ΣΤΑΘΗΣ ΒΕΡΓΗΣ

Η Apple βρίσκεται μόλις μία ανάσα από το να γίνει η δεύτερη εταιρεία στην ιστορία που φτάνει κεφαλαιοποίηση $ 4 τρισεκατομμυρίων, ακολουθώντας την Nvidia που πρωτοστατεί με αποτίμηση $ 4,4 τρισεκατομμυρίων. Αυτή η εκπληκτική άνοδος έρχεται μετά από ένα αργό ξεκίνημα της χρονιάς, όπου η μετοχή της Apple (AAPL) παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη για μεγάλο μέρος του 2025, αντιμετωπίζοντας ανησυχίες για τον ανταγωνισμό στην Κίνα και την αβεβαιότητα γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη. Ωστόσο, η κυκλοφορία του iPhone 17 τον Σεπτέμβριο φαίνεται να άλλαξε ριζικά το κλίμα, με τη μετοχή της εταιρείας να σημειώνει ιστορικό υψηλό στα $262,24 στις 20 Οκτωβρίου, ανεβάζοντας την αποτίμησή της σε $ 3,89 τρισεκατομμύρια και ξεπερνώντας τη Microsoft για να γίνει η δεύτερη σε χρηματική αξία εταιρεία παγκοσμίως.​

Ο θρίαμβος του iPhone 17

Η επιτυχία του iPhone 17 υπερέβη κάθε προσδοκία, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Κίνα, δύο από τις μεγαλύτερες αγορές της Apple. Σύμφωνα με αναλυτικά στοιχεία της Counterpoint Research, η σειρά iPhone 17 πούλησε 14% περισσότερα τεμάχια από το iPhone 16 στις πρώτες 10 ημέρες κυκλοφορίας της στις δύο χώρες, ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό επίτευγμα που δείχνει τη δυναμική της νέας γενιάς. Το βασικό μοντέλο του iPhone 17 σημείωσε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία, με τις πωλήσεις να αυξάνονται κατά 31% συνολικά και σχεδόν να διπλασιάζονται στην Κίνα συγκριτικά με το iPhone 16. Αυτό το φαινόμενο έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η Κίνα αποτελεί μία από τις πιο ανταγωνιστικές αγορές, όπου η Apple αντιμετωπίζει εταιρείες όπως η Huawei και η Xiaomi.​

Η επιτυχία στην Κίνα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πρόταση αξίας του βασικού μοντέλου. Όπως τόνισε η Μένγκμενγκ Τζανγκ [Mengmeng Zhang], ανώτερη αναλύτρια της Counterpoint Research, το βασικό μοντέλο iPhone 17 είναι εξαιρετικά ελκυστικό στους καταναλωτές, προσφέροντας εξαιρετική σχέση ποιότητας-τιμής με βελτιωμένο τσιπ, αναβαθμισμένη οθόνη, μεγαλύτερο αποθηκευτικό χώρο και καλύτερη κάμερα selfie, όλα στην ίδια τιμή με το περσινό iPhone 16. Οι επιπλέον εκπτώσεις και κουπόνια που προσφέρονται μέσω των καναλιών πώλησης έχουν ενισχύσει περαιτέρω τη ζήτηση, κάνοντας την αγορά «αυτονόητη» για τους Κινέζους καταναλωτές.​

Στις ΗΠΑ, η εικόνα διαφέρει σημαντικά. Εκεί, πρωταγωνιστής είναι το iPhone 17 Pro Max, το οποίο έχει δει ισχυρή αύξηση στη ζήτηση χάρη στις γενναιόδωρες επιδοτήσεις από τους μεγάλους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Οι εταιρείες AT&T, Verizon και T-Mobile αύξησαν τις μέγιστες επιδοτήσεις τους κατά περίπου 10%, ή $100, προσφέροντας ουσιαστικά δωρεάν συσκευές με μακροχρόνια συμβόλαια 24 έως 36 μηνών. Αυτή η στρατηγική στοχεύει στο να «κλειδώσουν» τους πελάτες σε πολυετή συμβόλαια, εξασφαλίζοντας σταθερά έσοδα από τις υπηρεσίες τηλεφωνίας, ενώ μετατρέπουν το ultra-premium iPhone σε προσιτό προϊόν για τις μάζες.​

Το iPhone Air: Η έκπληξη της Κίνας

Ένα ακόμα highlight στην επιτυχία της Apple είναι το φθηνότερο και πιο λεπτό μοντέλο iPhone Air, που παρουσιάστηκε επίσης τον Σεπτέμβριο. Αυτό το μοντέλο, που χρησιμοποιεί αποκλειστικά eSIM λόγω του εξαιρετικά λεπτού σχεδιασμού του, καθυστέρησε να κυκλοφορήσει στην Κίνα λόγω ρυθμιστικών θεμάτων, καθώς οι κινεζικοί κανονισμοί απαιτούσαν φυσική SIM κάρτα. Όταν τελικά εγκρίθηκε η χρήση eSIM από το υπουργείο Βιομηχανίας και Πληροφορικής, το iPhone Air εξαντλήθηκε μέσα σε λίγα λεπτά στις φυσικές και διαδικτυακές λιανικές αγορές της Κίνας, μετά την έναρξη των προπαραγγελιών στις 17 Οκτωβρίου 2025.​

Καταστήματα σε πόλεις όπως το Πεκίνο, η Σαγκάη και η Τιαντζίν ξέμεναν από απόθεμα σχεδόν αμέσως, ενώ οι διαδικτυακές παραγγελίες καθυστερούσαν κατά 1-2 εβδομάδες, αν και στις ΗΠΑ, η υποδοχή του ίδιου μοντέλου ήταν πιο μετριοπαθής. Αυτή η έκρηξη ζήτησης στην Κίνα υπογραμμίζει τη δύναμη της καινοτομίας σχεδιασμού της Apple και την ικανότητά της να ενθουσιάζει τους καταναλωτές, ακόμα και σε μια εποχή έντονου ανταγωνισμού.​

Η επιτυχία του iPhone Air στην Κίνα θεωρείται επίσης στρατηγικά σημαντική για την Apple, καθώς ανοίγει το δρόμο για μελλοντικά προϊόντα που χρησιμοποιούν τεχνολογίες όπως το eSIM σε ρυθμιζόμενες αγορές. Επιπλέον, δείχνει ότι οι Κινέζοι καταναλωτές εξακολουθούν να εμπιστεύονται και να περιμένουν τα πιο πρόσφατα προϊόντα της Apple, παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις και την άνοδο των εγχώριων ανταγωνιστών.​

Ένας από τους κύριους παράγοντες πίσω από την επιτυχία του iPhone 17 είναι ο καθυστερημένος κύκλος αναβάθμισης. Σύμφωνα με τον Νταν Άιβς [Dan Ives], αναλυτή της Wedbush Securities, περίπου 315 εκατομμύρια από τα 1,5 δισεκατομμύρια iPhone παγκοσμίως δεν έχουν αναβαθμιστεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Αυτό δημιουργεί μια τεράστια ευκαιρία για την Apple να «ξεκουνήσει» αυτούς τους χρήστες και να τους οδηγήσει σε αναβάθμιση, ιδιαίτερα όταν η νέα γενιά φέρει σημαντικές βελτιώσεις σε σχεδιασμό και λειτουργικότητα.​

Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι πολλοί από αυτούς τους χρήστες αγόρασαν τις συσκευές τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και τώρα μπαίνουν στον κύκλο αναβάθμισής τους, κάτι που αποτελεί έναν βασικό παράγοντα για τη ζήτηση της σειράς iPhone 17. Αυτή η δυναμική, σε συνδυασμό με τις σημαντικές αλλαγές σχεδιασμού του iPhone 17 – η μεγαλύτερη από την εποχή του iPhone X – δημιουργεί ένα ισχυρό κίνητρο για αναβάθμιση.​

