ΣΤΑΘΗΣ ΒΕΡΓΗΣ

Η «εκτός αγοράς» ρευστότητα που έχουν τοποθετήσει επενδυτές σε μέσα άμεσης ρευστοποίησης —κυρίως money market funds και βραχυπρόθεσμους κρατικούς τίτλους— έφτασε πρόσφατα σε ιστορικό υψηλό των 7,7 τρισ. δολαρίων. Η συγκέντρωση αυτού του κεφαλαίου εκτός μετοχικών και ομολογιακών αγορών αποτελεί σήμα επιφύλαξης έναντι της τρέχουσας αβεβαιότητας, αλλά ταυτόχρονα κρύβει και «εκρηκτική» δυνατότητα επιστροφής του στην αγορά, εφόσον αλλάξουν οι συνθήκες.

Ιστορική αναδρομή της «ρευστότητας εκτός αγοράς»

Από τα πρώτα money market funds τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα, η πορεία των υπό διαχείριση περιουσιακών στοιχείων αυτών των κεφαλαίων έχει ακολουθήσει ανοδική τροχιά με σταθερή επιτάχυνση σε περιόδους κρίσης:

• 2000: Περίπου 1,7 τρισ. δολάρια, μετά το «σκάσιμο» της φούσκας dot-com
• 2009: Άνοδος στα 3,8 τρισ. δολάρια εν μέσω παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης
• 2020: Άλμα στα 4,2 τρισ. δολάρια με την πανδημία να πυροδοτεί φυγή σε βραχυπρόθεσμες τοποθετήσεις
• 2025: Επίτευξη ρεκόρ 7,7 τρισ. δολαρίων, σύμφωνα με στοιχεία της Crane Data

Παρά το γεγονός ότι η συνήθης ερμηνεία είναι πως αυτά τα κεφάλαια «περιμένουν» να επανεπενδυθούν σε μετοχές και ομόλογα μόλις πέσουν τα επιτόκια, η πραγματικότητα είναι πιο πολύπλοκη: μεγάλο μέρος αυτής της ρευστότητας αντικαθιστά επενδύσεις σε ομόλογα, όπου τα πραγματικά επιτόκια έχουν καταστεί λιγότερο ελκυστικά εξαιτίας της καμπύλης αποδόσεων.

Γιατί φτάσαμε στα 7,7 τρισ. δολάρια;

Τρεις κύριοι παράγοντες συνδέονται με αυτή την επιλογή των επενδυτών:

1. Υψηλά βραχυπρόθεσμα επιτόκια: Οι τράπεζες και τα money market funds προσφέρουν αποδόσεις υψηλότερες από τις μεσομακροπρόθεσμες εκδόσεις ομολόγων, καθιστώντας το «κρατημένο» μετρητό πιο ελκυστικό από τις εναλλακτικές υψηλού κινδύνου.
2. Αβεβαιότητα για τον πληθωρισμό και τις γεωπολιτικές εντάσεις: Η παγκόσμια ανησυχία ότι απρόβλεπτες εξελίξεις – από εμπορικές διαμάχες μέχρι ενεργειακά σοκ – θα μπορούσαν να πλήξουν μετοχές και ομόλογα, οδήγησε πολλούς επενδυτές στο καταφύγιο της βραχυπρόθεσμης ρευστότητας.
3. Περιβάλλον «καθαρού χρήματος» στις αγορές: Η Fed ξεκίνησε να μειώνει τα επιτόκια στα τέλη του 2024, όμως πολλοί προέβλεψαν ότι οι όποιες περικοπές θα ήταν επιφυλακτικές, καθυστερώντας τη μαζική επιστροφή κεφαλαίων στις αγορές μετοχών.

Τι σημαίνει για τις αγορές;

Όταν η Fed υλοποιήσει περαιτέρω μειώσεις επιτοκίων, θεωρητικά τα 7,7 τρισ. δολάρια «στον πάγκο» θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε μετοχές, προκαλώντας ράλι. Ωστόσο:

• Ιστορικά, οι μεγάλες εισροές σε μετοχές δεν ακολουθούν αυτόματα κάθε μείωση επιτοκίων, καθώς οι επενδυτές αξιολογούν και άλλους παράγοντες όπως οι αποτιμήσεις και οι προβλέψεις εταιρικών κερδών.
• Η αναλογία των περιουσιακών στοιχείων των money market funds προς τη συνολική χρηματιστηριακή αξία των νοικοκυριών παραμένει κοντά σε μακροπρόθεσμα μέσα επίπεδα (~20%), παρά το απόλυτο μέγεθος της ρευστότητας.
• Τα ίδια τα θεσμικά χαρτοφυλάκια διατηρούν πλέον χαμηλά ποσοστά σε καθαρό χρήμα, ενώ αναζητούν ευκαιρίες σε μετοχές και εναλλακτικές στρατηγικές, μειώνοντας την πιθανότητα μαζικής επιστροφής σε μετοχές από τη στιγμή της πρώτης πτώσης επιτοκίων.

