναι το Φάλουν Ντάφα;
Η πρακτική του Φάλουν Ντάφα (ή Φάλουν Γκονγκ) συστήθηκε στο κοινό το 1992 από τον Δάσκαλο Λι Χονγκτζί στην Τσάνγκτσουν. Τώρα, το Φάλουν Ντάφα ασκείται σε περισσότερες από 100 χώρες και περιοχές ανά τον κόσμο. Εκατομμύρια οπαδοί αυτής της πνευματικής πρακτικής ακολουθούν τις αρχές της Αλήθειας, της Καλοσύνης και της Ανεκτικότητας και κάνουν τις πέντε διαλογιστικές ασκήσεις, βελτιώνοντας την υγεία και τον χαρακτήρα τους, παρά τη δίωξη που υφίστανται στην Κίνα.
Με διαταγή του Τζιανγκ Ζεμίν, το ΚΚΚ δημιούργησε το Γραφείο 610 , μια εξωνομική υπηρεσία ασφαλείας της οποίας οι εξουσίες υπερβαίνουν αυτές της αστυνομίας και του δικαστικού σώματος. Η μοναδική λειτουργία του Γραφείου 610 είναι να διώκει το Φάλουν Γκονγκ.
Ο ιστότοπος Minghui.org έχει επιβεβαιώσει τους θανάτους αρκετών χιλιάδων ασκουμένων του Φάλουν Γκονγκ που έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα της 25ετούς δίωξης, εν τούτοις πιστεύεται ότι ο πραγματικός αριθμός θανάτων είναι, στην πραγματικότητα, πολύ μεγαλύτερος.
Τα εγκλήματα του ΚΚΚ κατά των ασκουμένων του Φάλουν Γκονγκ περιλαμβάνουν ακόμα και εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων, τα οποία αποσπώνται από τους φυλακισμένους ασκούμενους και χρησιμοποιούνται σε μεταμοσχεύσεις που πραγματοποιούνται στα κρατικά νοσοκομεία της Κίνας, επιφέροντας κέρδη εκατοντάδων χιλιάδων δολαρίων.
Ο Μητροπολίτης Γέρων Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και διεθνώς θεωρούμενος ως ένας από τους μεγαλύτερους χριστιανούς θεολόγους της εποχής του, απεβίωσε πέρυσι τον Φεβρουάριο του 2023 σε ηλικία 92 ετών. Σε συλλυπητήρια επιστολή προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο γενικός γραμματέας του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών (ΠΣΕ/WCC) Αιδεσιμότατος Καθηγητής Δρ Τζέρι Πιλέϊ εξέφρασε βαθιά θλίψη. «Η θεολογία του της συνένωσης και η έρευνά του για τη συνοδικότητα (οικουμενικές σύνοδοι) θα συνεχίσουν να καθοδηγούν το έργο της Επιτροπής “Πίστη και Τάξη” και του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών γενικότερα, καθώς προετοιμαζόμαστε για τον εορτασμό της πρώτης οικουμενικής συνόδου της Νίκαιας το 2025», έγραψε ο Πιλέϊ. «Ο Μητροπολίτης Ζηζιούλας παραμένει στην προσευχητική μνήμη πολλών χριστιανών σε όλον τον κόσμο ως ένας από τους μεγαλύτερους θεολόγους του 20ού αιώνα.»
Η Αιδεσιμοτάτη Δρ Σούζαν Ντέρμπερ, συντονίστρια της Επιτροπής Πίστης και Τάξης του ΠΣΕ (WCC), δήλωσε ότι για πολλούς ανθρώπους μεταξύ των προτεσταντικών εκκλησιών, ο Μητροπολίτης Γέρων Ζηζιούλας ήταν κάποιος που αποκάλυψε το θαύμα της Ορθόδοξης θεολογίας με τρόπους που ήταν βαθιά συναρπαστικοί και ελκυστικοί. «Το σημαντικό βιβλίο του “Being as Communion” μας έδωσε έναν βαθιά θεολογικό τρόπο να αντισταθούμε στον ατομικισμό που μπορεί μερικές φορές να διαστρεβλώσει τον δυτικό πολιτισμό, καθώς και ένα ανανεωμένο όραμα της εκκλησίας», δήλωσε η Ντέρμπερ. «Τα γραπτά του, η παρουσία του και η φωνή του επηρέασαν βαθύτατα το έργο της Πίστης και Τάξης στο ΠΣΕ και το έργο του συνεχίζει να είναι διακεκριμένο και να συζητείται μεταξύ όλων των εκκλησιών. Για εμένα προσωπικά, τα γραπτά του άνοιξαν τρόπους κατανόησης του θείου που έμαθα να εκτιμώ και να αγαπώ».
Η Αιδεσιμοτάτη Δρ Κουζίπα Ναλουάμπα, διευθύντρια προγράμματος του ΠΣΕ για την “Ενότητα, την Ιεραποστολή και την Οικουμενική Εκπαίδευση”, αναφέρθηκε στη βαθιά συμβολή του στο οικουμενικό κίνημα. «Ο Μητροπολίτης Γέρων Ζηζιούλας ήταν ένας οξυδερκής θεολόγος και ένας παραγωγικός συγγραφέας που άφησε κληρονομιά τους προβληματισμούς του για τους μεταγενέστερους στο Οικουμενικό Κίνημα», δήλωσε η Ναλουάμπα. «Οι στοχασμοί του σχετικά με την ενότητα της εκκλησίας και τον ρόλο του επισκόπου στην Ορθοδοξία προχώρησαν μακρύτερα το περιεχόμενο του Εγγράφου “Βάπτισμα, Ευχαριστία και Διακονία“, αποχρωματίζοντάς το ώστε να φέρει την Ορθόδοξη θέση σε διάλογο με το Οικουμενικό Κίνημα και εξ αυτού αμοιβαίο εμπλουτισμό».
