Την 27η Ιουνίου, στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ρουάντας και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό υπέγραψαν ειρηνευτική συμφωνία, με στόχο να τερματιστεί ένας πόλεμος που έχει στοιχίσει τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους εντός του έτους και έχει προκαλέσει εκτεταμένες εκτοπίσεις πληθυσμών.
Την τελετή τίμησε με την παρουσία του ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, επισημαίνοντας ότι η συμφωνία σηματοδοτεί «ένα σημαντικό βήμα μετά από 30 χρόνια πολέμου».
Σύμφωνα με την αμερικανική μεσολάβηση, η συμφωνία περιλαμβάνει διατάξεις για την εδαφική ακεραιότητα, την απαγόρευση εχθροπραξιών, καθώς και όρους για τον αποχωρισμό, την αφοπλιστική διαδικασία και την υπό όρους ένταξη ένοπλων μη κρατικών ομάδων.
Παράλληλα, προβλέπεται η υιοθέτηση ενός οικονομικού πλαισίου εντός τριών μηνών, το οποίο θα επιτρέψει σε αμερικανικές εταιρείες την εκμετάλλευση σπάνιων γαιών και άλλων πολύτιμων ορυκτών στην περιοχή, διαδικασία που – σύμφωνα με δηλώσεις που μεταβιβάστηκαν από τον Αμερικανό πρόεδρο – θα αποφέρει κέρδη δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με όσα μετέφερε ο Αμερικανός πρόεδρος στους δημοσιογράφους πριν από την υπογραφή, οι δύο χώρες διεξήγαγαν συγκρούσεις «με ματσέτες εδώ και πολλά χρόνια» και ο πόλεμος αυτός ήταν «ένας από τους χειρότερους που έχει δει ποτέ κανείς και έτυχε να έχω κάποιον που μπόρεσε να το τακτοποιήσει».
Βάσει των όρων της συμφωνίας, η Ρουάντα θα εφαρμόσει προηγούμενη δέσμευση του 2024 για απόσυρση των στρατιωτικών της δυνάμεων από την ανατολική περιοχή του Κονγκό εντός 90 ημερών. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 7.000 στρατιώτες είχαν περάσει τα σύνορα για να υποστηρίξουν τον ανταρτικό σχηματισμό M23, ο οποίος νωρίτερα φέτος κατέλαβε δύο από τις μεγαλύτερες πόλεις του Κονγκό και σημαντικές περιοχές εξόρυξης.
Παρά τις υποσχέσεις, αμφιβολίες παραμένουν ως προς την εφαρμογή της συμφωνίας: μόλις λίγες ώρες πριν από την υπογραφή της, ομάδα αυτοσχέδιου ένοπλου τμήματος σκότωσε τουλάχιστον 11 ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους δώδεκα στην περιοχή Τζούγκου του Κονγκό. Επιπλέον, δεν έχει ξεκαθαριστεί κατά πόσο το M23 θα θεωρήσει δεσμευτικούς τους όρους, δεδομένου ότι δεν συμμετείχε άμεσα στην τελετή υπογραφής.
Ένα δεύτερο διεθνές πλαίσιο, που διαπραγματεύεται παράλληλα στο Κατάρ, στοχεύει στη σύσταση κοινής μηχανής ασφαλείας εντός 30 ημερών και στη θέσπιση ελέγχου για την απόσυρση των δυνάμεων της Ρουάντα μέσα σε τρεις μήνες.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η πολύπλοκη ιστορία βίας στην περιοχή εκτείνεται από τη γενοκτονία της Ρουάντα το 1994, όταν σχεδόν μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, μέχρι τα συνεχή κύματα σύγκρουσης για τον έλεγχο εδαφών και ορυκτών, που έχουν προκαλέσει εκτιμήσεις για πάνω από δύο εκατομμύρια θανάτους και εκατομμύρια εκτοπισμένων τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.
Παρά τις προοπτικές που ανοίγει η πρόσβαση σε ορυκτά αξίας έως 24 τρισ. δολαρίων, όπως εκτιμά το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ, το κατά πόσο αυτό θα συμβάλει σε μακροπρόθεσμη ειρήνη παραμένει αβέβαιο.
Το Ιράν εξαπέλυσε στις 23 Ιουνίου σειρά βαλλιστικών πυραύλων εναντίον της μεγαλύτερης αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στη Μέση Ανατολή, της Αλ Ουντέιντ στο Κατάρ, σε μια επίθεση που, σύμφωνα με Ιρανούς αξιωματούχους, αποτελεί αντίποινα για τα πλήγματα που κατάφεραν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε ιρανικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Όπως ανέφεραν, ο αριθμός των πυραύλων που εκτοξεύθηκαν ήταν ίσος με τον αριθμό των βομβών που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, επιβεβαίωσε μέσω ανάρτησής του στην πλατφόρμα Truth Social ότι εκτοξεύθηκαν 14 πύραυλοι προς τη βάση, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι η Ουάσιγκτον είχε ειδοποιηθεί εκ των προτέρων από την Τεχεράνη και πως όλοι οι πύραυλοι είτε αναχαιτίστηκαν είτε δεν έπληξαν τον στόχο τους.
Λίγες ώρες αργότερα, ο Τραμπ ανακοίνωσε την επίτευξη συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των δύο χωρών θα τερματιστούν εντός έξι ωρών, ενώ μετά την πάροδο 24 ωρών, η σύγκρουση θα θεωρείται επισήμως λήξασα. Ο ίδιος εξέφρασε την προσδοκία ότι η εκεχειρία θα είναι «ειρηνική και με σεβασμό» και από τις δύο πλευρές.
Παρότι η ιρανική επίθεση δεν προκάλεσε στρατηγική βλάβη, θεωρήθηκε ιστορική, καθώς ήταν η πρώτη φορά που ξένη δύναμη στοχοποίησε ευθέως τη βάση Αλ Ουντέιντ, η οποία φιλοξενεί χιλιάδες Αμερικανούς στρατιώτες, δεκάδες βομβαρδιστικά και μαχητικά αεροσκάφη, καθώς και κομβικές μονάδες επιμελητειακής υποστήριξης.
Το νευραλγικό κέντρο των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή
Η Αλ Ουντέιντ, αν και τυπικά καταριανή βάση που κατασκευάστηκε μυστικά τη δεκαετία του 1990, άνοιξε για τις αμερικανικές δυνάμεις στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στο πλαίσιο των επιχειρήσεων για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας.
Στην πράξη, αποτελεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική εγκατάσταση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, προσφέροντας σημαντική δυνατότητα προβολής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή.
Η σημασία της είναι διττή: αφ’ ενός στηρίζει ποικίλες αεροπορικές επιχειρήσεις, αφ’ ετέρου λειτουργεί αποτρεπτικά, ενισχύοντας τη ναυτική παρουσία των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο μέσω του Πέμπτου Στόλου που εδρεύει στο Μπαχρέιν.
Οι εγκαταστάσεις, που εκτείνονται σε 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποτέλεσαν κεντρικό επιχειρησιακό κόμβο κατά τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, φιλοξενώντας κατά διαστήματα περισσότερους από 8.000 στρατιωτικούς, καθώς και εκατοντάδες μέλη συμμαχικών δυνάμεων.
Η ιρανική επίθεση στην αμερικανική βάση στο Κατάρ. Τα σημάδια στο χάρτη δείχνουν τις αμερικανικές βάσεις στην ευρύτερη περιοχή. (Congressional Research Service)
Από το 2009, στη βάση φιλοξενείται και το προκεχωρημένο αρχηγείο της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, που έχει υπό την εποπτεία του τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Η Αλ Ουντέιντ διαθέτει θωρακισμένα υπόστεγα, αντιαεροπορικές συστοιχίες Patriot, δύο μεγάλους διαδρόμους προσγείωσης και πλήθος σύγχρονων αεροσκαφών, όπως βομβαρδιστικά B‑52 και μαχητικά F‑15 και F‑22. Σημαντικός αριθμός αυτών είχε ήδη απομακρυνθεί προσωρινά πριν από την επίθεση της 23ης Ιουνίου· δορυφορικές εικόνες της 19ης Ιουνίου εμφάνιζαν μόλις τρία αεροσκάφη στο χώρο.
Χρήση βαλλιστικών πυραύλων χωρίς θύματα
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η απόφαση του Ιράν να χρησιμοποιήσει βαλλιστικούς πυραύλους αντί για φθηνότερα μέσα, όπως τα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα μίας χρήσης.
Αμερικανός αξιωματούχος του Πενταγώνου ανέφερε με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην εφημερίδα TheEpoch Times ότι χρησιμοποιήθηκαν βαλλιστικοί πύραυλοι μικρού και μεσαίου βεληνεκούς, προσθέτοντας ότι το Πεντάγωνο παρακολουθεί στενά την κατάσταση για ενδεχόμενες εξελίξεις.
Δεν έχει αποσαφηνιστεί επίσης γιατί η Τεχεράνη επέλεξε μεσαίου βεληνεκούς πυραύλους, δεδομένου ότι οι υπάρχουσες εκδόσεις πυραύλων μικρού βεληνεκούς καλύπτουν ήδη την απαιτούμενη απόσταση μέχρι το Κατάρ.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, δεν αναφέρθηκαν τραυματισμοί ή θάνατοι, ενώ και το Κατάρ, μέσω του υπουργείου Εξωτερικών, ανακοίνωσε ότι όλοι οι πύραυλοι αναχαιτίστηκαν. Η Ντόχα δήλωσε επίσης ότι διατηρεί το δικαίωμα να απαντήσει αν το κρίνει αναγκαίο.
Το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ χαρακτήρισε την επίθεση «κατάφωρη παραβίαση της κυριαρχίας του Κατάρ, του εναέριου χώρου του, του διεθνούς δικαίου και του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ» και διαμήνυσε πως διατηρεί το δικαίωμα άμεσης και ανάλογης απάντησης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Καταδίκη από αραβικές χώρες
Χώρες της Μέσης Ανατολής καταδίκασαν επίσης την ιρανική επίθεση, με αξιωματούχους από το Μπαχρέιν, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να καλούν την Τεχεράνη να αποκλιμακώσει και να αποφύγει περαιτέρω ενέργειες.
Ο γενικός γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου, Αχμέντ Αμπούλ Γκέιτ, εξέφρασε «πλήρη αλληλεγγύη» προς το Κατάρ και χαρακτήρισε την επίθεση «απαράδεκτη».
Σε μια προσπάθεια να αμβλύνει τις εντάσεις, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι οι πύραυλοι στόχευσαν εγκαταστάσεις μακριά από κατοικημένες περιοχές και ότι η Τεχεράνη παραμένει προσηλωμένη στη διατήρηση της «μακράς παράδοσης των στενών σχέσεων» με το Κατάρ.
Ο Τραμπ, από την πλευρά του, ευχαρίστησε μέσω ανάρτησης το Κατάρ για τη συμβολή του στην αναχαίτιση της επίθεσης και εξέφρασε την ελπίδα πως Ιράν και Ισραήλ θα προχωρήσουν σε αποκλιμάκωση. Δήλωσε επίσης ότι θα ενθαρρύνει το Ισραήλ να πράξει το ίδιο, ώστε η περιοχή να οδεύσει προς «ειρήνη και αρμονία».
Το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατιωτικής επιχείρησης του Ισραήλ, με ευαίσθητες πυρηνικές εγκαταστάσεις να εκτιμάται ότι ενδέχεται να αποτελέσουν στόχο και για τις Ηνωμένες Πολιτείες, εφόσον αποφασίσουν να εμπλακούν στον πόλεμο.
Ωστόσο, παραμένει αντικείμενο έντονης διεθνούς διαμάχης το κατά πόσον το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης αποσκοπεί στην κατασκευή πυρηνικών όπλων – αμφιβολίες που εκφράζονται ακόμη και από στενούς συμμάχους του Ισραήλ.
Μία από τις αιτίες είναι η συστηματική αδιαφάνεια που έχει επιδείξει το Ιράν αναφορικά με την έκταση του εμπλουτισμού ουρανίου, αλλά και το γεγονός ότι η χώρα διαθέτει πολιτικές χρήσεις για το ουράνιο εδώ και περισσότερες από πέντε δεκαετίες.
Από την έρευνα στην συγκαλυμμένη στρατιωτικοποίηση
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ξεκίνησε το 1957, όταν ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ υπέγραψε συμφωνία με τον Σάχη του Ιράν για την παροχή πυρηνικής ερευνητικής τεχνολογίας. Δέκα χρόνια αργότερα, ο Πυρηνικός Ερευνητικός Αντιδραστήρας της Τεχεράνης τέθηκε σε λειτουργία, εξυπηρετώντας ιατρικές και επιστημονικές ανάγκες μέχρι την ισλαμική επανάσταση του 1979.