Προοπτικές για επενδυτές

Ενώ πολλοί θεωρούν τα 7,7 τρισ. δολάρια ως «βαρύ πυροβολικό» για ένα μελλοντικό bull market, η παραμονή ρευστότητας σε τόσο υψηλά επίπεδα υποδηλώνει και τη δυσαρέσκεια για τις τρέχουσες αποτιμήσεις σε όλες τις κύριες κατηγορίες επενδυτικών στοιχείων:

• Οι μετοχές των ΗΠΑ έχουν φτάσει σε ιστορικά υψηλά, αλλά με αυξημένες πολλαπλασιαστικές αποτιμήσεις
• Τα ομόλογα δεν προσφέρουν πλέον ικανοποιητικό yield για τον κίνδυνο διάρκειας
• Τα εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία (real estate, ιδιωτικές αγορές) παραμένουν δυσεύρετα και με περιορισμένη ρευστότητα

Επομένως, οι επενδυτές θα πρέπει να εξετάσουν:

• Στοχευμένη μετάθεση σε μετοχές αξίας και τεχνολογίας με χαμηλότερα P/E και υψηλό cash flow
• Παράταση ωριμότητας ομολόγων με σταδιακή αύξηση duration, αξιοποιώντας πιθανές αναταράξεις
• Εναλλακτικές στρατηγικές (hedged equity, multi-asset income), που μπορούν να «γεφυρώσουν» την απόσταση μεταξύ των αποδόσεων των ταμειακών διαθεσίμων και των μετοχικών αποδόσεων

Αν και τα 7,7 τρισ. δολάρια αντιπροσωπεύουν τεράστια δυνητική αγοραστική δύναμη, η ενεργοποίησή τους προϋποθέτει όχι μόνο μειώσεις επιτοκίων, αλλά και βελτίωση της μακροοικονομικής εικόνας και αισιοδοξία για τα εταιρικά κέρδη. Μέχρι τότε, η ρευστότητα θα παραμένει «ασφαλής όαση» – και κρυφή απειλή για όσους την αγνοούν.

Το καλοκαίρι του 2021 η Τουρκία υπέβαλε αίτημα κατοχύρωσης του εμπορικού σήματος «Turkaegean» στο Γραφείο Πνευματικής Ιδιοκτησίας της Ε.Ε. (EUIPO), θέλοντας να προωθήσει την τουρκική  ακτογραμμή στα παράλια της Μικράς Ασίας ως «Τουρκικό Αιγαίο». Η κίνηση αυτή εντάσσεται στην ευρύτερη στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan), που διεκδικεί τμήματα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Η ελληνική πολιτική ηγεσία, αν και αντέδρασε με καθυστέρηση, κινήθηκε μέσω νομικών προσφυγών. Τον Ιανουάριο του 2023 η Ελλάδα υπέβαλε αίτηση ακύρωσης του σήματος, και στις 10 Ιανουαρίου 2025 ο EUIPO αποφάσισε την ακύρωσή του. Σε συνέχεια της απόφασης, το υπουργείο Ανάπτυξης υπό τον Άδωνι Γεωργιάδη πανηγύρισε τη «διπλή νίκη» σε Ε.Ε. και ΗΠΑ, ενώ ο ίδιος ο υπουργός χαρακτήρισε την έκβαση ως εθνική επιτυχία που «καταρρίπτει την επιχειρηματολογία της Γαλάζιας Πατρίδας».

Γιατί όμως εξακολουθεί η προώθηση του Turkaegean;

1. Γεωπολιτική στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας»

Η Τουρκία επιδιώκει να εμπεδώσει διεθνώς την αντίληψη ότι το Αιγαίο δεν ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα, αλλά αποτελεί τμήμα της τουρκικής σφαίρας επιρροής. Μέσω της επωνυμίας «Turkaegean», οι τουρκικές αρχές θέλουν να μεταδραματίσουν γεωπολιτικές διεκδικήσεις σε τουριστικό branding – ένα παράδειγμα «soft power» που στοχεύει στην καθημερινή εισροή τουρκικών αφηγήσεων σε διεθνή κοινά.

2. Οικονομικά οφέλη από τον τουρισμό

Η Αιγαιακή ακτή παραμένει βασικός μοχλός εισροής συναλλάγματος για την Τουρκία. Η προβολή του «Turkaegean» στο Αεροδρόμιο Κωνσταντινούπολης, με 41.000 τ.μ. διαφημιστικού χώρου και 4.000 τ.μ. ψηφιακών μονάδων, απευθύνεται σε εκατομμύρια διεθνείς ταξιδιώτες. Με αυτόν τον τρόπο μεγιστοποιείται η ορατότητα των τουρκικών τουριστικών προσφορών, ενισχύοντας έμμεσα την εθνική οικονομία σε περίοδο κρίσης.

3. Επικοινωνιακή κοπτοραπτική και διεθνείς αγορές

Ακόμη κι αν το όνομα «Turkaegean» δεν είναι κατοχυρωμένο στο EUIPO, η χρήσή του ως «σλόγκαν» δεν έχει απαγορευτεί πλήρως. Η Τουρκία εκμεταλλεύεται πτυχές των αποφάσεων, διατηρώντας τη δυνατότητα να το χρησιμοποιεί εμπορικά, τουλάχιστον εκτός Ε.Ε., ή να το επανακατοχυρώσει στο μέλλον. Παράλληλα, η προβολή σε διεθνείς κόμβους, όπου δεν ισχύει αυτομάτως η απόφαση του EUIPO, καθιστά τον περιορισμό του ονόματος μη αποτελεσματικό.

Η κενότητα του «καθησυχασμού» στην Ελλάδα

Παρά την πανηγυρική ανακοίνωση της ακύρωσης, η ελληνική κοινή γνώμη – και εν μέρει ο ίδιος ο επιχειρηματικός κόσμος του τουρισμού – έλαβε το μήνυμα ως οριστικό τέλος της υπόθεσης. Ο δημόσιος δυναμισμός της αντίδρασης αποδείχθηκε πρόσκαιρος, καθώς: Δεν συνδυάστηκε με περαιτέρω διπλωματικές ενέργειες (π.χ. πιέσεις στην Παγκόσμια Οργάνωση Τουρισμού).Δεν συνοδεύτηκε από μακρόπνοο στρατηγικό σχέδιο επικοινωνίας για την ανάδειξη της «GreekAegean» επωνυμίας. Δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς ο χαρακτήρας της ακύρωσης ως νομικού προηγούμενου κατά της επεκτατικής ρητορικής της Τουρκίας.