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Μέγας Δομινικανός θεολόγος Ιβ Κονγκάρ τον είχε ήδη αποκαλέσει «έναν από τους πιο πρωτότυπους και βαθυστόχαστους θεολόγους της εποχής μας». Ακριβώς λόγω του ανεξάντλητου πλούτου των πηγών της πίστης από τις οποίες άντλησε τη θεολογία του, ο Ζηζιούλας έγινε επίσης μια βασική μορφή του θεολογικού διαλόγου που ξεκίνησε μετά τη Β’ Βατικανή Σύνοδο για την άρση των δογματικών εμποδίων στην αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων.
Στη νεκρολογία που έγραψε ο θεολόγος δρ. Διονύσιος Σκλήρης για την ιστοσελίδα In.gr διαβάζουμε: «Ο Ιωάννης Ζηζιούλας ήταν ένας από τους κορυφαίους υποστηρικτές του υπαρξιακού λόγου στη θεολογία και με μεγάλη επιρροή χριστιανός θεολόγος της εποχής του, με περισσότερες από 200 διδακτορικές και διπλωματικές διατριβές που δημοσιεύτηκαν για το έργο του. Από αυτή την άποψη, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες στοχαστές στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα, αν και στην Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παραμένει αδημοσίευτο. Η μεγάλη επιρροή του οφείλεται στο γεγονός ότι η σκέψη του πηγαίνει με σαφήνεια στο ουσιώδες, καθώς εκφράζει με απλό αλλά βαθύ τρόπο το νόημα των δομικών στοιχείων, της ανθρώπινης κατάστασης, όπως η ελευθερία και η αγάπη.»
Η ζωή του Μητροπολίτη Ιωάννη Ζηζιούλα
Ο Ιωάννης Ζηζιούλας γεννήθηκε στην Ελλάδα, στο χωριό Καταφύγιο στα βορειοδυτικά της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης το 1931 και σπούδασε στις Θεολογικές Σχολές Θεσσαλονίκης και Αθηνών. Στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ σπούδασε μαζί με τον υπαρξιστή στοχαστή Πολ Τίλιχ και τον Ρώσο Πατέρα Γεώργιο Φλορόβσκι, καθώς και με τον κλασσικό φιλόλογο Βέρνερ Γκάϊγκερ. Εργάστηκε ως υπότροφος στο Ίδρυμα Βυζαντινών Σπουδών του Χάρβαρντ, Dumbarton Oaks. Στο Θεολογικό Πανεπιστήμιο Αθηνών υπέβαλε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο “Η ενότητα της Εκκλησίας στη Θεία Ευχαριστία και στον Επίσκοπο κατά τους τρεις πρώτους αιώνες” (1966), η οποία θεωρείται ορόσημο, καθώς επανέφερε την κεντρική σημασία της τέλεσης της Θείας Λειτουργίας για την καθιέρωση της Εκκλησίας, θέτοντας υπό αμφισβήτηση την υπερβολικά ιδρυματική αντίληψη του εκκλησιαστικού θεσμού.
Από το 1967 εργάστηκε ως Γραμματέας της Επιτροπής “Πίστη και Τάξη” του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, συμμετέχοντας ενεργά στο διάλογο των διαφόρων ομολογιακών Εκκλησιών. Από το 1970 δίδαξε δογματική θεολογία στα πανεπιστήμια του Εδιμβούργου και της Γλασκώβης, από το 1984 στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και από το 1989 στο King’s College του Λονδίνου. Το 1986 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Περγάμου και ήταν εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στον διαχριστιανικό διάλογο, ενώ από το 1993 ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 2002 διετέλεσε Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, όντας ο πρώτος Κληρικός Πρόεδρος. Διετέλεσε αντιπρόεδρος της Επιτροπής Διαλόγου μεταξύ της Ορθόδοξης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, καθώς και Διευθυντής του Γραφείου Αντιπροσωπείας του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα. Εκπροσώπησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε πολλές διεθνείς συνελεύσεις.
Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας λέει ότι η περιβαλλοντική κρίση είναι ένα «πνευματικό πρόβλημα”, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου τον Ιούνιο του 2015 σχετικά με την εγκύκλιο του Πάπα Φραγκίσκου για την κλιματική αλλαγή.
Το έργο του Μητροπολίτη Ζηζιούλα
Τα θεμελιώδη έργα του είναι τρία: (α) Η ύπαρξη ως κοινωνία (1985), όπου ασχολείται με το ερώτημα τι σημαίνει να υπάρχεις επειδή αγαπάς (αυτή είναι η θεολογική έννοια της «κοινωνίας» ) υποστηρίζοντας ότι η ίδια η ύπαρξη βασίζεται στην αγάπη και ότι η αγάπη δεν είναι μια απλή προσθήκη στην ύπαρξη, αλλά συστατικό της, (β) Κοινωνία και ετερότητα (2006), όπου ο προβληματισμός αφορά την ευγνωμοσύνη προς κάθε άλλο ον και τελικά προς τον ίδιο τον Θεό, τον απόλυτο Άλλο και «τον δημιουργό κάθε ετερότητας» . (γ) το τρίτο έργο της ζωής του, το magnum opus του, που δυστυχώς παραμένει μέχρι στιγμής ανέκδοτο. Ένας πιθανός τίτλος θα μπορούσε να είναι «Θυμάμαι το μέλλον: Μία εσχατολογική οντολογία» και πραγματεύεται το θεολογικό ερώτημα πώς θα ήταν να θυμόμαστε όχι το παρελθόν μας, αλλά το μέλλον μας, ένα μέλλον, ωστόσο, που έχει ήδη εισέλθει στην ιστορία μέσω της ανάστασης του Χριστού. Ο πρωτότυπος και παράδοξος συνδυασμός του όρου «εσχατολογική οντολογία» από τον Ζηζιούλα σημαίνει ότι η πραγματική ύπαρξη αποκαλύπτεται στο τέλος της ύπαρξης του ανθρώπου και όχι στην αρχή της, και με αυτή την έννοια το μέλλον ερμηνεύει και εξηγεί το παρελθόν και όχι το αντίθετο.
Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Κρήτη το 2016, η οποία ανανέωσε τη συνοδική συνείδηση και δραστηριότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας μετά από πολλούς αιώνες, ήταν σε μεγάλο βαθμό έργο του. Η στροφή του ενδιαφέροντος του Οικουμενικού Πατριαρχείου προς το οικολογικό πρόβλημα ήδη από τη δεκαετία του 1980, ήταν επίσης έμπνευσή του και σήμαινε την αλλαγή των αξιών, σύμφωνα με την οποία η βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος, των ζώων και των φυτών μπορεί να θεωρηθεί «αμαρτία» του ανθρώπου. Ο Ιωάννης της Περγάμου, ωστόσο, τόνισε κυρίως την ανάγκη υπέρβασης του οικολογικού ζητήματος όχι μέσω ενός νέου παγανισμού, αλλά βλέποντας τον άνθρωπο ως λειτουργό της φύσης που πρέπει να τη διαφυλάξει για λογαριασμό του Θεού.
Η σκέψη του Ιωάννη Ζηζιούλα για την προσωπικότητα εστιάζει στο πώς το πρόσωπο είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη ταυτότητα που προκύπτει από την επίσης μοναδική και ανεπανάληπτη σχέση με τους άλλους. Ο Ζηζιούλας χρησιμοποιεί το έργο των Πατέρων για να κάνει μια σημαντική διάκριση μεταξύ του προσώπου, το οποίο ορίζεται από μια κοινότητα, και του ατόμου που ορίζει τον εαυτό του απομονωμένο από τους άλλους και που βλέπει την κοινότητα ως απειλή για την ελευθερία του. Ο Ζηζιούλας υποστηρίζει ότι ο Θεός είναι η προέλευση της ελευθερίας και της κοινότητας και ότι η χριστιανική Εκκλησία είναι ο τόπος στον οποίο γεννιούνται το πρόσωπο και η ελευθερία.
Πρώτη δημοσίευση στο greeknewsagenda.gr στις 15 Φεβρουαρίου 2023. Αναδημοσιεύεται με την άδεια της συγγραφέως Ι. Λ.
Η κοιλάδα του ποταμού Χούνζα (στα σύνορα Ινδίας και Πακιστάν) ονομάζεται «όαση της νεότητας». Το προσδόκιμο ζωής των κατοίκων αυτής της κοιλάδας είναι 110-120 χρόνια, αλλά οι Χουνζακούτ μπορεί να ξεπεράσουν τα 160 χρόνια – τα 120 χρόνια είναι μόνο το μέσο προσδόκιμο ζωής τους. Σχεδόν ποτέ δεν αρρωσταίνουν και φαίνονται πολύ νεότεροι. Αποτελούν ζωντανό παράδειγμα ενός τρόπου ζωής που προσεγγίζει το ιδανικό, χάρις στον οποίο οι άνθρωποι νιώθουν υγιείς, χαρούμενοι και δε γερνούν, όπως σε άλλες χώρες, μέχρι την ηλικία των 40-50 ετών.
Οι Χούνζα κάνουν μπάνιο σε παγωμένο νερό, ακόμα και στους 15 βαθμούς κάτω από το μηδέν, παίζουν παιχνίδια στην ύπαιθρο μέχρι τα εκατό τους χρόνια, οι 40χρονες γυναίκες τους μοιάζουν με κορίτσια, στα 60 διατηρούν μια λεπτή και χαριτωμένη σιλουέτα και στα 65 εξακολουθούν να γεννούν παιδιά. Το καλοκαίρι τρώνε ωμά φρούτα και λαχανικά, ενώ το χειμώνα λιασμένα βερίκοκα, φύτρα δημητριακών και πρόβειο τυρί.
Ένα ενδιαφέρον σημείο στη ζωή των Χούνζα είναι η λεγόμενη ‘πεινασμένη άνοιξη’. Είναι η περίοδος πριν την ωρίμανση των καρπών, η οποία διαρκεί από δύο έως τέσσερεις μήνες. Τους μήνες αυτούς δεν τρώνε σχεδόν τίποτα και πίνουν μόνο ένα ρόφημα από αποξηραμένα βερίκοκα μια φορά την ημέρα. Αυτή η δίαιτα έχει ανυψωθεί σε λατρεία και τηρείται αυστηρά.
Ο Σκωτσέζος γιατρός ΜακΚάρισον έζησε μαζί με τους Χουνζακούτ στην κοιλάδα Χούνζα για 14 χρόνια και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διατροφή είναι ο κύριος παράγοντας μακροζωίας αυτού του λαού. Εάν ένα άτομο τρέφεται λανθασμένα, το ορεινό κλίμα δεν θα τον σώσει από τις ασθένειες.
Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι γείτονες των Χούνζα, που ζουν στις ίδιες κλιματολογικές συνθήκες, υποφέρουν από μια μεγάλη ποικιλία ασθενειών και έχουν μόνο τη μισή διάρκεια ζωής.
Η βάση της δίαιτας των Χούνζα είναι τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα φρούτα, κυρίως τα βερίκοκα. Όλον τον χειμώνα και την άνοιξη δεν προσθέτουν τίποτα σε αυτό, αφού δεν υπάρχει και τίποτα να προστεθεί. Λίγες χούφτες κόκκοι σιταριού και βερίκοκα αποτελούν την καθημερινή τροφή τους. Και παρά την πενιχρή διατροφή, μπορούν να διανύσουν 100 χιλιόμετρα στο βουνό χωρίς ξεκούραση!
Τον υπόλοιπο χρόνο, τρώνε κι άλλα φρούτα και ωμά λαχανικά. Καταναλώνουν δημητριακά ολικής αλέσεως (σιτάρι, σίκαλη, βρώμη, κριθάρι, καλαμπόκι, φαγόπυρο, ρύζι, κεχρί, αρακάς, φακές) και ξηρούς καρπούς.