Ενώ η μοναρχία είχε δεσμευθεί να μην επιδιώξει την απόκτηση πυρηνικών όπλων, το ισλαμικό καθεστώς που την διαδέχθηκε δεν προέβη σε ανάλογες διαβεβαιώσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διέκοψαν τότε την προμήθεια ουρανίου, καθιστώντας τον αντιδραστήρα ανενεργό για αρκετά χρόνια.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η ιρανική ηγεσία άρχισε ένα μυστικό πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων, αποκτώντας τεχνολογία φυγοκέντρησης μέσω παράνομων δικτύων που συνδέονταν με το Πακιστάν και τη Βόρεια Κορέα. Το πρόγραμμα αποκαλύφθηκε το 2002, όταν Ιρανός ηγέτης στην εξορία δημοσιοποίησε μυστικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου. Στη συνέχεια, το Ιράν δεσμεύθηκε να μη συνεχίσει την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων και να επιτρέπει την παρουσία διεθνών επιθεωρητών.
Έκτοτε, η Τεχεράνη διαψεύδει ότι αναπτύσσει πυρηνικά όπλα, υποστηρίζοντας ότι το πρόγραμμα εμπλουτισμού εξυπηρετεί αποκλειστικά πολιτικούς σκοπούς. Παράλληλα, δηλώνει ότι διατηρεί το κυριαρχικό δικαίωμα να επιδιώξει την απόκτησή τους, εάν το κρίνει αναγκαίο.
Η αξιοπιστία των ισχυρισμών αυτών παραμένει αμφισβητούμενη. Πριν από την πρόσφατη επίθεση του Ισραήλ, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είχε υποστηρίξει ότι υπάρχουν αποδείξεις για την ύπαρξη στρατιωτικού σκέλους στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, χαρακτηρίζοντάς το «υπαρξιακή απειλή» για το Ισραήλ.
Αντιθέτως, Αμερικανοί αξιωματούχοι εμφανίζονται επιφυλακτικοί. Η Διευθύντρια της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ, Τάλσι Γκάμπαρντ, φέρεται να δήλωσε στο Κογκρέσο τον Μάρτιο ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικό όπλο και ότι ο Ανώτατος Ηγέτης Αλί Χαμενεΐ δεν έχει εγκρίνει την επανεκκίνηση του προγράμματος που είχε ανασταλεί το 2003.
Η ετήσια έκθεση απειλών των αμερικανικών υπηρεσιών για το 2025 καταλήγει σε παρόμοια συμπεράσματα: αν και το Ιράν έχει εμπλουτίσει ουράνιο σε επίπεδα που θα μπορούσαν να επιταχύνουν τη στρατιωτική του χρήση, δεν φαίνεται να έχει λάβει την απόφαση να κατασκευάσει όπλο. Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι ο Χαμενεΐ δέχεται πιέσεις από σκληροπυρηνικά στελέχη να επανεκκινήσει το στρατιωτικό σκέλος του προγράμματος και πιθανόν να χρησιμοποιεί την πρόοδο στον εμπλουτισμό ως διαπραγματευτικό χαρτί για την περιφερειακή επιρροή του Ιράν.
Ο εμπλουτισμός ουρανίου στο επίκεντρο της διεθνούς ανησυχίας
Δεδομένων των ασαφειών σχετικά με τη δέσμευση του Ιράν να αναπτύξει πυρηνικό όπλο, η διεθνής προσοχή έχει επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στον εμπλουτισμό ουρανίου από το Ιράν και στο βαθμό στον οποίο παράγει εμπλουτισμένο ουράνιο επαρκούς καθαρότητας για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Για το σκοπό αυτό, η πυρηνική εποπτική αρχή των Ηνωμένων Εθνών ανέφερε σε έκθεση που δημοσίευσε νωρίτερα φέτος ότι το Ιράν είχε επιταχύνει την παραγωγή ουρανίου σχεδόν κατάλληλου για την κατασκευή όπλων. Η έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας με έδρα τη Βιέννη ανέφερε ότι το Ιράν είχε αναπτύξει περίπου 275 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου έως το όριο του 60%.
Αυτό το επίπεδο καθαρότητας απέχει τεχνικά ένα βήμα από τη μετατροπή του σε 90%, το οποίο απαιτείται για ένα πυρηνικό όπλο, σύμφωνα με την έκθεση, και το όριο των 275 κιλών αντιπροσώπευε αύξηση περίπου 40% στην ποσότητα του εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν σε σχέση με έξι μήνες νωρίτερα. Σύμφωνα με την έκθεση, απαιτούνται περίπου 42 κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου σε αυτό το επίπεδο για την παραγωγή μιας πυρηνικής κεφαλής, γεγονός που υποδηλώνει ότι η Τεχεράνη διαθέτει αρκετό ουράνιο για να κατασκευάσει 6 πυρηνικά όπλα.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας και πολλοί επικριτές της Τεχεράνης έχουν επισημάνει ότι οι σύγχρονοι πυρηνικοί αντιδραστήρες απαιτούν μόνο ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό μεταξύ 3% και 5% για να λειτουργούν αποτελεσματικά.
Ωστόσο, υπάρχουν δύο σημαντικές επιφυλάξεις.
Η πρώτη επιφύλαξη είναι ότι ορισμένες από τις παλαιότερες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν δεν είχαν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιούν ουράνιο τόσο χαμηλής καθαρότητας. Ο αντιδραστήρας που κατασκευάστηκε με τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών, για παράδειγμα, αρχικά λειτουργούσε με ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό 93%. Αυτό άλλαξε μόνο τη δεκαετία του 1990, όταν, με τη βοήθεια της Αργεντινής, το Ιράν τροποποίησε κρυφά την εγκατάσταση ώστε να λειτουργεί με ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό 20%.
Η δεύτερη προειδοποίηση είναι ότι οι πολιτικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες λειτουργούν πιο αποτελεσματικά όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εμπλουτισμού του ουρανίου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το υψηλά εμπλουτισμένο ουράνιο παράγει περισσότερη ενέργεια ανά μονάδα από το χαμηλά εμπλουτισμένο ουράνιο, λόγω της υψηλότερης συγκέντρωσης του σχάσιμου ισοτόπου U-235, το οποίο είναι απαραίτητο για τη διατήρηση των πυρηνικών αλυσιδωτών αντιδράσεων.
Το ζήτημα περιπλέκεται περαιτέρω από τον τρόπο με τον οποίο το Ιράν χειρίζεται τις δικές του διεθνείς πυρηνικές συμφωνίες, ιδίως το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης, το οποίο υπογράφηκε από το Ιράν, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την ΕΕ, την Κίνα, τη Ρωσία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο το 2015. Η συμφωνία αυτή περιόριζε τις δραστηριότητες εμπλουτισμού του Ιράν, έτσι ώστε η χώρα να εμπλουτίζει μόνο έως το 3,67%.
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε μονομερώς από το πρόγραμμα αυτό το 2018, υποστηρίζοντας ότι το Ιράν δεν είχε αποκαλύψει πλήρως όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες σχετικά με το προηγούμενο πρόγραμμα πυρηνικών όπλων του, το οποίο τερματίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Σε απάντηση, το Ιράν έπαψε να τηρεί τους περιορισμούς εμπλουτισμού που ορίζονταν στη συμφωνία, παρά το γεγονός ότι τεχνικά εξακολουθούσε να είναι συμβαλλόμενο μέρος και επέτρεπε κατά διαστήματα σε διεθνείς επιθεωρητές να εισέρχονται στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις.
Σύμφωνα με τη CIA, υπάρχει επίσης το ζήτημα ότι λιγότερο από το 2% της ηλεκτρικής ενέργειας του Ιράν προέρχεται σήμερα από πυρηνικές πηγές. Επομένως, δεν είναι σαφές γιατί το Ιράν θα χρειαζόταν σημαντικές ποσότητες εμπλουτισμένου ουρανίου εκτός από την ανάπτυξη όπλων.
Εμπόδια στην κατασκευή πυρηνικού όπλου
Παρά τις προόδους που έχει σημειώσει στον εμπλουτισμό ουρανίου, το Ιράν αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στην ανάπτυξη της απαραίτητης τεχνολογίας και υποδομής που απαιτείται για την πραγματική χρήση αυτού του ουρανίου στην κατασκευή όπλων.
Πέρα από την κατοχή ουρανίου εμπλουτισμένου σε ποσοστό 90%, η Τεχεράνη θα πρέπει επίσης να επιτύχει τη σμίκρυνση μιας πυρηνικής κεφαλής, προκειμένου να την τοποθετήσει σε βόμβα ή πύραυλο.
Η πυρηνική σμίκρυνση περιλαμβάνει τόσο τη διαδικασία κατασκευής πυρηνικών όπλων αρκετά μικρών ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν σε βαλλιστικούς πυραύλους, όσο και τη δημιουργία τεχνολογιών που θα διασφαλίζουν ότι το όπλο μπορεί να αντέξει τις πιέσεις της εκτόξευσης και της επανεισόδου στην ατμόσφαιρα.
Η σμίκρυνση είναι εξίσου περίπλοκη και ακόμη πιο δαπανηρή από τη διαδικασία εμπλουτισμού ουρανίου, και υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι το Ιράν έχει διαθέσει τους απαραίτητους πόρους για να ολοκληρώσει την έρευνα και την ανάπτυξη ενός τέτοιου όπλου στο εγγύς μέλλον.
Επιπλέον, το Ιράν δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ πυρηνική δοκιμή και δεν είναι σαφές ποιος από τους βαλλιστικούς πυραύλους του θα μπορούσε να τροποποιηθεί ώστε να μεταφέρει με επιτυχία μια πυρηνική κεφαλή.
Ο πιο πιθανός υποψήφιος για αυτόν τον σκοπό είναι ο Emad, ένας πύραυλος που παρουσιάστηκε το 2015 και διαθέτει κωνική κεφαλή και ευέλικτο όχημα επανεισόδου, το οποίο θα ήταν πιο κατάλληλο για την πραγματοποίηση πυρηνικών επιθέσεων από τους άλλους πυραύλους του Ιράν.
Έτσι, ενώ το Ιράν έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στον εμπλουτισμό ουρανίου, η σμίκρυνση ενός πυρηνικού όπλου είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη εργασία, που απαιτεί τεράστια ποσότητα προηγμένων γνώσεων στη πυρηνική φυσική και μηχανική. Το Ιράν φαίνεται να έχει αφιερώσει τις γνώσεις αυτές κυρίως στον εμπλουτισμό και όχι στην ανάπτυξη όπλων.
Ως εκ τούτου, είναι απίθανο το Ιράν να μπορέσει να αναπτύξει ένα πυρηνικό όπλο στο άμεσο μέλλον, ακόμη και αν εμπλουτίσει πλήρως το ουράνιο που έχει στη διάθεσή του.
Οι συνέπειες των ισραηλινών πληγμάτων
Αυτό που απομένει λοιπόν είναι το ζήτημα του κατά πόσον οι πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν εξακολουθούν να είναι σε θέση να παρέχουν επαρκή ποσότητα ουρανίου για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων στο εγγύς μέλλον.
Υπάρχουν τέσσερις βασικές εγκαταστάσεις που σχετίζονται με αυτό το ζήτημα. Πρόκειται για τις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού στο Νατάνζ και στο Φορντό, τον πυρηνικό σταθμό του Μπουσέρ και τον αντιδραστήρα βαρέος νερού στο Αράκ, καθώς και διάφορες ερευνητικές εγκαταστάσεις στην Τεχεράνη και στο Ισφαχάν.
Όλες οι εγκαταστάσεις, εκτός από αυτές στο Φορντό, υπέστησαν σοβαρές ζημιές κατά την πρώτη εβδομάδα της ισραηλινής εκστρατείας, η οποία είχε ως στόχο περισσότερες από 200 εγκαταστάσεις σε ολόκληρο το Ιράν.