Η Loop Capital, που αναβάθμισε τη μετοχή της Apple, εκτιμά ότι η εταιρεία θα σημειώσει ρεκόρ αποστολών iPhone για τρία συνεχόμενα έτη (2025-2027), με 238 εκατομμύρια μονάδες το 2025, 250 εκατομμύρια το 2026 και πάνω από 260 εκατομμύρια το 2027. Αυτή η πρόβλεψη βασίζεται στην πεποίθηση ότι η Apple βρίσκεται «τώρα στην αρχή του μακροαναμενόμενου κύκλου υιοθέτησης που υποδηλώνει συνεχή επέκταση των  iPhone μέχρι το 2027».​

Η Wall Street ανεβάζει τις προβλέψεις

Η ισχυρή απόδοση του iPhone 17 προκάλεσε κύμα αναβαθμίσεων από τους μεγάλους επενδυτικούς οίκους της Wall Street. Η Loop Capital, όπως αναφέρθηκε, αναβάθμισε την Apple από Hold σε Buy με τιμή-στόχο $315 από $ 226, μία από τις υψηλότερες προβλέψεις στη Wall Street. Η εταιρεία επισημαίνει ότι «υπάρχει ακόμα περισσότερη ανοδική δυναμική σε μονάδες iPhone (και ASP) από ό,τι αντιλαμβάνεται η αγορά», με τις μέσες τιμές πώλησης να παραμένουν «ουσιαστικά υψηλότερες από τις εκτιμήσεις της αγοράς».​

Η Evercore ISI πρόσθεσε την Apple στη λίστα «Tactical Outperform» της, διατηρώντας αξιολόγηση Outperform με τιμή-στόχο $ 290. Η εταιρεία πιστεύει ότι η Apple είναι σε θέση να ανακοινώσει αποτελέσματα ανώτερα των τρεχουσών εκτιμήσεων συναίνεσης για το τρίμηνο Σεπτεμβρίου και θα μπορούσε να δώσει θετική καθοδήγηση για το τρίμηνο Δεκεμβρίου. Οι αναλυτές της Evercore επισημαίνουν ότι οι χρόνοι παράδοσης για το βασικό iPhone 17 είναι μεγαλύτεροι από τα περσινά επίπεδα Οκτωβρίου, ενώ έρευνες δείχνουν ότι υψηλότερος από τον μέσο όρο αριθμός ερωτηθέντων δήλωσε ότι σχεδιάζει να αγοράσει ένα νέο iPhone φέτος.​

Η Wedbush Securities διατηρεί την αξιολόγηση Outperform με τιμή-στόχο $ 310, τονίζοντας ότι η Apple είχε επιτέλους επιτυχία με το iPhone 17, και ότι η εταιρεία είναι τώρα έτοιμη να παρουσιάσει μια ουσιαστική ενημέρωση στον οδικό της χάρτη για την τεχνητή νοημοσύνη. Οι αναλυτές της εταιρείας πιστεύουν ότι η Apple θα ξεπεράσει τις προσδοκίες στο τέταρτο οικονομικό τρίμηνο που θα ανακοινωθεί στις 30 Οκτωβρίου 2025, τόσο στα νούμερα των iPhone όσο και στο τμήμα Υπηρεσιών.​

Η Goldman Sachs αύξησε επίσης την τιμή-στόχο της για την Apple σε $ 279 από $ 266, προβλέποντας κέρδη ανά μετοχή $ 1,81 και συνολικά έσοδα $ 103,5 δισεκατομμυρίων για το τέταρτο οικονομικό τρίμηνο, ξεπερνώντας τις εκτιμήσεις συναίνεσης των $ 1,77 ανά μετοχή και $ 101,8 δισεκατομμυρίων σε έσοδα. Ο αναλυτής Μάικλ Νγκ [Michael Ng] επισημαίνει ότι η ανάπτυξη των εσόδων από Υπηρεσίες (+13% ετησίως) θα διατηρήσει τη δυναμική της παρά την επιβράδυνση των τάσεων δαπανών στο App Store.​

Τεχνητή Νοημοσύνη: Το επόμενο μεγάλο στοίχημα της Apple

Ενώ το iPhone 17 έχει κλέψει τη δόξα, οι αναλυτές στρέφουν την προσοχή τους στο επόμενο μεγάλο κεφάλαιο της Apple: την τεχνητή νοημοσύνη. Η εταιρεία έχει μείνει σχετικά πίσω από ανταγωνιστές όπως η Google και η Microsoft στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά το πλεονέκτημά της βρίσκεται στη γιγαντιαία εγκατεστημένη βάση συσκευών της – 2,4 δισεκατομμύρια iOS συσκευές παγκοσμίως. Η Wedbush τονίζει ότι με τη μεγαλύτερη βάση συσκευών στον κόσμο, η Apple έχει την ευκαιρία να μετατρέψει την τεχνητή νοημοσύνη σε οικονομική υπερδύναμη.​

Η Apple Intelligence, η πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης της Apple, ενσωματώνεται σταδιακά στο λειτουργικό σύστημα iOS 18 και επόμενες εκδόσεις, προσφέροντας χαρακτηριστικά όπως Writing Tools, Genmoji, Image Playground, Live Translation και βελτιωμένη λειτουργικότητα Siri. Τα περισσότερα από αυτά τα χαρακτηριστικά εκτελούνται εξ ολοκλήρου στη συσκευή για λόγους απορρήτου, με το Private Cloud Compute να χρησιμοποιείται μόνο όταν απαιτείται περισσότερη υπολογιστική ισχύς. Αυτή η προσέγγιση που επικεντρώνεται στο απόρρητο διακρίνει την Apple από τους ανταγωνιστές που βασίζονται σε cloud-based λύσεις.​

Ωστόσο, πολλά από τα πιο προηγμένα χαρακτηριστικά τεχνητής νοημοσύνης – όπως το Personal Context, το Onscreen Awareness και η βαθύτερη ενσωμάτωση εφαρμογών για το Siri – αναμένονται να κυκλοφορήσουν σε μελλοντικές ενημερώσεις, το 2025. Αυτό έχει δημιουργήσει κάποια αβεβαιότητα στην αγορά σχετικά με το πώς η Apple σχεδιάζει να αξιοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη για να οδηγήσει την ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, η Wedbush εκτιμά ότι η στρατηγική AI της Apple θα μπορούσε να προσθέσει $ 75-100 ανά μετοχή στην αξία της εταιρείας τα επόμενα χρόνια, υποστηρίζοντας ότι καμία «premium AI» δεν υπολογίζεται στην τιμή της μετοχής της Apple στις τρέχουσες τιμές.​

Το κλειδί για την επιτυχία της Apple στην τεχνητή νοημοσύνη θα είναι η ικανότητά της να αξιοποιήσει την τεράστια εγκατεστημένη βάση χρηστών της. Αν η εταιρεία καταφέρει να ενσωματώσει αποτελεσματικά υπηρεσίες AI μέσω αυτής της βάσης, τα έσοδα θα μπορούσαν να εκτοξευθούν με σχεδόν μηδενικό κόστος απόκτησης πελάτη, καθώς οι χρήστες θα είναι ήδη εντός του οικοσυστήματος της Apple. Αυτό θα αποτελούσε ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι άλλων εταιρειών AI που πρέπει να ξοδέψουν σημαντικά ποσά για την προσέλκυση νέων χρηστών.​

