TOM OZIMEK

Το μεγαλύτερο μέρος των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων που σχεδιάζει να διαθέσει τα επόμενα είκοσι χρόνια το ίδρυμά του θα πάει στην Αφρική, δήλωσε ο Μπιλ Γκέιτς τη Δευτέρα, ρίχνοντας φως στους νέους στόχους ενός από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο. Υπενθυμίζεται ότι τον προηγούμενο μήνα είχε γνωστοποιήσει την πρόθεσή του να δωρίσει σχεδόν ολόκληρη την περιουσία του.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Ιδρύματος Γκέιτς, ο ιδρυτής της Microsoft ανέφερε σε ομιλία του στην έδρα της Αφρικανικής Ένωσης στην Αντίς Αμπέμπα ότι είχε δεσμευθεί να διαθέσει την περιουσία του εντός των επόμενων δύο δεκαετιών, και ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτών των χρημάτων προορίζεται για την αντιμετώπιση προκλήσεων στην αφρικανική ήπειρο.

Τον Μάιο, ο Γκέιτς ανακοίνωσε ότι το ίδρυμά του θα τερματίσει τη λειτουργία του στις 31 Δεκεμβρίου 2045, με προγραμματισμένες δαπάνες έως και 200 δισ. δολάρια μέχρι τότε — ποσό που θα χρηματοδοτηθεί κυρίως μέσω της προσωπικής του δέσμευσης να δωρίσει σχεδόν ολόκληρη την περιουσία του. Η απόφαση αυτή σηματοδότησε μια σημαντική αλλαγή σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό, ο οποίος προέβλεπε ότι το ίδρυμα θα συνέχιζε να λειτουργεί για αρκετές δεκαετίες μετά τον θάνατο του ίδιου και της πρώην συζύγου του, Μελίντα Φρεντς Γκέιτς.

Όπως ανέφερε σε δήλωσή του στις 8 Μαΐου, ο Γκέιτς άρχισε τα τελευταία χρόνια να επανεξετάζει αυτή την προσέγγιση, και κατέληξε — σε συνεργασία με το διοικητικό συμβούλιο — ότι είναι εφικτή η επίτευξη των στόχων του ιδρύματος σε μικρότερο χρονικό διάστημα, εφόσον εντατικοποιηθούν κρίσιμες επενδύσεις και προσφερθεί μεγαλύτερη σιγουριά στους συνεργάτες του ιδρύματος.

Η Μελίντα Φρεντς Γκέιτς αποχώρησε από το ίδρυμα το 2024, μετά το διαζύγιό τους, με δέσμευση να προσφέρει περίπου 12,5 δισεκατομμύρια δολάρια στο πλαίσιο της συμφωνίας του διαζυγίου.

Σκοπός της επίσκεψης του Γκέιτς στην Αιθιοπία, σύμφωνα με ανακοίνωση της Αφρικανικής Ένωσης, ήταν η ενίσχυση των σχέσεων του ιδρύματος με τον οργανισμό. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στη βελτίωση των συστημάτων υγείας, την ενίσχυση της διατροφικής ασφάλειας και την επέκταση της τοπικής παραγωγής φαρμάκων και εμβολίων στην Αφρική.

Ο Γκέιτς αναφέρθηκε επίσης στα πρώτα του φιλανθρωπικά βήματα τη δεκαετία του 1990, επισημαίνοντας ότι το έργο του ιδρύματος στο πεδίο των εμβολιασμών ξεκίνησε όταν διάβασε ένα άρθρο σχετικά με τη μείωση των θανάτων από διάρροια σε παιδιά στην Αφρική μέσω του εμβολιασμού κατά του ροταϊού.

Υπενθύμισε ότι το ίδρυμα συμμετείχε στη δημιουργία της Συμμαχίας για τα Εμβόλια και την Ανοσοποίηση (Global Alliance for Vaccines and Immunization – GAVI), με στόχο την αγορά εμβολίων, και ότι επένδυσε σημαντικά κεφάλαια ώστε η τιμή του εμβολίου για τον ροταϊό να μειωθεί από τα 30 δολάρια σε κάτω από 2 δολάρια ανά δόση.