Το 2019, όταν η Porsche παρουσίασε την Taycan, την πρώτη εξ ολοκλήρου ηλεκτρική της δημιουργία, η εταιρεία είχε σχεδιάσει ένα εντυπωσιακό μέλλον. Ο διευθύνων σύμβουλος Oliver Blume είχε θέσει ως στόχο το 80% των πωλήσεων να προέρχεται από ηλεκτρικά οχήματα έως το 2030. Παράλληλα, η εταιρεία είχε δεσμευτεί για επενδύσεις ύψους άνω των 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην ηλεκτροκίνηση μέχρι το 2025, με την κατασκευή εξειδικευμένων εργοστασίων και τη στρατηγική συνεργασία με προμηθευτές μπαταριών όπως η Northvolt.

Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε την απόσυρση των βενζινοκίνητων 718 Boxster και Cayman το 2025, με την αντικατάστασή τους από πλήρως ηλεκτρικές εκδόσεις που θα βασίζονταν στην πλατφόρμα PPE (Premium Platform Electric). Η στρατηγική αυτή αντανακλούσε τη γενικότερη τάση της εποχής, όταν οι περισσότερες παραδοσιακές αυτοκινητοβιομηχανίες υιοθετούσαν φιλόδοξους στόχους ηλεκτροκίνησης.

Αντιμέτωποι με την αγορά

Η πραγματικότητα αποδείχθηκε πιο περίπλοκη από τις προβλέψεις. Οι πωλήσεις της Taycan, της ναυαρχίδας της ηλεκτρικής γκάμας της Porsche, σημείωσαν αισθητή πτώση. Στο πρώτο εξάμηνο του 2025, οι παραδόσεις μειώθηκαν κατά 6%, φτάνοντας τις 8.302 μονάδες. Ακόμη πιο ανησυχητικό ήταν το γεγονός ότι η Taycan κατέγραψε πτώση 49% το 2024 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ενώ παράλληλα οι πωλήσεις των βενζινοκίνητων 718 αυξήθηκαν κατά 15%.

Το πρόβλημα εντάθηκε όταν η σουηδική εταιρεία μπαταριών Northvolt, κρίσιμος προμηθευτής για τα νέα ηλεκτρικά μοντέλα της Porsche, κήρυξε πτώχευση τον Νοέμβριο του 2024. Η Northvolt, στην οποία η Volkswagen Group κατείχε 21% των μετοχών, αντιμετώπιζε χρέη άνω των 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων και διέθετε μόλις 30 εκατομμύρια δολάρια σε ρευστά διαθέσιμα. Αυτό σήμαινε σημαντική καθυστέρηση στην παραγωγή των ηλεκτρικών 718, καθώς η Porsche είχε επιλέξει την αποκλειστική προμήθεια από τη συγκεκριμένη εταιρεία.

Η κινεζική αγορά καταρρέει

Παράλληλα, η κινεζική αγορά, που αποτελούσε έναν από τους πιο κερδοφόρους προορισμούς για την Porsche, υπέστη σημαντική συρρίκνωση. Οι πωλήσεις στην Κίνα μειώθηκαν κατά 28% στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Το φαινόμενο δεν περιορίστηκε μόνο στην Porsche: η Mercedes-Benz κατέγραψε πτώση 14% στις πωλήσεις της στην Κίνα, η BMW 15,5% και η Audi 10,2%.

Η μεγάλη στρατηγική αλλαγή

Στις 18 Σεπτεμβρίου 2025, η Porsche ανακοίνωσε επίσημα τη “στρατηγική ανασυγκρότηση” της εταιρείας. Ο διευθύνων σύμβουλος Όλιβερ Μπλουμ δήλωσε: «Βιώνουμε τεράστιες αλλαγές στο αυτοκινητιστικό περιβάλλον. Γι’ αυτό ανασυγκροτούμε την Porsche σε όλους τους τομείς για να ανταποκριθούμε στις νέες συνθήκες της αγοράς και στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις των πελατών μας».

Οι βασικές αποφάσεις περιλάμβαναν:

• Επιστροφή των 718: Τα κορυφαία μοντέλα των νέων 718 Boxster και Cayman θα διατηρήσουν κινητήρες βενζίνης, παρόλο που η ηλεκτρική έκδοση θα συνεχίσει να αναπτύσσεται παράλληλα.
• Αναβολή του K1 SUV: Το νέο flagship SUV που θα τοποθετούνταν πάνω από το Cayenne θα λανσαριστεί με κινητήρες καύσης και plug-in hybrid, εγκαταλείποντας τα αρχικά σχέδια για αμιγώς ηλεκτρική έκδοση.
• Παράταση ζωής των ICE μοντέλων: Τα Panamera και Cayenne με κινητήρες εσωτερικής καύσης θα συνεχίσουν την παραγωγή τους «καλά μέσα στη δεκαετία του 2030».

Το οικονομικό κόστος της αλλαγής

Η στρατηγική αυτή στροφή δεν ήρθε χωρίς κόστος. Η Porsche εκτιμά ότι η αναδιάρθρωση θα επηρεάσει τα λειτουργικά κέρδη του 2025 κατά 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ. Η εταιρεία αναγκάστηκε να μειώσει τις προβλέψεις κερδοφορίας για το 2025 από 5-7% σε μόλις 2%, καθώς το κόστος ανάπτυξης νέων πλατφορμών και η αναδιάρθρωση των σχεδίων απαιτούσαν σημαντικές επενδύσεις.

