Στην κουζίνα της Σου Μπέκερ πάντα κάτι ψήνεται. Το άρωμα των μπαχαρικών, της ζάχαρης, της μαγιάς και του αλευριού αιωρούνται στον αέρα. Ταψιά, φόρμες και φορμάκια για κέικ βγαίνουν από τα ντουλάπια, έτοιμα για τη δουλειά της ημέρας. Όμως αυτό που κάνει αυτήν την κουζίνα να διαφέρει πραγματικά είναι ότι όσο κι αν ψάξετε, δεν θα βρείτε ούτε μια συσκευασία αλευριού του εμπορίου. Κι αυτό γιατί η Σου, συγγραφέας, podcaster και δασκάλα μαγειρικής, αλέθει εδώ και 30 χρόνια το δικό της αλεύρι από ολόκληρους σπόρους.
Η ενασχόλησή της με το φρεσκοαλεσμένο αλεύρι ξεκίνησε το 1992, όταν διάβασε ένα άρθρο σε επιστημονικό ιατρικό περιοδικό. Τότε σπούδαζε ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια και είχε αναπτύξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μικροβιολογία των τροφίμων. Το άρθρο συσχέτιζε τη ραγδαία πτώση της υγείας των Αμερικανών με την επικράτηση του βιομηχανικά αλεσμένου άσπρου αλευριού, τη δεκαετία του 1920. Κάθε καρπός σιταριού αποτελείται από τρία μέρη: το πίτουρο (φλοιός), το φύτρο και το ενδόσπερμα. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οι σπόροι αλέθονταν ολόκληροι στους μύλους, αλλά λόγω των ελαίων, βιταμινών και πρωτεϊνών που περιέχονται στο φύτρο και στο πίτουρο, το αλεύρι δεν κράταγε και έπρεπε να καταναλωθεί σχετικά γρήγορα..
Τη δεκαετία του 1870, επιστήμονες ανακάλυψαν πως αν αφαιρέσουν το φύτρο και το πίτουρο πριν από το άλεσμα, μπορούν να παράγουν αλεύρι (λευκό) με μεγάλη διάρκεια ζωής, κάτι που σήμαινε ότι μπορούσαν να παράγουν τεράστιες ποσότητες. Δεν γνώριζαν όμως ότι έτσι αφαιρούνται και τα περισσότερα θρεπτικά στοιχεία και οι φυτικές ίνες του αλευριού. Το αποτέλεσμα ήταν να εμφανιστούν ασθένειες όπως η πελάγρα, που προκαλείται από έλλειψη νιασίνης, και μάστιζε τις ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα. Η συσχέτιση μεταξύ της νόσου και της διατροφικής έλλειψης εξηγήθηκε επιστημονικά μόλις τη δεκαετία του 1930. Η Μπέκερ ταράχτηκε βαθιά, διαβάζοντας αυτές τις πληροφορίες.
«Μεγάλωσα στον [αμερικανικό] Νότο, οπότε το να μαγειρεύουμε και να ψήνουμε από την αρχή ήταν φυσικό για μένα. Επίσης, πάντοτε ήθελα η οικογένειά μου να τρέφεται με αληθινό φαγητό. Αλλά εκείνο το άρθρο μού άνοιξε τα μάτια. Ήξερα ότι κάτι έπρεπε να αλλάξουμε», λέει αναφερόμενη στην απαρχή της δραστηριότητάς της.

Την ίδια εβδομάδα, αγόρασε έναν μικρό μύλο και σπόρους σίτου και ξεκίνησε να αλέθει μόνη της αλεύρι. «Ήταν απόλυτα λογικό, τόσο από επιστημονική όσο και από θεολογική άποψη. Τα δημητριακά είναι το πιο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά τρόφιμο που μας έδωσε ο Θεός. Το καθημερινό μας ψωμί προορίζεται να μας θρέφει», επισημαίνει η Μπέκερ, όχι μόνο ως επιστήμονας τροφίμων, αλλά και ως μητέρα εννέα παιδιών — επτά βιολογικών και δύο υιοθετημένων.
Ήθελε να δει πώς θα επηρέαζε αυτή η αλλαγή την υγεία της οικογένειάς της. Τα αποτελέσματα ξεπέρασαν κάθε της προσδοκία. «Από την πρώτη μέρα, τα χρόνια γαστρεντερικά μου προβλήματα εξαφανίστηκαν. Μέσα σε μία εβδομάδα είδα τη συγκέντρωσή μου να βελτιώνεται και την ενέργειά μου να αυξάνεται. Σε έναν μήνα, οι λιγούρες για ζάχαρη είχαν χαθεί. Τα παιδιά σταμάτησαν να έχουν μύξες και ωτίτιδες, και αν αρρώσταιναν, ανάρρωναν πολύ πιο γρήγορα», λέει. «Και φυσικά, το ψωμί ήταν πεντανόστιμο.»
