Γεμάτα αντιοξειδωτικά και πλούσια σε βιταμίνες C και E, οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς ενισχύουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα, ενθαρρύνουν την ενεργητική ανάπτυξη των κυττάρων και προστατεύουν το σώμα σας από χρόνιες φλεγμονές. Απολαύστε τους ωμούς, κάντε τους σιρόπι, τσάι και μαρμελάδα ή χρησιμοποιήστε τους για να φτιάξετε λάδι για την περιποίηση της επιδερμίδας.
Τι είναι οι καρποί αγριοτριανταφυλλιάς;
Οι καρποί αγριοτριανταφυλλιάς είναι τα μικρά, στρογγυλά ή οβάλ φρούτα που σχηματίζονται στις άγριες τριανταφυλλιές αφού μαραθούν τα άνθη. Είναι ενδημικοί στην Ευρώπη, την Ασία και τις ηπειρωτικές Ηνωμένες Πολιτείες, και ευδοκιμούν σε φυσικούς φράχτες και κατά μήκος δασών, δρόμων και παράκτιων περιοχών.
Αν δεν φυτρώνουν άγριες τριανταφυλλιές κοντά σας ώστε να μαζέψετε τους καρπούς, διατίθενται σε πολλά καταστήματα υγιεινής διατροφής σε αποξηραμένη συνήθως μορφή.
Συνήθως χρησιμοποιούνται για την παρασκευή σκόνης, τσαγιού, μαρμελάδας, οξύμελου, σε μπάρες φρούτων, για βάμματα ή έλαια περιποίησης δέρματος.
Διαλέξτε την κατάλληλη ποικιλία
Για φαγητό χρησιπμοποιούνται περισσότερο οι καρποί της κοινής αγριοτριανταφυλλιάς (Rosa canina), της αγριοτριανταφυλλιάς (Rosa corymbifera) ή της ιαπωνικής τριανταφυλλιάς (Rosa rugosa). Ωστόσο, όλες οι ποικιλίες είναι ασφαλείς για κατανάλωση και μη τοξικές, αν και ορισμένες μπορεί να έχουν λιγότερο ευχάριστη γεύση.
Μπορείτε να αναγνωρίσετε την κοινή αγριοτριανταφυλλιά από τα πολλά αγκάθια της, ενώ η αγριοτριανταφυλλιά έχει λιγότερα αγκάθια και ελαφρώς μεγαλύτερα λουλούδια. Η ιαπωνική τριανταφυλλιά κατάγεται από την Ιαπωνία, εξ ου και το όνομά της.
Πριν αγοράσετε μια νέα αγριοτριανταφυλλιά να θυμάστε ότι οι παλαιότερες ποικιλίες τριαντάφυλλων τείνουν να περιέχουν πιο ευεργετικές φυτικές ουσίες από τα νεότερα υβρίδια. Μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Plants διαπίστωσε ότι πολλά σύγχρονα τριαντάφυλλα συχνά καλλιεργούνται για τα εντυπωσιακά, αρωματικά άνθη τους και την αντοχή τους στις ασθένειες και όχι για την ποιότητα των καρπών τους ή τα θρεπτικά τους οφέλη.
Ιδιότητες των καρπών της αγριοτριανταφυλλιάς και οφέλη για την υγεία
Για αιώνες, η αγριοτριανταφυλλιά εκτιμάται στην παραδοσιακή ιατρική για τις θεραπευτικές και προστατευτικές της ιδιότητες. Οι βοτανολόγοι χρησιμοποιούσαν αλοιφές από αγριοτριανταφυλλιά για να καταπραΰνουν τον ερεθισμό του δέρματος, ενώ οι γιαγιάδες μας έφτιαχναν τσάι για να βοηθήσουν στην ανάρρωση από κρυολογήματα, γρίπη και άλλες λοιμώξεις. Ο καρπός της εκτιμάται επίσης για την ανακούφιση των πόνων στις αρθρώσεις και την ταχύτερη ανάρρωση μετά από ασθένεια ή τραυματισμό.
Σήμερα, η επιστημονική έρευνα υποστηρίζει μεγάλο μέρος αυτής της παραδοσιακής σοφίας και έχει διαπιστώσει ότι οι φρέσκοι καρποί είναι από τις πλουσιότερες πηγές L-ασκορβικού οξέος (βιταμίνη C), ξεπερνώντας πολλά φρούτα και λαχανικά.
Οι καρποί αγριοτριανταφυλλιάς είναι επίσης πλούσιοι σε αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδεις ενώσεις που βοηθούν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, στη διατήρηση της υγείας του δέρματος και στην προστασία του οργανισμού από χρόνιες φλεγμονές.
Ακόμη, περιέχουν πολλά καροτενοειδή και τοκοφερόλες, φυτικές χρωστικές ουσίες και λιποδιαλυτά αντιοξειδωτικά που ο οργανισμός μετατρέπει σε βιταμίνες Α και Ε. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά προάγουν την υγεία των ματιών, ενισχύουν την ελαστικότητα του δέρματος και προστατεύουν τα κύτταρα από το οξειδωτικό στρες.
Οι σπόροι των καρπών της αγριοτριανταφυλλιάς περιέχουν απαραίτητα λιπαρά οξέα, τα οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να παράγει μόνος του. Και ο ίδιος ο καρπός περιέχει κάποια λιπαρά οξέα, αν και σε μικρότερες συγκεντρώσεις. Αυτά τα υγιεινά λίπη συμβάλλουν στη μείωση της κακής χοληστερόλης, υποστηρίζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και ωφελούν την αρτηριακή πίεση. Μελέτη του 2023 διαπίστωσε ότι ο συνδυασμός αυτών των λιπών και των αντιοξειδωτικών ενώσεων προσδίδει στο έλαιο της αγριοτριανταφυλλιάς θρεπτικές και προστατευτικές ιδιότητες για το δέρμα.
Όταν χρησιμοποιείτε φρέσκους καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς για να φτιάξετε τσάι, χρησιμοποιήστε ολόκληρο τον καρπό και σουρώστε μετά το βύθισμα. Αν και οι σπόροι αγριοτριανταφυλλιάς προσφέρουν σημαντικά οφέλη για την υγεία, μπορεί να ερεθίσουν τους βλεννογόνους του στόματος, του λαιμού και του πεπτικού σωλήνα λόγω των μικρών, τριχωτών ινών που τους καλύπτουν.
Φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των σπόρων Rosa canina L. και προσδιορισμός της πιθανής χρήσης τους, 2025. (Stryjecka, M., et al. Applied Sciences, /CC BY 4.0)
Συγκομιδή και προετοιμασία
Οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς ωριμάζουν στις αρχές του φθινοπώρου, και όταν είναι έτοιμοι για συγκομιδή γίνονται έντονα κόκκινοι και σφιχτοί.
Αποφύγετε όσους είναι πράσινοι ή αρχίζουν να γίνονται καφέ. Καθώς η θερμοκρασία πέφτει, γίνονται πιο γλυκείς και μαλακοί, ιδανικοί για χαλαρωτικά τσάγια από βότανα και νόστιμες μαρμελάδες.
Συγκομίστε από καθαρές περιοχές, χωρίς φυτοφάρμακα. Φορέστε γάντια ή χρησιμοποιήστε ψαλίδι κλαδέματος για να προστατέψετε τα χέρια σας από τα αγκάθια. Μόλις συγκομιστούν, οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς μπορούν να χρησιμοποιηθούν φρέσκοι ή να αποξηρανθούν για να συντηρηθούν για μήνες. Οι πλήρως αποξηραμένοι καρποί μπορούν να αποθηκευτούν σε αεροστεγές δοχείο σε σκοτεινό, δροσερό μέρος για έως και ένα έτος.
Σημαντική σημείωση: Συγκομίζετε μόνο φυτά και φρούτα που μπορείτε να αναγνωρίσετε και πάρτε μόνο όσα χρειάζεστε. Οι καρποί της αγριοτριανταφυλλιάς αποτελούν τροφή για τα άγρια ζώα κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Τσάι από καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς
Το τσάι από καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και η υψηλή περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικά βοηθά στην προστασία από την κυτταρική βλάβη.
Συστατικά
1 έως 2 κουταλάκια του γλυκού αποξηραμένους καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς (ή ~1/4 φλιτζανιού αν ετοιμάζετε το τσάι με φρέσκα φρούτα)
Νερό
Παρασκευή
Αφαιρέστε τυχόν υπολείμματα μίσχων λουλουδιών και μαυρισμένων κεφαλών φρούτων. Συνθλίψτε ή αλέστε ελαφρά τους καρπούς σε γουδί για να απελευθερωθούν τα θρεπτικά συστατικά.
Τοποθετήστε τους αλεσμένους καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς σε ένα φίλτρο τσαγιού με λεπτό πλέγμα ή σε ένα σουρωτήρι μέσα σε ένα φλιτζάνι. Ρίξτε βραστό νερό πάνω από τους καρπούς και αφήστε να μουλιάσουν για 15 έως 20 λεπτά.
Σουρώστε καλά το τσάι για να βεβαιωθείτε ότι δεν έχουν μείνει τρίχες που μπορεί να ερεθίσουν το στόμα, το λαιμό ή το πεπτικό σύστημα.
Εναλλακτικά:
Σιγοβράστε τους αλεσμένους καρπούς απευθείας σε μια κατσαρόλα με βραστό νερό για 10 λεπτά.
Αφαιρέστε από τη φωτιά, αφήστε να ξεκουραστεί για άλλα 10 λεπτά και στη συνέχεια σουρώστε με ένα λεπτό κόσκινο ή φίλτρο.
Απολαύστε το τσάι καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Μπορείτε να παρασκευάσετε το ρόφημα με την προσθήκη ιβίσκου και μελισσόχορτου.
Να είστε δημιουργικοί – οι άγριες τριανταφυλλιές και οι καρποί τους λάμπουν στην κουζίνα, στο φαρμακείο και ακόμη και ως ανθοδέσμες. Τα πέταλα της ιαπωνικής τριανταφυλλιάς είναι βρώσιμα, ιδανική γαρνιτούρα για επιδόρπια, ποτά ή σαλάτες.
Μια νέα κατηγορία αντικαρκινικού φαρμάκου που βρίσκεται σε στάδιο ανάπτυξης επέφερε τη συρρίκνωση των όγκων στο μισό σε ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο που συμμετείχαν σε κλινική δοκιμή, χωρίς να προκαλέσει τις σοβαρές παρενέργειες που είχαν παρατηρηθεί σε παλαιότερες εκδοχές του ίδιου τύπου φαρμάκων, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση.