Παράλληλα, η μητρική εταιρεία Volkswagen Group αναγκάστηκε να αναβάλει την ανάπτυξη της επόμενης γενιάς ηλεκτρικής πλατφόρμας SSP (Scalable Systems Platform), που αρχικά προγραμματιζόταν για τη δεκαετία του 2030. Το περίφημο “Project Trinity”, το ηλεκτρικό flagship της Volkswagen, μετατέθηκε από το 2026 στο 2032.

Η Porsche δεν είναι μόνη στις δυσκολίες. Παγκοσμίως, ο ρυθμός ανάπτυξης των πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων επιβραδύνθηκε στο 21% τον Ιούλιο 2025, από 25% τον Ιούνιο. Η αγορά πολυτελών ηλεκτρικών οχημάτων αντιμετωπίζει ιδιαίτερες προκλήσεις, με μέσες τιμές που ξεπερνούν τα 90.000 δολάρια, περιορίζοντας σημαντικά την προσβασιμότητα.

Στην Κίνα, τη μεγαλύτερη αυτοκινητιστική αγορά παγκοσμίως, οι πωλήσεις οχημάτων άνω του 1 εκατομμυρίου γουάν (140.000 δολάρια) μειώθηκαν κατά το ήμισυ στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Η κινεζική κυβέρνηση επέβαλε επιπλέον φόρο πολυτελείας, μειώνοντας το όριο από 182.600 σε 126.400 δολάρια, επηρεάζοντας άμεσα μοντέλα όπως η Taycan.

Ιστορική αναδρομή των 718

Η επιστροφή στους κινητήρες καύσης αποκτά ιδιαίτερο συμβολισμό αν αναλογιστούμε την ιστορία των 718. Ο αριθμός “718” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από την Porsche το 1957-1962 για μια σειρά αγωνιστικών αυτοκινήτων. Τα πρωτότυπα 718 RSK ήταν εξαιρετικά ελαφριά αγωνιστικά που γνώρισαν πάνω από 250 νίκες και 600 εμφανίσεις στο βάθρο.

Όταν η Porsche επανέφερε την ονομασία το 2016 για τα νέα Boxster και Cayman, αντικατέστησε τους εξακύλινδρους ατμοσφαιρικούς κινητήρες με τετρακύλινδρους turbo. Η απόφαση αυτή προκάλεσε αρχικά αντιδράσεις από τους “φανατικούς’, αλλά τα νέα μοντέλα απέδειξαν ότι μπορούσαν να διατηρήσουν τον σπορ χαρακτήρα της μάρκας.

Οι προκλήσεις της μετάβασης

Η στρατηγική αλλαγή της Porsche αντανακλά ευρύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η αυτοκινητοβιομηχανία. Παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις, τα ηλεκτρικά οχήματα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια όπως η ανεπαρκής υποδομή φόρτισης, το άγχος της αυτονομίας και το υψηλό κόστος αγοράς. Ακόμη και με σημαντικές επιδοτήσεις από τους κατασκευαστές, που φτάνουν τα 24.000 δολάρια για μοντέλα όπως το Audi E-Tron GT, η ζήτηση παραμένει χαμηλότερη από τις αρχικές προβλέψεις.

Η Porsche υιοθετεί πλέον μια “ισορροπημένη” προσέγγιση, προσφέροντας και τα τρία είδη κίνησης (κινητήρες εσωτερικής καύσης, υβριδικά και ηλεκτρικά) σε κάθε κατηγορία μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2030. Αυτή η ευελιξία επιτρέπει στην εταιρεία να προσαρμόζεται στις τοπικές συνθήκες των διαφορετικών αγορών και στις μεταβαλλόμενες προτιμήσεις των καταναλωτών.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2025, μια από τις μεγαλύτερες δίκες για απάτη σε βάρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων στην ελληνική ιστορία έλαβε άλλη μια αναβολή. Η δίκη των 105 κατηγορουμένων για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ στο Ηράκλειο αναβλήθηκε για τις 2 Μαρτίου 2026, προσθέτοντας έξι ακόμα μήνες σε μια ήδη καθυστερημένη διαδικασία.

Αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη δίκη. Είναι η πρώτη φορά που υπόθεση με επίκεντρο τον ΟΠΕΚΕΠΕ φτάνει στα ελληνικά δικαστήρια, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας εποχής στη διαχείριση των ευρωπαϊκών αγροτικών κονδυλίων. Οι κατηγορούμενοι φέρονται να έλαβαν επιδοτήσεις από το 2019 έως το 2023, με ποσά που έφταναν τις 15.000 ευρώ ετησίως, μέσω ψευδών δηλώσεων για καλλιέργειες και μισθώσεις αγροτεμαχίων που δεν είχαν ποτέ στην κατοχή τους.

Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος σκανδάλου

Ο Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων συστήθηκε το 1998 με το νόμο 2637, αλλά άρχισε να λειτουργεί το 2001. Ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου Δημοσίου Συμφέροντος, ανέλαβε την αποκλειστική ευθύνη διαχείρισης των κοινοτικών ενισχύσεων από το 2005, με στόχο να καταβάλει έγκαιρα, σωστά και με διαφάνεια τις αγροτικές ενισχύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το πρώτο συστημικό πρόβλημα εμφανίστηκε το 2005, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε από τα κράτη-μέλη την ψηφιακή αποτύπωση των βοσκήσιμων εκτάσεων. Η εισαγωγή του ενιαίου συστήματος ελέγχου άνοιξε τον δρόμο για παραβιάσεις που θα συσσωρεύονταν για χρόνια.