Οι εγκαταστάσεις στο Νατάνζ αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της πυρηνικής υποδομής του Ιράν και λειτουργούσαν ως κεντρική εγκατάσταση της χώρας για τον εμπλουτισμό ουρανίου. Το ίδιο το συγκρότημα εμπλουτισμού βρισκόταν βαθιά υπόγεια και πίσω από οπλισμένους τοίχους από σκυρόδεμα, σχεδιασμένους να προστατεύουν την εγκατάσταση από πυραυλικές επιθέσεις. Οι εγκαταστάσεις διεξήγαγαν επίσης έρευνα και ανάπτυξη σχετικά με την κατασκευή προηγμένων φυγοκεντρικών μηχανών και, ως εκ τούτου, οποιαδήποτε αλλαγή στις δραστηριότητες του Νατάνζ θα είχε πιθανώς άμεσο αντίκτυπο στον χρόνο που απαιτείται για την παραγωγή πυρηνικού όπλου από την Τεχεράνη.
Το Νατάνζ ήταν από τις πρώτες εγκαταστάσεις που δέχτηκαν επίθεση από το Ισραήλ. Έχει επιβεβαιωθεί ότι οι υπέργειες εγκαταστάσεις του έχουν καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό, ενώ οι υπόγειες έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές.
Η εγκατάσταση εμπλουτισμού στο Φορντό είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πυρηνική εγκατάσταση του Ιράν και βρίσκεται περίπου 60 μίλια νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας Τεχεράνης. Η συγκρκριμένη εγκατάσταση είναι η πιο καλά προστατευμένη του Ιράν και φαίνεται να έχει κατασκευαστεί για να αντέχει σε πυραυλικές επιθέσεις. Το Φορντό φιλοξενεί προηγμένες συστοιχίες φυγοκέντρησης ουρανίου, οι οποίες είναι απαραίτητες για την παραγωγή πυρηνικού καυσίμου. Πολλοί αναλυτές υποψιάζονται επίσης εδώ και καιρό ότι το Φορντό είναι το μέρος όπου το ιρανικό καθεστώς θα κρύψει τυχόν μυστικές προσπάθειες ανάπτυξης πυρηνικών κεφαλών.
Η εγκατάσταση του Φορντό, που κατασκευάστηκε μεταξύ 2007 και 2009, είναι χτισμένη στην πλαγιά ενός βουνού, περίπου 260 πόδια κάτω από το έδαφος, και ενισχυμένη με τεχνητά εμπόδια. Οι εκτεταμένες φυσικές και τεχνητές άμυνες του Φορντό σημαίνουν ότι υπάρχουν αυστηρές απαιτήσεις για τον τύπο των πυρομαχικών που είναι ικανά να καταστρέψουν την εγκατάσταση μέσω αεροπορικών επιθέσεων.
Το μόνο διαθέσιμο πυρομαχικό που πιθανώς πληροί αυτές τις απαιτήσεις είναι το GBU-57A/B Massive Ordnance Penetrator (Διατρητικό Πυρομαχικό Μεγάλης Ισχύος), ένα πυρομαχικό ακριβείας που σχεδιάστηκε για την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και τροποποιήθηκε στη δεκαετία του 2010 με τον ρητό σκοπό να στοχεύει το Φορντό.
Όπως και το Νατάνζ, ο πολιτικός πυρηνικός σταθμός του Ιράν στο Μπουσέρ και ο αντιδραστήρας βαρέος νερού στο Αράκ έχουν υποστεί σημαντικές ζημιές από τις ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις, υπονομεύοντας έτσι την ικανότητα της Τεχεράνης να χρησιμοποιεί πυρηνική ενέργεια ή να παράγει το απαραίτητο πλουτώνιο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Ομοίως, το Κέντρο Πυρηνικής Τεχνολογίας του Ισφαχάν και ο Ερευνητικός Αντιδραστήρας της Τεχεράνης έχουν υποστεί ζημιές και αρκετοί σημαντικοί πυρηνικοί επιστήμονες έχουν σκοτωθεί.
Με βάση τις τρέχουσες εκτιμήσεις των ζημιών, το Φορντό είναι η μόνη εγκατάσταση εμπλουτισμού του Ιράν που πιθανότατα θα μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί τις επόμενες εβδομάδες. Ωστόσο, και αυτή ενδέχεται να αποτελέσει στόχο αεροπορικής επιδρομής των ΗΠΑ ή χερσαίας επιχείρησης του Ισραήλ.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τραμπ δήλωσε πρόσφατα ότι θα λάβει τελική απόφαση σε περίπου δύο εβδομάδες σχετικά με το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εμπλακούν στρατιωτικά στη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.
Η αιφνιδιαστική στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ κατά του Ιράν αναδιαμόρφωσε το πολιτικό τοπίο στη Μέση Ανατολή μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα, με τις ισραηλινές δυνάμεις να σημειώνουν σειρά νικών επί του πολιτικού και στρατιωτικού μηχανισμού της Τεχεράνης. Η επιχείρηση, με την κωδική ονομασία «Rising Lion», επεκτάθηκε ταχύτατα: από ένα πρώτο αεροπορικό πλήγμα στις 13 Ιουνίου εξελίχθηκε, εντός λίγων ημερών, σε γενικευμένη απόπειρα καταστροφής των ιρανικών πυρηνικών και βαλλιστικών προγραμμάτων. Στις πρώτες ημέρες, οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις (IDF) προκάλεσαν βαριά πλήγματα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και σε βασικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, εξασφάλισαν έλεγχο μεγάλου μέρους του ιρανικού εναέριου χώρου και εξόντωσαν αρκετούς ανώτατους αξιωματούχους στην ιρανική κυβέρνηση και τον στρατό. Ωστόσο, οι ραγδαίες επιτυχίες του Ισραήλ είχαν βαρύ τίμημα: εκατοντάδες άμαχοι νεκροί καταγράφονται στο Ιράν, ενώ και το Ισραήλ μετρά εκατοντάδες τραυματίες. Ας δούμε τι κατάφεραν οι ισραηλινές δυνάμεις στις πρώτες ημέρες της επιχείρησης «Rising Lion».
Πλήγμα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν
Πρωταρχικός στόχος της ισραηλινής επιχείρησης ήταν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το οποίο, σύμφωνα με έκθεση επιτηρητή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, είχε εμπλουτίσει σημαντικές ποσότητες ουρανίου σε καθαρότητα έως και 60%, πλησιάζοντας επικίνδυνα το 90% το οποίο απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικού όπλου, αν και η ηγεσία της Τεχεράνης εξακολουθεί να αρνείται πως επιδιώκει κάτι τέτοιο. «Το Ιράν κατασκεύαζε πυρηνικά όπλα στα κρυφά, απειλή θανάσιμη για την ύπαρξη του Ισραήλ, που έπρεπε να αποτραπεί με κάθε κόστος», δήλωσε την Παρασκευή ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. Γι’ αυτό και οι εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ αποτέλεσαν το πρώτο μεγάλο χτύπημα της επιχείρησης.
Το συγκρότημα της Νατάνζ αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και το βασικό κέντρο εμπλουτισμού ουρανίου της χώρας. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις βρίσκονται σε βαθιά υπόγεια, με θωρακισμένους τσιμεντένιους τοίχους που σχεδιάστηκαν για να αντέχουν σε βομβαρδισμούς. Τα ισραηλινά πλήγματα στόχευσαν το υπέργειο πιλοτικό εργοστάσιο εμπλουτισμού και τους σταθμούς ηλεκτροδότησης, ενώ η κατάσταση των υπόγειων υποδομών παραμένει αβέβαιη. Εκεί διεξάγονται επίσης πειράματα και ανάπτυξη νέων φυγοκεντρητών, που κρίνονται κρίσιμοι για τυχόν μελλοντική απόπειρα κατασκευής πυρηνικών όπλων από το Ιράν.
Καταστροφή αεροπορικών βάσεων και σιλό πυραύλων
Παράλληλα, το Ισραήλ εκμεταλλεύτηκε τη δυναμική της επιχείρησης για να αποδεκατίσει το βαλλιστικό οπλοστάσιο του Ιράν. Μέσα σε λίγες ημέρες καταστράφηκαν δεκάδες υπόγειες εγκαταστάσεις και πάνω από εκατό εκτοξευτές πυραύλων εδάφους-εδάφους. Μέχρι τη Δευτέρα, περίπου το ένα τρίτο των πυραυλικών εκτοξευτών είχε εξολοθρευτεί, ενώ σημαντικά πλήγματα δέχθηκαν ελικόπτερα και αντιαεροπορικά συστήματα σε βάσεις της δυτικής χώρας. Πλήγματα στις βάσεις των Χαμαντάν, Κερμανσάχ, Σαμπασί και Ταμπρίζ οδήγησαν στην καταστροφή δεκάδων αεροσκαφών, πυραυλικών εγκαταστάσεων, drone και ραντάρ. Ο σταθμός ραντάρ στη Σαμπασί αποτελούσε κομβικό σημείο της αεράμυνας του Ιράν και η καταστροφή του αφήνει τη χώρα ευάλωτη από τα δυτικά. Τα ισραηλινά πυρά στόχευσαν επίσης υπόγειες εγκαταστάσεις πυραύλων στην Κερμανσάχ, που διαχειρίζεται το επίλεκτο Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC). Εκεί, σύμφωνα με πληροφορίες, βρίσκονταν ποικίλες εκδόσεις των ιρανικών βαλλιστικών πυραύλων Shahab, οι οποίοι βασίζονται σε βορειοκορεατικά πρότυπα.
Εναέρια κυριαρχία
Για αρκετές ημέρες μετά την έναρξη της επιχείρησης, ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωνε πως είχε εξασφαλίσει εναέρια κυριαρχία πάνω από την Τεχεράνη, με τη δυνατότητα υπερπτήσεων δίχως σημαντική ιρανική αντίδραση. Δεν είναι σαφές τι είδους αντίσταση κατάφεραν να προβάλουν τα ιρανικά μαχητικά αεροσκάφη απέναντι στις ισραηλινές επιδρομές. Ο ιρανικός στόλος αποτελείται κατά βάση από αεροσκάφη αμερικανικής και σοβιετικής κατασκευής από τη δεκαετία του 1970, με ορισμένα κινεζικά ή ιρανικής κατασκευής με βάση αντίστοιχα πρότυπα. Από την άλλη, η ισραηλινή αεροπορία διαθέτει ένα σύγχρονο οπλοστάσιο, με αιχμή δόρατος την ειδική έκδοση του αμερικανικού μαχητικού πέμπτης γενιάς F-35 Lightning II. Στο πλαίσιο της επιδίωξης για πλήρη εναέρια κυριαρχία, οι Ισραηλινοί κατέστρεψαν δέκα κέντρα διοίκησης στην Τεχεράνη, τα οποία χρησιμοποιούνταν για στρατιωτικές και πληροφοριακές επιχειρήσεις εκτός Ιράν. Αν και η εναέρια υπεροχή του Ισραήλ δεν απέτρεψε πλήρως τις εκτοξεύσεις πυραύλων από το Ιράν, ήταν καθοριστική για τη σχεδόν ανενόχλητη συνέχιση των ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών, περιορίζοντας την ιρανική άμυνα στα επίγεια μέσα.
Αποκεφαλισμός της ιρανικής στρατιωτικής ηγεσίας
Στις πρώτες ημέρες της σύγκρουσης, οι ισραηλινές δυνάμεις πέτυχαν σειρά στοχευμένων εξοντώσεων ανώτατων στελεχών του ιρανικού στρατού μέσω αεροπορικών επιδρομών, τόσο σε στρατιωτικές βάσεις όσο και σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπως η Τεχεράνη. Μεταξύ των νεκρών περιλαμβάνονται στρατηγοί και άλλα ηγετικά στελέχη που είχαν διοικητικούς ρόλους σε κεντρικές δομές του Σώματος των Φρουρών και της αεροδιαστημικής του πτέρυγας, όπως οι:
– Χοσεΐν Σαλαμί, αρχηγός του IRGC
– Μοχάμαντ Χοσεΐν Μπεγκερί, αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ιράν
– Γκαλέμ Αλί Ρασίντ, ανώτατος διοικητής IRGC
– Αμίρ Αλί Χατζιζαντέχ, επικεφαλής προγράμματος πυραύλων IRGC
Μεταξύ των θυμάτων συγκαταλέγονται κορυφαία στελέχη της ιρανικής στρατιωτικής αντικατασκοπείας, ειδικοί στον χειρισμό πυρηνικών θεμάτων και επικεφαλής ερευνητικών προγραμμάτων. Τα ισραηλινά χτυπήματα κατέστρεψαν και αρκετές εγκαταστάσεις σχετικές με τη δύναμη Κουντς του IRGC, η οποία ειδικεύεται σε άτυπο πόλεμο. Μια βάση στην περιοχή Παρανσάρ, κοντά στα σύνορα με το Ιράκ, λειτουργούσε ως κόμβος για τη διακίνηση όπλων και προσωπικού προς ένοπλες οργανώσεις-δορυφόρους, όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούθι. Η εν μια νυκτί απώλεια τόσων επιτελικών προσώπων και μονάδων ελίτ ενδέχεται να αποτελέσει καθοριστικό σημείο καμπής ως προς την ισχύ του Ιράν στην περιοχή τα επόμενα χρόνια.