Τμήμα Υπηρεσιών: Η σιωπηλή δύναμη

Παράλληλα με την επιτυχία του iPhone 17 και τις προσδοκίες για την τεχνητή νοημοσύνη, το τμήμα Υπηρεσιών της Apple εξακολουθεί να είναι μια σιωπηλή δύναμη που οδηγεί τα κέρδη. Οι Υπηρεσίες, που περιλαμβάνουν το App Store, το Apple Music, το Apple TV+, το iCloud, το Apple Pay και το AppleCare, αποτελούν πλέον σχεδόν το 25% των συνολικών εσόδων της Apple και έχουν ξεπεράσει τα $ 107 δισεκατομμύρια ετησίως. Αυτό το τμήμα έχει περιθώριο μικτού κέρδους άνω του 70%, σημαντικά υψηλότερο από το 36% του τμήματος Προϊόντων, κάτι που το καθιστά εξαιρετικά κερδοφόρο.​

Στο τρίμηνο που έληξε τον Ιούλιο του 2025, τα έσοδα από Υπηρεσίες αυξήθηκαν κατά 13,3% σε $ 27,42 δισεκατομμύρια, σημειώνοντας νέο τριμηνιαίο ρεκόρ και ξεπερνώντας τις εκτιμήσεις των αναλυτών. Η συνεχής ανάπτυξη των συνδρομητικών υπηρεσιών – όπως το iCloud+, το AppleCare+, το Apple Pay και άλλες συνδρομές – αναμένεται να διατηρήσει ισχυρό ρυθμό ανάπτυξης διψήφιου αριθμού, παρόλο που η ανάπτυξη των δαπανών στο App Store επιβραδύνεται.​

Το τμήμα Υπηρεσιών είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Apple επειδή δημιουργεί κυκλικά έσοδα. Όσο περισσότερες υπηρεσίες χρησιμοποιούν οι χρήστες τόσο πιο δύσκολο γίνεται να εγκαταλείψουν το οικοσύστημα της Apple για έναν ανταγωνιστή. Η Counterpoint Research προβλέπει ότι οι Υπηρεσίες θα αντιπροσωπεύουν το 25% των συνολικών εσόδων της Apple μέχρι το 2025, φτάνοντας για πρώτη φορά τα $ 100 δισεκατομμύρια ετησίως. Αυτό το νούμερο έχει ήδη επιτευχθεί και ξεπεραστεί, επιβεβαιώνοντας τη δύναμη αυτής της επιχειρηματικής γραμμής.​

Η διαδρομή προς τα $ 4 τρισεκατομμύρια

Για να φτάσει η Apple σε κεφαλαιοποίηση $ 4 τρισεκατομμυρίων, η μετοχή της θα πρέπει να φτάσει τα $ 269,535, σύμφωνα με τα Dow Jones Market Data. Με την τιμή κλεισίματος στα $ 262,24 στις 20 Οκτωβρίου 2025, η εταιρεία χρειάζεται μια άνοδο περίπου 2,8% για να φτάσει αυτό το ορόσημο – κάτι που φαίνεται λίαν εφικτό δεδομένης της πρόσφατης δυναμικής. Η Apple έχει ήδη ξεπεράσει τη Microsoft, που έχει κεφαλαιοποίηση περίπου $ 3,8 τρισεκατομμυρίων, και είναι τώρα δεύτερη μόνο πίσω από την Nvidia, η οποία ηγείται με $ 4,4 τρισεκατομμύρια.​

Η πορεία της Apple προς τα $ 4 τρισεκατομμύρια είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή όταν λάβουμε υπ’ όψιν ότι η μετοχή παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη για το μεγαλύτερο μέρος του 2025, αυξανόμενη μόνο κατά 5% year-to-date μέχρι τις 20 Οκτωβρίου, σε σύγκριση με την άνοδο 14,5% του S&P 500. Ωστόσο, ο ενθουσιασμός γύρω από το iPhone 17, σε συνδυασμό με τις προσδοκίες για την τεχνητή νοημοσύνη και την ισχυρή απόδοση των Υπηρεσιών, αναζωογόνησε την εμπιστοσύνη των επενδυτών.​

Η Apple έχει μακρά ιστορία οροσήμων κεφαλαιοποίησης. Η εταιρεία έγινε η πρώτη που έφτασε το $ 1 τρισεκατομμύριο τον Αύγουστο του 2018, τα $ 2 τρισεκατομμύρια τον Αύγουστο του 2020, και τα $ 3 τρισεκατομμύρια τον Ιούνιο του 2023. Τώρα, λιγότερο από δύο χρόνια αργότερα, βρίσκεται στο κατώφλι των $ 4 τρισεκατομμυρίων, μια απόδειξη της ικανότητάς της να καινοτομεί και να προσαρμόζεται σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο τεχνολογικό τοπίο.​

Παρά την εντυπωσιακή επιτυχία, η Apple αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Η ρυθμιστική εποπτεία στις ΗΠΑ και την Ευρώπη θα μπορούσε να περιορίσει τα έσοδά της από συναλλαγές στο App Store ή να εμποδίσει νέες προσφορές υπηρεσιών. Επιπλέον, ο ανταγωνισμός στην Κίνα από εταιρείες όπως η Huawei, η Xiaomi και η Oppo παραμένει έντονος, ενώ οι γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εφοδιαστική αλυσίδα και τις πωλήσεις.​

Τα περιθώρια κέρδους της Apple θα μπορούσαν επίσης να δεχτούν πίεση λόγω της επιβράδυνσης της ανάπτυξης του hardware και του ανταγωνισμού, ιδιαίτερα στην Κίνα, όπου οι εγχώριοι κατασκευαστές προσφέρουν high-end χαρακτηριστικά σε χαμηλότερες τιμές. Επιπλέον, η τρέχουσα αποτίμηση της Apple φαίνεται υψηλή εκτός αν η ανάπτυξη των κερδών επιταχυνθεί – οποιαδήποτε αποτυχία μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική πτώση της τιμής της μετοχής λόγω μακροοικονομικών αβεβαιοτήτων.​

Τέλος, παρά τους σημαντικούς πόρους της, η Apple συνεχίζει να δέχεται κριτική για το ότι υστερεί έναντι ανταγωνιστών όπως η Microsoft, η Google και η Meta στην ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών γενετικής τεχνητής νοημοσύνης (generative AI). Ο διευθύνων σύμβουλος της Apple, Τιμ Κουκ [Tim Cook], έχει δηλώσει ότι η εταιρεία εργάζεται για να φέρει την Apple Intelligence στην Κίνα, αλλά δεν έχει δώσει χρονοδιάγραμμα. Η ικανότητα της Apple να ανταγωνιστεί αποτελεσματικά στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι κρίσιμη για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία της.​

Κοιτάζοντας στο μέλλον, οι αναλυτές βλέπουν ακόμα περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης για την Apple. Η Loop Capital επισημαίνει ότι το επερχόμενο αναδιπλούμενο iPhone 18 και το αναμενόμενο «AI Phone» θα μπορούσαν να ενισχύσουν περαιτέρω την τροχιά ανάπτυξης της Apple. Το αναδιπλούμενο iPhone αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2026, ενώ ένα ειδικό μοντέλο για την 20η επέτειο του iPhone προγραμματίζεται για το 2027. Αυτά τα νέα προϊόντα θα μπορούσαν να προσελκύσουν νέους πελάτες και να ενθαρρύνουν την αναβάθμιση από υπάρχοντες χρήστες.​