Οι πρώτες καταγγελίες για παράνομες ενισχύσεις έφτασαν στην Εισαγγελία Διαφθοράς, τη Δίωξη Οικονομικού Εγκλήματος και την Εθνική Αρχή Διαφάνειας τον Ιούνιο του 2022. Τον ίδιο χρόνο, η Οικονομική Αστυνομία ξεκίνησε προκαταρκτικές εξετάσεις για μεγάλο αριθμό ΑΦΜ που φέρονταν να έχουν λάβει παράνομες επιδοτήσεις.

Το μοτίβο της απάτης ήταν επαναλαμβανόμενο και πολύπλοκο. Κατηγορούμενοι από διάφορες περιοχές του νομού Ηρακλείου, σε συνεργασία με εταιρείες συμβουλευτικών υπηρεσιών και λογιστικά γραφεία παρουσίαζαν εικονικά μισθωτήρια για να εισπράττουν επιδοτήσεις. Δήλωναν ως ενοικιαζόμενα αγροτεμάχια που στην πραγματικότητα δεν μισθώνονταν, εμφάνιζαν ψεύτικα στοιχεία εκμισθωτών και προσκόμιζαν πλαστά συμφωνητικά αγρομίσθωσης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη Φθιώτιδα αποκαλύπτει την έκταση της απάτης: επίμαχη έκταση 1.100 στρεμμάτων εμφανιζόταν να έχει μισθωθεί αντί μόλις 30 λεπτών ετησίως ανά στρέμμα. Οι εκτάσεις βρίσκονταν σε ιδιωτικό δάσος και δηλώθηκαν ψευδώς ως βοσκότοποι.

Σε άλλη περίπτωση, κατηγορούμενη από την Κρήτη φέρεται να κατέθεσε ψευδείς δηλώσεις εκμίσθωσης αγροτεμαχίων το 2020, 2021 και 2022 από άτομα που δεν είχαν τα συγκεκριμένα χωράφια στην κατοχή τους, εισπράττοντας επιδοτήσεις ύψους 48.916 ευρώ. Άλλος κατηγορούμενος εισέπραξε 59.635 ευρώ από το 2019 έως το 2022 για καλλιέργεια αγροτεμαχίων που δεν είχε μισθώσει ούτε καλλιεργήσει.

Οι πρώτες καταδίκες και το μήνυμα της δικαιοσύνης

Παρά την αναβολή της μεγάλης δίκης, η ελληνική δικαιοσύνη έχει ήδη αρχίσει να εκδίδει τις πρώτες καταδικαστικές αποφάσεις. Το Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων επέβαλε ποινές φυλάκισης από 9 έως 15 μήνες με τριετή αναστολή σε επτά κατηγορούμενους από την περιοχή του Γράμμου. Οι κατηγορούμενοι είχαν εισπράξει ποσά από 35.000 έως 97.000 ευρώ για την περίοδο 2019-2020, δηλώνοντας ψευδώς εκτάσεις σε Καστοριά, Κοζάνη και Φλώρινα.

Η ιδιαίτερη σημασία αυτής της απόφασης έγκειται στο ότι το δικαστήριο έκρινε ένοχους ακόμα και εκείνους που είχαν επιστρέψει τα χρήματα πριν καθίσουν στο εδώλιο. Η εντεταλμένη Ευρωπαία Εισαγγελέας Καλλιόπη Νταγιάντα τόνισε ότι η επιστροφή των χρημάτων δεν αναιρεί το αξιόποινο της πράξης, ιδίως όταν πρόκειται για παραβιάσεις των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σε άλλη δίκη, το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών καταδίκασε 13 κατηγορούμενους από τη Φθιώτιδα σε ποινές φυλάκισης από 6 έως 40 μήνες για επιδοτήσεις που ξεπέρασαν τις 440.000 ευρώ. Η εντεταλμένη Ευρωπαία Εισαγγελέας Χαρίκλεια Θάνου επεσήμανε ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ αρκέστηκε σε τυπικό έλεγχο των δηλώσεων, αγνοώντας ενδείξεις παραποίησης και απάτης.

Η υπόθεση απέκτησε διεθνείς διαστάσεις με την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Στις 19 Μαΐου 2025, δύο Ευρωπαίοι εισαγγελείς συνοδευόμενοι από 20 αστυνομικούς πραγματοποίησαν έφοδο στα κεντρικά γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Αθήνα και στην περιφερειακή διεύθυνση στην Κρήτη. Οι έρευνες στο πλαίσιο οργανωμένου σχεδίου απάτης που σχετίζεται με γεωργικά κονδύλια και διαφθορά, με εμπλοκή δημοσίων λειτουργών του ΟΠΕΚΕΠΕ, ολοκληρώθηκαν στις 4 το πρωί της επόμενης ημέρας.

Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, Λάουρα Κοβέσι, καταγγέλλει «επιθέσεις» και «εκφοβισμό» κατά της έρευνας. Σε δήλωσή της στο Politico, η Κοβέσι τόνισε: «Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα συνεχίσει τη δουλειά της με επιμέλεια και αμεροληψία για να αποκαλύψει την αλήθεια, ανεξάρτητα από τις επιθέσεις και την τρομοκράτηση που υφίστανται οι υπάλληλοί της».