Πιθανότητα αλλαγής καθεστώτος στο Ιράν
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, σε δηλώσεις του τη Δευτέρα, εξέφρασε βεβαιότητα ότι το Ισραήλ οδεύει προς επίτευξη των δύο βασικών του στόχων: την εξάλειψη του πυρηνικού προγράμματος και τη συντριβή των βαλλιστικών συστημάτων του Ιράν. Το μέγεθος της καταστροφής είναι τέτοιο, ώστε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός άφησε να εννοηθεί πως ο IDF μπορεί να αξιοποιήσει τη δυναμική αυτή και για μία ευρύτερη αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος στην Τεχεράνη. Ο αιφνίδιος αποκεφαλισμός της στρατιωτικής ηγεσίας και ο μερικός έλεγχος του εναέριου χώρου ίσως αποδειχθούν το μεγαλύτερο τεστ σταθερότητας του ιρανικού καθεστώτος από την ανατροπή της μοναρχίας, το 1979.
Για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν μισό αιώνα, ο Νετανιάχου κάλεσε δημοσίως τον ιρανικό λαό να εξεγερθεί ενάντια στην ανώτατη ηγεσία και να ανατρέψει την παρούσα κυβέρνηση. Ωστόσο, αυτή η ρητορική δεν βρίσκει ανταπόκριση στους περισσότερους εταίρους και συμμάχους του Ισραήλ, καθώς αρκετοί προειδοποιούν πως ένα Ιράν δίχως πολιτική ηγεσία θα μπορούσε να προκαλέσει χάος σε ολόκληρη την περιφέρεια. Ενδεικτικά, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της G7, εκπρόσωπος του Βρετανού πρωθυπουργού Κηρ Στάρμερ υπογράμμισε ότι η βρετανική ηγεσία «θεωρεί τεράστια αποσταθεροποίηση στην περιοχή ως μία κατάσταση χωρίς νικητή».
Σφοδρές αεροπορικές επιθέσεις εξαπέλυσε το Ισραήλ κατά πολλών περιοχών του Ιράν στις 13 Ιουνίου, με στόχους το πυρηνικό του πρόγραμμα, κρίσιμες στρατιωτικές εγκαταστάσεις και, σύμφωνα με αναφορές, ορισμένες κατοικημένες περιοχές.
Κατά τις επιδρομές φέρεται να σκοτώθηκαν ανώτατοι στρατιωτικοί διοικητές και πυρηνικοί επιστήμονες του Ιράν. Η ισραηλινή ηγεσία ανέφερε πως στόχος ήταν να αποτραπεί η απόκτηση πυρηνικού όπλου από την Τεχεράνη.
Σε ομιλία του το βράδυ της Παρασκευής, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου υποστήριξε ότι η επιδίωξη του Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο συνιστά «άμεση και υπαρξιακή απειλή για την επιβίωση του Ισραήλ».
Η Τεχεράνη, από την πλευρά της, αρνείται ότι αναπτύσσει πυρηνικά όπλα. Ο πρέσβης του Ιράν στον ΟΗΕ, Αμίρ Σαΐντ, δήλωσε την Παρασκευή ότι οι 78 νεκροί και οι 320 τραυματίες των επιθέσεων ήταν κατά κύριο λόγο άμαχοι.
Η επιχείρηση, με την κωδική ονομασία «Rising Lion» από τις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις (IDF), είχε ως αντικειμενικό σκοπό την εξουδετέρωση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, καθώς και την καταστροφή συναφών στρατιωτικών υποδομών, όπως προηγμένα βαλλιστικά συστήματα.
Αν και το πλήρες εύρος των ισραηλινών πληγμάτων παραμένει ασαφές, έχουν επιβεβαιωθεί επιθέσεις σε αρκετούς βασικούς στόχους.
Εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου Νατάνζ
Το Νατάνζ αποτελεί τον πυρήνα της ιρανικής πυρηνικής υποδομής και την κεντρική εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου της χώρας. Το συγκρότημα βρίσκεται βαθιά στο υπέδαφος, προστατευμένο από ενισχυμένο σκυρόδεμα έναντι πυραυλικών επιθέσεων.
Εκεί παράγεται ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό έως και 60% – ένα τεχνικά μικρό βήμα από το 90% που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικού όπλου. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency – ΙΑΕΑ), το Ιράν διαθέτει περίπου 275 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου σε αυτό το επίπεδο, ποσότητα επαρκή για την κατασκευή έως και έξι πυρηνικών κεφαλών.
Οι εγκαταστάσεις στο Νατάνζ διεξάγουν επίσης έρευνα και ανάπτυξη σχετικά με την κατασκευή προηγμένων φυγοκεντρικών μηχανών και, ως εκ τούτου, οποιαδήποτε αλλαγή στις δραστηριότητες του Νατάνζ θα είχε πιθανώς άμεσο αντίκτυπο στον χρόνο που απαιτείται για την παραγωγή πυρηνικού όπλου από την Τεχεράνη.
Σύμφωνα με δήλωση του επικεφαλής της Διεθνούς Οργάνωσης Ατομικής Ενέργειας, οι επιθέσεις του IDF την Παρασκευή κατέστρεψαν την επιφανειακή πιλοτική μονάδα εμπλουτισμού στο Νατάνζ, αν και η κατάσταση των υπόγειων εγκαταστάσεων παραμένει άγνωστη.
(Εικονογράφηση από την εφημερίδα The Epoch Times)
Τεχεράνη
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μελετών Πολέμου, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον, οι ισραηλινές δυνάμεις έπληξαν διάφορους στόχους στην ιρανική πρωτεύουσα Τεχεράνη.
Επιβεβαιωμένες επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν σε μια τοπική βάση αεροπορικής άμυνας, σε έναν μεγάλο πύργο που περιλαμβάνει εμπορικά και οικιστικά ακίνητα, καθώς και στις συνοικίες Αζγκόλ και Φαρμανιέχ της Τεχεράνης.
Κατά τη διάρκεια αυτών των επιθέσεων, πιστεύεται ότι σκοτώθηκαν αρκετά μέλη των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων, καθώς και ορισμένοι πυρηνικοί επιστήμονες.
Μεταξύ των επιβεβαιωμένων νεκρών από την ιρανική πλευρά ήταν πολλοί στρατηγοί και άλλοι ανώτεροι αξιωματικοί που υπηρετούσαν στο γενικό επιτελείο του ιρανικού στρατού, εποπτεύονταν διάφορα αρχηγεία και ηγούνταν του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) και του αεροδιαστημικού του τμήματος.
Αεροπορική βάση Ταμπρίζ
Η αεροπορική βάση Ταμπρίζ, η οποία συνυπάρχει με το πολιτικό διεθνές αεροδρόμιο της πόλης, περιβάλλεται από ενισχυμένα σιλό πυραύλων και θεωρείται στρατηγικής σημασίας για την ιρανική πολεμική αεροπορία.
Φιλοξενεί μονάδες ελικοπτέρων και μαχητικών αεροσκαφών, ενώ λειτουργεί ως σημείο εκτόξευσης ισχύος προς τη δυτική περιφέρεια του Ιράν.
Στα γειτονικά σιλό σταθμεύουν όλοι οι γνωστοί τύποι των πυραύλων Shahab – βλήματα μικρού και μεσαίου βεληνεκούς βασισμένα σε βορειοκορεατικά σχέδια.
Σύμφωνα με ανακοίνωση των IDF, καταστράφηκαν ή τέθηκαν εκτός λειτουργίας εγκαταστάσεις της ιρανικής πολεμικής αεροπορίας σε Ταμπρίζ και Χαμαντάν, περιλαμβανομένων μονάδων αεράμυνας, drone και εκτοξευτών πυραύλων εδάφους-εδάφους.
Αεροπορική βάση Χαμαντάν
Η αεροπορική βάση Χαμαντάν φιλοξενεί τις μοίρες μαχητικών F-4 και F-7 της ιρανικής πολεμικής αεροπορίας. Τα τελευταία χρόνια, η βάση έχει φιλοξενήσει και διεθνείς αεροπορικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων ρωσικών βομβαρδιστικών που χρησιμοποίησαν τη βάση ως σημείο εκκίνησης για επιχειρήσεις στη Συρία.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του IDF, η αεροπορική βάση διέθετε επίσης εγκαταστάσεις αποθήκευσης πυραύλων, υπόγεια υπόστεγα αεροσκαφών και αρκετούς εκτοξευτές πυραύλων εδάφους-αέρος.
Οι ισραηλινές δυνάμεις χτύπησαν επίσης την κοντινή ραντάρ εγκατάσταση Σουμπάσι, την πιο δυτική εγκατάσταση αεροπορικής άμυνας του Ιράν.
Ο ραντάρ σταθμός Σουμπάσι κατασκευάστηκε πριν από μισό αιώνα στο πλαίσιο ενός προγράμματος στρατιωτικής βοήθειας που υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ και παρέμεινε ένας κρίσιμος κόμβος στην αρχιτεκτονική της αεροπορικής άμυνας του Ιράν, προσφέροντας συνεχή, μακροπρόθεσμη επιτήρηση των γειτόνων της χώρας προς τα δυτικά.
Στρατιωτική βάση Πιρανσάχρ
Το Πιρανσάχρ βρίσκεται κοντά στα σύνορα Ιράν-Ιράκ και χρησιμεύει ως κόμβος για στοιχεία τόσο του ιρανικού στρατού όσο και του IRGC.
Η βάση και οι συνδεδεμένες φρουρές στην επαρχία Δυτικού Αζερμπαϊτζάν εξυπηρετούν κυρίως λειτουργίες περιφερειακής ασφάλειας και ελέγχου των συνόρων, αλλά έχουν επίσης έμμεσο ρόλο στην ευρύτερη στρατηγική του Ιράν έναντι του Ισραήλ.
Η Δύναμη Κουντς του IRGC, η οποία ειδικεύεται στον μη συμβατικό πόλεμο, έχει προηγουμένως λειτουργήσει από τη βάση, διακινώντας εξοπλισμό και προσωπικό σε ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν σε ολόκληρη την περιοχή, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στη Συρία και το Λίβανο.
Υπόγεια εγκατάσταση Κερμανσάχ
Η υπόγεια στρατιωτική υποδομή της Κερμανσάχ περιλαμβάνει δεκάδες μικρές εγκαταστάσεις διασυνδεδεμένες με τούνελ και καταφύγια, κρίσιμες για την ιρανική πυραυλική ισχύ.
Αποθηκεύονται εκεί πυραυλικά συστήματα μικρού και μεσαίου βεληνεκούς τύπου Shahab, καθώς και πιο προηγμένα όπως τα Emad και Qadr. Στις εγκαταστάσεις λειτουργεί αποθήκη πυρομαχικών της IRGC, καθώς και κοντινή δεξαμενή καυσίμων της ιρανικής πολεμικής αεροπορίας.
Ορισμένα καταφύγια ενδέχεται να φιλοξενούσαν κινητούς εκτοξευτές του συστήματος «Missile Shower», σχεδιασμένο για ταχεία μαζική εκτόξευση πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς.
Οι αντιπροσωπείες Ουκρανίας και Ρωσίας ολοκλήρωσαν τον δεύτερο γύρο διαπραγματεύσεων για εκεχειρία στην Τουρκία, σε συνάντηση που διήρκεσε μόλις μία ώρα.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε, στις 2 Ιουνίου, ότι οι δύο πλευρές προετοιμάζουν νέα ανταλλαγή αιχμαλώτων, ενώ η ουκρανική αντιπροσωπεία παρέδωσε στη ρωσική πλευρά λίστα με απελαθέντα παιδιά, ζητώντας την επιστροφή τους.