Η Wedbush εκτιμά ότι οι προβλέψεις της Wall Street για περίπου 230 εκατομμύρια μονάδες iPhone για το οικονομικό έτος 2026 μπορεί να είναι «πολύ συντηρητικές», και θα μπορούσαν τώρα να βρίσκονται μεταξύ 240 εκατομμυρίων και 250 εκατομμυρίων με αυτόν τον ρυθμό. Η Loop Capital πηγαίνει ακόμα πιο μακριά, προβλέποντας ότι οι αποστολές θα ξεπεράσουν τα 260 εκατομμύρια το 2027. Αν αυτές οι προβλέψεις αποδειχθούν ακριβείς, η Apple θα είναι σε θέση να διατηρήσει ισχυρή ανάπτυξη για τα επόμενα χρόνια.​

Η ελληνική αγορά ακινήτων βρίσκεται σε κομβικό σημείο, με τα προγράμματα στήριξης να δημιουργούν παραμορφώσεις αντί να επιλύουν προβλήματα. Ο κλάδος βρίσκεται σε φάση αναμονής που θα διαρκέσει μέχρι τις αρχές του επόμενου έτους.​

Οι επαγγελματίες του κλάδου άρχισαν να υιοθετούν αμυντική στάση, ενώ οι πραγματικοί αγοραστές μειώθηκαν σημαντικά. Η αγορά εισήλθε σε φάση μπλοκαρίσματος: οι πωλητές ζητούσαν υψηλές τιμές περιμένοντας τον ‘ιδανικό’ αγοραστή, ενώ οι αγοραστές αναμένουν ευκαιρίες για να προβούν σε αγορά.​

Αυτή η στασιμότητα  δημιουργήθηκε κυρίως στην κατηγορία των παλαιών ακινήτων, τα οποία αφορούσε το πρόγραμμα «Το Σπίτι Μου 2» από τον Σεπτέμβριο και μετά, όπου όσοι ήθελαν πραγματικά να πουλήσουν θα έπρεπε να μειώσουν την τιμή που ζητούσαν κατά 15% με 20%. Σήμερα, οι συζητήσεις με τους ανθρώπους της αγοράς στην Αττική επιβεβαιώνουν αυτή την υποχώρηση, με μερικούς να αναφέρουν ακόμη και μείωση 25% με 30%.​

Το «Σπίτι Μου 2» χαρακτηρίζεται από πολλούς ειδικούς ως λανθασμένο πρόγραμμα από την αρχή έως το τέλος, καθώς στρεβλώνει την αγορά πολλαπλασιάζοντας τη ζήτηση σε μια αγορά που δεν έχει επαρκή προσφορά, ιδιαίτερα σε παλιά σπίτια. Η λογική του προγράμματος αποδείχθηκε προβληματική: ενώ φαινομενικά προσφέρει χαμηλότοκα δάνεια στους νέους, στην πράξη τούς αναγκάζει να πληρώσουν διπλάσιες τιμές για ακίνητα που πριν από το πρόγραμμα ήταν προσιτά.​

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα καταδεικνύει τη στρέβλωση: πριν ξεκινήσει το πρόγραμμα, ένα ακίνητο αξίας 60.000-80.000 ευρώ μπορούσε να αγοραστεί με προκαταβολή 20.000 ευρώ και κανονικό επιτόκιο. Με τα «Το Σπίτι Μου 1» και «Το Σπίτι Μου 2», το ίδιο ακίνητο έφτασε να ζητείται 180.000 με 190.000 ευρώ, ενώ στα συμβόλαια καταγράφεται μέσος όρος περίπου 120.000 ευρώ. Η μείωση του επιτοκίου δεν αντισταθμίζει τον διπλασιασμό της τιμής που καλούνται να πληρώσουν οι νέοι αγοραστές.​

Η Χρυσή Βίζα (Golden Visa) παρομοιάζεται με αντιβίωση που χορηγήθηκε όταν η αγορά ήταν ‘άρρωστη’ και χρειαζόταν ξένα κεφάλαια. Όταν όμως η αγορά ανέκαμψε, η συνέχιση του προγράμματος άρχισε να δημιουργεί παρενέργειες. Η κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, προχώρησε σε σωστές κινήσεις: ανέβασε το όριο από 250.000 σε 800.000 ευρώ για περιοχές όπως η Αττική, η Θεσσαλονίκη και τα νησιά, και επέτρεψε την αλλαγή χρήσης επαγγελματικών ακινήτων σε οικιστικά.​

Το παράδειγμα του Πειραιά είναι χαρακτηριστικό της στρέβλωσης που προκαλούσε η Χρυσή Βίζα: για ένα διάστημα, όταν το όριο στην περιοχή ήταν 250.000 ευρώ, παλιά ακίνητα αξίας 60.000 με 100.000 ευρώ πωλούνταν 250.000 ευρώ. Αυτό έβαζε σε άνισο ανταγωνισμό τους νέους Έλληνες αγοραστές με ξένους επενδυτές, σε μια μάχη που δεν μπορούσαν να κερδίσουν. Με τα νέα όρια και τις αλλαγές χρήσης, το πρόγραμμα πλέον δεν επηρεάζει τον μέσο πολίτη και μπορεί να συμβάλει θετικά στην αγορά.​

Οικοδομικός κανονισμός: Η μεγάλη παρεξήγηση

Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκοψε τους επιπλέον συντελεστές δόμησης που επέτρεπαν μεγαλύτερα κτίσματα. Για παράδειγμα, σε οικόπεδο 500 τετραγωνικών μέτρων με συντελεστή 0,8, αντί για 400 τετραγωνικά, επιτρεπόταν η ανέγερση 600 τετραγωνικών. Η πρόσφατη ρύθμιση που εγκρίθηκε αφορά αποκλειστικά όσους είχαν ήδη εκδώσει άδεια μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 2004 και είχαν ξεκινήσει τη διαδικασία κατασκευής, καθώς και κάποια μεγάλα και εμβληματικά έργα.​

Αυτό σημαίνει ότι περίπου 4.000-5.000 άδειες θα μπορέσουν να προχωρήσουν, πληρώνοντας περιβαλλοντικό ισοδύναμο. Όλα τα υπόλοιπα δεκάδες χιλιάδες οικόπεδα στην Ελλάδα εξακολουθούν να υπόκεινται στους κανονικούς συντελεστές δόμησης (400 τετραγωνικά). Παρά τα νέα που κυκλοφορούν, το πρόβλημα δεν έχει λυθεί για την πλειονότητα των ιδιοκτητών οικοπέδων, γεγονός που θα πρέπει να οδηγήσει σε υποχώρηση των τιμών.​

Οι ιδιοκτήτες οικοπέδων, βομβαρδιζόμενοι από ανακοινώσεις για ‘λύσεις’, πιστεύουν λανθασμένα ότι ξαναγύρισαν οι μεγάλοι συντελεστές. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική: στο παράδειγμα του οικοπέδου των 500 τετραγωνικών, όσοι είχαν άδεια και ξεκίνησαν να χτίζουν 600 τετραγωνικά προστατεύονται, αλλά όλοι οι υπόλοιποι μπορούν να χτίσουν μόνο 400 τετραγωνικά. Οι τιμές παραμένουν σε υψηλά επίπεδα λόγω αυτής της παρεξήγησης.​

Ο πρόεδρος του ΤΕΕ έχει προτείνει τη δημιουργία ενός νέου οικοδομικού κανονισμού μόλις 10 σελίδων που θα λύσει οριστικά το πρόβλημα. Στην πρόταση αυτή προστίθεται η ιδέα για έμφαση και μπόνους στα μικρά διαμερίσματα. Ο προηγούμενος κανονισμός, που χαρακτηρίζεται «νέος» παρότι έχουν περάσει 13 χρόνια, ήταν χτισμένος στη λογική των μεγάλων επιφανειών: νεόδμητα 120-140 τετραγωνικών, μεζονέτες, τζακούζι, πισίνες. Αυτά δεν αφορούν τον μέσο Έλληνα.​