Οι γυναίκες των Χούνζα αλέθουν τους κόκκους σιταριού σε αλεύρι με πέτρες και τους ρίχνουν νερό χωρίς μαγιά. Από τη ζύμη που προκύπτει ετοιμάζουν επίπεδα κέικ σαν τις τηγανίτες μας, τα οποία στεγνώνουν στους τοίχους των σπιτιών τους. Τρώνε επίσης τους κόκκους που κρύβονται μέσα στους σπόρους των βερίκοκων.
Ο ΜακΚάρισον, επιστρέφοντας στην Αγγλία, πραγματοποίησε ενδιαφέροντα πειράματα σε μεγάλο αριθμό ζώων. Ορισμένα τα τάισε με το συνηθισμένο φαγητό μιας οικογένειας εργατικής τάξης του Λονδίνου (λευκό ψωμί, ρέγγα, ραφιναρισμένη ζάχαρη, κονσέρβες και βραστά λαχανικά). Ως αποτέλεσμα, μια μεγάλη ποικιλία «ανθρώπινων ασθενειών» άρχισε να εμφανίζεται σε αυτήν την ομάδα. Άλλα ζώα ακολούθησαν τη δίαιτα των Χούνζα και παρέμειναν απολύτως υγιή καθ’ όλη τη διάρκεια του πειράματος.
Είναι περίεργο ότι οι Χούνζα, σε αντίθεση με τους γειτονικούς λαούς, μοιάζουν πολύ στην εμφάνιση με τους Ευρωπαίους. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, οι ιδρυτές των πρώτων κοινοτήτων Χούνζα ήταν έμποροι και πολεμιστές από τον στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εδώ κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του στις ορεινές κοιλάδες του ποταμού Ινδού.
Στο βιβλίο «Χούνζα – ένας λαός που δεν γνωρίζει ασθένεια», ο Ρ. Μπίρχερ τονίζει τα ακόλουθα πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα του μοντέλου διατροφής αυτού του λαού:
Είναι χορτοφαγικό.
Περιέχει μεγάλη ποσότητα ωμών τροφίμων.
Τα λαχανικά και τα φρούτα κυριαρχούν στην καθημερινή διατροφή.
Τα προϊόντα είναι φυσικά, χωρίς χημικά και παρασκευάζονται έτσι ώστε να διατηρούν όλες τις πολύτιμες θρεπτικές ουσίες τους.
Γίνεται πολύ μετρημένη πρόσληψη αλατιού. Τα προϊόντα που καταναλώνονται καλλιεργούνται στα δικά τους χωράφια.
Περιλαμβάνει τακτικές περιόδους νηστείας.
Καταναλώνουν σπόρους και λάδι βερίκοκου
Οι βερικοκιές είναι μια από τις σημαντικότερες αυτόχθονες καλλιέργειες στην κοιλάδα. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι πυρήνες του βερίκοκου συμβάλλουν στην καταπολέμηση του καρκίνου και άλλων πηγών φλεγμονής στο σώμα, χάρη σε μια ένωση που ονομάζεται αμυγδαλίνη.
Σχεδόν κάθε παραδοσιακό πιάτο Χούνζα περιλαμβάνει λάδι βερίκοκου. Παλαιότερα, η εξαγωγή του λαδιού γινόταν στο χέρι, αλλά τώρα οι ντόπιοι χρησιμοποιούν μηχανήματα για να το εξάγουν από τους κόκκους που συλλέγουν.
Πίνουν παγωμένο νερό
Η κοιλάδα Χούνζα περιβάλλεται από δεκάδες παγετώνες, καθένας από τους οποίους λιώνει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Το νερό Χούνζα, ένα γυαλιστερό, σκούρο γκρι υγρό, έχει τραβήξει εδώ και καιρό την προσοχή των επιστημόνων.
Σε αντίθεση με άλλες πηγές νερού, το νερό αυτών των παγετώνων φιλτράρεται φυσικά από στρώματα πάγου και πετρωμάτων και περιέχει ευεργετικά μέταλλα. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το νερό περιέχει μεταλλικά στοιχεία χαλαζία (πυρίτιο) σε κολλοειδή μορφή, τα οποία θεωρούνται ισχυρά αντιοξειδωτικά.
Η απορροή διαρκεί συνήθως από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο κάθε έτους, περίοδος κατά την οποία σερβίρεται νερό σε εστιατόρια και σπίτια. Οι κάτοικοι της περιοχής το θεωρούν καθαρό και το προτιμούν από το φιλτραρισμένο νερό.
Τα κεμπάπ δεν έχουν τόσα υλικά όσα τα μπιφτέκια ή οι κεφτέδες και ξεχωρίζουν γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, για την ατόφια γεύση του καλοζυμωμένου, σχεδόν σκέτου, κιμά. Επειδή το κρέας που χρησιμοποιούσαν παραδοσιακά έδενε με το παχύ λίπος από το βοδινό ή το αρνί (σε αναλογία 1/4), δεν χρειαζόταν κάποιο άλλο συνδετικό υλικό, όπως το ψωμί ή το αυγό, παρά μόνο καλό ζύμωμα. Ωστόσο, πλέον, η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούμε δεν είναι τόσο λιπαρή· έτσι, στη ζύμη των κεμπάπ έχουν προστεθεί διάφορα υλικά για να τα εμπλουτίσουν γευστικά, αλλά κυρίως για να δέσουν το μείγμα.
Το κρεμμύδι και το ζουμί του είναι από τα πιο βασικά υλικά στα κεμπάπ, αφ’ ενός γιατί σπάει τις έντονες οσμές των κρεατικών, αφ’ ετέρου γιατί «γλυκαίνει» τον κιμά. Επίσης, το ζουμί των κρεμμυδιών κάνει τα κεμπάπ πιο αφράτα.
Το σκόρδο στα κεμπάπ είναι προαιρετικό και η ποσότητά του κατά βούληση. Για πιο αφράτο μείγμα μπορούμε να βάλουμε ντομάτα τριμμένη ή σόδα. Φυσικά, ούτε το ελαιόλαδο, το αλάτι και το πιπέρι λείπουν από το μείγμα. Επίσης, κάποιοι σεφ βάζουν λίγο πελτέ ντομάτας για τη γεύση, αλλά και για να τα κοκκινίσουν.