Το σκάνδαλο οδήγησε σε πολιτικές κεφαλές. Στις 22 Μαΐου 2025, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας καρατόμησε τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ Νικόλαο Σαλάτα για «λόγους επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος». Η καρατόμηση έγινε μετά την αντίδραση του Σαλάτα στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, όταν ο ΟΠΕΚΕΠΕ έδωσε διορία στον Ευρωπαίο Εισαγγελέα Ν. Πασχάλη να ανακαλέσει δημόσια τις δηλώσεις του για μη συνεργασία, απειλώντας με προσφυγή στη Δικαιοσύνη.

Ο Σαλάτας, σε μεταγενέστερες δηλώσεις, έκανε λόγο για «άνωθεν εντολές» για την καρατόμησή του και κινδυνολογία για το μέλλον του οργανισμού, λέγοντας πως δεν ξέρει «αν όλοι εδώ στη χώρα μας θέλουν να συνεχίσει να υπάρχει ο ΟΠΕΚΕΠΕ».

Τα οικονομικά στοιχεία του σκανδάλου είναι εντυπωσιακά. Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με πρόστιμο-μαμούθ ύψους 415 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αντιστοιχεί στο 78% όλων των προστίμων που καταλογίστηκαν στα κράτη-μέλη για την ίδια περίοδο. Οι παρατυπίες αφορούν επιδοτήσεις που χορηγήθηκαν κατά παράβαση των ευρωπαϊκών κανονισμών την περίοδο 2017-2023.

Μέχρι τώρα έχουν εντοπιστεί 1.036 ΑΦΜ που εισέπραξαν παράνομα 22,6 εκατομμύρια ευρώ, με την Κρήτη να έχει τη «μερίδα του λέοντος». Στην Αττική εντοπίστηκαν 46 ΑΦΜ με παράνομες επιδοτήσεις συνολικού ύψους 760.000 ευρώ.

Εκτός από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, στην υπόθεση εμπλέκεται πλέον και η Αρχή για το Ξέπλυμα Μαύρου Χρήματος υπό τον Χαράλαμπο Βουρλιώτη. Η έρευνα θα επεκταθεί σε βάθος 5ετίας ή και 10ετίας, ερευνώντας πολιτικά και μη πρόσωπα που είχαν αποφασιστικό ρόλο στη διάθεση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Παράλληλα, η ΑΑΔΕ συγκρότησε ειδική Ομάδα Διοίκησης Έργου αποτελούμενη από 17 ανώτατα στελέχη της φορολογικής διοίκησης, με αποστολή τη δημιουργία ενός επιτελικού μηχανισμού ελέγχου και διασταυρώσεων στα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ.

Την ίδια στιγμή που εκκρεμεί η μεγάλη δίκη, νέα σκάνδαλα έρχονται στο φως. Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας αποκάλυψε ότι διαπιστώθηκε πως περίπου 30.000 παραγωγοί είχαν περισσότερα από 49.000 πλαστά πιστοποιητικά στα οικολογικά σχήματα. Αυτό το εύρημα ετοιμάζει νέο πρόστιμο από την Κομισιόν και δείχνει ότι το πρόβλημα έχει συστημικό χαρακτήρα.

Απάτη ή σύμπτωμα βαθιάς κρίσης;

Η αναβολή της δίκης των 105 κατηγορουμένων για τις 2 Μαρτίου 2026 δεν είναι απλώς μια διαδικαστική καθυστέρηση. Είναι το σύμβολο μιας ευρύτερης κρίσης θεσμών που έχει οδηγήσει την Ελλάδα στη μεγαλύτερη υπόθεση κατάχρησης ευρωπαϊκών κονδυλίων στην ιστορία της.

Οι συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων υποστηρίζουν ότι η υπόθεση θα πρέπει να εξεταστεί κατά περίπτωση, καθώς για αρκετούς κατηγορούμενους το μόνο στοιχείο που εντοπίστηκε ήταν η έλλειψη εγγράφων ή δικαιολογητικών σε μεταγενέστερο χρόνο. Ωστόσο, οι πρώτες δικαστικές αποφάσεις δείχνουν ότι η δικαιοσύνη δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί αυτά τα επιχειρήματα.

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι περισσότερο από μια υπόθεση απάτης. Είναι το χρονικό μιας θεσμικής αποτυχίας που κόστισε εκατομμύρια ευρώ στον ελληνικό λαό και στέρησε από πραγματικούς αγρότες τις ενισχύσεις που δικαιούνταν. Η αναβολή της δίκης μπορεί να παρατείνει την αγωνία, αλλά το τέλος αυτής της ιστορίας έχει ήδη αρχίσει να γράφεται στα δικαστήρια της χώρας.

Στο επίκεντρο πολιτικής θύελλας βρίσκεται η παράλειψη της Ελλάδας να ζητήσει οικονομική υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τους κτηνοτρόφους που πλήττονται από τη συνεχιζόμενη επιδημία της ευλογιάς αιγοπροβάτων. Αυτή η αποκάλυψη έρχεται να προστεθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κυβερνητικής αδράνειας που έχει υπονομεύσει την ελληνική κτηνοτροφία.

Η καταδικαστική αποκάλυψη της Κομισιόν

Η απάντηση του Επιτρόπου Γεωργίας της ΕΕ, Κρίστοφ Χάνσεν, προς τον πρόεδρο του ΑΚΚΕΛ προδίδει την ολιγωρία: η Ελλάδα ούτε έχει ενεργοποιήσει το Μέτρο 23 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης για την αποκατάσταση παραγωγής των πληγέντων κτηνοτρόφων ούτε έχει διαθέσει πόρους από το Στρατηγικό Σχέδιο ΚΓΠ 2023-2027.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι η ΕΕ καλύπτει έως και 30% των δαπανών για τα μέτρα ελέγχου ασθενειών, ενώ παράλληλα υπάρχουν διαθέσιμα δωρεάν εμβόλια από την τράπεζα εμβολίων της ΕΕ μέσω των προγραμμάτων TAD και THRACE, η αποκάλυψη αποκτά επιπλέον βαρύτητα. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να θεσπίσει καθεστώτα κρατικών ενισχύσεων για την υποστήριξη των κτηνοτρόφων για απώλειες από επιδημίες ζωικών ασθενειών.