Η πρόταση επικεντρώνεται στη δημιουργία διαμερισμάτων 40, 50, 60 και 80 τετραγωνικών μέτρων, που μπορεί να πληρώσει ο μέσος Έλληνας. Δεν έχει νόημα να κατασκευάζονται μεγάλες επιφάνειες αποκλειστικά για ξένους αγοραστές. Ο οικοδομικός κανονισμός πρέπει να στηρίζει τον Έλληνα πολίτη στο να αποκτήσει κατοικία σε τιμή που μπορεί να ανταποκριθεί. Αν στο μέλλον αλλάξουν οι συνθήκες, η πολιτική μπορεί να επανεξεταστεί σε 10 χρόνια.​

Ο κλάδος των ακινήτων βρίσκεται σήμερα σε φάση αναμονής. Η κυβέρνηση δεν έχει λάβει δραστικά μέτρα για να αυξήσει την προσφορά και να μπουν πολλά νέα σπίτια στην αγορά. Παρότι έχουν γίνει κάποιες καλές κινήσεις, το πρόβλημα παραμένει. Το πρόγραμμα «Το Σπίτι Μου 2» θα τελειώσει στις 31 Δεκεμβρίου, και υπάρχει ελπίδα να μην ακολουθήσει «Σπίτι Μου 3» που θα ταλαιπωρήσει περαιτέρω την αγορά.​

Η αγορά πάσχει όχι από έλλειψη ζήτησης, αλλά από έλλειψη προσφοράς. Αυτό που χρειάζεται δεν είναι προγράμματα που τεχνητά τονώνουν τη ζήτηση σε αγορά με ελλειμματική προσφορά, αλλά μέτρα που θα αυξήσουν την κατασκευαστική δραστηριότητα και θα φέρουν στην αγορά προσιτά ακίνητα για τον μέσο Έλληνα. Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν η πολιτική ηγεσία θα ακούσει τις προτάσεις του κλάδου και θα προχωρήσει σε δομικές αλλαγές που θα αποκαταστήσουν την ισορροπία στην αγορά ακινήτων.

Στο απώτατο ανατολικό άκρο της Ελλάδας, μόλις 1,25 ναυτικά μίλια από τις τουρκικές ακτές, το Καστελλόριζο ή Μεγίστη στέκεται ως σύμβολο ελληνικότητας και αντοχής. Το μικροσκοπικό αυτό νησί των 9,1 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με πληθυσμό μόλις 594 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021, φέρει το βάρος μιας πλούσιας ιστορίας και μιας τεράστιας στρατηγικής σημασίας που ξεπερνά κατά πολύ το μέγεθός του.​

Η ιστορία του Καστελλόριζου είναι μια ιστορία άνθισης και δοκιμασίας. Κατά τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, το νησί γνώρισε πρωτοφανή οικονομική και πληθυσμιακή άνθηση. Ο πληθυσμός έφτασε στις 9.000 με 10.000 κατοίκους κατά τη χρυσή εποχή του νησιού, όταν ο εμπορικός του στόλος αλώνιζε την ανατολική Μεσόγειο, μεταφέροντας εμπορεύματα από τη Μαύρη Θάλασσα έως τη Δυτική Ευρώπη. Το ασφαλές φυσικό λιμάνι του και η θέση του στο θαλάσσιο σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Αιγύπτου το κατέστησαν σημαντικό εμπορικό κέντρο.​

Η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η ανταλλαγή πληθυσμών το 1923 σηματοδότησαν την αρχή της παρακμής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο πληθυσμός είχε μειωθεί στις 3.000, ενώ περίπου 8.000 κάτοικοι ζούσαν ήδη στο εξωτερικό, κυρίως στην Αυστραλία, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ. Οι καταστροφές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα. Ο πληθυσμός συνέχισε να μειώνεται δραματικά, φτάνοντας τα 584 άτομα το 1951 και το ιστορικό χαμηλό των 222 κατοίκων το 1981.​

Παρά το μικρό του μέγεθος, το Καστελλόριζο διατηρεί τεράστια γεωπολιτική σημασία. Αποτελεί το ‘αγκάθι’ της όμορης Τουρκίας, καθώς ενώνει δυνητικά τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες (ΑΟΖ) Ελλάδας και Κύπρου. Η Τουρκία αμφισβητεί επανειλημμένα τα δικαιώματα του νησιού σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, ισχυρισμός που απορρίπτεται κατηγορηματικά από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία προβλέπει ότι όλα τα νησιά δικαιούνται αιγιαλίτιδα ζώνη, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους.​

Προκλήσεις και δράσεις στήριξης

Μία από τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το νησί είναι ο κίνδυνος της ερημοποίησης, φαινόμενο που απειλεί πολλά μικρά ελληνικά νησιά. Η απομόνωση, η έλλειψη υποδομών και οι οικονομικές δυσκολίες συνθέτουν ένα δύσκολο τοπίο για τους μόνιμους κατοίκους.​

Η ομογένεια διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη στήριξη του νησιού. Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών, σε επίσκεψη το 2020, προσέφερε δωρεά ύψους 50.000 ευρώ για την ενίσχυση του περιφερειακού ιατρείου με ιατρικό εξοπλισμό, καθώς και τεχνολογικό εξοπλισμό για το σχολείο του νησιού. Οι απόδημοι Καστελλοριζιοί, ιδιαίτερα στην Αυστραλία όπου είναι γνωστοί ως «Kazzies», διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με την πατρογονική γη και συμβάλλουν στην ανάπτυξή της.​

Ο τουρισμός στο Καστελόριζο παρουσιάζει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Η προβολή του ως «έξυπνου νησιού» και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που έχουν αρχίσει να καθιερώνονται προσελκύουν επισκέπτες που αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες. Το νησί έγινε παγκοσμίως γνωστό το 1991 με την βραβευμένη με Όσκαρ ταινία «Mediterraneo», γεγονός που το έθεσε στον τουριστικό χάρτη.​

Πολιτιστικές δράσεις: Μια πορεία προς το μέλλον

Τα τελευταία χρόνια, το Καστελλόριζο αναδύεται ως πολιτιστικός προορισμός μέσα από μια σειρά πρωτοβουλιών που στοχεύουν στην ανάδειξη και στήριξή του.​ Πολιτιστικές δράσεις, όπως φεστιβάλ μουσικής και ντοκιμαντέρ, δεν αποτελούν απλώς καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, αλλά πράξεις στήριξης και αναγέννησης. Μέσα από αυτές, το νησί ανοίγεται στον κόσμο, προσελκύει επισκέπτες και προσωπικότητες, και εμπλουτίζει τις ζωές των κατοίκων του, ιδιαίτερα των νέων.​

Το Beyond Borders – Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, που φέτος συμπλήρωσε δέκα χρόνια ζωής (24-31 Αυγούστου 2025), έχει καθιερωθεί ως σημαντική πολιτιστική διοργάνωση. Το φεστιβάλ προβάλλει ταινίες τεκμηρίωσης από 92 χώρες, εστιάζοντας σε ιστορικά γεγονότα, κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και ανθρώπινες ιστορίες. Με συνολικά 58 ταινίες στο πρόγραμμά του φέτος, το Beyond Borders μετατρέπει το ακριτικό νησί σε σημείο συνάντησης της παγκόσμιας κινηματογραφικής κοινότητας.​