Στον προηγούμενο γύρο απευθείας επαφών, τον Μάιο, είχε προηγηθεί ανταλλαγή 1.000 αιχμαλώτων από κάθε πλευρά.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ανέφερε, πριν την έναρξη των συνομιλιών, ότι στόχος της δεύτερης αυτής συνάντησης, που πραγματοποιήθηκε στις 2 Ιουνίου, ήταν να εξεταστούν οι προϋποθέσεις για κατάπαυση του πυρός, να διευκολυνθούν περαιτέρω ανταλλαγές αιχμαλώτων και να συζητηθεί ενδεχόμενη συνάντηση μεταξύ των προέδρων Ρωσίας και Ουκρανίας. «Τα βλέμματα όλου του κόσμου είναι στραμμένα στις επαφές αυτές», είπε.
Επικεφαλής της ουκρανικής αντιπροσωπείας ήταν ο υπουργός Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ, ενώ της ομάδας του Κρεμλίνου ηγήθηκε ο προεδρικός σύμβουλος Βλαντίμιρ Μεντίνσκι.
Ο Ουμέροφ δήλωσε, μετά τη συνάντηση, ότι το Κίεβο εμμένει σε «πλήρη και άνευ όρων παύση των εχθροπραξιών άμεσα». Πρόσθεσε πως η Ουκρανία είχε αποστείλει τις θέσεις της στη ρωσική πλευρά μέρες πριν τις συνομιλίες, αλλά δεν έλαβε απάντηση από τη Μόσχα παρά μόνο την ημέρα της συνάντησης.
Όπως ανέφερε, το Κίεβο θα χρειαστεί μία εβδομάδα για να εξετάσει τα αιτήματα της Ρωσίας. Υπογράμμισε, επίσης, ότι ουσιαστικές συνομιλίες ειρήνης μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο σε επίπεδο αρχηγών κρατών, ενώ καλωσόρισε τη συμμετοχή ξένων ηγετών στη διαδικασία, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο Ουμέροφ τόνισε ότι «ο πόλεμος αυτός πρέπει να τελειώσει» και υποστήριξε πως «όλος ο κόσμος στηρίζει αυτή την προσπάθεια».
Οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη πραγματοποιήθηκαν λίγο μετά από σειρά ουκρανικών επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη κατά ρωσικών βάσεων, οι οποίες κατέστρεψαν ή έθεσαν εκτός λειτουργίας σημαντικό μέρος της ρωσικής στρατηγικής αεροπορίας, πλήττοντας την ικανότητα της Μόσχας να μεταφέρει πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με το Κίεβο.
Στις 2 Ιουνίου, ο Ζελένσκι εξέφρασε την άποψη ότι η Ρωσία θα είναι πιο πρόθυμη να διαπραγματευτεί εάν δεχθεί περισσότερες τέτοιες απώλειες: «Η Ρωσία πρέπει να καταλάβει τι σημαίνουν οι απώλειές της – αυτό είναι που θα την ωθήσει στη διπλωματία».
Η επίθεση είχε μεγάλη γεωγραφική έκταση, με στόχους σε διαφορετικές χρονικές ζώνες, μεταξύ των οποίων και μια αεροπορική βάση σε απόσταση άνω των 4.000 χιλιομέτρων από την Ουκρανία. Για την επιχείρηση χρησιμοποιήθηκαν drone που είχαν μεταφερθεί λαθραία και εκτοξεύθηκαν από φορτηγά σταθμευμένα κοντά στις βάσεις.
Την 1η Ιουνίου, η Ρωσία απάντησε με 472 επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε ουκρανικό έδαφος, περιλαμβανομένων πολιτικών στόχων, σε μια προσπάθεια να καταλύσει την ουκρανική αντιαεροπορική άμυνα.
Παράλληλα, συνεχίζει να απορρίπτει τις εκκλήσεις του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για άμεση κατάπαυση του πυρός ως προϋπόθεση για την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών.
Ενώ ο Ζελένσκι έχει αποδεχθεί το αίτημα του Τραμπ, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει καταθέσει μια σειρά από μεταβαλλόμενες απαιτήσεις και αρνείται να δεσμευτεί σε κατάπαυση του πυρός.
Μεταξύ των ρωσικών αιτημάτων περιλαμβάνεται η παράδοση τεσσάρων ουκρανικών περιφερειών – Ντονέτσκ, Χερσώνα, Λουγκάνσκ και Ζαπορίζια – τις οποίες ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι προσάρτησε το 2022, αν και η Ρωσία δεν τις έχει πλήρως καταλάβει μετά από τρία χρόνια πολέμου.
Στις περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, οι υποστηριζόμενοι από τη Ρωσία αυτονομιστές εξεγέρθηκαν αρχικά κατά της ουκρανικής κυβέρνησης το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Η εξέγερση αυτή σηματοδότησε την έναρξη ενός βίαιου ανταρτοπολέμου, που διήρκεσε έως ότου η Μόσχα εισέβαλε στην Ουκρανία το 2022.
Η στάση της Μόσχας απέναντι στις αμερικανικές πρωτοβουλίες επικρίνεται από την κυβέρνηση Τραμπ, με τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζ. Ντ. Βανς να δηλώνει τον προηγούμενο μήνα σε Ευρωπαίους υπουργούς Άμυνας ότι ο Πούτιν «ζητάει υπερβολικά πολλά».
Ο Βανς ανέφερε πως η Ουάσιγκτον σκοπεύει να υποβάλει προτάσεις και προς τις δύο πλευρές κάθε λίγες εβδομάδες, απαιτώντας από Μόσχα και Κίεβο να τις εξετάζουν σοβαρά. Προειδοποίησε, επίσης, ότι αν διαπιστωθεί πως μία από τις δύο πλευρές ενεργεί «κακή τη πίστει», οι ΗΠΑ θα αποσύρουν την υποστήριξή τους για την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός, αφήνοντας τις δύο χώρες να συνεχίσουν τον πόλεμο.
Αμερικανοί νομοθέτες έχουν επίσης προειδοποιήσει ότι η Ρωσία ενδέχεται να αντιμετωπίσει νέες κυρώσεις, εφόσον δεν επιδείξει καλή πίστη στη διαπραγμάτευση.
Η Κίνα ενισχύει τις σχέσεις της με τη Λατινική Αμερική, υπογράφοντας σειρά νέων διπλωματικών και οικονομικών συμφωνιών με χώρες της περιοχής, τις τελευταίες εβδομάδες.
Σε φόρουμ που πραγματοποιήθηκε στο Πεκίνο με τη συμμετοχή ηγετών από την Κίνα και τη Λατινική Αμερική, ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (ΚΚΚ), Σι Τζινπίνγκ, φέρεται να δήλωσε ότι το Πεκίνο είναι έτοιμο να συνεργαστεί με τις χώρες της περιοχής σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, και τομέα ασφαλείας.
Επίσης, σύμφωνα με τα όσα μεταδόθηκαν από τα κινεζικά κρατικά μέσα, άσκησε έμμεση κριτική στην εμπορική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, λέγοντας πως «δεν υπάρχουν νικητές στους εμπορικούς πολέμους» και παρουσίασε το εμπόριο με την Κίνα ως μέσο διαφοροποίησης των εφοδιαστικών αλυσίδων μακριά από τις ΗΠΑ.
Ο Σι υποσχέθηκε στήριξη των χωρών της Λατινικής Αμερικής, με δέσμευση για αύξηση των εισαγωγών, ενθάρρυνση των κινεζικών επενδύσεων και ενίσχυση της συνεργασίας σε τομείς όπως η καθαρή ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες 5G και η τεχνητή νοημοσύνη.
Στο πλαίσιο αυτό, το Πεκίνο έχει ξεκινήσει μια σειρά διασυνδεδεμένων πρωτοβουλιών, με στόχο την ενίσχυση της κινεζικής παρουσίας στη Λατινική Αμερική και την αύξηση της πολιτικής του επιρροής στην ήπειρο και την Καραϊβική.
Χρηματοδοτήσεις δισεκατομμυρίων από το ΚΚΚ
Κομβικής σημασίας θεωρείται η ανακοίνωση μιας νέας γραμμής χρηματοδότησης, ύψους 9,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για έργα υποδομών στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Παρότι το ποσό είναι μικρότερο σε σχέση με παλαιότερες πρωτοβουλίες λόγω της επιβράδυνσης της κινεζικής οικονομίας, η κίνηση εκλαμβάνεται ως σοβαρή προσπάθεια επέκτασης της επιρροής του Πεκίνου στην περιοχή.
Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στο γεγονός ότι η πίστωση θα είναι σε γουάν, κάτι που, σύμφωνα με αναλυτές, ενθαρρύνει την απομάκρυνση των λατινοαμερικανικών οικονομιών από το δολάριο ΗΠΑ.
Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση της γραμμής πίστωσης, η κυβέρνηση της Κολομβίας γνωστοποίησε ότι υπέβαλε αίτηση ένταξης στην κινεζική New Development Bank. Ο πρόεδρος της χώρας, Γκουστάβο Πέτρο, φέρεται να εξέφρασε την ελπίδα ότι η εν λόγω τράπεζα θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει τη διάνοιξη ενός νέου καναλιού μήκους 120 χιλιομέτρων που θα συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό, δίνοντας στην Κολομβία καίριο ρόλο στο εμπόριο μεταξύ Νότιας Αμερικής και Ασίας.
Η New Development Bank ιδρύθηκε πριν από μία δεκαετία από τις χώρες των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) ως εναλλακτική σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα.
Ο Φρανκ Σιε, καθηγητής επιχειρηματικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας, σχολίασε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι τέτοιου είδους επενδύσεις αποσκοπούν στη δημιουργία εναλλακτικής εμπορικής διαδρομής, δεδομένης της προσπάθειας των ΗΠΑ να ενισχύσουν τον έλεγχό τους στη Διώρυγα του Παναμά. Ο ίδιος υποστήριξε πως η Κίνα επιδιώκει να υποστηρίξει τη σιδηροδρομική σύνδεση Ατλαντικού–Ειρηνικού και να παρακάμψει τον Παναμά.
Διεύρυνση της BRI
Η Κολομβία υπέγραψε επίσημη συμφωνία ένταξης στην Πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road Initiative – BRI), ένα παγκόσμιο κινεζικό πρόγραμμα υποδομών, το οποίο – σύμφωνα με τις ΗΠΑ – ενέχει κινδύνους υπερχρέωσης για τις μικρότερες χώρες.
Με την είσοδο της Κολομβίας, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής που συμμετέχουν στο BRI ανέρχονται πλέον σε 23.
Η υπουργός Εξωτερικών της Κολομβίας, Λάουρα Σαράμπια, φέρεται να χαρακτήρισε την απόφαση ως την «πιο τολμηρή κίνηση της χώρας εδώ και δεκαετίες». Η Κίνα είναι ήδη ο δεύτερος σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Κολομβίας, μετά τις ΗΠΑ, και έχει ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως κύρια πηγή εισαγωγών της χώρας.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Πέτρο, ο Σι φέρεται να δήλωσε ότι η Κίνα προτίθεται να αυξήσει τις εισαγωγές από την Κολομβία και να ενισχύσει περαιτέρω τις κινεζικές επενδύσεις και την κατασκευή υποδομών στη χώρα.
Υποτροφίες και μετακινήσεις χωρίς βίζα
Παράλληλα, το Πεκίνο επιδιώκει να ενισχύσει τις πολιτιστικές επαφές με τη Λατινική Αμερική, ανακοινώνοντας ότι οι πολίτες της Βραζιλίας, της Αργεντινής, της Χιλής, του Περού και της Ουρουγουάης θα μπορούν να ταξιδεύουν στην Κίνα χωρίς βίζα.
Η δυνατότητα αυτή θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιουνίου και θα διαρκέσει για έναν χρόνο, σύμφωνα με ανακοίνωση του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών.
Η απόφαση εντάσσεται σε μια ευρύτερη σειρά πρωτοβουλιών που έχουν στόχο την ενίσχυση των επαφών με χώρες της Ασίας και της Ευρώπης, αλλά και την τόνωση της κινεζικής οικονομίας.
Παράλληλα, η κινεζική ηγεσία σκοπεύει να προσκαλέσει στην Κίνα 300 μέλη πολιτικών κομμάτων από τη Λατινική Αμερική μέσα στα επόμενα τρία χρόνια. Σύμφωνα με τα κρατικά μέσα, ο Σι υπογράμμισε ότι η πρωτοβουλία αποσκοπεί στη μεταφορά «καλών πρακτικών διακυβέρνησης» και θα συνοδεύεται από 3.500 κρατικές υποτροφίες και ποικίλα άλλα προγράμματα ανταλλαγών.
Αλματώδης ανάπτυξη του εμπορίου
Όλες αυτές οι εξελίξεις καταγράφονται σε μια περίοδο σημαντικής αύξησης του εμπορίου ανάμεσα στην Κίνα και τη Λατινική Αμερική.