Η θεραπεία χρησιμοποιεί αντισώματα αγωνιστών CD40, έναν τύπο ανοσοθεραπείας που ενεργοποιεί το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού ώστε να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα. Αν και αυτή η κατηγορία φαρμάκων δείχνει πολλά υποσχόμενη εδώ και δύο δεκαετίες, η ανάπτυξή της είχε ανακοπεί λόγω σοβαρών παρενεργειών, όπως εκτεταμένη φλεγμονή, χαμηλός αριθμός αιμοπεταλίων και ηπατοτοξικότητα, ακόμη και όταν οι δόσεις ήταν μικρές.
Συστηματική απόκριση από τοπική θεραπεία
Στην κλινική δοκιμή συμμετείχαν δώδεκα ασθενείς με διάφορους τύπους προχωρημένου καρκίνου, μεταξύ των οποίων μελάνωμα, καρκίνος των νεφρών και καρκίνος του μαστού. Σε έξι από αυτούς παρουσιάστηκε συρρίκνωση των όγκων, ενώ σε δύο περιπτώσεις οι όγκοι εξαφανίστηκαν πλήρως.
Η δράση του φαρμάκου δεν περιορίστηκε στους όγκους που δέχθηκαν άμεση έγχυση. Όγκοι σε άλλα σημεία του σώματος επίσης συρρικνώθηκαν ή καταστράφηκαν εντελώς. Ο Χουάν Οσόριο [Juan Osorio], πρώτος συγγραφέας της μελέτης, επισκέπτης επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ροκφέλερ και ογκολόγος στο Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering, επεσήμανε ότι τόσο σημαντική μείωση ή ακόμα και πλήρης ύφεση σε τόσο μικρό δείγμα ασθενών είναι «αξιοσημείωτο».
Μια ασθενής με μελάνωμα είχε δεκάδες όγκους στο πόδι και το πέλμα της, όμως μετά από πολλαπλές ενέσεις σε έναν μόνο όγκο, εξαφανίστηκαν όλοι. Μια ασθενής με καρκίνο του μαστού είχε όγκους στο δέρμα, το ήπαρ και τους πνεύμονες, οι οποίοι εξαφανίστηκαν έπειτα από έγχυση σε έναν μόνο δερματικό όγκο.
Ο Δρ Τζέφρυ Β. Ράβετς (Dr. Jeffrey V. Ravetch), επικεφαλής του Εργαστηρίου Μοριακής Γενετικής και Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου Ροκφέλερ, σημείωσε ότι το φαινόμενο αυτό, όπου μια τοπική έγχυση προκαλεί συστηματική απόκριση, «δεν παρατηρείται γενικά σε καμία κλινική θεραπεία», χαρακτηρίζοντάς το ως «άλλο ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα της δοκιμής».
Κανένας από τους δώδεκα ασθενείς δεν παρουσίασε τις σοβαρές παρενέργειες που ήταν χαρακτηριστικές των προηγούμενων θεραπειών με CD40. Η ανάλυση ιστών επιβεβαίωσε ότι το φάρμακο ενεργοποίησε έντονη ανοσολογική δραστηριότητα μέσα στους όγκους.
Η πρωτεΐνη CD40, που βρίσκεται στα ανοσοκύτταρα, όταν ενεργοποιηθεί προκαλεί την κινητοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος ώστε να πολεμήσει τους όγκους και να δημιουργήσει ειδικά Τ κύτταρα κατά του καρκίνου. Η βελτιωμένη εκδοχή του φαρμάκου, 2141-V11, δεσμεύεται επιπλέον σε έναν υποδοχέα των ανοσοκυττάρων που ονομάζεται υποδοχέας Fc, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο την ανοσολογική απόκριση.
Ο Οσόριο προσέθεσε ότι οι όγκοι γέμισαν με ανοσοκύτταρα – διάφορους τύπους δενδριτικών κυττάρων, κυττάρων Τ και ώριμων κυττάρων Β – τα οποία σχημάτισαν συσσωματώσεις παρόμοιες με λεμφαδένες, κάτι που σχετίζεται με καλύτερη έκβαση της θεραπείας.
Αντιμετώπιση ανθεκτικών μορφών καρκίνου
Ο Δρ Τζον Όερτλ (Dr. John Oertle), επικεφαλής ιατρικός λειτουργός και ειδικός στον καρκίνο στα Envita Medical Centers, που δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να βοηθήσει στη θεραπεία καρκίνων που είναι σήμερα ανθεκτικοί στις υπάρχουσες ανοσοθεραπείες.
Εξήγησε ότι πολλοί ανθεκτικοί καρκίνοι παρουσιάζουν φαινόμενο «ανοσολογικής εξάντλησης», όπου τα κύτταρα Τ δυσλειτουργούν και αδυνατούν να επιτεθούν αποτελεσματικά στα καρκινικά κύτταρα, αν και είναι παρόντα.
Η έγχυση του αγωνιστή CD40 απευθείας σε έναν όγκο μπορεί να «αναπρογραμματίσει» το μικροπεριβάλλον του όγκου, να αποκαταστήσει τη ζωτικότητα του ανοσοποιητικού και να ενθαρρύνει τη διείσδυση κυττάρων Τ, σπάζοντας έτσι την αντίσταση στη θεραπεία. Ωστόσο, όπως διευκρίνισε, σπάνια μία λύση ταιριάζει σε όλους. Ο σχεδιασμός εξατομικευμένων συνδυασμών, προσαρμοσμένων στη βιολογία της νόσου και το ανοσολογικό προφίλ κάθε ασθενούς, είναι κρίσιμος για τη διατήρηση της απόκρισης και τη συνολική βελτίωση.
Καθυστερήσεις από σοβαρές παρενέργειες
Η ανάπτυξη των αντισωμάτων CD40 για αντικαρκινική χρήση έχει απαιτήσει πάνω από είκοσι χρόνια έρευνας. Παρότι οι δοκιμές σε ζώα ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικές, οι πρώτες δοκιμές σε ανθρώπους είχαν σοβαρές παρενέργειες όπως εκτεταμένες φλεγμονές, μείωση αιμοπεταλίων και τοξικότητα στο ήπαρ – ακόμη και όταν οι δόσεις ήταν μικρές.
Το 2018, ωστόσο, οι ερευνητές του Εργαστηρίου Μοριακής Γενετικής και Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου Ροκφέλερ, υπό την καθοδήγηση του Δρος Ράβετς, σημείωσαν καίρια πρόοδο. Δημιούργησαν μια ενισχυμένη εκδοχή του αντισώματος CD40, την 2141-V11, η οποία αυξάνει την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος μειώνοντας παράλληλα τις παρενέργειες.
Το τροποποιημένο φάρμακο προσκολλάται ισχυρότερα στους υποδοχείς CD40 των ανθρώπινων κυττάρων και ενεργοποιεί δέκα φορές περισσότερο τις αντικαρκινικές ανοσολογικές αποκρίσεις. Αντί της παραδοσιακής ενδοφλέβιας χορήγησης – που προκαλούσε τοξικότητα λόγω της ευρείας παρουσίας υποδοχέων CD40 στα υγιή κύτταρα – στη νέα κλινική δοκιμή, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο, οι ερευνητές χορήγησαν το φάρμακο απευθείας στους όγκους.
Επόμενα βήματα και ευρύτερη επίδραση
Τα ευρήματα οδήγησαν στην έναρξη νέων κλινικών δοκιμών σε συνεργασία με το Memorial Sloan Kettering και το Πανεπιστήμιο Duke, οι οποίες βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο. Οι μελέτες αυτές εξετάζουν την επίδραση του 2141-V11 σε καρκίνους όπως της ουροδόχου κύστης και του προστάτη, καθώς και στο γλοιοβλάστωμα, έναν επιθετικό και θανατηφόρο καρκίνο του εγκεφάλου, με σχεδόν 200 ασθενείς να συμμετέχουν μέχρι στιγμής.
Οι ερευνητές επιδιώκουν να κατανοήσουν γιατί ορισμένοι ασθενείς ανταποκρίνονται στη θεραπεία ενώ άλλοι όχι. Για παράδειγμα, οι δύο ασθενείς των οποίων ο καρκίνος εξαφανίστηκε είχαν υψηλά επίπεδα κυττάρων Τ πριν από τη θεραπεία.
Ο Δρ Ράβετς σημείωσε ότι αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό ώστε το φάρμακο να δράσει αποτελεσματικά, και ότι η ομάδα του προσπαθεί να εντοπίσει αυτές τις λεπτομέρειες στις μεγαλύτερες δοκιμές που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Ως γενικότερη πρόκληση στον τομέα της ανοσοθεραπείας κατά του καρκίνου, ο Δρ Ράβετς υπενθύμισε ότι μόλις το 25-30% των ασθενών ανταποκρίνεται στις υπάρχουσες ανοσοθεραπείες. Η μεγαλύτερη δυσκολία, είπε, είναι να προσδιοριστεί ποιοι ασθενείς θα ωφεληθούν πραγματικά.
Ο Δρ Όερτλ κατέληξε ότι, παρότι η δοκιμή βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και αφορά μικρό αριθμό ασθενών, το γεγονός ότι παρατηρείται πλήρης ύφεση σε επιθετικούς καρκίνους μέσω τοπικής έγχυσης αποτελεί «εξαιρετικά ενθαρρυντικό σημάδι».
Εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από δυσβίωση, αλλά συχνά δεν γίνεται διάγνωση. Μια ανθυγιεινή ανισορροπία στα μικρόβια που ζουν στο σώμα μπορεί να διαταράξει την πέψη, την ανοσία και τη διάθεση, οδηγώντας σε χρόνια προβλήματα υγείας.
Η μικροβιακή διαταραχή που σχετίζεται με τη δυσβίωση προκαλεί χρόνια φλεγμονή, συμβάλλοντας στην εμφάνιση χρόνιων παθήσεων όπως γαστρεντερικές, ψυχικές, νευροεκφυλιστικές, αυτοάνοσες και μεταβολικές ασθένειες.
Ακόμη και μία μόνο αγωγή με αντιβιοτικά ή η κακή διατροφή μπορεί να διαταράξει τη μικροβιακή ισορροπία. Ευτυχώς, με τη σωστή προσέγγιση, η δυσβίωση μπορεί να εντοπιστεί και να διορθωθεί. Η στοχευμένη διατροφή, η αλλαγή τρόπου ζωής και οι φυσικές θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν στην εξισορρόπηση του μικροβιώματος και στη βελτίωση της συνολικής υγείας.