Τα μπαχαρικά είναι οι πρωταγωνιστές. Το δεύτερο βασικό υλικό μετά τον κιμά στα κεμπάπ είναι τα μπαχαρικά, που χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για να καλύψουν το έντονο άρωμα του αρνίσιου, κυρίως, κιμά. Για να πάρουμε το καλύτερο δυνατό άρωμα, καλό είναι να τα χρησιμοποιούμε φρεσκοτριμμένα. Αξίζει λοιπόν τον κόπο να τα προμηθευτούμε από ένα καλό κατάστημα μπαχαρικών ή ένα ενημερωμένο μπακάλικο. Αν πάλι δε διαθέτουμε χρόνο ή δεν υπάρχει τέτοιο κατάστημα στην περιοχή μας, τότε θα δοκιμάσουμε τα μπαχαρικά του σούπερ μάρκετ. Αρκετά από αυτά είναι καλά. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, αν δεν έχουμε κάποιο από τα προτεινόμενα μπαχαρικά της συνταγής που πρόκειται να φτιάξουμε, μπορούμε να το αντικαταστήσουμε με κάποιο άλλο από τους παρακάτω συνδυασμούς ή απλώς να το παραλείψουμε (με διαφορετικό, φυσικά, γευστικό αποτέλεσμα).
Στα κεμπάπ από αρνί ή και μοσχάρι: Το βασικό μπαχαρικό είναι η πάπρικα και για πολλούς το κύμινο. Επίσης, ιδιαίτερο άρωμα δίνουν το μπαχάρι, το σουμάκ, ο κόλιανδρος (σε σκόνη), το κάρδαμο και το μπούκοβο (για τους πιο τολμηρούς). Στα αμιγώς αρνίσια κεμπάπ ταιριάζουν τα πολίτικα μπαχαρικά, όπως το κόκκινο γλυκό πιπέρι, η κανέλα και το γαρίφαλο.
Στα κεμπάπ από κοτόπουλο ή γαλοπούλα: Και εδώ η πάπρικα και το κύμινο είναι απαραίτητα. Ταιριάζουν επίσης το μπαχάρι, το κάρι, το πιπέρικαγιέν, το τζίντζερ, ο κουρκουμάς και ο κόλιανδρος (σε σκόνη).
Στα ανάμεικτα κεμπάπ με χοιρινό κιμά: Επειδή ο χοιρινός κιμάς συμμετέχει ως συμπληρωματικός και όχι ως βασικός στις αναμείξεις για κεμπάπ (συνήθως με μοσχάρι ή κοτόπουλο), όπου συμμετέχει μπορούμε να προσθέσουμε σουμάκ και όλα τα κίτρινα μπαχαρικά, όπως το κάρι και ο κουρκουμάς.
Συνήθως τα κεμπάπ δεν περιέχουν πολλά μυρωδικά, κάποιες συνταγές μάλιστα δεν περιέχουν κανένα. Οι σεφ του περιοδικού στις συνταγές τους προτιμούν κάθε φορά ένα μυρωδικό (φρέσκο ή ξερό). Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι εμείς δεν μπορούμε να βάλουμε κι άλλο μυρωδικό της αρεσκείας μας, με τη διαφορά ότι θα αλλάξει το γευστικό αποτέλεσμα του μείγματος.
Από μοσχάρι ή αρνί: Μπορούμε να βάλουμε μαϊντανό, δυόσμο, θυμάρι ή ρίγανη και κόλιανδρο (που θα δώσουν ελαφρύ άρωμα και αίσθηση δροσιάς στο μείγμα).
Από κοτόπουλο ή γαλοπούλα: Ταιριάζει πολύ ο βασιλικός (φρέσκος, στην εποχή του), ο μαϊντανός και το θυμάρι (φρέσκο ή ξερό, καλά κοπανισμένο). Κι ένας αναπάντεχος συνδυασμός: Στα κεμπάπ από κοτόπουλο ταιριάζει πολύ το ξύσμα λεμονιού, η μαντζουράνα και λίγη μουστάρδα σε κόκκους.
Από μείγμα με χοιρινό: Πολλοί βάζουν μαϊντανό, θρούμπι, και μάλιστα σε κάποιες συνταγές σε συνδυασμό με τριμμένες πιπεριές (κέρατο).
Η Μυρσίνη Λαμπράκη λατρεύει το κρέας και το ψήσιμο και είναι η πρώτη Master Grill Chef στην Ελλάδα. Μαγείρισσα, συντάκτρια και παρουσιάστρια εκπομπών μαγειρικής γνωρίζει όλα τα μυστικά του meat & grill.
Για το σερβίρισμα προτείνει ζεστή λεπτή αραβική πίτα, γιαούρτι ενισχυμένο με λίγο σκόρδο, μαϊντανό, σουμάκ και πάπρικα. Ψητές ντομάτες για χρώμα και δροσιά ή σάλτσα ντομάτας με μια γενναία ποσότητα λιωμένου αγελαδινού βουτύρου για να απολαύσετε αληθινό ανατολίτικο κεμπάπ!
Σε ένα γυάλινο ή μεταλλικό μπολ βάζετε τους κιμάδες και το λίπος, που πρέπει όλα να είναι αρκετά κρύα . Προσθέτετε επίσης παγωμένο το κρεμμύδι, την κρέμα γάλακτος, το κρασί, τη φρυγανιά, τον πελτέ ντομάτας, το κορν φλάουρ και στη συνέχεια όλα τα μπαχαρικά και μυρωδικά .
Βρέχετε συνέχεια τα χέρια σας σε κρύο νερό και ζυμώνετε γρήγορα το μείγμα με δυνατές κινήσεις, ώστε να απλώσει το λίπος παντού και τα αναμιχθούν σωστά τα μπαχαρικά και τα μυρωδικά. Αν χρειαστεί, προσθέσετε και λίγο τριμμένο πάγο και συνεχίσετε το ζύμωμα.
