Οι μάσκες μιας χρήσης, όπως εκείνες που οι υπεύθυνοι υγείας παρότρυναν (ή, σε μερικές περιπτώσεις, επέβαλαν) το κοινό να χρησιμοποιεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID19, είναι φτιαγμένες από συνθετικές ίνες και μπορεί να περιέχουν χημικές ενώσεις. Πολλοί έχουν αναρωτηθεί κατά πόσο είναι πράγματι καλό να φορά κανείς μια μάσκα από συνθετικές ίνες για μεγάλες χρονικές περιόδους, και κατά πόσο η εισπνοή των χημικών ενώσεων που απελευθερώνουν οι μάσκες οδηγεί σε προβλήματα υγείας.
Οι προστατευτικές μάσκες απελευθερώνουν έως και 5.390 μικροπλαστικά σωματίδια σε μια περίοδο 24 ωρών, ενώ οι χειρουργικές μάσκες συγκεκριμένα απελευθερώνουν περίπου 3.152 μικροΐνες σε λιγότερο από μια ώρα, σύμφωνα με ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Οικοτοξικολογία και Περιβαλλοντική Ασφάλεια (Ecotoxicology and Environmental Safety) τον Απρίλιο του 2024.
Για τη διενέργεια της ανάλυσης, Γερμανοί και Ελβετοί ερευνητές εξέτασαν 24 μελέτες αξιολογώντας 631 μάσκες χειρουργικές, υφασμάτινες και Ν95, για να καθορίσουν την σύνθεσή τους και τις ενώσεις που απελευθερώνουν. Το 63% των μασκών έδωσαν «ανησυχητικά αποτελέσματα», έγραψαν οι ερευνητές, απελευθερώνοντας υψηλά ποσά μικροπλαστικών και νανοπλαστικών.
Οι ερευνητές βρήκαν πως πολλές από τις ουσίες στις μάσκες – ανάμεσά τους πτητικές οργανικές ενώσεις (volatile organic compounds – VOCs), ξυλένιο, ακρολεΐνη, υπερφθοροαλκυλιωμένες χημικές ουσίες (PFAS), φθαλικές ενώσεις, μόλυβδο, κάδμιο, χαλκό και διοξείδιο του τιτανίου (TiO2) – ξεπερνούν τα καθιερωμένα όρια ασφαλείας για τους ανθρώπους.
Σε άρθρο του 2022, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, μια ομάδα ερευνητών καθόρισε πως τα 12 είδη των προστατευτικών μασκών «ξεπερνούν τα αποδεκτά επίπεδα έκθεσης TiO2 μέσω εισπνοής» και ζήτησαν ρυθμιστικά πρότυπα για τη χρήση του TiO2, πιθανό καρκινογόνο.
Η τελευταία έρευνα
Η τελευταία έρευνα αυτού του είδους, με τίτλο «Ολοκληρωμένη εκτίμηση των κινδύνων της εισπνοής πλαστικοποιητών από τη χρήση προστατευτικών μασκών» (Comprehensive Risk Assessment of the Inhalation of Plasticizers From the Use of Face Masks), η οποία εμφανίστηκε πρόσφατα στο περιοδικό Environment International, εξέτασε τέσσερεις τύπους μασκών για την παρουσία 31 ειδών πλαστικοποιητών. Ερεύνησε επίσης σε ποιο βαθμό αυτές και άλλες ενώσεις απελευθερώνονταν (άρα και εισπνέονταν) κατά την προσομοιωμένη χρήση μάσκας.
Ενώ «η γενική συγκέντρωση πλαστικοποιητών ήταν παρόμοια και στα τέσσερα είδη μασκών», οι ερευνητές αναφέρουν ότι βρήκαν πως οι χειρουργικές μάσκες και οι FPP2s (οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στην Ευρώπη) είχαν υψηλούς ρυθμούς απελευθέρωσης πλαστικοποιητών περίπου της τάξης του 4% (3,9% και 4,8%, αντίστοιχα).
«Οι προστατευτικές μάσκες αποτελούνται, κυρίως, από συνθετικά υλικά», κοινώς από πολυπροπυλένιο, πολυστυρένιο, πολυαιθυλένιο, τερεφθαλικό και πολυεστέρα, γράφουν οι ερευνητές, της ομάδας Environmental and Water Chemistry for Human Health (ONHEALTH), μέρος του Ινστιτούτου Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Έρευνας Νερού στη Μπαρτσελόνα της Ισπανίας.
Οι κατασκευαστές ενσωματώνουν, επίσης, πρόσθετα όπως φθαλικές ενώσεις και οργανοφωσφορικούς εστέρες (OPEs) στις προστατευτικές μάσκες ως πλαστικοποιητές, «για να αυξήσουν την μαλακότητα και την ευκαμψία ή ως επιβραδυντικά καύσης», εξήγησαν οι ερευνητές. Αυτά δεν είναι οι μοναδικές χημικές ενώσεις που βρίσκονται στις μάσκες. Άλλες περιλαμβάνουν βαρέα μέταλλα, PFAS και VOCs.