Το άγχος, η κακή διατροφή, τα φάρμακα και άλλοι συνηθισμένοι παράγοντες μπορούν να διαταράξουν τη μικροβιακή ισορροπία του σώματος, οδηγώντας σε εκτεταμένη δυσβίωση. (The Epoch Times/Shutterstock)
Αίτια
Η δυσβίωση προκύπτει από μια διαταραχή της φυσιολογικής σύνθεσης ή λειτουργίας του μικροβιώματος. Τα τρία κύρια χαρακτηριστικά της δυσβίωσης, τα οποία μπορεί να εμφανιστούν μεμονωμένα ή μαζί, είναι:
Μείωση της μικροβιακής ποικιλομορφίας
Απώλεια ωφέλιμων μικροβίων
Υπερβολική ανάπτυξη επιβλαβών ή ευκαιριακών μικροβίων
Αυτές οι αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε πολύ διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με το πού συμβαίνουν. Για παράδειγμα, η απώλεια της μικροβιακής ποικιλίας στο έντερο μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο, συμβάλλοντας σε αλλαγές της διάθεσης ή σε προβλήματα μνήμης, ενώ η υπερβολική ανάπτυξη βακτηρίων στο δέρμα μπορεί να προκαλέσει έκζεμα. Κάθε σύστημα του σώματος που συνδέεται με το μικροβίωμα μπορεί να παρουσιάσει το δικό του είδος μικροβιακής ανισορροπίας.
Η δυσβίωση μπορεί επίσης να εμφανιστεί όταν τα μικρόβια καταλήγουν σε μέρη όπου δεν ανήκουν. Σε άτομα με ηπατική νόσο, όπως η κίρρωση, τα βακτήρια του στόματος μπορεί να μεταναστεύσουν στο έντερο και να διαταράξουν τη μικροβιακή ισορροπία του. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η υπερβολική ανάπτυξη βακτηρίων στο λεπτό έντερο, όπου βακτήρια που βρίσκονται κανονικά στο παχύ έντερο αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται στο λεπτό έντερο. Ενώ αυτά τα μικρόβια δεν είναι επιβλαβή στη συνήθη θέση τους, η παρουσία τους σε λάθος περιοχή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως φούσκωμα, κοιλιακό άλγος και μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών ουσιών.
Η σχέση μεταξύ δυσβίωσης και νόσου είναι συχνά αμφίδρομη. Οι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη νόσων, όπως παρατηρείται σε παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 1 και η νόσος του Πάρκινσον. Ωστόσο, η δυσβίωση μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως αντίδραση σε αλλαγές στο εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού που προκαλούνται από νόσο.
Διάφοροι παράγοντες μπορούν να αλλοιώσουν το μικροβίωμα, συμβάλλοντας στη δυσβίωση, όπως:
Ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2
Υποκείμενες παθήσεις όπως φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, παχυσαρκία και χρόνια ηπατική νόσος
Συνήθειες όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και η έλλειψη ύπνου
Σωματικό ή συναισθηματικό στρες, συμπεριλαμβανομένων τραυμάτων, χειρουργικών επεμβάσεων ή χρόνιας έντασης
Κακή υγιεινή ή υπερβάλλουσα απολύμανση
Κακή διατροφή — υψηλή σε ζωικές πρωτεΐνες, ανθυγιεινά λίπη, σάκχαρα και επεξεργασμένα τρόφιμα και χαμηλή σε φυτικές ίνες
Πρόσθετα τροφίμων, όπως αντιμικροβιακά συντηρητικά, θειικά άλατα και θειώδη άλατα, γαλακτωματοποιητές και τεχνητά γλυκαντικά
Αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα, όπως στατίνες, αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και αντικαταθλιπτικά
Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης δυσβίωσης:
Η γενετική μπορεί να παίζει μικρό ρόλο στην ευαισθησία
Η καισαρική τομή, που συχνά συνοδεύεται από λήψη αντιβίωσης, μπορεί να καθυστερήσει την υγιή αποικιοποίηση των μικροβίων
Η διατροφή με γάλα σε σκόνη στερείται των πρεβιοτικών και προβιοτικών του μητρικού γάλακτος, μειώνοντας τη μικροβιακή ποικιλομορφία
Η κακή διατροφή της μητέρας ή η δυσβίωση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για το μωρό
Οι περιβαλλοντικές τοξίνες, όπως τα φυτοφάρμακα, η ατμοσφαιρική ρύπανση και οι ενδοκρινικοί διαταράκτες, που μεταβάλλουν το pH του εντέρου και τη λειτουργία των μικροβίων
Ορμονικές αλλαγές κατά την εφηβεία, την εγκυμοσύνη ή την εμμηνόπαυση
Το διαρρέον έντερο επιτρέπει στα βακτήρια και σε άλλες ουσίες να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας φλεγμονή που επιδεινώνει τη μικροβιακή ανισορροπία
Η χαμηλή παραγωγή βουτυρικού οξέος — μιας ένωσης που παράγεται όταν τα βακτήρια του εντέρου διασπούν τις ίνες — αποδυναμώνει την προστασία του εντερικού τοιχώματος
Συμπτώματα και σημάδια
Πολλοί άνθρωποι συνδέουν τη δυσβίωση με προβλήματα του εντέρου, αλλά το μικροβίωμα του σώματος εκτείνεται πέρα από το έντερο. Μικροβιακές κοινότητες — συμπεριλαμβανομένων βακτηρίων, ιών, μυκήτων και άλλων — κατοικούν επίσης στο δέρμα, στο στόμα και στον κόλπο. Τα βακτηριακά κύτταρα στο σώμα είναι σχεδόν ίσα σε αριθμό με τα ανθρώπινα κύτταρα, και το συλλογικό γονιδίωμά τους υπερτερεί του ανθρώπινου γονιδιώματος κατά σχεδόν 100 φορές.
Όταν αυτές οι κοινότητες είναι σε ανισορροπία, τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν με απροσδόκητους τρόπους. Η ανισορροπία μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, να διαταράξει τα ανοσολογικά σήματα, να αποδυναμώσει τις προστατευτικές μεμβράνες του εντέρου ή του δέρματος ή να προκαλέσει εκτεταμένη φλεγμονή. Αυτές οι διαταραχές μπορούν να οδηγήσουν σε ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων που μπορεί να φαίνονται άσχετα, ανάλογα με την πληγείσα περιοχή και τη φύση της ανισορροπίας.
Μερικές φορές, η δυσβίωση εμφανίζεται χωρίς εμφανή συμπτώματα, επηρεάζοντας σιωπηλά την υγεία και αυξάνοντας την πιθανότητα ανάπτυξης νόσων.
Τα αρχικά σημάδια δυσβίωσης παραπέμπουν σε γαστρεντερικές διαταραχές:
Κακοσμία ή κακή αναπνοή
Αέρια
Φούσκωμα
Διατροφικές δυσανεξίες ή ευαισθησίες
Κοιλιακές κράμπες
Διάρροια
Βλέννα στα κόπρανα
Πέρα από το πεπτικό σύστημα, η δυσβίωση μπορεί να προκαλέσει μια ποικιλία συμπτωμάτων που μπορεί να μην φαίνονται συνδεδεμένα στην αρχή:
Ουρογεννητικά συμπτώματα, όπως κνησμός ή έκκριση από τον κόλπο
Δερματολογικά συμπτώματα, όπως δερματικά εξανθήματα ή ερυθρότητα
Προβλήματα στοματικής υγείας, όπως τερηδόνα ή αιμορραγία των ούλων
Συστηματικά συμπτώματα, όπως επίμονη κόπωση
Η δυσβίωση μπορεί επίσης να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική ευεξία, συμβάλλοντας στην κατάθλιψη, το άγχος και τις γνωστικές δυσκολίες, όπως προβλήματα μνήμης ή διανοητική ομίχλη.
Διάφοροι τύποι δυσβίωσης
Η δυσβίωση μπορεί να ταξινομηθεί με διάφορους τρόπους: ανάλογα με την τοποθεσία, την αιτία ή τις αλληλένδετες οδούς που συνδέουν το έντερο με άλλα όργανα, όπως ο άξονας έντερο-εγκέφαλος ή ο άξονας έντερο-ήπαρ. Μέσω αυτών των οδών, η δυσβίωση σε μια περιοχή μπορεί να επηρεάσει και άλλες περιοχές.
Εντερική δυσβίωση
Ο πιο συνηθισμένος και καλά μελετημένος τύπος δυσβίωσης, που περιλαμβάνει ανισορροπίες στο μικροβίωμα του εντέρου που συμβάλλουν σε φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και άλλες γαστρεντερικές διαταραχές.
Στοματική δυσβίωση
Εμφανίζεται στο στόμα και μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπως ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα και άλλα προβλήματα στοματικής υγείας.
Κολπική δυσβίωση του κόλπου
Περιλαμβάνει ανισορροπίες στο μικροβίωμα του κόλπου, με πιο αξιοσημείωτη τη βακτηριακή κολπίτιδα.
Δερματική δυσβίωση
Περιλαμβάνει ανισορροπίες στο μικροβίωμα του δέρματος, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν σε παθήσεις όπως το έκζεμα και η ακμή.
Πώς διαγιγνώσκεται η δυσβίωση;
Η έλλειψη διαγνωστικών κατευθυντήριων γραμμών και ενός σαφούς κλινικού ορισμού της δυσβίωσης καθιστούν δύσκολη τη διάγνωση. Οι εργαστηριακές μέθοδοι επίσης ποικίλλουν, δυσχεραίνοντας τη σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ διαφορετικών εργαστηρίων. Η δυσβίωση περιλαμβάνει πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μικροβίων, των παραπροϊόντων τους (μεταβολίτες) και του ανθρώπινου ξενιστή. Η αναγνώριση της δυσβίωσης απαιτεί συχνά εξειδικευμένες εξετάσεις και ερμηνεία από ειδικούς. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι επαγγελματίες υγείας ενδέχεται να μην γνωρίζουν τις διαθέσιμες εξετάσεις ή να μην είναι σίγουροι για τον τρόπο αποτελεσματικής χρήσης τους.