Το «Near & Far» Kastellorizo International Music Festival, που πραγματοποιήθηκε φέτος για πρώτη φορά, από τις 27 έως τις 29 Ιουνίου 2025, αποτελεί μια καινοτόμο πρωτοβουλία αφιερωμένη στην ελληνική διασπορά. Τελώντας υπό την αιγίδα των υπουργείων Εξωτερικών και Πολιτισμού, το φεστιβάλ φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα διεθνές μουσικό φόρουμ υψηλού επιπέδου που υπερβαίνει τα μουσικά είδη. Ο αμφιθεατρικός γιαλός του Καστελλόριζου μετατράπηκε σε ονειρική μουσική σκηνή, φιλοξενώντας διεθνώς καταξιωμένους καλλιτέχνες της διασποράς και φιλέλληνες. Όπως το νησί είναι ταυτόχρονα ‘κοντά’ συναισθηματικά και ‘μακριά’ γεωγραφικά από την κυρίως Ελλάδα, έτσι και οι Έλληνες της διασποράς παραμένουν συνδεδεμένοι με τη γενέθλια γη –  ένας συμβολισμός που αποτυπώνεται στον τίτλο του φεστιβάλ.​

Το Φεστιβάλ Γρίφων Καστελλορίζου, που φέτος συμπλήρωσε πέντε χρόνια (17-19 Οκτωβρίου 2025), συνδυάζει επιστήμη και πολιτισμό. Αυτό το επιστημονικό δρώμενο μετατρέπει το νησί σε εστία δημιουργικής σκέψης και γνώσης, φιλοξενώντας επιστήμονες, γριφολόγους και καλλιτέχνες από όλη την Ελλάδα.​

Το 2ο Διεθνές Συνέδριο «Smart Islands» (20-21 Σεπτεμβρίου 2025) επικεντρώθηκε στην προώθηση βιώσιμων λύσεων και την αποτροπή της ερημοποίησης κρίσιμων περιοχών. Το συνέδριο, που διοργανώθηκε από τον Διεθνή Ελληνικό Σύνδεσμο σε συνεργασία με τοπικούς δήμους, έφερε εκπροσώπους ομογενειακών οργανώσεων, κυβερνητικούς αξιωματούχους και ακαδημαϊκούς για να ανταλλάξουν ιδέες σχετικά με ενέργεια, νερό, εκπαίδευση, υγεία και ψηφιακό μετασχηματισμό.​

Στον αγώνα κατά της ερημοποίησης και της απομόνωσης, το Καστελλόριζο αποδεικνύει ότι ο πολιτισμός και η καινοτομία μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες βιώσιμης ανάπτυξης. Το ακριτικό αυτό νησί, με την πλούσια ναυτική παράδοση και την αδιάκοπη σύνδεση με τη διασπορά, συνεχίζει να στέκεται ως φάρος ελληνικότητας στο ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης.​

Η συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν στο Λουξεμβούργο, στο περιθώριο του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 20 Οκτωβρίου 2025, χαρακτηρίστηκε από έντονη διπλωματική αντιπαράθεση σχετικά με το ζήτημα των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο.​

Οι προκλητικές δηλώσεις Φιντάν

Λίγες ημέρες πριν τη συνάντηση, ο Χακάν Φιντάν έκανε προκλητικές δηλώσεις σε τουρκικό τηλεοπτικό σταθμό, αφήνοντας ανοιχτό «παράθυρο διαπραγμάτευσης» για τα χωρικά ύδατα. Συγκεκριμένα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ δήλωσε: «Δεν δέχομαι, λοιπόν, 12 ναυτικά μίλια χωρικά ύδατα, εσύ δεν δέχεσαι 6. Το Αιγαίο δεν είναι πρόβλημα που πρέπει να τεθεί. Όσο υπάρχει θέληση, αυτό το πρόβλημα μπορεί να λυθεί».​

Ο Φιντάν υποστήριξε ότι το ζήτημα των χωρικών υδάτων μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο «παζαριού», χρεώνοντας την ευθύνη του αδιεξόδου σε πολιτικές σκοπιμότητες στην Ελλάδα. Επιπλέον, ο Τούρκος υπουργός ανέφερε ότι στις διερευνητικές επαφές του παρελθόντος είχε επιτευχθεί κάποια πρόοδος στο θέμα.​

Η αυστηρή απάντηση της Αθήνας

Ο Γιώργος Γεραπετρίτης απάντησε κατηγορηματικά στις δηλώσεις Φιντάν, τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους. Ο Έλληνας ΥΠΕΞ ξεκαθάρισε: «Η οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας είναι η μία και μόνη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ενώ θέματα κυριαρχίας είναι εκτός συζήτησης».​

Σε δηλώσεις του στην ΕΡΤ, ο Γεραπετρίτης τόνισε: «Η Ελλάδα θα συνεχίσει να ασκεί ενεργητική και συνεπή εξωτερική πολιτική που στηρίζεται στις οικουμενικές αξίες του διεθνούς δικαίου και δεν ετεροκαθορίζεται. …  και όποιος ενοχλείται οφείλει να το αποδεχτεί, διότι υποδείξεις και μομφές δεν είναι αποδεκτές».​

Ο Έλληνας υπουργός επανέλαβε ότι «η Ελλάδα επιδιώκει εμπράκτως την ειρήνη και τις σχέσεις καλής γειτονίας. Εντούτοις, σε θέματα εθνικού συμφέροντος δεν μπορεί να υπάρξει καμία συζήτηση», κλείνοντας έτσι κάθε πιθανό παράθυρο συμβιβασμού σχετικά με το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα έως τα 12 ναυτικά μίλια.​

Άλλα θέματα της συνάντησης

Πέρα από το ζήτημα των χωρικών υδάτων, οι δύο υπουργοί συζήτησαν:​

• Τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τη σημασία διατήρησης της εκεχειρίας στη Γάζα

• Την ελληνική πρόταση για πενταμερή Διάσκεψη (5×5) των παράκτιων κρατών της Ανατολικής Μεσογείου (Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία, Αίγυπτος, Ισραήλ)

• Το θέμα του ευρωπαϊκού αμυντικού προγράμματος SAFE, με την Αθήνα να προειδοποιεί με βέτο εάν η Τουρκία δεν άρει το casus belli

• Τις τελευταίες εξελίξεις στα κατεχόμενα και το Κυπριακό

Η σύγκρουση αντανακλά τη βαθύτερη διαφωνία μεταξύ των δύο χωρών. Η Τουρκία έχει θεσπίσει από το 1995 το casus belli (αιτία πολέμου) εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS 1982), η Ελλάδα έχει το νόμιμο δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια.​

Μετά τη συνάντηση στο Λουξεμβούργο, δεν υπήρξε καμία επίσημη ενημέρωση για τα επόμενα βήματα στη διαδικασία προσέγγισης μεταξύ των δύο χωρών. Η ελληνική πλευρά παραμένει σταθερή στη θέση της ότι το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων είναι αναφαίρετο και δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης.​

Η ανακοίνωση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για το κοίτασμα σπάνιων γαιών στην περιοχή Μπεϊλικόβα, στο Εσκισεχίρ, συνεχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, αν και πρόκειται για μία «ξαναζεσταμένη σούπα» που παρουσιάζεται επανειλημμένα από το 2022. Σύμφωνα με εμπειρογνώμονες που ανέλυσαν τα διαθέσιμα στοιχεία και τις δηλώσεις του Τούρκου προέδρου, η υπόθεση των σπάνιων γαιών της Τουρκίας αποτελεί μια πολυεπίπεδη στρατηγική που συνδυάζει εμπορική διπλωματία, γεωπολιτική διαχείριση και επικοινωνιακή τακτική, με στόχο την ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης της Άγκυρας στη διεθνή σκηνή.