Παρά την πτώση των κινεζικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ λόγω δασμών, το Πεκίνο έχει υπερκαλύψει τις απώλειες ενισχύοντας το εμπορικό του αποτύπωμα σε άλλες περιοχές, κυρίως στη Λατινική Αμερική.
Κατά το πρώτο τετράμηνο του έτους, η αξία των κινεζικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 21%, ενώ οι εξαγωγές προς τη Λατινική Αμερική αυξήθηκαν κατά 11,5%. Παρόμοια άνοδος σημειώθηκε προς την Ινδία (16%), την Αφρική (15%) και τις χώρες της Ένωσης Νοτιοανατολικής Ασίας (11,5%).
Συνολικά, το εμπόριο Κίνας-Λατινικής Αμερικής ξεπέρασε πέρυσι για πρώτη φορά τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια, με την τάση να παραμένει ανοδική. Η ανάπτυξη αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εισαγωγών αγροτικών προϊόντων όπως η σόγια και το βόειο κρέας, καθώς το Πεκίνο επιχειρεί να μειώσει την εξάρτησή του από τις ΗΠΑ, ιδίως μετά την επιβολή δασμών κατά την πρώτη προεδρία Τραμπ.
Το Ισραήλ έχει ξεκινήσει μια εκτεταμένη στρατιωτική επιχείρηση, με στόχο να αποκτήσει τον έλεγχο της μεγαλύτερης έκτασης της Λωρίδας της Γάζας, επιδιώκοντας να δώσει ένα οριστικό τέλος στον πόλεμο στην περιοχή.
Σύμφωνα με ανάρτηση του Ισραηλινού Στρατού (IDF) στην πλατφόρμα X, η επιχείρηση ονομάστηκε «Gideon’s Chariots», προς τιμήν του αρχαίου Ισραηλίτη στρατιωτικού ηγέτη Γεδεών, τα κατορθώματα του οποίου περιγράφονται σε ιερές γραφές του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού.
Σε αγγλόφωνη ανάρτηση του IDF δεν αναφερόταν το όνομα της επιχείρησης, αλλά γινόταν λόγος για την ανάγκη επίτευξης «περαιτέρω επιχειρησιακού ελέγχου» σε μεγαλύτερο μέρος της Γάζας, κάτι που, σύμφωνα με τον στρατό, θα συμβάλει στην επίτευξη των επίσημων πολεμικών στόχων κατά της Χαμάς – μιας οργάνωσης που χαρακτηρίζεται τρομοκρατική από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
«Αυτό αποτελεί μέρος της προετοιμασίας για την επέκταση των επιχειρήσεων και την επίτευξη των στόχων του πολέμου, όπως η απελευθέρωση των ομήρων και η εξάλειψη της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς», αναφέρει η ανάρτηση. «Οι δυνάμεις του IDF θα συνεχίσουν να δρουν με σκοπό την προστασία των Ισραηλινών πολιτών και την υλοποίηση των στόχων του πολέμου».
Οι υγειονομικές αρχές της Γάζας, οι οποίες ελέγχονται από τη Χαμάς, ανακοίνωσαν ότι 459 άνθρωποι σκοτώθηκαν στο τελευταίο κύμα επιθέσεων, αριθμός που συνιστά την πιο αιματηρή κλιμάκωση της σύγκρουσης από τον Μάρτιο, όταν κατέρρευσαν οι διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, είχε αφήσει να εννοηθεί από τις 5 Μαΐου ότι επίκειται μια μεγάλης κλίμακας επίθεση κατά της Χαμάς, αφού το συμβούλιο εθνικής ασφάλειας ενέκρινε σχέδια που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν ακόμη και την πλήρη κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας και τον έλεγχο της ανθρωπιστικής βοήθειας προς την περιοχή.
Την ίδια ημέρα, ο ισραηλινός στρατός ξεκίνησε τη μαζική επιστράτευση δεκάδων χιλιάδων εφέδρων και έχει συγκεντρώσει σημαντικές τεθωρακισμένες δυνάμεις στα μέτωπα γύρω από τη Γάζα.
Το Ισραήλ δηλώνει ότι η Χαμάς εξακολουθεί να κρατά 58 ομήρους από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023, κατά την οποία σκοτώθηκαν πάνω από 1.200 άτομα και 251 απήχθησαν — ωστόσο, πιστεύεται πως μόνο 23 από τους ομήρους είναι ακόμη ζωντανοί.
Νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα, ο Νετανιάχου επιβεβαίωσε την έναρξη της νέας φάσης της εκστρατείας, ξεκαθαρίζοντας ότι το Ισραήλ δεν θα σταματήσει τις επιχειρήσεις ακόμη κι αν απελευθερωθούν όλοι οι υπόλοιποι όμηροι. «Μπορούμε να συμφωνήσουμε σε κατάπαυση του πυρός για ένα ορισμένο διάστημα, όμως θα συνεχίσουμε μέχρι τέλους», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Η σύγκρουση στη Γάζα ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν περίπου 6.000 μαχητές της Χαμάς και άλλων παραστρατιωτικών οργανώσεων πέρασαν τα σύνορα, σκοτώνοντας 1.200 ανθρώπους και απαγάγοντας περίπου 250 ομήρους στη Γάζα.
Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, τουλάχιστον 52.800 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί στη διάρκεια των εχθροπραξιών, ωστόσο οι αριθμοί αυτοί δεν διαχωρίζουν μαχητές από αμάχους και δεν είναι δυνατό να επιβεβαιωθούν ανεξάρτητα. Το Ισραήλ αμφισβητεί αυτά τα στοιχεία, ενώ ο Νετανιάχου έχει υποστηρίξει πως οι ισραηλινές δυνάμεις σκοτώνουν κατά μέσο όρο έναν άμαχο για κάθε μέλος της Χαμάς.
Μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet εκτιμά ότι ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων ίσως είναι πολύ μεγαλύτερος, ενώ οι παλαιστινιακές αρχές ενδέχεται να υποεκτιμούν τους νεκρούς κατά περίπου 41%.
Το μέλλον σχεδόν 2 εκατομμυρίων Παλαιστινίων που έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους λόγω του πολέμου παραμένει εξαιρετικά αβέβαιο.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, είχε προτείνει στο παρελθόν τη μόνιμη μετεγκατάσταση των Παλαιστινίων σε άλλη χώρα και την αποστολή αμερικανικών στρατευμάτων για τον έλεγχο και την ανασυγκρότηση της Γάζας σε τουριστικό προορισμό υπό αμερικανική διοίκηση, ώστε να αποτραπούν μελλοντικές συγκρούσεις.
Ωστόσο, η πρόταση αυτή έχει απορριφθεί από τη διεθνή κοινότητα, με τους Άραβες ηγέτες να καταδικάζουν οποιοδήποτε σχέδιο θα παραβίαζε το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην αυτοδιάθεση στη γη των προγόνων τους. Παραμένει επίσης ασαφές πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί οποιοδήποτε σχέδιο μετεγκατάστασης για όσους Παλαιστινίους επιθυμούν να παραμείνουν στη Γάζα.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ διέταξε έρευνα σχετικά με τους κινδύνους εθνικής ασφάλειας που θέτει η εισαγωγή ημιαγωγών, ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται για την κατασκευή τους και τα προϊόντα που τους χρησιμοποιούν.
Η περίοδος δημόσιων σχολίων για την έρευνα έληξε στις 7 Μαΐου και το Υπουργείο Εμπορίου θα έχει έως και 270 ημέρες για να υποβάλει στον πρόεδρο τις συστάσεις του σχετικά με τις ενέργειες που πρέπει να αναλάβει για την ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού ημιαγωγών.
Ένας βασικός στόχος της έρευνας είναι να αξιολογήσει τις δυνατότητες ανάπτυξης μιας εγχώριας ικανότητας παραγωγής ημιαγωγών για την κάλυψη της ζήτησης των ΗΠΑ για προηγμένα τσιπ υπολογιστών και να κατανοήσει τον ρόλο των ξένων κατασκευαστικών δυνατοτήτων στην υποστήριξη αυτού του στόχου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σημαντικός παραγωγός ημιαγωγών και κατασκευάζουν σήμερα περίπου το 12% των τσιπ παγκοσμίως. Ωστόσο, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές από την Ταϊβάν και τη Νότια Κορέα για προηγμένα τσιπ, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία τεχνητής νοημοσύνης (AI).
Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χάσει σταθερά το μερίδιό τους στην παγκόσμια κατασκευή ημιαγωγών με την πάροδο των ετών, καθώς οι αμερικανικές εταιρείες έχουν στραφεί περισσότερο στον σχεδιασμό και την έρευνα, ενώ παράλληλα έχουν μεταφέρει σε άλλες χώρες την κατασκευή τσιπ.
Αυτό έχει θέσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια επισφαλή θέση, στην οποία έχουν γίνει συντριπτικά εξαρτημένες από δύο μόνο διεθνείς εταίρους για την προμήθεια προηγμένων ημιαγωγών που απαιτούνται για την τροφοδότηση καινοτόμων τεχνολογιών, από καταναλωτικά αγαθά έως αμυντικά είδη.
Η έρευνα θα ενημερώσει επίσης την κυβέρνηση σχετικά με τον καλύτερο τρόπο περιορισμού των εξαγωγών αμερικανικού σχεδιασμού τσιπ στην κομμουνιστική Κίνα, της οποίας το μερίδιο αγοράς στην κατασκευή ημιαγωγών και συναφών προϊόντων αυξάνεται ραγδαία.
Τι ακριβώς είναι οι ημιαγωγοί; Γιατί είναι τόσο σημαντικοί; Και γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τόσο πρόθυμες να τους κρατήσουν μακριά από την εμβέλεια της Κίνας;
Ημιαγωγοί
Οι ημιαγωγοί αποτελούν τη βάση σχεδόν όλων των σύγχρονων ηλεκτρονικών συσκευών, από τα φορτηγά μέχρι τα κινητά τηλέφωνα, τα ψυγεία και τους υπερηχητικούς πυραύλους.
Συχνά κατασκευασμένοι από πυρίτιο και γερμάνιο, είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων λόγω της μοναδικής τους ικανότητας να άγουν ηλεκτρικό ρεύμα υπό ορισμένες συνθήκες, ενώ δεν άγουν ηλεκτρικό ρεύμα υπό άλλες συνθήκες.
Αυτή η δυνατότητα είναι που επιτρέπει λογικές πράξεις σε υπολογιστές. Στο πιο θεμελιώδες επίπεδο, τα μηδενικά και οι μονάδες του δυαδικού κώδικα αναφέρονται σε ποικίλους βαθμούς τάσης σε ένα ψηφιακό κύκλωμα. Η ικανότητα των ημιαγωγών να άγουν ή να μην άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα τους καθιστά εξαιρετικό υλικό για τρανζίστορ, παρέχοντας διακόπτες που επιτρέπουν στα τσιπ υπολογιστών να επιλέγουν μεταξύ των δύο επιλογών τάσης, σχηματίζοντας έτσι την υποκείμενη λογική όλων των μη κβαντικών υπολογιστών.
Ένα τσιπ ημιαγωγών που έχει κοπεί από μια πλακέτα φαίνεται στο Διαπανεπιστημιακό Κέντρο Έρευνας Ημιαγωγών στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σεούλ στη Σεούλ στις 30 Απριλίου 2025. Η Νότια Κορέα έχει την τρίτη μεγαλύτερη ικανότητα παραγωγής ημιαγωγών στον κόσμο, πίσω από την Κίνα και την Ταϊβάν. Άντονι Γουάλας/AFP μέσω Getty Images
Αυτό σημαίνει ότι πολλές σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις εξαρτώνται από τις εξελίξεις στους κόμβους κατασκευής ημιαγωγών, μοναδικές διαδικασίες που διακρίνουν μια γενιά ημιαγωγών από μια άλλη.
Όσο μικρότερος είναι ένας ημιαγωγός, τόσο περισσότερα τρανζίστορ μπορούν να κατασκευαστούν και, επομένως, τόσο περισσότερες διεργασίες θα μπορεί να εκτελέσει το τελικό τσιπ υπολογιστή.
Σε γενικές γραμμές, τα τσιπ που βασίζονται στις παλαιότερες και μεγαλύτερες διεργασίες των 28 νανομέτρων (nm) ή περισσότερο θεωρούνται ώριμες τεχνολογίες, ενώ εκείνα των 14 nm ή λιγότερο θεωρούνται προηγμένες. Προς το παρόν, τα 5nm και τα 3nm είναι οι πιο προηγμένοι κόμβοι που χρησιμοποιούνται σήμερα στη μαζική παραγωγή.