Βασικές εξετάσεις
Καλλιέργεια κοπράνων: Ανιχνεύει επιβλαβή βακτήρια, αλλά συχνά δεν αποτυπώνει την ευρύτερη μικροβιακή εικόνα
Δοκιμασία αναπνοής: Βοηθά στον εντοπισμό της βακτηριακής υπερανάπτυξης, ιδιαίτερα της βακτηριακής υπερανάπτυξης του λεπτού εντέρου
Ενδοσκόπηση/κολονοσκόπηση: Προσφέρει άμεση οπτική απεικόνιση του εντέρου, αλλά δεν αξιολογεί τη μικροβιακή ισορροπία
Εξετάσεις Λειτουργικής Ιατρικής
Πλήρης ανάλυση κοπράνων: Αξιολογεί τη βακτηριακή ισορροπία, τους δείκτες φλεγμονής
Εξετάσεις εντερικής διαπερατότητας: Μετρά την «διαρροή του εντέρου» μέσω δειγμάτων αίματος ή κοπράνων
Εξέταση οργανικών οξέων: Δείχνει τη μικροβιακή δραστηριότητα με βάση τους μεταβολίτες στα ούρα
Εξέταση ευαισθησίας σε τρόφιμα: Προσδιορίζει τα τρόφιμα που μπορεί να συμβάλλουν στη δυσλειτουργία του εντέρου
Αυτές οι εξειδικευμένες εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν στην ανίχνευση ανισορροπιών στα βακτήρια του εντέρου που μπορεί να μην εντοπίζονται με τις τυπικές εξετάσεις.
Πιθανές επιπλοκές
Η δυσβίωση συμβάλλει σε μια σειρά επιπλοκών, προωθώντας χρόνια, χαμηλού βαθμού φλεγμονή, αποδυναμώνοντας τους φραγμούς στα βλεννογόνα και διαταράσσοντας την ανοσολογική και μεταβολική λειτουργία. Όταν τα επιβλαβή μικρόβια υπερισχύουν των ωφελίμων, μπορεί να αναπτυχθεί ή να επιδεινωθεί μια ασθένεια.
Αν και δεν είναι πάντα η βασική αιτία, η δυσβίωση μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα, να επιταχύνει την εξέλιξη ή να παρεμποδίσει την ανάρρωση. Ορισμένες επιπλοκές εμφανίζονται τοπικά, ενώ άλλες αντανακλούν συστηματικές επιδράσεις σε ολόκληρο τον οργανισμό.
Οι ακόλουθες παθήσεις έχουν επίσης συσχετιστεί με τη δυσβίωση:
Στο στόμα: Ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα, τερηδόνα, στοματική καντιντίαση
Στο γαστρεντερικό σύστημα: Ελκώδης κολίτιδα, νόσος του Crohn, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, γαστρεντερίτιδα
Στο νευροαναπτυξιακό και νευροφλεγμονώδες σύστημα: Μηνιγγίτιδα, εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος του Parkinson, διαταραχές του αυτιστικού φάσματος
Στο καρδιαγγειακό σύστημα: Κολπική μαρμαρυγή, ενδοκαρδίτιδα
Μεταβολικές: Αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτης τύπου 2, παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία (ανισορροπία των λιπιδίων στο αίμα)
Αυτοάνοσες παθήσεις: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματική σκλήρυνση, σύνδρομο Sjögren, αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, διαβήτης τύπου 1, σκλήρυνση κατά πλάκας
Καρκίνος: Γυναικολογικός, ορθοκολικός, δερματικός και πνευμονικός καρκίνος
Άλλες συστηματικές επιπλοκές
Ενδοτοξιναιμία: Μια κατάσταση στην οποία βακτηριακές τοξίνες, όπως οι λιποπολυσακχαρίτες, διαρρέουν στην κυκλοφορία του αίματος λόγω διαταραχής του εντερικού φραγμού, προκαλώντας εκτεταμένη φλεγμονή.
Οστική απορρόφηση: Οι φλεγμονώδεις κυτοκίνες και η μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών ουσιών μπορεί να αυξήσουν την οστική διάσπαση και να συμβάλουν στην οστική απώλεια με την πάροδο του χρόνου.
Θεραπείες
Οι συμβατικές ιατρικές προσεγγίσεις για τη θεραπεία της δυσβίωσης επικεντρώνονται κυρίως στην αντιμετώπιση σοβαρών ανισορροπιών ή λοιμώξεων.
Οι στρατηγικές θεραπείας περιλαμβάνουν συνήθως:
Απομάκρυνση επιβλαβών στελεχών
Τα αντιβιοτικά συνταγογραφούνται για βακτηριακές λοιμώξεις βάσει του τύπου και της θέσης της λοίμωξης. Τα αντιμυκητιασικά χρησιμοποιούνται για την υπερβολική ανάπτυξη μυκήτων, όπως οι λοιμώξεις από Candida.
Μεταμόσχευση μικροβιώματος κοπράνων (FMT)
Η FMT είναι εξαιρετικά αποτελεσματική και έχει εγκριθεί για τη θεραπεία επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων από Clostridioides difficile, επίσης γνωστές ως C. diff, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή διάρροια και φλεγμονή του παχέος εντέρου. Η FMT περιλαμβάνει τη μεταφορά κοπράνων από έναν υγιή δότη στο έντερο του ασθενούς μέσω κολονοσκόπησης, κλύσματος ή καψουλών από το στόμα.
Αντιμετώπιση της δυσβολίας που προκαλείται από φάρμακα
Εάν υπάρχει υποψία ότι ένα φάρμακο προκαλεί δυσβολία, οι γιατροί μπορεί να συστήσουν τη διακοπή ή την τροποποίηση της θεραπείας μέχρι να αποκατασταθεί η μικροβιακή ισορροπία.
Θεραπεία μικροβιακών μεταβολικών οδών
Αυτή η αναδυόμενη προσέγγιση χρησιμοποιεί φαρμακευτικά προϊόντα για να επηρεάσει τη μικροβιακή δραστηριότητα, ενισχύοντας τα ευεργετικά αποτελέσματα και καταστέλλοντας τα επιβλαβή. Χρησιμοποιούνται φάρμακα για να εμποδίσουν τις μεταβολικές οδούς των επιβλαβών μικροβιακών υποπροϊόντων.
Προβιοτικά
Οι συμβατικοί ιατροί χρησιμοποιούν προβιοτικά, αλλά οι περιορισμένες κλινικές οδηγίες και η έλλειψη κανονισμών του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) περιορίζουν την εφαρμογή τους. Η αποτελεσματικότητα ποικίλλει ανάλογα με το στέλεχος — μια διάκριση που δεν αναγνωρίζουν όλοι οι κλινικοί γιατροί — επομένως η επιλογή του στελέχους, η σύνθεση και η δοσολογία πρέπει να καθοδηγούνται από έναν έμπειρο επαγγελματία και να εξατομικεύονται με βάση την ανάλυση των κοπράνων, τη γενετική και τα φάρμακα.
Ενώ οι συμβατικές θεραπείες, όπως η χρήση αντιβιοτικών, μπορεί να είναι αποτελεσματικές για οξείες λοιμώξεις ή σοβαρή δυσβίωση, συχνά δεν αντιμετωπίζουν τις υποκείμενες αιτίες ή δεν υποστηρίζουν τη μακροπρόθεσμη μικροβιακή ισορροπία. Αυτός ο περιορισμός υπογραμμίζει την ανάγκη για μια πιο ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση της δυσβίωσης.
Φυσικές προσεγγίσεις
Η εξάλειψη της δυσβίωσης απαιτεί κάτι περισσότερο από την απλή απομάκρυνση των επιβλαβών βακτηρίων ή την αντικατάσταση του μικροβιώματος. Χωρίς αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής, οι βελτιώσεις συνήθως είναι προσωρινές. Οι πιο αποτελεσματικές φυσικές στρατηγικές επικεντρώνονται στην αποκατάσταση της ισορροπίας δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο μπορούν να αναπτυχθούν τα ευεργετικά μικρόβια, ξεκινώντας από τα τρόφιμα που τρώμε.
Η διατροφική οδός προς ένα υγιές μικροβίωμα
Η διατροφή αποτελεί την κύρια πηγή της μικροβιακής χλωρίδας του σώματος, μια αρχή που τονίζεται από τα παραδοσιακά συστήματα ιατρικής, όπως η κινεζική ιατρική και η αγιουρβέδα. Η σύγχρονη έρευνα επιβεβαιώνει ότι οι αλλαγές στην πρόσληψη μακροθρεπτικών συστατικών, όπως οι πρωτεΐνες, τα λίπη και οι υδατάνθρακες, μπορούν να μεταβάλλουν γρήγορα το μικροβίωμα του εντέρου. Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε απλά σάκχαρα είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς, καθώς μπορούν να βλάψουν το εντερικό φράγμα, να προκαλέσουν φλεγμονή και να διαταράξουν το μεταβολισμό. Αυτές οι επιδράσεις τείνουν να ευνοούν τη δυσβίωση.
Απλές αλλαγές στη διατροφή μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το μικροβίωμα. Τόσο η μεσογειακή όσο και η αλκαλική διατροφή υποστηρίζονται από την έρευνα. Αν και διαφέρουν ως προς τη δομή και το επιστημονικό βάθος, έχουν κοινά βασικά χαρακτηριστικά που προάγουν τη μικροβιακή ισορροπία.
Η μεσογειακή διατροφή
Γνωστή για τα αντιφλεγμονώδη οφέλη της και τη θετική επίδραση στην υγεία του εντέρου, η μεσογειακή διατροφή έχει δείξει ότι αυξάνει τη μικροβιακή ποικιλομορφία, προάγει τα ωφέλιμα βακτήρια και μειώνει τα επιβλαβή στελέχη. Δίνει έμφαση στα εξής:
Μέτρια κατανάλωση ψαριών, πουλερικών και γαλακτοκομικών
Περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένων τροφίμων
Υγιεινά λίπη, ιδιαίτερα μονοακόρεστα λίπη από ελαιόλαδο και ωμέγα-3 από λιπαρά ψάρια
Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, οι οποίες τροφοδοτούν τα μικρόβια που διασπούν τους σύνθετους υδατάνθρακες. Αυτή η διαδικασία ενισχύει την παραγωγή βραχείας αλυσίδας λιπαρών οξέων, τα οποία υποστηρίζουν την υγεία του εντέρου. Οι πολυφαινόλες σε τρόφιμα όπως το ελαιόλαδο και το κρασί λειτουργούν επίσης ως προβιοτικά, τρέφοντας τα ευεργετικά μικρόβια. Επιπλέον, αυτά τα υγιεινά λίπη έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και βοηθούν στην προώθηση της μικροβιακής ισορροπίας.