Οι αριθμοί που έχουν καταγραφεί από την εμφάνιση της ευλογιάς τον Αύγουστο του 2024 μέχρι τον Σεπτέμβριο 2025 αποτυπώνουν την καταστροφή μιας ολόκληρης βιομηχανίας. Περισσότερα από 300.000 ζώα έχουν θανατωθεί μόνο από την ευλογιά, ενώ σε συνδυασμό με τις απώλειες από άλλες ζωονόσους και φυσικές καταστροφές, οι θανατώσεις παραγωγικών ζώων έχουν ξεπεράσει τις 350.000.

Μέχρι τα τέλη Αυγούστου 2025, είχαν καταγραφεί 903 κρούσματα σε 1.148 εκμεταλλεύσεις, με τη Θεσσαλία, την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, τη Χαλκιδική και τη Φωκίδα να δέχονται τα βαρύτερα πλήγματα. Οι οικονομικές απώλειες υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 350 εκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει μία πραγματική οικονομική καταστροφή για χιλιάδες οικογένειες.

Η εξέλιξη της επιδημίας και τα βήματα που δεν έγιναν

Η σημερινή ευλογιά των αιγοπροβάτων έκανε την εμφάνισή της στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 2024. Αρχικά, τα κρούσματα εντοπίστηκαν κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, στη Θράκη και την Ανατολική Μακεδονία, περιοχές που βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με την Τουρκία, όπου η νόσος παραμένει ενδημική εδώ και χρόνια.

Παρά τα πρώτα σημάδια κινδύνου, η κυβερνητική ανταπόκριση υπήρξε αργή και πλημμελής. Μέχρι τον Μάιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ήδη διαπιστώσει 394 εστίες ευλογιάς και πάνω από 118.000 ζώα είχαν θανατωθεί. Η Κομισιόν έκρινε ότι τα μέτρα κατά της ευλογιάς ήταν ανεπαρκή, επισημαίνοντας προβλήματα στην εφαρμογή μέτρων βιοασφάλειας και την έλλειψη πλήρους απαγόρευσης εισαγωγών ζώων.

Η κατάσταση επιδεινώθηκε δραματικά κατά τη θερινή περίοδο. Ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Χρήστος Κέλλας, παραδέχτηκε ότι ενώ πριν από το Πάσχα είχαν φτάσει σε μηδέν ή ένα κρούσμα πανελλαδικά, το τελευταίο διάστημα παρατηρήθηκε αύξηση σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως τη Μαγνησία, τη Φωκίδα, τη Λάρισα, τη Χαλκιδική και τη Ξάνθη. Η έξαρση αποδόθηκε στην αυξημένη κινητικότητα της πασχαλινής περιόδου και σε ανταλλαγές ζώων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της κλιμάκωσης αποτελεί η ανακοίνωση της 14ης Ιουλίου 2025, όπου δηλώθηκαν 42 νέες εστίες ευλογιάς, με 13.831 αιγοπρόβατα να θανατώνονται, ενώ στις 25 Αυγούστου καταγράφηκαν 73 νέες εστίες με 14.219 θανατωμένα ζώα. Μόνο το Σεπτέμβριο 2025 καταγράφηκαν 100 νέες εστίες με 15.856 θανατωμένα ζώα.

Το Μέτρο 23 του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης προβλέπει στήριξη ρευστότητας σε αγροκτήματα που υφίστανται απώλεια 30% παραγωγής ή δυναμικού, συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης των ζωικών ασθενειών. Η ενίσχυση μπορεί να φτάσει τα 42.000 ευρώ ανά δικαιούχο, με συνολικό προϋπολογισμό 178 εκατομμύρια ευρώ. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα δεν έχει υποβάλει κανένα αίτημα για την ενεργοποίησή του για τους πληγέντες από ζωονόσους κτηνοτρόφους.

Η ΕΕ χρηματοδοτεί την επιτήρηση και έγκαιρη ανίχνευση της νόσου σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Τουρκία από το 2013 μέσω του προγράμματος T.H.R.A.C.E.. Επιπλέον, υπάρχει δυνατότητα συγχρηματοδότησης έως 30% των δαπανών για θανάτωση ζώων, αποζημιώσεις και απολυμάνσεις μέσω του Προγράμματος Ενιαίας Αγοράς.

Παράλληλα, η τράπεζα εμβολίων της ΕΕ διαθέτει δωρεάν εμβόλια μέσω των προγραμμάτων TAD και THRACE, τα οποία η Ελλάδα δεν έχει ζητήσει. Οι κανόνες κρατικών ενισχύσεων επιτρέπουν την παροχή γρήγορης και ευέλικτης ενίσχυσης έως περίπου 50.000 ευρώ ανά δικαιούχο μέσω των ενισχύσεων de minimis.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επανειλημμένα συστήσει στην Ελλάδα τον εμβολιασμό των κοπαδιών ως τη μόνη αποτελεσματική λύση για τον έλεγχο της νόσου. Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει συμφωνία από τους κτηνοτρόφους και τη γαλακτοβιομηχανία, κάτι που η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να εξασφαλίσει.