Στη μελέτη του ONHEALTH, η μέση συγκέντρωση πλαστικοποιητών που βρέθηκαν σε διάφορα είδη μασκών είναι η εξής:
- 7.27 µg (μικρογραμμάρια) – χειρουργικές μάσκες
- 8.61 µg – μάσκες μιας χρήσης
- 11.0 µg – μάσκες ΚΝ-95
- 13.9 µg – μάσκες FFP2
Δοκιμές προσομοίωσης εισπνοής
Για να διερευνήσουν τα ποσά πλαστικοποιητών που απελευθερώνουν οι μάσκες, οι ερευνητές διεξήγαγαν πειράματα εισπνοής σε ψεύτικα κεφάλια από πεπιεσμένο χαρτί για να αναπαράγουν την τυπική χρήση στους ανθρώπους. Τα ευρήματα έδειξαν πως οι υψηλότερες θερμοκρασίες που μοιάζουν στην ανθρώπινη αναπνοή προκαλούσαν μεγαλύτερη απελευθέρωση πλαστικών προσθέτων. «Η κατάσταση υψηλής θερμοκρασίας [στο πείραμα] παρουσιάζει το χειρότερο σενάριο για την απελευθέρωση των πλαστικών προσθέτων», έγραψαν οι ερευνητές.
Τα ποσά ενώσεων που απελευθέρωσαν οι μάσκες διέφεραν ευρέως, κυμαινόμενα από 0,1% έως και 95% ανάλογα με τις συγκεκριμένες ενώσεις και το είδος της μάσκας. «Σημειώνεται πως οι OPEs παρουσίασαν ένα μέσο ποσοστό απελευθέρωσης του 1,0%, όμοιο με αυτό των φθαλικών ενώσεων, οι οποίες έδειξαν ποσοστό απελευθέρωσης 1,2%», έγραψαν οι ερευνητές.
Τα είδη μασκών με το μεγαλύτερο γενικά ρυθμό απελευθέρωσης ήταν οι χειρουργικές μάσκες και οι FFP2s (3,9% και 4,8%, αντίστοιχα). Οι μάσκες μιας χρήσης έδειξαν το χαμηλότερο ρυθμό απελευθέρωσης, με μέσο όρο το 0,6%. Ο ρυθμός απελευθέρωσης των ΚΝ-95s ήταν 1,2%. Μια χειρουργική μάσκα έδειξε ρυθμό απελευθέρωσης μιας ένωσης, του κιτρικού ακετυλοτριβουτυλίου (acetyl tributyl), πιθανού ενδοκρινικού διαταράκτη, της τάξεως του 95%.
Μια επιπρόσθετη οδός έκθεσης
Πιο σημαντικό είναι ότι οι τιμές των συγκεκριμένων ενώσεων που εξέτασε η μελέτη «παρέμειναν κάτω από τα καθιερωμένα όρια βάσης», έγραψαν οι ερευνητές. Ωστόσο, οι πλαστικοποιητές είναι παρόντες και σε πολλά άλλα αντικείμενα εκτός από τις μάσκες. Ενσωματώνονται συχνά στα παιχνίδια, τις συσκευασίες τροφίμων, τα ρούχα, τα καλλυντικά, τα προϊόντα καθαρισμού και άλλα αντικείμενα με τα οποία έρχονται σε επαφή οι άνθρωποι καθημερινά.
Οι μάσκες «αντιπροσωπεύουν μια επιπρόσθετη οδό έκθεσης η οποία, όταν ληφθεί υπ’ όψιν μαζί με άλλες οδούς, όπως είναι η εσωτερική και εξωτερική εισπνοή και η απορρόφηση μέσω του δέρματος και της διατροφής, κάνει την συνολική έκθεση άξια εξέτασης», έγραψαν οι ερευνητές.
«Λόγω της αποδεδειγμένης έκθεσης στους πλαστικοποιητές, οι γονιδιοτοξικοί, οι ανοσοτοξικοί και οι τερατογόνοι [εκ γενετής ελαττώματα] κίνδυνοι παραμένουν, άσχετα από τις υπολογισμένες τιμές, ιδίως για τα παιδιά, τις εγκύους και άλλες ευαίσθητες ομάδες.»
Πλαστικοποιητές έχουν βρεθεί στο αίμα των εγκύων και φαίνεται να εμπλέκονται και στη δραματική μείωση του παγκόσμιου αριθμού σπερματοζωαρίων τα τελευταία 50 χρόνια, εγείροντας ανησυχίες πως αυτά τα χημικά καταστρέφουν τη γονιμότητα και την υγεία των μελλοντικών γενεών.
Της Susan C. Olmstead
Μετάφραση: Βλαδίμηρος Αλεξάντρωφ
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