Ανάψτε φωτιά μέτρια προς δυνατή. Η απόσταση από την εστία θερμότητας του κεμπάπ δεν πρέπει να ξεπερνά τα 15-16 εκ., πρέπει δηλαδή να είναι κοντά στη φωτιά. Παίρνετε ένα κομμάτι από το μίγμα και το «χτίζετε» με προσοχή επάνω στη βέργα χρησιμοποιώντας τις άκρες των δαχτύλων σας. Πάντα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας βουτάμε τα χέρια μας σε παγωμένο νερό.
Ψήνετε τα κεμπάπ ανάλογα με τη φωτιά σας, τον τύπο βέργας που έχετε χρησιμοποιήσει και το πάχος τους, για 10-12 λεπτά.
Σερβίρετε με πίτες, γιαούρτι, μαϊντανό και ψητές ντομάτες.
Ο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, ο παγκοσμίου φήμης Ελβετός ψυχίατρος και ιδρυτής ενός από τους τομείς της ψυχολογίας του βάθους, ασχολήθηκε εκτεταμένα και συνέβαλε σημαντικά στην ερμηνεία των ονείρων.
Σύμφωνα με τον Γιουνγκ, τα όνειρα δεν είναι απλώς ασύνδετες, τυχαίες εικόνες, αλλά και παράθυρα στα βαθύτερα στρώματα της ψυχής μας που αξίζουν σοβαρή επιστημονική ανάλυση περισσότερων από 80.000 ονείρων.
Η προσέγγιση του Γιουνγκ
Η προσέγγισή του στη μελέτη και την ερμηνεία των ονείρων διαφέρει σημαντικά από αυτή του σύγχρονου του, Σίγκμουντ Φρόιντ. Αν ο Φρόιντ έβλεπε τα όνειρα ως μια καλυμμένη έκφραση καταπιεσμένων επιθυμιών, ο Γιουνγκ τα θεωρούσε αντισταθμιστικά ‘εργαλεία’, που προσφέρουν κατανόηση και ισορροπία στη συνείδηση του ονειρευόμενου. Πρότεινε ότι τα όνειρα δεν προορίζονται να είναι φαντασία ή απάτη, αλλά μάλλον σαν ένα βιβλίο γραμμένο σε μια μοναδική, συμβολική γλώσσα, που περιμένει να αποκρυπτογραφηθεί.
Ανάμεσα στους πολλούς ασθενείς του Γιουνγκ ήταν μια νεαρή, μορφωμένη γυναίκα που αντιμετώπιζε τον κόσμο γύρω της με δυσπιστία και καχυποψία, δίνοντας υπερβολική έμφαση στη λογική ερμηνεία των πραγμάτων. Όταν ονειρεύτηκε μια χρυσή καρφίτσα σε σχήμα σκαθαριού, στράφηκε στον Γιουνγκ για βοήθεια . Η γυναίκα ήλπιζε να βρει μια ερμηνεία που θα τη βοηθούσε να καταλάβει το νόημα του ασυνήθιστου ονείρου της.
Ενώ συζητούσαν το όνειρο, την προσοχή τους τράβηξε ένας απρόσμενος ήχος από το παράθυρο. Ο Γιουνγκ από περιέργεια το άνοιξε και έπιασε ένα σκαθάρι που χτυπούσε το τζάμι. Δίνοντάς το στη γυναίκα, είπε, «Εδώ είναι το χρυσό σου ζωύφιο», τονίζοντας τον εντυπωσιακό συγχρονισμό μεταξύ του ονείρου της και της πραγματικότητας. Αυτό το περιστατικό είχε βαθύ αντίκτυπο στη γυναίκα, καταρρίπτοντας τα ψυχολογικά της εμπόδια και βοηθώντας τη να κάνει μια σημαντική ανακάλυψη στη θεραπεία της.
Το θέμα της συγχρονικότητας επεκτείνεται όχι μόνο στην προσωπική εμπειρία του Γιουνγκ, αλλά και σε αυτήν της συναδέλφου του Μαρί-Λουίζ φον Φραντς. Η σκέψη του Γιουνγκ υπονοεί ότι τα σύγχρονα γεγονότα μπορούν να δείξουν μια βαθιά, ίσως πνευματική σύνδεση μεταξύ των φαινομένων, ανεξάρτητα από τις χωροχρονικές διαφορές.
Η ξαφνική εμφάνιση του μαύρου φορέματος που έλαβε η Φραντς αντί για το μπλε που είχε παραγγείλει συνέπεσε με τον θάνατο ενός στενού συγγενή της, γεγονός που της επέτρεψε να φορέσει αυτό το ρούχο στην κηδεία. Αυτή η αλληλουχία γεγονότων την ώθησε να σκεφτεί τη φύση των συμπτώσεων και το βαθύτερο νόημά τους.
Μια άλλη περίπτωση που θυμάται η Φραντς αφορούσε μία αυτοκτονική ασθενή της. Ενώ έκανε διακοπές έξω από την πόλη, η Φραντς είχε ένα έντονο ανησυχητικό προαίσθημα σχετικό με αυτή την ασθενή της. Μια εσωτερική φωνή τής έλεγε ότι ήταν πολύ αργά για δράση, παρόλα αυτά η Φραντς της έστειλε ένα σύντομο τηλεγράφημα: «Μην κάνεις τίποτα βιαστικά!»
Το τηλεγράφημα έφτασε στον προορισμό του δύο ώρες αργότερα. Η ασθενής μόλις είχε καταφέρει να ανοίξει τη βαλβίδα αερίου στην κουζίνα όταν χτύπησε το κουδούνι της πόρτας. Άνοιξε την πόρτα και ο ταχυδρόμος της έδωσε ένα τηλεγράφημα. Αφού διάβασε τις λέξεις που της είχε στείλει η γιατρός της, το μυαλό της καθάρισε αμέσως.