Επιπλέον, η Κομισιόν ζητά πιο αυστηρά και στοχευμένα μέτρα, αποτελεσματικές κυρώσεις με τη στήριξη της αστυνομίας, τήρηση των κανόνων βιοασφάλειας και οργάνωση των περιοχών βόσκησης για την αποφυγή επαφής μεταξύ κοπαδιών.

Παράλληλα με την κρίση της ευλογιάς, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα άλλο πρόβλημα με την ΕΕ. Η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Κομισιόν έδωσε προθεσμία έως τις 2 Οκτωβρίου για να καταθέσει νέο πλαίσιο για τις αγροτικές επιδοτήσεις, καθώς το προτεινόμενο σχέδιο δεν επαρκεί για την αποκατάσταση των ελλείψεων του ΟΠΕΚΕΠΕ. Εάν η Ελλάδα δεν συμμορφωθεί, υπάρχει κίνδυνος αναστολής των μηνιαίων και ενδιάμεσων πληρωμών, δηλαδή των αγροτικών επιδοτήσεων.

Όψιμα μέτρα

Μόλις τον Αύγουστο 2025, η κυβέρνηση αποφάσισε τη χορήγηση ενίσχυσης de minimis ύψους έως 63 εκατομμυρίων ευρώ προς τους αιγοπροβατοτρόφους λόγω εγκλεισμού των ζώων και του αυξημένου κόστους ζωοτροφών. Οι ενισχύσεις κυμαίνονται από 4 έως 14 ευρώ ανά ζώο, ανάλογα με την περιφερειακή ενότητα.

Ωστόσο, αυτή η στήριξη έρχεται πάρα πολύ αργά και είναι ανεπαρκής σε σχέση με τις πραγματικές ζημίες. Μέχρι στιγμής έχουν πληρωθεί 30 εκατομμύρια ευρώ για αποζημιώσεις θανατωμένων ζώων, ενώ έχουν ζητηθεί επιπλέον 22 εκατομμύρια ευρώ για την πληρωμή των επόμενων αιτήσεων.

Επιπλέον, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ενεργοποίησε Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό 2020/687. Το σχέδιο περιλαμβάνει θανάτωση όλου του κοπαδιού στο οποίο βρέθηκε κρούσμα, υγειονομική ταφή ζώων, οριοθέτηση ζωνών προστασίας και επιτήρησης, αυστηρές απαγορεύσεις μετακινήσεων και απολυμάνσεις.

Παρόλα αυτά, η εφαρμογή των μέτρων στην πράξη παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα. Μόνο στη Θεσσαλία έχουν καταγραφεί είκοσι τέσσερις παραβάσεις για την περίοδο 2024-2025, με τρεις να κρίνονται ήδη τελεσίδικες το 2024 και είκοσι μία να εκκρεμούν για το 2025.

Το κόστος της αμέλειας

Πάνω από 500 οικογένειες έχουν εγκαταλείψει την κτηνοτροφία τον τελευταίο χρόνο. Ολόκληρες περιοχές, όπως η Θεσσαλία, έχουν χαρακτηριστεί «κόκκινες ζώνες», ενώ έχουν επιβληθεί αυστηροί περιορισμοί που απαγορεύουν ακόμη και το κούρεμα των ζώων και τον καθαρισμό των στάβλων.

Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, περισσότερα από 90.000 ζώα έχουν θανατωθεί από τον περασμένο Αύγουστο μέχρι το καλοκαίρι 2025, αφήνοντας άδειες στάνες και άδειες τσέπες. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του προέδρου του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Καβάλας, Νίκου Δημόπουλου, ότι «το αποτύπωμα του υφυπουργού Χρήστου Κέλλα ήταν μηδενικό».

Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι συντριπτικές. Οι αποζημιώσεις ανά ζώο κυμαίνονται από 250 ευρώ για τα θηλυκά και 500 ευρώ για τα αρσενικά, αλλά το κόστος αγοράς νέων ζώων ξεπερνά τα 300-450 ευρώ για υψηλής παραγωγής καθαρόαιμα ζώα. Αυτό σημαίνει ότι οι αποζημιώσεις δεν καλύπτουν καν το κόστος αντικατάστασης.

Η κρίση της ευλογιάς αποκαλύπτει ένα συστημικό πρόβλημα στην ελληνική διακυβέρνηση: την αδυναμία αξιοποίησης των διαθέσιμων ευρωπαϊκών εργαλείων και την έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού. Ενώ η ΕΕ προσφέρει συγκεκριμένα εργαλεία στήριξης  (από συγχρηματοδότηση έως δωρεάν εμβόλια) η ελληνική κυβέρνηση παραμένει παθητική – ακόμα μετά από το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ και το βαρύ πρόστιμο που δέχτηκε η χώρα μας.

Η κατάσταση απαιτεί άμεση κινητοποίηση: υποβολή αιτημάτων συγχρηματοδότησης, ενεργοποίηση του Μέτρου 23, αξιοποίηση δωρεάν εμβολίων από την τράπεζα της ΕΕ και δημιουργία καθεστώτων κρατικών ενισχύσεων. Κάθε μέρα καθυστέρησης ισοδυναμεί με νέα απώλεια ζώων, εισοδήματος και παραγωγικής δυναμικής.

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν η κυβέρνηση θα συνεχίσει να αφήνει τους κτηνοτρόφους «στο έλεος της κρίσης» ή θα αναλάβει επιτέλους τις ευθύνες της απέναντι σε έναν κλάδο που αποτελεί θεμέλιο της οικονομίας και της περιφέρειας. Η ελληνική κτηνοτροφία δεν αντέχει άλλο αυτή την εγκατάλειψη.