Η αλκαλική διατροφή
Η αλκαλική διατροφή επικεντρώνεται σε τρόφιμα που δημιουργούν αλκαλοποιητικές ουσίες, μειώνοντας την οξύτητα στο σώμα. Αν και το pH του αίματος ρυθμίζεται αυστηρά από τον οργανισμό, το pH των ούρων μπορεί να αλλάξει ανάλογα με τη διατροφή και ελέγχεται με τη χρήση ταινιών pH.
Η έρευνα σχετικά με τις άμεσες επιδράσεις της αλκαλικής διατροφής στο μικροβίωμα είναι πιο περιορισμένη από την έρευνα σχετικά με τη μεσογειακή διατροφή, και η επίδρασή της σε συγκεκριμένα βακτηριακά στελέχη φαίνεται μικτή. Ωστόσο, ορισμένα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα αλκαλικά περιβάλλοντα υποστηρίζουν μια πιο υγιή μικροβιακή ισορροπία, ενώ τα επιβλαβή βακτήρια είναι πιο πιθανό να αναπτύσσονται σε όξινες συνθήκες.
Τα αντιφλεγμονώδη τρόφιμα της αλκαλικής διατροφής συνάδουν επίσης με τη διαχείριση της δυσβίωσης, δίνοντας έμφαση στα εξής:
Υψηλή πρόσληψη φρούτων, λαχανικών, ξηρών καρπών και σπόρων
Περιορισμένη πρόσληψη τροφών που σχηματίζουν οξέα, όπως κρέας, γαλακτοκομικά και ραφιναρισμένα δημητριακά
Φυτικά λίπη από πηγές όπως οι ξηροί καρποί, οι σπόροι και τα αβοκάντο
Τα 5 βήματα της λειτουργικής ιατρικής
Ενώ η διατροφή παίζει κεντρικό ρόλο στην υγεία των μικροβίων, η αποκατάσταση της ισορροπίας σε όλο το σώμα συχνά απαιτεί πρόσθετη υποστήριξη. Οι επαγγελματίες της λειτουργικής ιατρικής χρησιμοποιούν συνήθως ένα ευέλικτο πλαίσιο, που στοχεύει στις βασικές αιτίες της δυσβίωσης και προάγει τη μακροπρόθεσμη ισορροπία μέσω πέντε βασικών βημάτων: απομάκρυνση, αντικατάσταση, επαναφορά, αποκατάσταση και εξισορρόπηση.
1. Απομάκρυνση
Το πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της ισορροπίας είναι η εξάλειψη των μικροβιακών διαταρακτών που συμβάλλουν στη δυσβίωση. Αυτοί περιλαμβάνουν παθογόνα μικρόβια, φλεγμονώδεις παράγοντες, περιβαλλοντικές τοξίνες και προϊόντα προσωπικής φροντίδας που βλάπτουν τα τοπικά μικροβιακά οικοσυστήματα. Συνηθισμένοι διαταράκτες του μικροβιώματος και τρόποι απομάκρυνσής τους είναι:
Επιβλαβή μικρόβια: Φυσικά φάρμακα όπως το σκόρδο, η φλούδα ροδιού ή το εκχύλισμα πράσινου τσαγιού μπορεί να είναι επιλογές για την απομάκρυνσή τους. Ζητήστε επαγγελματική καθοδήγηση πριν χρησιμοποιήσετε ισχυρότερα βότανα.
Διατροφικοί παράγοντες: Περιορίστε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα πρόσθετα και το αλκοόλ.
Φάρμακα: Συζητήστε με τον γιατρό σας για τη μείωση των φαρμάκων που επηρεάζουν τα βακτήρια του εντέρου.
Περιβαλλοντικές τοξίνες: Ελαχιστοποιήστε την έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, τα φυτοφάρμακα και τον καπνό. Εξετάστε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσετε έναν καθαριστή αέρα εσωτερικού χώρου και επιλέγετε βιολογικά προϊόντα.
Προϊόντα που ερεθίζουν το δέρμα: Αποφύγετε τα σκληρά σαπούνια και την υπερβολική χρήση απολυμαντικών. Επιλέξτε απαλά προϊόντα χωρίς άρωμα.
Φροντίδα του στόματος: Τα αντισηπτικά στοματικά διαλύματα σκοτώνουν τόσο τα επιβλαβή όσο και τα ωφέλιμα βακτήρια. Αντικαταστήστε τα με διαλύματα φιλικά προς το μικροβίωμα που περιέχουν ξυλιτόλη, αιθέρια έλαια ή φυτικά εκχυλίσματα όπως πράσινο τσάι ή γαρύφαλλο. Το oil pulling με λάδι καρύδας μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση των επιβλαβών βιομεμβρανών και στη διατήρηση της μικροβιακής ισορροπίας.
Προϊόντα γυναικείας υγιεινής: Αποφύγετε τις κολπικές πλύσεις και τα αρωματισμένα ή χημικά προϊόντα περιόδου. Επιλέξτε βιολογικά, άοσμα προϊόντα για την προστασία του μικροβιώματος του κόλπου.
2. Αντικατάσταση
Αυτό το βήμα επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των στοιχείων που λείπουν και υποστηρίζουν την πέψη και τη διατροφή των μικροβίων. Η δυσβίωση συχνά αναπτύσσεται ή επιμένει όταν η πεπτική λειτουργία είναι μειωμένη ή όταν λείπουν βασικά θρεπτικά συστατικά. Η αντικατάσταση των πεπτικών εκκρίσεων, των θρεπτικών συστατικών που υποστηρίζουν το πεπτικό σύστημα και των θεραπευτικών ενώσεων βοηθά στη δημιουργία ενός εσωτερικού περιβάλλοντος όπου τα ευεργετικά μικρόβια μπορούν να αναπτυχθούν.
Πρωτεϊνικά ένζυμα και υποστήριξη της χολής: Η χαμηλή οξύτητα του στομάχου, η ανεπαρκής παραγωγή πεπτικών ενζύμων ή η αργή ροή της χολής επηρεάζουν την πέψη και συμβάλλουν στη μικροβιακή ανισορροπία. Συμπληρωματικά ένζυμα ή υποστηρικτικά της χολής, όπως η χολή βοδιού ή τα πεπτικά πικρά, μπορούν να βελτιώσουν την πέψη, αν χρειάζεται.
Θρεπτικά συστατικά που ενδέχεται να εξαντληθούν σε περίπτωση δυσβίωσης: Η ανεπάρκεια σε ψευδάργυρο, μαγνήσιο, βιταμίνες Α και D, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και σίδηρο μπορεί να βλάψουν τη λειτουργία του φραγμού, να αλλοιώσουν τη μικροβιακή σύνθεση και να διαταράξουν τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι εξετάσεις θρεπτικών συστατικών αναδεικνύουν ελλείψεις και τις ανάγκες του κάθε οργανισμού.
Τρόφιμα που θεραπεύουν το έντερο: Ο ζωμός οστών παρέχει κολλαγόνο, γλουταμίνη και μέταλλα που υποστηρίζουν την ακεραιότητα του εντερικού βλεννογόνου.
Φυτικές ενώσεις που ενισχύουν τις πεπτικές εκκρίσεις: Πικρά βότανα όπως η γεντιανή, η πικραλίδα και η αγκινάρα μπορούν να διεγείρουν το στομαχικό οξύ, τη χολή και τα παγκρεατικά ένζυμα, βοηθώντας στην πέψη των τροφών και υποστηρίζοντας τη μικροβιακή ισορροπία.
3. Επαναφορά
Επαναφέρετε τα ευεργετικά μικρόβια μέσω της διατροφής ή των συμπληρωμάτων.
Προβιοτικά και ζυμωμένα τρόφιμα: Ενώ τα προβιοτικά συμπληρώματα μπορούν να είναι χρήσιμα, οι διατροφικές πηγές παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Τα ζυμωμένα τρόφιμα, όπως το λάχανο τουρσί, το κίμτσι και τα τουρσί καρότα ή παντζάρια, προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα ζωντανών μικροβίων και πρεβιοτικών ινών που βοηθούν στη θρέψη των ωφέλιμων βακτηρίων. Αυτά τα μικρόβια μπορούν επίσης να προωθήσουν την παραγωγή βραχείας αλυσίδας λιπαρών οξέων και οργανικών οξέων που υποστηρίζουν την υγεία του εντέρου.
Πρεβιοτικά: Ενώ τα προβιοτικά στελέχη συχνά δεν αποικίζουν το έντερο μακροπρόθεσμα, τα πρεβιοτικά τροφοδοτούν τα ευεργετικά μικρόβια που ήδη υπάρχουν. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική, καθώς υποστηρίζει το υπάρχον μικροβιακό οικοσύστημα. Πηγές πρεβιοτικών είναι οι φυτικές ίνες και τα συμπληρώματα όπως η ινουλίνη, το αλεύρι λιναριού, ο φλοιός ψυλλίου, οι φρουκτοολιγοσακχαρίτες και οι γαλακτοολιγοσακχαρίτες.
4. Αποκατάσταση
Αποκαταστήστε την ακεραιότητα του φραγμού και μειώστε τη φλεγμονή.
Τα θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν τα κύτταρα του εντερικού βλεννογόνου περιλαμβάνουν L-γλουταμίνη, καρνοσίνη ψευδαργύρου, ωμέγα-3, κολλαγόνο και βιταμίνες Α και D.
Βότανα όπως η καμέλια σινένσις από το μαύρο τσάι, η γλυκυρριζίνη, η ρίζα αλθέας και το τζίντζερ μπορούν να καταπραΰνουν τη φλεγμονή και να προάγουν την επούλωση του βλεννογόνου.
Τα βραχείας αλυσίδας λιπαρά οξέα, όπως το βουτυρικό, το προπιονικό και το οξικό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συμπληρώματα για τη μείωση της φλεγμονής και την υποστήριξη της επιθηλιακής αποκατάστασης, ειδικά σε περίπτωση εξάντλησης των βακτηρίων που παράγουν βουτυρικό οξύ.