Οι καινοτόμες νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, απαιτούν ημιαγωγούς που είναι μικρότεροι, ελαφρύτεροι και ικανοί να επεξεργάζονται περισσότερες πληροφορίες πιο γρήγορα. Αυτό συμβαίνει επειδή απαιτούν απίστευτα έντονη υπολογιστική ισχύ που περιλαμβάνει τεράστια υπολογιστική ισχύ και την ικανότητα ταυτόχρονης πρόσβασης σε πολλά σύνολα δεδομένων.
Μικροσκοπικές διαφορές στην αρχιτεκτονική ημιαγωγών μπορούν επίσης να έχουν βαθιές επιπτώσεις στον χρήστη μιας τεχνολογίας.
Αυτές οι επιπτώσεις μπορούν να αντικατοπτρίζονται σε μικρά ζητήματα χρηστικότητας, όπως το πόσο γρήγορα ένα chatbot μπορεί να απαντήσει στο ερώτημα ενός χρήστη, ή σε σημαντικά ζητήματα ασφάλειας και αξιοπιστίας, όπως το πόσο γρήγορα ένα αυτόνομο αυτοκίνητο μπορεί να αποφασίσει εάν ένα εμφανές αντικείμενο στην οπτική του γωνία είναι μια απλή σκιά ή ένας άνθρωπος.
Αυτή η επεξεργαστική ισχύς έχει επίσης τεράστιες επιπτώσεις στην έρευνα που θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια, όπως η επεξεργασία και η χρήση δεδομένων για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων ή όπλων.
Ως εκ τούτου, υπάρχει ένα πραγματικό στρατηγικό πλεονέκτημα για τα έθνη που μπορούν να ηγηθούν παγκοσμίως στον σχεδιασμό και την κατασκευή ημιαγωγών.
Αλυσίδα εφοδιασμού ημιαγωγών
Το τοπίο της κατασκευής ημιαγωγών έχει αλλάξει δραματικά τις τελευταίες τρεισήμισι δεκαετίες, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού για τσιπ έχουν μετατοπιστεί από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική προς την Ασία.
Το 1990, περίπου το 37% της παγκόσμιας παραγωγής ημιαγωγών πραγματοποιήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με έκθεση της J.P. Morgan. Το 2025, οι Ηνωμένες Πολιτείες προβλέπεται να παράγουν μόλις περίπου 11%.
Ένα κτίριο της Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. Ltd. (TSMC) διακρίνεται στο βάθος στο Επιστημονικό Πάρκο Σίντσου στην πόλη Σίντσου της Ταϊβάν, στις 18 Απριλίου 2025. Σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε η J.P. Morgan, η TSMC προμηθεύει περισσότερο από το 90% των προηγμένων τσιπ λογικής τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο. Άναμπελ Τσι/Getty Images
Αυτή η μείωση συσχετίστηκε άμεσα με τις ραγδαίες αυξήσεις στην κατασκευή τσιπ στην Κίνα, τη Νότια Κορέα και την Ταϊβάν, οι οποίες ανέλαβαν περισσότερες κατασκευαστικές εργασίες καθώς οι αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας επικεντρώθηκαν περισσότερο στην έρευνα και την ανάπτυξη.
Τώρα, η συντριπτική πλειοψηφία των τσιπ που παράγονται τόσο στην Κίνα όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ώριμα ή μη προηγμένα μοντέλα, ενώ τα προηγμένα τσιπ παράγονται σε συντριπτική πλειοψηφία στην Ταϊβάν.
Σύμφωνα με ένα άλλο σύνολο δεδομένων που συγκέντρωσε η J.P. Morgan, η Taiwan Semiconductor Manufacturing Company, κοινώς γνωστή ως TSMC, κατασκευάζει περισσότερο από το 90% των προηγμένων τσιπ λογικής τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο.
Για λόγους σύγκρισης, μόνο δύο εργοστάσια στις Ηνωμένες Πολιτείες κατασκευάζουν αυτήν τη στιγμή τσιπ στον κόμβο των 5 nm. Το ένα ανήκει στη Samsung και το άλλο στην TSMC της Ταϊβάν. Τρεις ακόμη εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ βρίσκονται σε παραγωγή, οι οποίες θα είναι ικανές να παράγουν τσιπ τελευταίας τεχνολογίας, όλες ιδιοκτησίας της TSMC. Άλλες εγκαταστάσεις ενδέχεται να βρίσκονται σε εξέλιξη και να αναπτύσσουν παρόμοια τσιπ, αλλά δεν έχουν ακόμη ανακοινώσει τους ακριβείς κόμβους που θα παράγουν.
Οι κατασκευαστές ημιαγωγών που ανήκουν σε αμερικανικές οντότητες υστερούν επίσης σε σχέση με τον διεθνή ανταγωνισμό όσον αφορά τον καθαρό όγκο εσόδων.
Ένας χάρτης δείχνει τα εργοστασιακά συγκροτήματα TSMC και Intel στην Αριζόνα, τα οποία κατασκευάζουν τσιπ σε κόμβους 5nm και νεότερα. Εικονογράφηση από την Epoch Times
Ένας χάρτης δείχνει την τοποθεσία στο Τέξας των εργοστασιακών συγκροτημάτων της Samsung που κατασκευάζουν τσιπ σε κόμβους 5nm και νεότερα. Εικονογράφηση από την Epoch Times
Κατά το τελευταίο τρίμηνο του οικονομικού έτους 2024, τα συνολικά έσοδα της TSMC ανήλθαν σε 26,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτά της GlobalFoundries, του μεγαλύτερου κατασκευαστή τσιπ των Ηνωμένων Πολιτειών, ήταν 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια.
Ωστόσο, η αλυσίδα εφοδιασμού ημιαγωγών είναι πιο περίπλοκη από ό,τι υποδηλώνει η παραγωγή ή τα έσοδα από την κατασκευή. Αυτό συμβαίνει λόγω της εξειδίκευσης που έχουν αποκτήσει οι εταιρείες ημιαγωγών τις τελευταίες δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πολλές εταιρείες σταμάτησαν να σχεδιάζουν και να κατασκευάζουν ημιαγωγούς, επιλέγοντας αντ’ αυτού να ειδικευτούν στη μία ή την άλλη πλευρά.
Η Advanced Microdevices, κοινώς γνωστή ως AMD, η Nvidia και η Qualcomm, είναι πλέον εταιρείες που ερευνούν, σχεδιάζουν και πωλούν ημιαγωγούς αλλά δεν τους κατασκευάζουν.
Οι TSMC και GlobalFoundries είναι γνωστές ως «καθαρά» κατασκευαστήρια, οι οποίες κατασκευάζουν τσιπ για άλλους αλλά δεν παράγουν τίποτα με τη δική τους επωνυμία.
Μεγάλο μέρος του σύγχρονου τοπίου ημιαγωγών είναι κατασκευασμένο με αυτόν τον τρόπο και η συνολική διάταξη είναι απίθανο να αλλάξει, ακόμη και καθώς οι έλεγχοι εξαγωγών των ΗΠΑ επιδιώκουν να επαναφέρουν την κατασκευή στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτό συμβαίνει επειδή οι περισσότερες επενδύσεις των αμερικανικών εταιρειών σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής θα εξακολουθούν να ανήκουν σε ξένους. Έτσι, ενώ ορισμένες εταιρείες κατασκευής ημιαγωγών πιθανότατα θα επιστρέψουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα καθοδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από ξένες εταιρείες.
Έλεγχοι εξαγωγών
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιδιώξει να περιορίσουν την πρόσβαση της Κίνας σε διάφορους προηγμένους ημιαγωγούς που χρησιμοποιούνται στην Τεχνητή Νοημοσύνη, την κβαντική υπολογιστική και άλλες τεχνολογίες αιχμής.
Οι ηγέτες των ΗΠΑ ανησυχούν εδώ και καιρό ότι η παροχή πρόσβασης στην Κίνα σε ημιαγωγούς κορυφαίας ποιότητας θα μπορούσε να ενισχύσει την παγκόσμια ισχύ της κομμουνιστικής χώρας, επειδή τα προηγμένα τσιπ που χρησιμοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικές εφαρμογές, συμπεριλαμβανομένων αυτόνομων όπλων, συστημάτων κυβερνοπολέμου και υποδομών επιτήρησης.
Ένας υπάλληλος επιθεωρεί ημιαγωγικά τσιπ σε εργοστάσιο στο Μπιντζόου, στην επαρχία Σαντόνγκ της Κίνας, στις 15 Ιανουαρίου 2025. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιδιώξει να περιορίσουν την πρόσβαση της Κίνας σε προηγμένους ημιαγωγούς, προειδοποιώντας ότι θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα στρατιωτικά και επιτηρητικά συστήματα της κομμουνιστικής χώρας. STR/AFP μέσω Getty Images
Στην ουσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να διατηρήσουν το φθίνον πλεονέκτημά τους στην έρευνα για την Τεχνητή Νοημοσύνη, την κβαντική υπολογιστική, την εξερεύνηση του διαστήματος και την άμυνα, περιορίζοντας την πρόσβαση της Κίνας στις τεχνολογίες που απαιτούνται για την πρόοδο σε αυτούς τους τομείς.
Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε το 2018 κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, όταν υπέγραψε τον Νόμο περί Εθνικής Άμυνας για το επόμενο οικονομικό έτος. Ο νόμος απαγορεύει την χρήση και την προμήθεια εξοπλισμού από την κυβέρνηση από δύο κινεζικές εταιρείες, την Huawei και την ZTE, λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια.
Τον Ιούνιο του 2020, οι Ηνωμένες Πολιτείες προχώρησαν στον χαρακτηρισμό της Huawei και της ZTE ως απειλών για την εθνική ασφάλεια λόγω των στενών δεσμών τους με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) και τον στρατό του, και επέκτειναν τους ελέγχους εξαγωγών στον κορυφαίο κατασκευαστή ημιαγωγών της Κίνας, την Semiconductor Manufacturing International Corporation, κοινώς γνωστή ως SMIC.
Σύμφωνα με αυτούς τους κανόνες, η επιχειρηματική δραστηριότητα με τις καθορισμένες εταιρείες απαιτεί ειδική άδεια από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και ουσιαστικά απαγόρευσε την απευθείας πώληση πολλών προηγμένων ημιαγωγών στον μεγαλύτερο κατασκευαστή τσιπ της Κίνας.
Το 2022, η κυβέρνηση Μπάιντεν πρόσθεσε πιο προηγμένα και υψηλής απόδοσης τσιπ και σχετικά προϊόντα που περιέχουν τέτοια τσιπ στον κατάλογο των απαγορευμένων ειδών, με τον ισχυρισμό ότι τέτοιες τεχνολογίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τόσο για πολιτικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς.
Εκείνη την εποχή, αμερικανικές εταιρείες όπως η NVIDIA και η AMD είχαν αποκλειστεί από την πώληση τσιπ τεχνητής νοημοσύνης υψηλής τεχνολογίας στην Κίνα και αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν αποδυναμωμένα μοντέλα για την κινεζική αγορά.
Το 2023, η κυβέρνηση Μπάιντεν προχώρησε στη συνέχεια στην κάλυψη αυτών που θεωρούσε ως παραθυράκια στην προηγούμενη λίστα, περιορίζοντας περαιτέρω ορισμένα από τα αποδυναμωμένα τσιπ που είχε δημιουργήσει η NVIDIA για την Κίνα και προσθέτοντας αυστηρότερους ελέγχους στον εξοπλισμό κατασκευής ημιαγωγών, περιορίζοντας την ικανότητα της Κίνας να κατασκευάζει τα δικά της εργοστάσια.
Στη συνέχεια, το 2024, οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να ασκούν διπλωματική πίεση στους συμμάχους τους, αναγκάζοντας τους ηγέτες στην Ολλανδία, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Ταϊβάν να περιορίσουν τις δικές τους εξαγωγές εργαλείων και τεχνολογιών κατασκευής τσιπ στην Κίνα.
Παραγωγή ημιαγωγών ανά τοποθεσία.
Ο στόχος ήταν αρκετά απλός: να περιοριστεί η πρόσβαση της Κίνας στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού προηγμένων ημιαγωγών, καθώς και στα εργαλεία, το λογισμικό και την τεχνογνωσία που απαιτούνται για τη δημιουργία τους.