Η γυναίκα επέστρεψε στην κουζίνα για να κλείσει το γκάζι. Αυτό το περιστατικό όχι μόνο της έσωσε τη ζωή, αλλά επιβεβαίωσε και τη θεωρία της ύπαρξης μυστηριωδών συνδέσεων που υπάρχουν μεταξύ των ανθρώπων, ικανών να ξεπεράσουν τη φυσική απόσταση και τη συνήθη κατανόηση του χρόνου.
Εξήγηση των συμπτώσεων κατά Γιουνγκ
Στο επίκεντρο των εξηγήσεων του Γιουνγκ για αυτές τις περίεργες συμπτώσεις βρισκόταν η πίστη του στη βαθιά σύνδεση ύλης και πνεύματος. Πρότεινε ότι, σε ένα θεμελιώδες επίπεδο, τα πάντα στο σύμπαν αποτελούν από μια ενιαία ενέργεια, η οποία εκδηλώνεται ως ύλη σε χαμηλότερες συχνότητες δόνησης και πνεύμα σε υψηλότερες συχνότητες. Αυτή η άποψη υποδηλώνει ότι μερικές φορές, υπό ευνοϊκές συνθήκες, φαινόμενα από την πνευματική σφαίρα μπορούν να εκδηλωθούν στον φυσικό κόσμο, οδηγώντας σε εμπειρίες που αψηφούν τη λογική εξήγηση.
Ουσιαστικά, ο Γιουνγκ μάς καλεί να σκεφτούμε ότι αυτό που συχνά θεωρούμε απλή σύμπτωση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας βαθύτερης, κρυμμένης τάξης πραγμάτων στο σύμπαν. Με άλλα λόγια, αυτό που θεωρούμε τυχαίο μπορεί στην πραγματικότητα να είναι προϊόν κάποιας λεπτής αλλά διάχυτης οργανωτικής δομής. Αυτές οι εμπειρίες διευρύνουν την κατανόησή μας για την πραγματικότητα και τις βαθύτερες και πιο σοβαρές επιρροές σε αυτόν τον κόσμο.
Η έρευνα του Γιουνγκ διευρύνει την κατανόησή μας και για την ανθρώπινη ψυχή, ενθαρρύνοντάς μας να παραμείνουμε ανοιχτοί στα μυστήρια του υποσυνείδητου και στους απροσδόκητους τρόπους που αυτό εκδηλώνεται στην καθημερινή ζωή. Τα έργα του μας θυμίζουν τα μαγικά μυστικά που κρύβονται κάτω από την καθημερινότητα, προσκαλώντας μας να κοιτάξουμε βαθύτερα και να κατανοήσουμε το πολύπλοκο νήμα της ζωής που πλέκει το ορατό και το αόρατο, το συνειδητό και το υποσυνείδητο σε ένα ενιαίο σύνολο.
Λήγει σε λίγες ημέρες η προθεσμία υποβολής αιτήσεων για την παρακολούθηση του εκπαιδευτικού προγράμματος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών «Ιστορία της Δυτικής Μουσικής: Από τον Μεσαίωνα μέχρι τη Σύγχρονη Εποχή», το οποίο ξεκινά στις 20 Μαΐου και θα διαρκέσει όλη την καλοκαιρινή περίοδο.
Σκοπός του προγράμματος είναι η εξοικείωση των εκπαιδευόμενων με την ιστορική εξέλιξη των ειδών και μορφών της έντεχνης δυτικής μουσικής, σε συνάρτηση με τις αντίστοιχες χωρο-χρονικές και πολιτισμικές τους συνάφειες. Στο πλαίσιο αυτό, οι εκπαιδευόμενοι θα γνωρίσουν επίσης το μεθοδολογικό πλαίσιο, αλλά και τους ερευνητικούς στόχους της μουσικολογικής επιστήμης σχετικά με ζητήματα ιστοριογραφίας της μουσικής.
Ειδικότερα, η παρουσίαση θα αφορά την ιστορική πορεία της έντεχνης – κοσμικής και θρησκευτικής – Ευρωπαϊκής μουσικής, καλύπτοντας το χρονικό διάστημα από τον Μεσαίωνα έως και τη σύγχρονη εποχή. Πιο συγκεκριμένα, θα αναφερθούν οι βασικές τάσεις που χαρακτηρίζουν τη μουσική θεωρία, τη σημειογραφία, τις τεχνικές σύνθεσης και τη μουσική πράξη της εκάστοτε εποχής. Ταυτόχρονα, θα αναλυθεί το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο επώασης και καλλιέργειας των υπό εξέταση μουσικών ειδών. Κατά τη διάρκεια του εν λόγω προγράμματος θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε συγκεκριμένους συνθέτες, οι οποίοι σφράγισαν με την καλλιτεχνική τους δημιουργία την αισθητική και τη φυσιογνωμία της δυτικής μουσικής. Στις επιμέρους ενότητες θα προτείνονται ορισμένα μουσικά-ακουστικά παραδείγματα, με στόχο την ουσιαστική κατανόηση των μουσικών μορφών που θα αναφέρονται.