Οι πολυφαινόλες, όπως η ρεσβερατρόλη, η κερσετίνη, η κουρκουμίνη και η επιγαλλοκατεχίνη γαλλική, μπορούν να υποστηρίξουν την επούλωση του εντέρου. Η ρεσβερατρόλη μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση του τριμεθυλαμίνης Ν-οξειδίου, μιας ένωσης που συνδέεται με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
5. Εξισορρόπηση
Αντιμετωπίστε τους παράγοντες του τρόπου ζωής που επηρεάζουν το μικροβίωμα, όπως η διαχείριση του στρες και ο ύπνος. Ο χρόνος που περνάτε στην ύπαιθρο και η σωματική δραστηριότητα μπορούν να αυξήσουν την έκθεση σε διάφορους μικροοργανισμούς. Η επαφή με φυσικά στοιχεία, όπως το χώμα και τα φυτά, μπορεί να εισαγάγει ευεργετικά μικρόβια στο δέρμα και να ενισχύσει την ποικιλομορφία του μικροβιώματος του δέρματος. Έρευνες δείχνουν ότι ο χρόνος που περνάτε σε αστικούς χώρους πρασίνου μπορεί να βελτιώσει την ποικιλομορφία των μικροβίων του δέρματος και της μύτης και να επηρεάσει τη συνολική σύνθεση του μικροβιώματος.
Ενώ πολλές από αυτές τις προσεγγίσεις μπορούν να εφαρμοστούν από εσάς, ορισμένα βήματα πρέπει να καθοδηγούνται από εξειδικευμένο επαγγελματία για να διασφαλιστεί η ασφάλεια, να προσαρμοστούν οι παρεμβάσεις στις ατομικές ανάγκες και να βελτιωθούν τα αποτελέσματα.
Διάθεση και δυσβίωση
Ακριβώς όπως το εύφορο έδαφος καθορίζει αν οι σπόροι θα αναπτυχθούν ή θα μαραθούν, το εσωτερικό περιβάλλον του σώματος — το βιοχημικό περιβάλλον — επηρεάζει ποια μικρόβια θα αναπτυχθούν, θα αγωνιστούν ή θα γίνουν επιβλαβή. Η νοοτροπία βοηθά στη διαμόρφωση αυτού του εδάφους μετατρέποντας τις σκέψεις σε βιοχημικά σήματα, όπως ορμόνες και νευροδιαβιβαστές, που επηρεάζουν τη μικροβιακή ισορροπία. Οι επίμονες αρνητικές σκέψεις ή η συναισθηματική ένταση συμβάλλουν στο ψυχολογικό στρες, την αντίδραση του σώματος σε αντιληπτές απειλές ή πιέσεις.
Το ψυχολογικό στρες ενεργοποιεί μια ορμόνη που ονομάζεται παράγοντας απελευθέρωσης κορτικοτροπίνης (CRF), η οποία μπορεί να διαταράξει το μικροβίωμα του εντέρου. Η CRF αυξάνει τα επίπεδα της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που αποδυναμώνει τις στενές συνδέσεις μεταξύ των Ως αποτέλεσμα, το έντερο γίνεται πιο διαπερατό, επιτρέποντας τη διαφυγή βακτηρίων και άλλων ουσιών. Το στρες μειώνει επίσης τη μικροβιακή ποικιλομορφία, μειώνει τα επίπεδα ωφέλιμων βακτηρίων όπως το Lactobacillus και το Bifidobacterium και μειώνει τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, δημιουργώντας ένα έδαφος που ευνοεί τη δυσβίωση.
Το στρες υπονομεύει περαιτέρω τις άμυνες του εντέρου μειώνοντας την παραγωγή βλεννίνης και καταστέλλοντας τα επίπεδα της εκκριτικής IgA (sIgA) στο έντερο και στο στόμα. Η βλεννίνη αποτελεί μέρος του προστατευτικού στρώματος βλέννας που εμποδίζει τα επιβλαβή μικρόβια να προσκολληθούν στο εντερικό τοίχωμα. Η sIgA συνδέεται με τους παθογόνους παράγοντες και τους εμποδίζει να αποικίσουν. Αποδυναμώνοντας αυτά τα προστατευτικά φράγματα, το στρες αναδιαμορφώνει το εσωτερικό περιβάλλον, διευκολύνοντας την προσκόλληση ορισμένων μικροβίων, την παθογένειά τους και τη συμβολή τους στη δυσβίωση.
Το έντερο, ο εγκέφαλος και το μικροβίωμα είναι βαθιά αλληλένδετα, σχηματίζοντας έναν δυναμικό κύκλο ανατροφοδότησης στον οποίο το καθένα επηρεάζει τα άλλα. Το άγχος και η νοοτροπία μπορούν να αλλάξουν τη λειτουργία του εντέρου, ενώ οι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση, τη συμπεριφορά και τη γνωστική υγεία. Έρευνες υποδηλώνουν ότι ορισμένα προβιοτικά μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των επιπτώσεων του άγχους, να υποστηρίξουν την αποκατάσταση του εντερικού βλεννογόνου και να βελτιώσουν τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος — μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της δυσβίωσης.
Ενώ τα στοχευμένα προβιοτικά προσφέρουν έναν τρόπο για την επαναφορά της ισορροπίας του μικροβιώματος, η νοοτροπία παραμένει ένα ισχυρό εργαλείο για την ανάρρωση. Μια ήρεμη, σταθερή νοοτροπία ενισχύει την ανθεκτικότητα, βοηθώντας στην αποκατάσταση και προστασία του εσωτερικού περιβάλλοντος, ακόμη και σε περιόδους συνεχούς στρες. Έρευνες έχουν δείξει ότι πρακτικές όπως η γνωστική θεραπεία βασισμένη στην ενσυνειδητότητα και η αναπνοή μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή, να υποστηρίξουν τη μικροβιακή ποικιλομορφία και να βελτιώσουν τον τόνο του πνευμονογαστρικού νεύρου, ένα μέτρο του ρόλου του πνευμονογαστρικού νεύρου στην επικοινωνία μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου.
Η νοοτροπία επηρεάζει επίσης την πέψη, έναν άλλο βασικό παράγοντα της μικροβιακής ισορροπίας. Το χρόνιο στρες ή η συναισθηματική ένταση μπορούν να διαταράξουν τη ρύθμιση του νευρικού συστήματος όσον αφορά τα οξέα του στομάχου, τα ένζυμα και την κινητικότητα του εντέρου. Αντίθετα, μια χαλαρή κατάσταση υποστηρίζει την αποτελεσματική πέψη, την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και την αποβολή, επηρεάζοντας την υγεία του μικροβιώματος.
Με την πάροδο του χρόνου, η μετάβαση από μια κατάσταση χρόνιου στρες σε μια κατάσταση μεγαλύτερης ηρεμίας και ανθεκτικότητας δημιουργεί ένα πιο φιλόξενο εσωτερικό περιβάλλον, όπου τα ευεργετικά μικρόβια μπορούν να αναπτυχθούν και η δυσβίωση μπορεί να αρχίσει να επιλύεται.
Πρόληψη
Αν και οι αιτίες της δυσβίωσης είναι πολλές και πολύπλοκες, πολλές από αυτές μπορούν να προληφθούν εύκολα. Η λήψη προληπτικών μέτρων καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της μικροβιακής ισορροπίας, στη διατήρηση ενός προστατευτικού φραγμού του εντέρου και στη μείωση της φλεγμονής, υποστηρίζοντας έτσι τη μακροπρόθεσμη υγεία. Ακολουθούν πρακτικές στρατηγικές για την υποστήριξη ενός υγιούς μικροβιώματος σε διαφορετικές φάσεις της ζωής:
Εγκυμοσύνη και γέννηση
Τα πρώτα βήματα προς την πρόληψη ξεκινούν πριν από τη γέννηση. Το μικροβίωμα της μητέρας διαμορφώνει τη μικροβιακή βάση του παιδιού της.
Εστιάστε σε μια διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, ολικής αλέσεως και πλούσια σε φυτικές ίνες για να υποστηρίξετε το μικροβίωμα της μητέρας.
Ενσωματώστε προβιοτικά ή πρεβιοτικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όταν είναι κατάλληλο.
Επιλέξτε τον φυσιολογικό τοκετό, εάν είναι δυνατόν, και δώστε προτεραιότητα στην άμεση επαφή δέρματος με δέρμα.
Επεκτείνετε τον αποκλειστικό θηλασμό για έξι μήνες ή περισσότερο, όταν είναι εφικτό.
Βρεφική και παιδική ηλικία
Τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι μια κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη του μικροβιώματος, καθώς θέτουν τις βάσεις για μια υγιή ζωή.
Περιορίστε τη χρήση αντιβιοτικών σε περιπτώσεις που είναι ιατρικά απαραίτητη.
Ενθαρρύνετε το παιχνίδι σε εξωτερικούς χώρους και την επαφή με κατοικίδια ζώα για να ενισχύσετε την έκθεση στα μικρόβια.
Μειώστε την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων με προσθήκη.
Χρησιμοποιείτε σαπούνια χωρίς αρώματα και ελαχιστοποιήστε τα αντιμικροβιακά προϊόντα.
Εφηβεία έως ενηλικίωση
Καθώς διαμορφώνονται η ανεξαρτησία και οι συνήθειες του τρόπου ζωής, το ίδιο συμβαίνει και με τα μακροπρόθεσμα μικροβιακά πρότυπα.
Διατηρήστε σταθερή στοματική υγιεινή, συμπεριλαμβανομένου του βουρτσίσματος και της χρήσης οδοντικού νήματος.
Υιοθετήστε διατροφικές συνήθειες που συνάδουν με τις αρχές της μεσογειακής και αλκαλικής διατροφής.
Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ, αποφύγετε το παθητικό κάπνισμα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής
Ανεξάρτητα από την ηλικία, ορισμένες συνήθειες έχουν καθολική προστατευτική δράση.
Ενσωματώστε πρακτικές που μειώνουν το άγχος, όπως η προσευχή, η ενσυνειδητότητα, η βαθιά αναπνοή ή ο χρόνος στη φύση.
Δώστε προτεραιότητα στην υγιεινή του ύπνου και στοχεύστε σε επτά έως εννέα ώρες ξεκούραστου ύπνου κάθε βράδυ.
Επιλέξτε στοχευμένα αντιβιοτικά όταν είναι κατάλληλο και συμβουλευτείτε έναν γιατρό σχετικά με εναλλακτικές λύσεις αντί για φάρμακα ευρέος φάσματος.
Αξιολογήστε και περιορίστε τη χρήση φαρμάκων που είναι γνωστό ότι διαταράσσουν το έντερο.
Η φύση αποτελεί το μεγαλύτερο φαρμακείο. Η χλωρίδα κρύβει μυστικά ομορφιάς και υγείας, προτείνοντας για κάθε πρόβλημα την καλύτερη δυνατή λύση. Με το πέρασμα των χρόνων, ο άνθρωπος εγκατέλειψε τις θεραπείες της φύσης και έστρεψε το ενδιαφέρον του στα παρασκευάσματα των χημικών εργαστηρίων. Σήμερα, ανακαλύπτουμε εκ νέου τις ευεργετικές ιδιότητες των βοτάνων.