Η πραγματική φύση του κοιτάσματος

Το 2022, η Τουρκία ανακοίνωσε επίσημα την ανακάλυψη κοιτάσματος που εκτιμάται ότι περιέχει 694 εκατομμύρια τόνους πετρώματος στην περιοχή Μπεϊλικόβα (Beylikova). Ο αριθμός αυτός, ωστόσο, αναφέρεται στο σύνολο του ορυκτού υποστρώματος και όχι στην καθαρή ποσότητα σπάνιων γαιών που περιέχεται σε αυτό. Μέσα στους 694 εκατομμύρια τόνους πετρώματος, οι γεωλογικές εκτιμήσεις δείχνουν την ύπαρξη περίπου 12,5 εκατομμυρίων τόνων οξειδίων σπάνιων γαιών, μαζί με σημαντικά κοιτάσματα βαρύτη και φθορίτη.​

Το κοίτασμα περιέχει 10 από τα 17 γνωστά στοιχεία σπάνιων γαιών, συμπεριλαμβανομένων λανθανίου, δημητρίου, πρασεοδυμίου, σαμαρίου, γαδολινίου, ευρωπίου και νεοδυμίου, καθώς και θορίου, που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη πυρηνικού καυσίμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις αυτές δεν έχουν ακόμη επικυρωθεί από ανεξάρτητους διεθνείς οργανισμούς σύμφωνα με το πρότυπο JORC Code, διαδικασία την οποία η Τουρκία επιδιώκει προκειμένου να προσελκύσει διεθνείς επενδυτές.​

Η ποιότητα και η συγκέντρωση των σπάνιων γαιών στο κοίτασμα παραμένουν αδιευκρίνιστες. Αναλυτές υποδεικνύουν ότι το κοίτασμα πιθανώς περιέχει κυρίως ελαφρά σπάνια στοιχεία (Light Rare Earth Elements – LREE) όπως λανθάνιο και δημήτριο, τα οποία βρίσκονται ήδη σε υπερπροσφορά στην παγκόσμια αγορά, και όχι τα πιο σπάνια και πολύτιμα βαρέα στοιχεία που χρησιμοποιούνται σε μαγνήτες υψηλών επιδόσεων. Οι επιστημονικές μελέτες αναφέρουν ότι το κοίτασμα του Κιζιλκαορέν (Μπεϊλικόβα) έχει περιεκτικότητα περίπου 2,9% σε συνολικά οξείδια σπάνιων γαιών (TREE), με τυπικό εμπλουτισμό σε λανθάνιο-δημήτριο.​

Το χρονοδιάγραμμα των 15 ετών

Ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία που αναδεικνύουν οι ειδικοί είναι το τεχνικό και χρονικό πλαίσιο που απαιτείται για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος. Η κρατική εταιρεία Eti Maden εγκαινίασε μία πιλοτική μονάδα επεξεργασίας το 2023, με δυναμικότητα επεξεργασίας 1.200 τόνων μεταλλεύματος ετησίως. Ωστόσο, για να φτάσει το έργο σε εμπορική κλίμακα, απαιτείται πολυετής διαδικασία.​

Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα πρώτα δοκιμαστικά τεστ για την αξιολόγηση του ακατέργαστου ορυκτού υποστρώματος και τον προσδιορισμό των καθαρών ποσοτήτων σπάνιων οξειδίων διαρκούν περίπου πέντε χρόνια. Στη συνέχεια, απαιτείται η εγκατάσταση εξειδικευμένης χημικής υποδομής για τον διαχωρισμό των στοιχείων, μία διαδικασία που η ίδια η Τουρκία αναγνωρίζει ότι εξαρτάται από διεθνή συνεργασία και μεταφορά τεχνολογίας. Το συνολικό χρονοδιάγραμμα από την πιλοτική φάση στην πλήρη εμπορική λειτουργία εκτιμάται σε περίπου 15 χρόνια.​

Η περίπλοκη διαδικασία διαχωρισμού και εξευγενισμού των σπάνιων γαιών αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια. Τα 17 στοιχεία σπάνιων γαιών έχουν παρόμοιες χημικές ιδιότητες, γεγονός που καθιστά τον διαχωρισμό τους εξαιρετικά δύσκολο και ενεργοβόρο. Η διαδικασία περιλαμβάνει πολλαπλά στάδια επεξεργασίας με χρήση επικίνδυνων χημικών ουσιών, θερμοκρασίες 500-600°C, και κατανάλωση περίπου 200 gigajoule ενέργειας ανά τόνο επεξεργασμένου υλικού. Για να επιτευχθεί η καθαρότητα 99,9% που απαιτείται για εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας, χρειάζονται 10-15 επαναληπτικές φάσεις.​

Η κινεζική κυριαρχία και οι διεθνείς διαπραγματεύσεις

Η Κίνα ελέγχει σήμερα περίπου το 70% της παγκόσμιας εξόρυξης σπάνιων γαιών και σχεδόν το 90% της παγκόσμιας δυναμικότητας επεξεργασίας. Αυτή η κυριαρχία δεν είναι τυχαία, αλλά αποτέλεσμα δεκαετιών επενδύσεων σε τεχνολογία και τεχνογνωσία. Η Τουρκία δεν διαθέτει την απαραίτητη τεχνολογία επεξεργασίας, γεγονός που την αναγκάζει να αναζητήσει διεθνείς συνεργασίες.​

Οι διαπραγματεύσεις της Άγκυρας με το Πεκίνο ξεκίνησαν με την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας τον Οκτώβριο του 2024. Ωστόσο, οι συνομιλίες αυτές οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο όταν η Κίνα αρνήθηκε να μεταφέρει την τεχνολογία και επέμεινε ότι η επεξεργασία των υλικών θα πρέπει να γίνει αποκλειστικά σε κινεζικό έδαφος. Η Τουρκία, αποφασισμένη να διατηρήσει τον έλεγχο της εγχώριας επεξεργασίας και να αποφύγει τον ρόλο του απλού προμηθευτή πρώτων υλών, απέρριψε την πρόταση.​

Καθώς ούτε οι προσπάθειες συνεργασίας με τη Ρωσία απέδωσαν αποτελέσματα, η Άγκυρα στράφηκε προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τις συνομιλίες να εντείνονται μετά τη συνάντηση των προέδρων Ντόναλντ Τραμπ και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο τον περασμένο μήνα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό την κυβέρνηση Τραμπ, επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα στον τομέα των σπάνιων γαιών, και μια συνεργασία με την Τουρκία θα μπορούσε να συμβάλει στη διαφοροποίηση των εφοδιαστικών αλυσίδων.​

Επιπλέον, η Τουρκία βρίσκεται σε συνομιλίες με τον Καναδά και την Ελβετία για πιθανές συμπράξεις. Παρά τις εξελίξεις, ο Ερντογάν έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι το κοίτασμα δεν θα παραδοθεί σε καμία ξένη χώρα και ότι η Τουρκία θα διατηρήσει την εθνική κυριαρχία επί του έργου.​

Η γεωπολιτική και εμπορική στρατηγική

Η επανεμφάνιση του θέματος των σπάνιων γαιών στη δημόσια ατζέντα δεν είναι τυχαία. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το θέμα ως εμπορικό και γεωπολιτικό χαρτί σε κρίσιμες στιγμές. Η πιο πρόσφατη ανακοίνωση τον Οκτώβριο του 2025 έγινε λίγες μέρες μετά την κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών για τις σπάνιες γαίες.​