Οι συμμετέχοντες, μετά το πέρας του προγράμματος, θα διαθέτουν μία ολοκληρωμένη εικόνα των διαδικασιών εξέλιξης της έντεχνης μουσικής στην Ευρώπη, ενώ ταυτόχρονα θα είναι σε θέση να ερμηνεύουν τους ιστορικούς και πολιτισμικούς παράγοντες που ευνόησαν τις συνθήκες της μουσικής δημιουργίας της εκάστοτε εποχής.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε απόφοιτους Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης/ΤΕΙ της ημεδαπής ή της αλλοδαπής καθώς και σε απόφοιτους Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ειδικότερα το πρόγραμμα απευθύνεται σε:
• απόφοιτους σχολών μουσικών και θεατρικών σπουδών και απόφοιτους σχολών καλών τεχνών,
• απόφοιτους σχολών επικοινωνίας, τέχνης και πολιτισμού,
• εκπαιδευτικούς μουσικής της δημόσιας καθώς και της ιδιωτικής εκπαίδευσης,
• στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού και πολιτιστικών φορέων, που αναλαμβάνουν τη διοργάνωση και επίβλεψη καλλιτεχνικών δρώμενων (συναυλιών, φεστιβάλ, θεαμάτων κ.ά.) στον χώρο της έντεχνης δυτικής μουσικής,
• όσους ασχολούνται επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά με τον χώρο της μουσικής,
• φιλόμουσους, που επιθυμούν να συνδυάσουν την αισθητική απόλαυση της ακρόασης με την βαθύτερη και ουσιαστική γνώση της έντεχνης δυτικής μουσικής.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τέσσερα μαθήματα, κάθε ένα από τα οποία περιλαμβάνει από δύο έως τέσσερεις ενότητες:
Η Ιστορία της Μουσικής ως Επιστήμη
Από τον Μεσαίων στην Αναγέννηση
Από την Αναγέννηση στο Μπαρόκ
Η Μουσική από τα μέσα του 18ου αιώνα έως και την Σύγχρονη Εποχή
Ακαδημαϊκός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο Αναστάσιος Χαψούλας, Διδάκτωρ Εθνομουσικολογίας-Συστηματικών Μουσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Georg-August του Göttingen (Γερμανία).
Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα, τον οδηγό σπουδών και το κόστος, μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα του ΕΚΠΑ.
Αν είχε ρύζι αντί για κριθαράκι και περισσότερο σπανάκι, θα το έλεγα σπανακόρυζο – αλλά τα πράγματα δεν είναι έτσι. Το ρύζι έχει αντικατασταθεί από κριθαράκι ολικής άλεσης, το οποίο υπερτερεί αναλογικά του σπανακιού. Επιπλέον, περιέχει γάλα και τυρί. Συνεπώς, μπορούμε να το αποκαλέσουμε κρεμώδες κριθαρότο με σπανάκι.
Για ποιο λόγο κριθαράκι και όχι ρύζι;
Εκτός από το ζήτημα της προσωπικής προτίμησης, βράζει πολύ πιο γρήγορα και ταιριάζει θαυμάσια στη συγκεκριμένη συνταγή.
Μικρές συμβουλές
Ζωμός λαχανικών: Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σπιτικό ή αγοραστό ζωμό λαχανικών.
Γάλα: Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ό,τι γάλα θέλετε.
Παρμεζάνα: Αν δεν έχετε παρμεζάνα στο σπίτι, μπορείτε να το φτιάξετε με ό,τι κίτρινο τυρί θέλετε και έχετε.
Σπανάκι: To φρέσκο σπανάκι είναι σίγουρα πολύ καλύτερο από το κατεψυγμένο γιατί δεν έχει και καθόλου υγρά. Αν χρησιμοποιήσετε κατεψυγμένο απλά στραγγίστε το καλά πριν το ρίξετε στο φαγητό.
Αλάτι και πιπέρι: Κρατήστε τα για το τέλος και συμπληρώστε αφού δοκιμάσετε. Μπορεί και να μην χρειαστούν καθόλου.
Χρησιμοποιήστε αντικολλητικό σκεύος. Ο λόγος είναι η χρήση του γάλακτος. Μπορεί να σας κολλήσει το κριθαράκι στον πάτο αν δεν ανακατεύετε συχνά.
Προσθέστε κι άλλα λαχανικά: Μπορείτε να προσθέσετε καρότα, σπαράγγια, μπρόκολο, μανιτάρια ή και κουνουπίδι στο φαγητό σας.
Χρησιμοποιήστε φρέσκο μαϊντανό, άνηθο ή κόλιανδρο αν θέλετε.
Πώς να μετατρέψετε αυτό το πιάτο σε vegan
Απλά χρησιμοποιήστε κάποιο φυτικό γάλα στη συνταγή σας. Επίσης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποια vegan παρμεζάνα ή κάποιο vegan κίτρινο τυρί.
Είτε χρησιμοποιήσετε κανονικά γαλακτοκομικά προϊόντα είτε τα φυτικά υποκατάστατά τους, πρόκειται για ένα πεντανόστιμο πιάτο που θα λατρέψετε. Επίσης, είναι έτοιμο σε 15 λεπτά.
Κριθαρότο με σπανάκι από την Emily Vagia. (mrssoupe.gr)
Υλικά
3 φλ. ζωμό λαχανικών
1 φλ. γάλα
1 φλ. κριθαράκι ολικής άλεσης
1 φλ. τριμμένη παρμεζάνα (ή κάποιοι άλλο τυρί της αρεσκείας σας)
400 γρ. σπανάκι ψιλοκομμένο
λίγο αλάτι (προαιρετικά)
λίγο πιπέρι (προαιρετικά)
Εκτέλεση
Σε μια κατσαρόλα ή σε ένα μεγάλο αντικολλητικό τηγάνι ρίξτε τον ζωμό λαχανικών και το γάλα. Μόλις πάρουν μια βράση, ρίξτε μέσα το κριθαράκι.
Αφήστε το να βράσει σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία. Ανακατεύετε συχνά γιατί μπορεί να κολλήσει στον πάτο.
Μόλις είναι έτοιμο το κριθαράκι, χαμηλώστε τη θερμοκρασία αρκετά και προσθέστε την παρμεζάνα. Ανακατέψτε μέχρι να λιώσει και έπειτα προσθέστε το σπανάκι. Μόλις μαλακώσει και αυτό, μετά από 2-3 λεπτά, δοκιμάστε το φαγητό σας.
Αν χρειάζεται, προσθέστε λίγο αλάτι και πιπέρι. Είναι έτοιμο για σερβίρισμα.
Το συγκεκριμένο φαγητό μπορεί να σερβιριστεί είτε ως συνοδευτικό είτε ως κυρίως πιάτο μαζί με μια σαλάτα. Είναι τυρένιο, κρεμώδες και μπορεί να κάνει τα παιδιά να συμπαθήσουν το σπανάκι!