Στην ελληνική φύση ευδοκιμούν μυριάδες βότανα, τα οποία θεραπεύουν εξωτερικές και εσωτερικές παθήσεις, τονώνουν τον οργανισμό και φροντίζουν την εύρυθμη λειτουργία του.
Ο κατάλογος είναι μακρύς. Εμείς, εδώ, θα παρουσιάσουμε ενδεικτικά ορισμένα βότανα, από το Α ως το Ω.
Αγριάδα (Cynodondactylon)
Αν και ζιζάνιο, είναι από τα πιο χρήσιμα φαρμακευτικά φυτά και περιλαμβάνεται σε πολλούς συνδυασμούς για τη θεραπεία του προστάτη. Φυσικό αντιβιοτικό και από τα πιο φημισμένα διουρητικά. Είναι μαλακτικό χωρίς παρενέργειες, καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες και μειώνει τη χοληστερίνη του αίματος. Βοηθά να αντιμετωπίσουμε τους κολικούς του συκωτιού, τις πέτρες της χολής και των νεφρών, στη χρυσή και την κυτταρίτιδα. Δρα ως αντισηπτικό και αντιφλεγμονώδες σε ουρικές λοιμώξεις, όπως κυστίτιδα, ουριθρίτιδα, προστατίτιδα (σε άριστο συνδυασμό με αχίλλεια), σε ρευματισμούς, αρθριτικά, δερματικές παθήσεις και ηπατίτιδα.
Αγριμόνιο ευπατόριο (Agrimonia Eupatoria)
Το αγριμόνιο χρησιμοποιείται από τους βοτανοθεραπευτές σήμερα κυρίως ως τονωτικό του πεπτικού συστήματος και για την επούλωση πληγών. Θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τα έλκη, τους κωλικούς και τη διάρροια.Οι τανίνες που περιέχει σε συνδυασμό με φοτοστερίνη και γόμμα του προδίδουν διουρητικές, στυπτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Το αγριμόνιο στη λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιήθηκε για την επούλωση ανοιχτών πληγών, για τσιμπήματα εντόμων, δαγκώματα φιδιών και διάλυση αποστημάτων.
Αχίλλεια η χιλιόφυλλος (Achillea Μillefolium)
Τονωτικό για τους κουρασμένους. Για διαταραχές στην εμμηνόπαυση και σπασμούς της μήτρας, κρυολογήματα, κολίτιδα, αρθριτικά, πόνους περιόδου και ρευματισμούς. Επίσης, καθαρίζει το αίμα, βοηθάει στην ακμή, το άσθμα, ανακουφίζει από τις ανωμαλίες στην κυκλοφορία του αίματος (γι’ αυτό χρησιμοποιείται σε κιρσούς και φλεβίτιδες). Κάνει καλό στο λιπαρό δέρμα και το καθαρίζει σε βάθος, θεραπεύει πολλές δερματοπάθειες, όπως έρπη, φλεγμονές δέρματος, καλόγερους, αλλεργίες, φαγούρα, λειχήνες. Επειδή καθαρίζει το αίμα, χρησιμοποιείται εσωτερικά σαν έγχυμα σε δερματοπάθειες. Θεραπεύει ραγάδες της θηλής του μαστού και ραγάδες των χεριών. ανακουφίζει και θεραπεύει τις αιμορροΐδες. Εμποδίζει την τριχόπτωση αν κάνουμε συχνές εντριβές με αφέψημα αχιλλέας. Έχει παυσίπονες ιδιότητες, και αν μασήσουμε φρέσκα φύλλα αχίλλειας, υποχωρεί (προσωρινά) ο πονόδοντος.
Αψιθιά (ArtemisiaAbsinthium)
Διεγείρει το πεπτικό και καταπολεμά τη δυσπεψία. Αυξάνει την οξύτητα του στομάχου και την παραγωγή της χολής και ενισχύει την πέψη και την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών, βοηθώντας έτσι και σε άλλες παθήσεις.
Στη θεραπευτική, χρησιμοποιούνται οι σπόροι της αψιθιάς. Εξωτερικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως αντισηπτικό.
Γενικά, σε μέτριες δόσεις, διεγείρει το στομάχι, αυξάνει την όρεξη, διευκολύνει την πέψη, επιταχύνει την κυκλοφορία του αίματος, προκαλεί εκκρίσεις, συντελλεί στο αδυνάτισμα και χωνεύει τα λίπη. Έχει ευεργετική δράση στους διαβητικούς και βοηθά στην καταπολέμηση των ρευματισμών. Μπορεί να χρησιμοποιηθείγια την καταπολέμηση της αναιμίας, ως αντιπυρετικό, ενώ έχει και διουρητικές ιδιότητες.
Καταπολεμά την επιληψία, ζαλάδες, λιποθυμίες. Αυξάνει την παραγωγή χολής. Σταματά τη διάρροια, εμετούς. Βοηθά στο αδυνάτισμα και την ανεπάρκεια ήπατος.
Βασιλικός (Ocimum basilicum)
Διώχνει τους νευρικούς πονοκεφάλους, ανοίγει την όρεξη. Ενισχύει τη μνήμη και καταπολεμά τη μελαγχολία, το άγχος, τις ζαλάδες, τις εντερικές διαταραχές και τον τυμπανισμό της κοιλιάς, τη ναυτία και το κρυολόγημα. Δρα και ως χωνευτικό.
Βαλεριάνα (Valeriana officinalis)
Ηρεμιστικό, υπνωτικό και αγχολυτικό. Καταπραΰνει τις αϋπνίες, τα νεύρα, το άγχος, τις ημικρανίες, τη νευρασθένεια, τον πονοκέφαλο και τις καούρες του στομάχου. Κατευνάζει την υπερένταση, τις νευρώσεις, το νευρικό άσθμα, την επιληψία και την ταχυκαρδία. Θεωρείται χρήσιμη σε περιπτώσεις αρθρίτιδας, υπέρτασης,κολικών, ρευματικών πόνων, ημικρανίας, πονόδοντου και δυσμηνόρροιας. Προσοχή! Οι μεγάλες δόσεις βαλεριάνας προκαλούν κακή διάθεση. Αντεδείκνυται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, καθώς και σε περιπτώσεις ήπιας κατάθλιψης.
Βήχιο (Tussilago farfara)
Για κρυολόγημα και βήχα.
Δάφνη (Laurus nobilis)
Η σκόνη ξερών δαφνόφυλλων σταματάει την αιμορραγία της μύτης. Δυναμώνει τα μαλλιά και τα βάφει μαύρα, σταματά την τριχόπτωση. Ανακουφίζει τον πόνο από ρευματισμούς και αρθριτικά. Χρησιμοποιείται και στο φαγητό.
Δεντρολίβανο (Rosmarinus officinalis)
Για κολίτιδα, διάρροια, βρογχίτιδες, άσθμα και γρίπη, εντερικές διαταραχές, ρευματισμούς. Τονώνει την όρεξη.
Δίκταμο (Origanum dictamnus)
Καταπραΰνει τους πόνους του στομαχιού και των εντέρων. Σε πονοκεφάλους, πονόδοντο και σκορβούτο.Είναι διουρητικό και βοηθάει τις γυναίκες να γεννούν πιο εύκολα και γρήγορα.
Δυόσμος (Mentha spicata)
Για τη χοληστερίνη, τις αϋπνίες, τις κράμπες, τον ξερόβηχα, την αμυγδαλίτιδα. Για πονόδοντο, ρευματισμούς. Συνιστάται σε περιπτώσεις δυσπεψίας και διάρροιας. Επίσης, στρώνει το στομάχι μετά από εμετό.
Ευκάλυπτος (Eucalyptus)
Είναι χρήσιμος για τους διαβητικούς γιατί έχει υπογλυκαιμική δράση. Κατεβάζει τον πυρετό. Καταπραΰνει τον βήχα, το άσθμα, τη γρίπη, τη βρογχίτιδα, τις νευραλγίες και τον πονόλαιμο. Κατάλληλος για εισπνοές σε περιπτώσεις ιγμορίτιδας και βρογχικών. Όταν βράζουμε ευκάλυπτο, οι ατμοί ιονίζουν την ατμόσφαιρα του δωματίου και την καθαρίζουν.
Θρούμπι (Satureja)
Για το στομάχι, τη ναυτία, την ξινίλα. Βοηθητικό για την αϋπνία, τα αρθριτικά, τους ρευματισμούς, το άσθμα, τον βήχα. Ανοίγει την όρεξη, και σταματάει τους κολικούς και τη διάρροια. Χρήσιμο σε περιπτώσεις πνευματικής και σεξουαλικής ατονίας.
Θυμάρι (Thymus vulgaris)
Καταπραΰνει το άγχος, την κατάθλιψη, τις ημικρανίες, τα νεύρα. Καταπολεμά τη γρίπη, τα κρυολογήματα, τον βήχα και το άσθμα, τις δερματοπάθειες, τη λευκόρροια. Επουλώνει τις πληγές και τα εγκαύματα και ρίχνει τα σπυριά. Καλό για το κυκλοφορικό, απαραίτητο για τους υποτασικούς.
Ιβίσκος (Hibiscus)
Για χοληστερίνη, τριγλυκερίδια, κυκλοφορικό, ζάχαρο/διαβήτη, αδυνάτισμα, πονοκέφαλο.
Κάρδαμο (Cardamomum)
Περιέχει βιταμίνες, ιώδιο,σίδηρο, ασβέστιο, είναι καρδιοτονωτικό, καθαρίζει το αίμα και αφαιρεί φακίδες και πανάδες.
Καλέντουλα (Calendula)
Δυναμώνει την καρδιά. Κατάλληλη για προβλήματα με το συκώτι, ουρική αρθρίτιδα, πρηξίματα και δερματικές παθήσεις.
Λουΐζα (Aloysia citrodora ή Lippia citriodora)
Διώχνει τον πονοκέφαλο, τον πονόματο, τους πόνους των ρευματισμών. Κάνει καλό στις στομαχικές ανωμαλίες, ενισχύει στις δίαιτες αδυνατίσματος. Καταπολεμά την αϋπνία που προέρχεται από νευρική κούραση.
Λαδανιά (Cistus salviifolius)
Χρησιμοποιείται ως καταπραϋντικό, σπασμολυτικό, αποτοξινωτικό. Για την αντιμετώπιση της αϋπνίας, της διάρροιας, του πονόδοντου. Για εντριβές σε περιπτώσεις κρυολογήματος ή βρογχίτιδας, για τα άλατα και τον τέτανο.