Δεν άργησε να φτάσει η φήμη του σε φίλους, συγγενείς και γείτονες που άρχισαν να της ζητούν να τους φτιάξει ψωμί. Ενθουσιασμένη από την ανακάλυψή της και με διάθεση προσφοράς, η Μπέκερ και ο σύζυγός της, Μπραντ, άνοιξαν το 1993 το The Bread Beckers, έναν φούρνο στο γκαράζ τους. Την ίδια χρονιά, τους προσκάλεσαν να διδάξουν σε εκπαιδευτική έκθεση οικοδιδασκαλίας πώς φτιάχνεται το ψωμί με φρεσκοαλεσμένο αλεύρι. Η μεγάλη επιτυχία του σεμιναρίου και η αυξανόμενη ζήτηση τούς ανάγκασαν να σχεδιάσουν εκ νέου την επιχείρησή τους.

«Θυμάμαι να λέω στον άντρα μου: ‘Δεν νομίζω ότι είναι δουλειά μου να φτιάχνω ψωμί για όλο τον κόσμο. Πρέπει να διδάξω τους άλλους να φτιάχνουν το δικό τους ψωμί’. Ο Θεός θέλησε να γίνουμε σαν τον Ιωσήφ, που προσέφερε σιτηρά στον λαό του σε εποχή πείνας», εξηγεί η Μπέκερ.
Έτσι, μετέτρεψαν την επιχείρησή τους σε συνεταιρισμό σιτηρών, προσφέροντας όχι μόνο αλεσμένα δημητριακά και σπόρους, αλλά και ό,τι χρειάζεται ένας αρτοποιός: μύλους, βιβλία, μπαχαρικά, ζυμωτήρια.
Το 1999, οι Bread Beckers μεταφέρθηκαν σε μία αποθήκη 900 τ.μ. στο Γούντστοκ της Τζόρτζια. Σήμερα, η επιχείρηση αποτελεί το μεγαλύτερο κέντρο διακίνησης δημητριακών στη νοτιοανατολική Αμερική, και βοηθά χιλιάδες ανθρώπους να αλλάξουν τρόπο διατροφής και να βελτιώσουν την υγεία τους.
Περισσότερο κι από την επαγγελματική επιτυχία και τα οφέλη για την υγεία, αυτό που ενθαρρύνει κυρίως την Μπέκερ να συνεχίσει είναι οι μαρτυρίες όσων ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν φρεσκοαλεσμένο, σπιτικό αλεύρι. «Έχουμε ακούσει πολλές ιστορίες ανθρώπων που ανέκαμψαν από χρόνιες παθήσεις, από άτομα με κοιλιοκάκη και υπερευαισθησία στη γλουτένη που απολαμβάνουν ξανά το ψωμί, και από γονείς που βλέπουν θαυμαστές αλλαγές στην υγεία και την όρεξη των παιδιών τους. Τις λέμε ‘ιστορίες του ψωμιού’, γιατί το μόνο που άλλαξε ήταν το ψωμί που έτρωγαν», εξηγεί η Σου.
Βασικός εξοπλισμός
Παρότι η σπιτική άλεση αλευριού ίσως ακούγεται τρομακτική στην αρχή, η διαδικασία είναι εξαιρετικά απλή. Ο βασικός εξοπλισμός είναι ο μύλος για τα δημητριακά. Η Μπέκερ χρησιμοποιεί τον ηλεκτρικό μύλο WonderMill (περίπου 300 ευρώ), που αλέθει μέχρι και οκτώ φλιτζάνια δημητριακών τη φορά και μπορεί να αλέσει πολλά είδη σπόρων. Ο μύλος αποτελείται από τρία μέρη: τη δεξαμενή, τον μηχανισμό άλεσης και το δοχείο συλλογής. Ρίχνετε τα δημητριακά στη δεξαμενή, αυτά πέφτουν στα χαλύβδινα μαχαίρια του μύλου και αλέθονται. Το φρέσκο αλεύρι μαζεύεται στο δοχείο από κάτω.