Τον Οκτώβριο του 2025, η Κίνα επέβαλε νέους αυστηρούς ελέγχους εξαγωγών σπάνιων γαιών, υποχρεώνοντας τις ξένες εταιρείες να λαμβάνουν έγκριση από την κινεζική κυβέρνηση για να εξάγουν προϊόντα που περιέχουν ακόμη και ελάχιστες ποσότητες κινεζικών σπάνιων γαιών. Η κίνηση αυτή εντείνει τον εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, με τον Τραμπ να απειλεί με επιβολή πρόσθετων δασμών 100% στα κινεζικά προϊόντα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ερντογάν επανέφερε το θέμα των σπάνιων γαιών, υπενθυμίζοντας στους Αμερικανούς ότι η Τουρκία μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική πηγή εφοδιασμού.​

Παράλληλα, η Άγκυρα επιδιώκει να χρησιμοποιήσει το θέμα των σπάνιων γαιών για να επαναδιαπραγματευτεί άλλα ζητήματα με την Ουάσιγκτον, ιδίως την επιστροφή της στο πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35. Οι Ηνωμένες Πολιτείες απέκλεισαν την Τουρκία από το πρόγραμμα το 2019, μετά την απόκτηση του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400. Η Τουρκία είχε ήδη επενδύσει 1,25 δισεκατομμύρια δολάρια στο πρόγραμμα και επιδιώκει τη λύση του ζητήματος.​

Κατά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν τον Σεπτέμβριο, οι δύο ηγέτες συζήτησαν την πιθανότητα άρσης του αποκλεισμού, με τον Τραμπ να υπονοεί ότι η απόφαση θα μπορούσε να ληφθεί σχεδόν αμέσως. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει επιτευχθεί συγκεκριμένη συμφωνία, καθώς η αμερικανική νομοθεσία απαγορεύει την πώληση F-35 στην Τουρκία όσο διατηρεί το σύστημα S-400. Ο Ερντογάν, με τη στρατηγική τού να «δημιουργεί προβλήματα που μόνο ο ίδιος μπορεί να λύσει», επιδιώκει να χρησιμοποιήσει το κοίτασμα των σπάνιων γαιών ως διαπραγματευτικό μοχλό για να επιτύχει τους στόχους του.​

Οι αμφισβητήσεις και οι προκλήσεις

Παρά τις επίσημες ανακοινώσεις, παραμένουν σημαντικές αβεβαιότητες σχετικά με την οικονομική βιωσιμότητα του κοιτάσματος. Αναλυτές επισημαίνουν ότι η έλλειψη διαφάνειας ως προς την ποιότητα και τη συγκέντρωση των σπάνιων γαιών δημιουργεί σκεπτικισμό. Ο Ντέιβιντ Μέριμαν της Wood Mackenzie υπογράμμισε ότι το κοίτασμα πιθανώς περιέχει στοιχεία που βρίσκονται σε υπερπροσφορά και όχι τα πιο πολύτιμα στοιχεία που χρησιμοποιούνται σε μαγνήτες υψηλών επιδόσεων.​

Ο Κρίστοφερ Έκλστοουν της Hallgarten & Company σημείωσε ότι εάν η Τουρκία είχε πραγματοποιήσει εκτεταμένες γεωτρήσεις, θα έπρεπε να γνωρίζει την ακριβή συγκέντρωση των στοιχείων, αλλά δεν έχουν δημοσιοποιηθεί λεπτομερή στοιχεία. Ο ισχυρισμός ότι το κοίτασμα θα μπορούσε να καλύψει τις παγκόσμιες ανάγκες για 1.000 χρόνια έχει χαρακτηριστεί ως υπερβολικός και χωρίς επιστημονική βάση.​

Επιπλέον, η επένδυση που απαιτείται για την ανάπτυξη του κοιτάσματος είναι τεράστια. Μία μονάδα επεξεργασίας μεσαίας κλίμακας, ικανή να χειριστεί 5.000-10.000 τόνους ετησίως, απαιτεί επενδύσεις περίπου 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων πριν παράγει έστω και ένα κιλό διαχωρισμένων σπάνιων γαιών. Η Τουρκία δεν μπορεί να αναλάβει μόνη της αυτό το κόστος, γεγονός που εξηγεί γιατί αναζητά διεθνείς συνεργασίες.​

Το περιβαλλοντικό κόστος της επεξεργασίας αποτελεί επίσης σημαντική πρόκληση. Η διαδικασία παράγει όξινα απόβλητα και μπορεί να απελευθερώσει ραδιενεργά παραπροϊόντα, καθώς το θόριο και το ουράνιο συχνά συνυπάρχουν με τις σπάνιες γαίες. Οι δυτικές χώρες έχουν αυστηρούς κανονισμούς σχετικά με την περιβαλλοντική προστασία, γεγονός που καθιστά την επεξεργασία ακόμη πιο περίπλοκη και δαπανηρή.​

Το μέλλον του έργου

Η Τουρκία στοχεύει να γίνει ένας από τους πέντε μεγαλύτερους παραγωγούς σπάνιων γαιών παγκοσμίως. Η κρατική εταιρεία Eti Maden έχει ήδη ξεκινήσει την παραγωγή επτά οξειδίων σπάνιων γαιών στην πιλοτική μονάδα, με στόχο να επεκταθεί η παραγωγή σε βιομηχανική κλίμακα με δυναμικότητα 570.000 τόνων μεταλλεύματος ετησίως. Ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η εγκατάσταση βιομηχανικής κλίμακας θα παράγει περίπου 10.000 τόνους οξειδίων σπάνιων γαιών, 72.000 τόνους βαρύτη, 70.000 τόνους φθορίτη και 250 τόνους θορίου ετησίως.​

Ωστόσο, η επιτυχία του έργου εξαρτάται από την ικανότητα της Τουρκίας να εξασφαλίσει τη μεταφορά τεχνολογίας και τη συνεργασία με έμπειρους διεθνείς εταίρους. Ο Ερντογάν έχει αναγνωρίσει ότι οι χώρες και οι εταιρείες που διαθέτουν την τεχνολογία επεξεργασίας είναι «δυστυχώς» διστακτικές να μοιραστούν την εμπειρία τους. Χωρίς την απαραίτητη τεχνογνωσία, το έργο αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους καθυστερήσεων και αποτυχίας.​

Παράλληλα, η διεθνής ανταγωνιστικότητα του κοιτάσματος παραμένει αβέβαιη. Οι παραγωγοί με το χαμηλότερο κόστος παγκοσμίως μπορούν να παράγουν ένα κιλό οξειδίου σπάνιων γαιών για 11 δολάρια ή λιγότερο. Η Τουρκία θα πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να ανταγωνιστεί αυτά τα κόστη, ειδικά λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη χαμηλότερη συγκέντρωση σπάνιων γαιών στο κοίτασμα και την έλλειψη εμπειρίας στην επεξεργασία.​

Το κοίτασμα σπάνιων γαιών της Τουρκίας αποτελεί πραγματικά μία σημαντική ανακάλυψη, αλλά η υπερβολική προβολή και η επανειλημμένη χρήση του ως εργαλείο διπλωματίας δημιουργούν ερωτηματικά σχετικά με την πραγματική του αξία και το χρονοδιάγραμμα εκμετάλλευσης.

Η τεχνική πραγματικότητα είναι ότι η μετατροπή του κοιτάσματος σε εμπορικά βιώσιμη παραγωγή απαιτεί τουλάχιστον 15 χρόνια, τεράστιες επενδύσεις, και κυρίως τη μεταφορά σύνθετης τεχνολογίας που ελάχιστες χώρες κατέχουν. Ωστόσο, στο πλαίσιο της παγκόσμιας προσπάθειας των δυτικών χωρών να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα, το τουρκικό κοίτασμα θα μπορούσε να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο – αρκεί η Άγκυρα να ξεπεράσει τις τεχνικές, οικονομικές και γεωπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει.​