Λεβάντα (Lavandula)
Για κάθε πόνο, ακόμα και της καρδιάς, για ημικρανίες, πονοκεφάλους, κακή χώνεψη και λιποθυμία. Επουλώνει πληγές, εγκαύματα, ακμή, ψώρα. Κατεβάζει την υπέρταση και την ταχυπαλμία. Χρησιμοποιείται, ακόμη, ως σκωροαπωθητικό.
Μαντζουράνα (Origanum majorana)
Καταπολεμά το άγχος, τους πονοκεφάλους, το κρυολόγημα, τις αμυγδαλές, την αϋπνία. Βοηθά τον οργανισμό να διώξει τις τοξίνες και ανακουφίζει από τα πρηξίματα, τη δυσπεψία και τον πονόκοιλο.
Μαραθόσπορος
Ανακουφίζει από τα αρθριτικά, το άσθμα, τον βήχα, τον τυμπανισμό, τον πονόκοιλο, την ολιγουρία. Σταματά τον εμετό. Βοηθάει στο αδυνάτισμα.
Μελισσόχορτο (Melissa officinalis)
Τονωτικό για την καρδιά, τον εγκέφαλο, το πεπτικό σύστημα, τη μελαγχολία. Καταπραΰνει νευρασθένειες, ζαλάδες, βουητό στα αυτιά, άσθμα, νευραλγίες των δοντιών και των αυτιών. Ανακουφίζει από τον τυμπανισμό της κοιλιάς, τον πόνο από τσιμπήματα σφήκας και άλλων εντόμων.
Μέντα (Mentha Piperita)
Εξαιρετικά αντισηπτική, καταπολεμά δραστικά το συνάχι, τον βήχα, τη βρογχίτιδα, τον πονόλαιμο και τη γρίπη. Είναι χωνευτική και έχει την ιδιαιτερότητα να είναι ηρεμιστική σε μικρή δόση και αφροδισιακή σε μεγάλη δόση. Το τσάι μέντας είναι χωνευτικό και τονωτικό.
Μολόχα (Malva sylvestris)
Για άσθμα, βήχα, λαρυγγίτιδα, πονόλαιμο.
Πασιφλόρα (Passiflora)
Καταπραΰνει τα νεύρα και το άγχος. Ηρεμιστικό και τονωτικό σε περιπτώσεις υπερκόπωσης. Ελαττώνει ελαφρά την αρτηριακή πίεση.
Παλιούρι (Paliurus)
Για τη δυσκοιλιότητα.
Πολύκομπο (Equisetum)
Σκοτώνει τα σκουλήκια και τα παράσιτα των εντέρων. Σταματάει την αιμορραγία της μύτης και των αιμορροΐδων. Επουλώνει πληγές και έλκη. Χρησιμοποιείται για κολικούς και πέτρες στα νεφρά.
Πολυτρίχι (Adiantum capillus-veneris)
Είναι τονωτικό των μαλλιών και σταματάει την τριχόπτωση και την πιτυρίδα. Ανακουφίζει τη βρογχίτιδα, την καταρροή, τον ξερόβηχα, το άσθμα και τα κρυολογήματα.
Ρίγανη (Origanum vulgare)
Για το φαγητό, τον πονόδοντο, τους ρευματισμούς, τις εντερικές διαταραχές και τον πονόκοιλο. Σταματά τη διάρροια.
Σαμπούκος (Sambucus nigra)
Χρησιμοποιείται σε νευραλγίες. Για κυστίτιδες, αμυγδαλίτιδες, πονόματο, πονόδοντο, φαρυγγίτιδα και πονόλαιμο. Καθαρίζει το αίμα.
Σπαθόχορτο (Hypericum perforatum)
Κοινώς βαλσαμόχορτο ή βάλσαμο, είναι γνωστό για την επουλωτική του δράση σε εγκαύματα, πληγές, δαγκώματα εντόμων. Καταπραΰνει τις πνευμονικές ενοχλήσεις, αλλά και τη μελαγχολία, την αϋπνία, το έλκος στομάχου. Καταπολεμά τα παράσιτα των εντέρων και τη δυσπεψία.
Σκορπίδι (Asplenium Ceterach)
Γνωστό και ως σκορπιδόχορτο, διαλύει τις πέτρες των νεφρών, είναι αποχρεμπτικό, καταπραϋντικό, διουρητικό.
Σιναμική (Senna alexandrina)
Για τη δυσκοιλιότητα.
Ταραξάκο (Taraxacum officinale)
Για τη χοληστερίνη, τους ερεθισμούς του δέρματος, τα πρηξίματα, τις καούρες στο στομάχι, τον πόνο στο συκώτι, την αρθρίτιδα, τον διαβήτη και τον πυρετό.
Τίλιο (Tilia)
Γνωστό και ως φλαμούρι ή φιλύρα. Ηρεμιστικό για τα νεύρα, τις ημικρανίες, τις νευραλγίες, τις ζαλάδες, τις αϋπνίες. Για βήχα, κρυολογήματα, εμετό, ρευματισμούς, αρθριτικά, δυσπεψία.
Τσάι του βουνού (Sideritis)
Για γρίπη και πονόλαιμο. Τονωτικό του σώματος και του εγκεφάλου, καταπολεμά την αρτηριοσκλήρωση, τον πονοκέφαλο, την ευκοιλιότητα και τη μεσογειακή αναιμία.
Τσουκνίδα (Urtica)
Διαλύει το ουρικό οξύ και τις πέτρες στη χολή. Καταπολεμά τις αιμορραγίες, την αιματουρία, την αναιμία, την ατονία, τα αρθριτικά, την κυστίτιδα, τη διάρροια. Επίσης, αυξάνει το γάλα της μητέρας που θηλάζει και σταματά την τριχόπτωση.
Ύσσωπος (Hyssopus officinalis)
Χρησιμοποιείται για την πίεση, το άσθμα, τη δυσπεψία, για τους πόνους της περιόδου, για γαργάρες κατά του πονόλαιμου και ως δυναμωτικό των νεύρων.
Φασκόμηλο (Salvia officinalis)
Ηρεμεί τα νεύρα. Για κατάθλιψη, φαρυγγίτιδα, βήχα, βράχνιασμα, λαιμό, υπόταση, διάρροια, αμυγδαλές, δαγκώματα εντόμων. Πολύτιμο για όσους ιδρώνουν τα χέρια τους και οι μασχάλες. Για κυκλοφορικά προβλήματα. Σταματάει το γάλα στις γυναίκες που θηλάζουν και την τριχόπτωση.
Χαμομήλι (Matricaria chamomilla)
Ηρεμιστικό για τα νεύρα, τις ημικρανίες, τις νευραλγίες, τις ζαλάδες και τις αϋπνίες. Επουλώνει εγκαύματα και ρίχνει τα σπυριά. Ανακουφίζει από την αναφυλαξία, τη φαγούρα, τον πονόδοντο, τον βήχα, τα κρυολογήματα, τον τυμπανισμό, τις αιμορροΐδες, τις κράμπες, τον πόνο των αυτιών και τις πληγές στο στόμα.
Τρόποι χρήσης
Έγχυμα (Εκχύλισμα)
Το έγχυμα είναι ένας απλός τρόπος εξαγωγής των ενεργών συστατικών των βοτάνων μέσω του ζεστού νερού. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται για να εξάγουμε τα πτητικά συστατικά των αποξηραμένων ή πράσινων εναέριων μερών των βοτάνων όπως είναι τα λουλούδια και τα φύλλα.
Βάζουμε το βότανο στο νερό πριν βράσει και το αφήνουμε σκεπασμένο μ΄ ένα καπάκι για 5-10 λεπτά. Επειδή το βραστό νερό διασκορπίζει τα πολύτιμα πτητικά έλαια των βοτάνων στον ατμό, μην τα αφήνετε να βράσουν.
Αφέψημα
Οι ρίζες, οι φλοιοί και τα φρούτα που είναι παχύτερα και λιγότερο διαπερατά από τα εναέρια μέρη των φαρμακευτικών φυτών, δεν απελευθερώνουν τα ενεργά τους συστατικά με την απλή έγχυση. Αυτά τα μέρη είναι απαραίτητο να σιγοβράσουν ώστε να εξαχθούν τα συστατικά τους. Το σκληρό βότανο πρέπει να κοπεί σε μικρότερα κομμάτια.
Προκειμένου να μην χαθούν τα πτητικά συστατικά, τοποθετούμε ενα καπάκι πάνω στο μπρίκι. Αφήνουμε να σιγοβράσει για μία ώρα περίπου, μέχρι ο όγκος του να μειωθεί κατά το ένα τρίτο. Αφού καταπέσουν και διαχωριστεί το στερεό από το υγρό, το πίνουμε ζεστό ή κρύο.
Βάμμα
Τα περισσότερα από τα πτητικά συστατικά των φαρμακευτικών φυτών και βοτάνων είναι διαλυτά στην αλκοόλη. Με την εμβάπτιση ξηρών ή φρέσκων μερών του φυτού στην αλκοόλη, τα ενεργά συστατικά εξάγονται εύκολα σε συγκεντρώσεις που υπερβαίνουν αυτές της έγχυσης και του αφεψήματος. Καθώς τα υψηλά συμπυκνωμένα διαλύματα διατηρούνται για ένα ή δύο χρόνια, το βάμμα είναι ένας βολικός τρόπος να αποθηκεύσουμε και να χρησιμοποιήσουμε τα φαρμακευτικά συστατικά των φυτών.
Σιρόπι
Με σκοπό να συγκαλύψουμε κάποια γεύση που δεν μας αρέσει – ιδίως για τα παιδιά – το έγχυμα ή το αφέψημα μπορεί να αναμειχθεί με μέλι. Τα σιρόπια συνδυάζουν την κατευναστική επίδραση του μελιού με τις φαρμακευτικές ιδιότητες των εγχυμάτων ή αφεψημάτων με επιπρόσθετα οφέλη, ιδίως για την αντιμετώπιση κρυολογήματος και πονόλαιμου.
Ανακατέψτε 500ml εγχύματος ή αφεψήματος με 500 γρ. μέλι. Αφού κρυώσει βάλτε το σε σκούρο μπουκάλι και κλείστε το με φελλό (επειδή γίνονται ζυμώσεις στα συρόπια και τα μπουκάλια με βιδωτό πώμα μπορεί να εκραγούν, ο φελλός είναι σημαντικός).