«Οι κεφαλές του WonderMill είναι οι ίδιες που χρησιμοποιούν για τη φαρμακευτική βιομηχανία. Είναι αυτοκαθαριζόμενα, οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για τη συντήρηση, και δίνουν πολύ ψιλό και ομοιόμορφα αλεσμένο αλεύρι», σημειώνει η Μπέκερ. Προτείνει επίσης τον μύλο NutriMill (το πιο δημοφιλές ηλεκτρικό μοντέλο κοστίζει 400 ευρώ). Υπάρχουν και χειροκίνητοι παραδοσιακοί μύλοι με πέτρα, αλλά με αυτούς η διαδικασία είναι πολύ πιο αργή ― ένας ηλεκτρικός μύλος αλέθει μισό κιλό σιτάρι σε μισό λεπτό, λέει.
Το άλλο απαραίτητο συστατικό είναι ασφαλώς τα ίδια τα δημητριακά. Οι Bread Beckers αποστέλλουν ολόκληρους σπόρους σε όλη την Αμερική — μηδική, φαγόπυρο, βρόμη, ρύζι, καλαμπόκι, ντίνκελ (spelt), κεχρί, σίκαλη, σόργο, φασόλια, σιτάρι και πολλά άλλα. Τα δημητριακά παραδίδονται σε σφραγισμένους κουβάδες τροφίμων των 19 κιλών, επαρκούν για περίπου πενήντα τρεις φρατζόλες ψωμί και διατηρούνται για μεγάλο διάστημα χωρίς να αλλοιώνονται.
«Ακόμη έχω σιτάρι από τη σοδειά του 2000 στη ντουλάπα μου», σχολιάζει η Μπέκερ.

Όσο για το είδος των σπόρων που θα προμηθευτείτε, εξαρτάται από αυτά που θέλετε να φτιάξετε: «Το σκληρό κόκκινο σιτάρι είναι ιδανικό για όλες τις χρήσεις, το λευκό σκληρό είναι καλύτερο για γλυκά και ζύμες που θέλετε να είναι πιο μαλακές», συμπληρώνει. Οι τιμές διαφέρουν ανάλογα με το είδος.
Ένα ακόμα εργαλείο που προτείνει η Μπέκερ (χωρίς να το θεωρεί απολύτως αναγκαίο για αρχάριους) είναι ένα ισχυρό μίξερ πάγκου. «Χρειάζεστε κάτι δυνατό για να ζυμώνετε μεγάλες ποσότητες καθημερινά», λέει. Η ίδια χρησιμοποιεί το Encarsrum original, που πλησιάζει τη στιβαρότητα των επαγγελματικών μηχανημάτων.
Άλεσμα και ψήσιμο
Η διαδικασία της άλεσης στο σπίτι δεν θα μπορούσε να είναι πιο απλή: βάζετε τους σπόρους στη δεξαμενή, θέτετε τον μύλο σε λειτουργία και αφήνετε το φρέσκο αλεύρι να τρέξει στο δοχείο συλλογής. «Είναι τόσο εύκολο», λέει η Μπέκερ. Όσον αφορά τις αναλογίες, ένα φλιτζάνι σπόρων δίνει περίπου 1,5 φλιτζάνι αλεύρι. Μετά το άλεσμα, το αλεύρι πρέπει να καταναλωθεί γρήγορα, γιατί τα θρεπτικά συστατικά οξειδώνονται και χάνεται μέρος της θρεπτικής του αξίας. «Το αλεύρι διατηρείται για περίπου μια εβδομάδα στο ψυγείο, σε αεροστεγές δοχείο, αλλά προσπαθήστε να το χρησιμοποιήσετε νωρίτερα», συμβουλεύει η Μπέκερ.
Αφού αλέσετε, ξεκινήστε το ζύμωμα. Το υπέροχο με το αλεύρι δικής σας άλεσης είναι ότι σπάνια χρειάζεται να αλλάξετε τις συνταγές που χρησιμοποιούν εμπορικό αλεύρι. Στο βιβλίο της The Essential Homeground Flour Book, η Μπέκερ παραθέτει αναλυτικές οδηγίες για το πώς θα φτιάξετε το δικό σας αλεύρι γενικής χρήσης. Για ψωμί με μαγιά, προτείνει σκληρό σιτάρι ή μείγμα του με σπελτ, σίκαλη ή καμούτ. Το ίδιο ισχύει και για τα ψωμιά χωρίς μαγιά ή προζύμι, με τη Μπέκερ να προτείνει μαλακό σιτάρι, σπελτ ή σίκαλη. «Τα αλεύρια αυτά έχουν μεγαλύτερη υγρασία και βγάζουν μαλακότερο, πιο απολαυστικό ψωμί. Ακολουθήστε τις συνταγές σας κανονικά. Η μόνη διαφορά θα είναι το γευστικό αποτέλεσμα, που θα είναι ασύγκριτα καλύτερο», λέει η Μπέκερ.