Τώρα, η νέα έρευνα του Τραμπ για την αλυσίδα εφοδιασμού ημιαγωγών θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω περιορισμούς στην διεθνή πρόσβαση σε ημιαγωγούς, και η κυβέρνησή του έχει εκφράσει την επιθυμία να αντικαταστήσει τους περιορισμούς της εποχής Μπάιντεν με νέους, απλοποιημένους κανόνες για τα τσιπ.
Η κίνηση αυτή θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μειωμένες αποδόσεις, ωστόσο, εν μέρει επειδή η Κίνα προσπαθεί να βρει τρόπο να αποφύγει την εξάρτηση από τη διεθνή προσφορά τσιπ συνολικά.
Λύσεις της Κίνας
Η Κίνα έχει χρησιμοποιήσει διάφορες μεθόδους για να παρακάμψει τους κανόνες εξαγωγής τσιπ των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης εικονικών εταιρειών σε τρίτες χώρες και της χρήσης δημιουργικών τεχνικών λαθρεμπορίου.
Σε ένα περιστατικό που τράβηξε την προσοχή των μέσων ενημέρωσης στα τέλη του περασμένου μήνα, λαθρέμποροι έφτασαν στο σημείο να κρύψουν δεκάδες επεξεργαστές NVIDIA ανάμεσα σε ένα φορτίο ζωντανών αστακών, οι οποίοι κατασχέθηκαν από τις αρχές του Χονγκ Κονγκ στο λιμάνι του Χονγκ Κονγκ που συνδέει τη γέφυρα Χονγκ Κονγκ-Τζουχάι-Μακάο.
Οι ενδιάμεσοι φορείς σε όλη τη Νοτιοανατολική Ασία έχουν επίσης διευκολύνει την εκτροπή τεχνολογίας σε απαγορευμένες οντότητες, διευκολύνοντας την Κίνα να αποκτήσει προηγμένη τεχνολογία ημιαγωγών παρά τους περιορισμούς.
Το ΚΚΚ επενδύει επίσης δισεκατομμύρια δολάρια στο δικό του οικοσύστημα ημιαγωγών, συμπεριλαμβανομένης μιας ώθησης προς την SMIC να κατασκευάσει γρήγορα προηγμένα εργοστάσια για τη δημιουργία σύγχρονων τσιπ στην εγχώρια αγορά.
Για τον σκοπό αυτό, το καθεστώς έχει ξεκινήσει να χρηματοδοτεί το Ταμείο Επενδύσεων στη Βιομηχανία Ολοκληρωμένων Κυκλωμάτων της Κίνας για την ενίσχυση του τοπικού σχεδιασμού και κατασκευής τσιπ. Το fund, το οποίο ιδρύθηκε το 2014, υπέστη μια αλλαγή φάσης πέρυσι και τώρα επενδύει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στην αναπτυσσόμενη βιομηχανία τσιπ τεχνητής νοημοσύνης της Κίνας.
Οι εγκαταστάσεις της Semiconductor Manufacturing International Corporation (SMIC) στην περιοχή Πουντόνγκ της Σαγκάης στις 15 Μαρτίου 2024. Παρά τους εκτεταμένους ελέγχους εξαγωγών των ΗΠΑ, η Κίνα επενδύει δισεκατομμύρια στον τομέα των ημιαγωγών, ωθώντας την SMIC —την κορυφαία εταιρεία κατασκευής τσιπ— να επεκτείνει γρήγορα τα προηγμένα εργοστάσιά της για την εγχώρια παραγωγή τσιπ. Hector Retamal/AFP μέσω Getty Images
Οι κινεζικές εταιρείες αναπτύσσουν επίσης νέες λύσεις για να παρακάμψουν τη σχετικά περιορισμένη πρόσβαση που έχουν πλέον στα πιο προηγμένα τσιπ. Πολλές αναπτύσσουν πλέον μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που λειτουργούν με τεράστιο αριθμό τσιπ χαμηλότερης κατηγορίας, καθιστώντας τα μοντέλα τους μικρότερα, ταχύτερα και λιγότερο εξαρτώμενα από υλικό υπερ-υψηλής τεχνολογίας.
Ένα βασικό παράδειγμα αυτού είναι η DeepSeek, μια κινεζική εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης που έφερε τη βιομηχανία ημιαγωγών σε αταξία στα τέλη του περασμένου έτους, όταν κυκλοφόρησε τον δικό της ανταγωνιστή του ChatGPT, ο οποίος, όπως ισχυρίστηκε η εταιρεία, κατασκευάστηκε σε μόλις δύο χρόνια και χωρίς πρόσβαση στα προηγμένα τσιπ που, σύμφωνα με τις αμερικανικές εταιρείες, ήταν απαραίτητα για την παραγωγή τέτοιας τεχνολογίας.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής Επιλογής της Βουλής για το ΚΚΚ, η DeepSeek δημιούργησε την πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης της σε μεγάλο βαθμό συνδέοντας έως και 30.000 τσιπ H20 της NVIDIA, ένα αποδυναμωμένο μοντέλο που κατασκευάστηκε ειδικά για την κινεζική αγορά.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η πρόσφατη δημιουργία ενός προηγμένου τσιπ από την SMIC χρησιμοποιώντας παλαιότερες μεθόδους κατασκευής που προηγουμένως θεωρούνταν ανίκανες να δημιουργήσουν ημιαγωγούς υψηλότερης βαθμίδας.
Η προηγούμενη συναίνεση στη βιομηχανία ημιαγωγών υποστήριζε ότι η τεχνολογία ακραίας υπεριώδους λιθογραφίας ήταν απαραίτητη για την παραγωγή τσιπ τελευταίας τεχνολογίας με μικροσκοπικούς κόμβους 5 nm ή ακόμα και 3 nm. Αλλά η SMIC έχει πλέον παράγει εγχώρια το δικό της τσιπ 5 nm χωρίς πρόσβαση στην αυστηρά ρυθμιζόμενη τεχνολογία που η Ουάσινγκτον και οι σύμμαχοί της πίστευαν ότι θα χρειαζόταν.
Η νέα κινεζική μέθοδος είναι πιο αργή και πιο επιρρεπής σε σφάλματα, αλλά λειτουργεί και παρέχει ένα ακόμη παράδειγμα του πόσο γρήγορα προσαρμόζεται το κομμουνιστικό έθνος στους πολλούς περιορισμούς που του έχουν επιβληθεί.
Το κατά πόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να αναστείλουν την κινεζική ανάπτυξη προηγμένων ημιαγωγών για πολύ περισσότερο καιρό είναι ένα ανοιχτό ερώτημα, όπως και η ικανότητα της Κίνας να κατακτήσει γρήγορα μεγαλύτερο μερίδιο της διεθνούς αγοράς ημιαγωγών.
Η Ουκρανία, μαζί με τους διεθνείς συμμάχους της, απηύθυνε έκκληση προς τη Ρωσία να αποδεχθεί την αμερικανική πρόταση για μια «πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός», σύμφωνα με δηλώσεις του Ουκρανού υπουργού Εξωτερικών, Αντρίι Συμπίχα, στις 10 Μαΐου.
Το σχετικό μήνυμα εστάλη κατά τη διάρκεια στρατηγικής συνάντησης στο Κίεβο, όπου η ουκρανική ηγεσία υποδέχτηκε τις αντιπροσωπείες των βασικών συμμάχων, με στόχο την ενίσχυση της πίεσης προς τη Μόσχα ώστε να εισέλθει σε διαπραγματεύσεις και να δοθεί τέλος στον πόλεμο.
Ηγέτες από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο μετέβησαν το Σάββατο ομαδικά στο Κίεβο, όπου συναντήθηκαν με τον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και επαναβεβαίωσαν τη στήριξή τους σε μια άμεση συμφωνία για κατάπαυση του πυρός.
«Ενώνουμε τη φωνή μας με αυτή του προέδρου Τραμπ υπέρ μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, και καλούμε τη Ρωσία να σταματήσει να εμποδίζει τις προσπάθειες για μια διαρκή ειρήνη», ανέφεραν σε κοινή δήλωσή τους οι τέσσερις ηγέτες. «Σε συνεργασία με τις ΗΠΑ, καλούμε τη Ρωσία να συμφωνήσει σε μια πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις επί μιας δίκαιης και βιώσιμης ειρήνης».
Η συγκεκριμένη επίσκεψη είχε και συμβολικό χαρακτήρα, καθώς ήταν η πρώτη φορά που οι ηγέτες των τεσσάρων χωρών επισκέπτονται από κοινού την Ουκρανία, ενώ για τον Φρίντριχ Μερτς, ήταν η πρώτη του παρουσία στη χώρα ως Καγκελάριος της Γερμανίας.
Οι δηλώσεις έρχονται λίγο μετά από τηλεφωνική επικοινωνία του προέδρου Τραμπ με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι, συνομιλία που ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας χαρακτήρισε «εποικοδομητική».
Την ίδια ώρα, ο Αμερικανός Αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς δήλωσε ότι η ρωσική πλευρά επιμένει σε ακραίες απαιτήσεις, ζητώντας, μεταξύ άλλων, από την Ουκρανία να παραχωρήσει εδάφη που η Ρωσία δεν έχει καταφέρει να κατακτήσει ή να διατηρήσει στην κατοχή της.
«Όταν είδαμε την πρώτη πρόταση των Ρώσων, η αντίδρασή μας ήταν “Ζητάτε υπερβολικά πολλά”. Όμως έτσι εξελίσσονται οι διαπραγματεύσεις», σχολίασε ο Βανς από τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου.
Ο ίδιος εκτίμησε ότι η Μόσχα αποφεύγει τη διαπραγμάτευση αυτή τη στιγμή επειδή αισθάνεται ισχυρή στη συγκεκριμένη φάση των συγκρούσεων. Παρ’ όλα αυτά, σημείωσε ότι ο Πούτιν φαίνεται να προτάσσει μαξιμαλιστικές αξιώσεις ενόψει των συνομιλιών, γνωρίζοντας πως το τελικό αποτέλεσμα θα είναι υποδεέστερο των απαιτήσεων.
Ο επόμενος στόχος των ΗΠΑ είναι να πειστούν Κίεβο και Μόσχα να προσέλθουν σε απευθείας διάλογο, πέρα από διαμεσολαβητές. Σε περίπτωση που αυτό αποδειχθεί ανέφικτο, οι ΗΠΑ δήλωσαν έτοιμες να αποσυρθούν από το ρόλο του διαμεσολαβητή.
Ο Τραμπ επανέλαβε στις 8 Μαΐου το αίτημά του για κατάπαυση του πυρός 30 ημερών, πρόταση που έχει τύχει της επίσημης στήριξης και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πάντως, η διαδικασία των διαπραγματεύσεων κάθε άλλο παρά εύκολη είναι, με την Ουάσινγκτον να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ευρωπαϊκοί σύμμαχοι της Ουκρανίας προσπαθούν να διαμορφώσουν εναλλακτικής μορφής στήριξη, σε περίπτωση που καταρρεύσουν οι ειρηνευτικές προσπάθειες.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, μιλώντας σε δημοσιογράφους στο Κίεβο, υπογράμμισε πως η Ευρώπη αρχίζει να ανακτά το ρόλο της στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και προσανατολίζεται στη θωράκιση της δικής της ασφάλειας, όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για το σύνολο της Ηπείρου.
«Αυτό που διαμορφώνεται με τη συνεργασία Πολωνίας, Γερμανίας και Μ. Βρετανίας αποτελεί ιστορική στιγμή για την ευρωπαϊκή άμυνα και την ανάκτηση της αυτονομίας μας στην ασφάλεια. Αυτό αφορά, προφανώς, την Ουκρανία, αλλά επίσης όλους μας», τόνισε ο Μακρόν. «Είναι μια νέα εποχή, μια Ευρώπη που βλέπει πλέον τον εαυτό της ως δύναμη».
Στο ίδιο πνεύμα, ο πρόεδρος Ζελένσκι και οι ευρωπαίοι ηγέτες ξεκίνησαν μια εικονική διάσκεψη με ηγεσίες άλλων χωρών, με στόχο τη δημιουργία μιας νέας «συμμαχίας προθύμων». Η «συμμαχία προθύμων» θα στηρίξει στρατιωτικά την Ουκρανία μετά την επίτευξη συμφωνίας και θα μπορούσε ακόμη και να αποστείλει δυνάμεις στη χώρα για την επιτήρηση της εφαρμογής των όρων οποιασδήποτε συμφωνίας με τη Ρωσία.