Στους αρχάριους ‘μυλωνάδες’ και σε οικογένειες με μικρά παιδιά προτείνει απλές συνταγές στην αρχή. Το προαναφερθέν βιβλίο της είναι γεμάτο με βήμα-βήμα συνταγές για ψωμιά, μάφιν, τηγανίτες, κέικ, μπισκότα κ.ά. «Βρείτε τι αρέσει στην οικογένειά σας και ξεκινήστε από αυτό. Μην αρχίσετε με προζύμι, είναι πιο πολύπλοκο. Θα φτάσετε εκεί με τον καιρό», συμβουλεύει.
Οικιακή άλεση και οικονομία
Μπορεί να σας εντυπωσιάζει το αρχικό κόστος του εξοπλισμού που απαιτείται για να φτιάχνετε το ψωμί σας από τον σπόρο, όμως η άλεση στο σπίτι αποδεικνύεται εξαιρετικά συμφέρουσα. «Το ψωμί που φτιάχνω με χορταίνει και με ικανοποιεί περισσότερο, έτσι δεν μπαίνω στην κουζίνα για να τσιμπήσω άσκοπα και αγοράζω λιγότερα τρόφιμα, άρα περνώ λιγότερο χρόνο ψωνίζοντας και μαγειρεύοντας. Επίσης, είστε πιο υγιείς, άρα πηγαίνετε λιγότερο συχνά στον γιατρό. Σκεφτείτε πόσο κερδισμένοι βγαίνετε μακροπρόθεσμα από αυτή την αλλαγή», λέει η Μπέκερ.
Μάφιν με μήλο, μύρτιλο και αμύγδαλο
Χωρίς γλουτένη, χωρίς γαλακτοκομικά, χωρίς αυγά

Ο συνδυασμός αλεύρου αμυγδάλου και ρυζιού δίνει στα μάφιν υγρή υφή και υπέροχη γεύση. Είναι τόσο νόστιμα που κανείς δεν θα καταλάβει πως δεν περιέχουν γλουτένη, γαλακτοκομικά και αυγά.
Υλικά
Για 12 μάφιν ή για 24–30 μικρά μάφιν
- 2 κ.γλ. σπόρους τσία
- 6 κ.σ. νερό
- ½ φλ. λεπτοαλεσμένο αλεύρι αμυγδάλου
- 1 ½ φλ. φρέσκο αλεύρι καστανού ρυζιού
- 1 κ.γλ. μπέικιν πάουντερ
- 1 κ.γλ. μαγειρική σόδα
- ½ κ.γλ. αλάτι
- ¼ φλ. λάδι καρύδας λιωμένο
- ½ φλ. ρευστό μέλι
- 1 κ.γλ. φυσικό εκχύλισμα βανίλιας
- ½ κ.γλ. εκχύλισμα αμυγδάλου (προαιρετικά)
- 1 φλ. πολτό μήλου ή μήλο τριμμένο
- 1 φλ. φρέσκα ή κατεψυγμένα μύρτιλα
Εκτέλεση
Βουτυρώστε ένα ταψί για 12 μάφιν ή για 24 μικρά μάφιν. Προθερμάνετε τον φούρνο στους 180°C.
Σε μικρό μπολ, ανακατέψτε τους σπόρους τσία με το νερό και αφήστε για 5 λεπτά να πήξει.
Σε μεγάλο μπολ, χτυπήστε μαζί το αλεύρι αμυγδάλου, το αλεύρι ρυζιού, το μπέικιν, τη σόδα και το αλάτι. Κάντε μία λακκουβίτσα στο κέντρο.
Σε άλλο μπολ, ανακατέψτε το λάδι καρύδας με το μέλι, προσθέστε τη μάζα τσία, τη βανίλια και το εκχύλισμα αμυγδάλου (αν βάλετε). Χτυπήστε καλά. Προσθέστε τον πολτό μήλου και ανακατέψτε.
Ρίξτε όλο το μείγμα στο αλεύρι ανακατεύοντας μέχρι να ομογενοποιηθούν. Τέλος, ενσωματώστε απαλά τα μύρτιλα. Μοιράστε σε φόρμες και ψήστε για 20-25 λεπτά ώσπου να ροδίσουν και να επανέρχονται όταν τα ακουμπάτε ελαφρά.
Αφήστε να κρυώσουν 5 λεπτά στη φόρμα, έπειτα μεταφέρετε σε πιατέλα ή σχάρα.
*Από το βιβλίο The Essential Homeground Flour Book της Sue Becker © 2016. Αναδημοσίευση κατόπιν αδείας. Διατίθεται σε βιβλιοπωλεία και ηλεκτρονικά καταστήματα*
Του Ryan Cashman