Η δράση του στον τομέα των εμβολίων έχει προκαλέσει αντικρουόμενες αντιδράσεις, από επαίνους μέχρι επικρίσεις και θεωρίες συνωμοσίας. Μεταξύ άλλων, κυκλοφόρησαν ισχυρισμοί ότι παιδιά στην Αφρική χρησιμοποιήθηκαν ως «πειραματόζωα» σε δοκιμές ή ότι τα εμβόλια για την COVID-19 περιείχαν συσκευές εντοπισμού. Ο Γκέιτς έχει απορρίψει κατηγορηματικά τέτοιους ισχυρισμούς, τονίζοντας ότι το έργο του ιδρύματος έχει μοναδικό στόχο τη διάσωση ζωών και τη μείωση του ανθρώπινου πόνου.

Στην ομιλία του στην Αντίς Αμπέμπα, υποστήριξε ότι παιδιά που γεννιούνται σε πολλές περιοχές της Αφρικής έχουν 50 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν πριν από τα πέντε τους χρόνια σε σύγκριση με παιδιά σε άλλα μέρη του κόσμου. Όπως ανέφερε, από το 2000 και μετά, το ίδρυμα συνεργάζεται στενά με αφρικανικούς φορείς, μαθαίνοντας από την εμπειρία τους. Ορισμένες από τις καινοτομίες στις οποίες συνέβαλε, πρόσθεσε, είναι βασικές — όπως η καλύτερη οργάνωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας — ενώ άλλες είναι ιδιαίτερα σύνθετες.

Αναφέρθηκε ενδεικτικά στην ανάπτυξη νέων εμβολίων κατά της ελονοσίας, του HIV και της φυματίωσης, υπογραμμίζοντας τη σημασία της επιστημονικής έρευνας στον αγώνα για την υγεία.

Από τότε που αποχώρησε από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της Microsoft το 2000 και αργότερα από την προεδρία του ΔΣ το 2014, ο Γκέιτς έχει αφιερωθεί σχεδόν αποκλειστικά στο ίδρυμά του. Έχει αναφέρει συχνά ότι εμπνέεται από άλλους μεγιστάνες και δωρητές, όπως ο Γουόρεν Μπάφετ. Παράλληλα, δεν λείπουν οι επικριτές, οι οποίοι θεωρούν ότι χρησιμοποιεί το ίδρυμά του ως φορολογικό καταφύγιο και ότι ασκεί υπερβολική επιρροή στη διεθνή πολιτική υγείας. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, ο Γκέιτς απέκτησε σημαντική δημόσια παρουσία, με ορισμένες από τις δηλώσεις του για τα εμβόλια και τις στρατηγικές δημόσιας υγείας να προκαλούν έντονες αντιδράσεις.

Με τη συμβολή του Jack Phillips

Ο Ντόναλντ Τραμπ φέρεται να εξέφρασε στον πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), Τζερόμ Πάουελ, κατά τη συνάντησή τους στις 29 Μαΐου στον Λευκό Οίκο, τη διαφωνία του με τη στάση της Fed να μην μειώσει τα επιτόκια. Ο Πάουελ, από την πλευρά του, τόνισε ότι οι αποφάσεις σχετικά με τα επιτόκια θα εξακολουθήσουν να βασίζονται σε οικονομικά δεδομένα και όχι σε πολιτικές επιρροές.

Σύμφωνα με σύντομη ανακοίνωση της Fed, ο Πάουελ απέφυγε να αναφερθεί στις προσδοκίες του για τον χρόνο ή το ρυθμό των μελλοντικών μειώσεων, σημειώνοντας πως κάθε απόφαση πολιτικής θα βασιστεί «αποκλειστικά στις εισερχόμενες οικονομικές πληροφορίες και στο τι σημαίνουν αυτές για τις προοπτικές της οικονομίας». Όπως αναφερόταν, ο πρόεδρος της Fed υπογράμμισε ότι ο ίδιος και οι συνάδελφοί του στην Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (Federal Open Market Committee – FOMC) θα διαμορφώσουν τη νομισματική πολιτική, όπως ορίζει ο νόμος, με στόχο τη μέγιστη απασχόληση και τη σταθερότητα των τιμών, και ότι οι σχετικές αποφάσεις θα βασίζονται αποκλειστικά σε προσεκτική, αντικειμενική και αποπολιτικοποιημένη ανάλυση.

Το βασικό επιτόκιο της Fed διαμορφώνεται σήμερα στο εύρος 4,25% – 4,5%.

Η συνάντηση, η οποία πραγματοποιήθηκε κατόπιν αιτήματος του Τραμπ, ήρθε σε μια περίοδο αυξανόμενης πίεσης από την πλευρά του προέδρου για χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι τα επιτόκια παραμένουν υπερβολικά υψηλά, δεδομένης της σημαντικής αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού, και έχει καλέσει την Fed να προχωρήσει σε περαιτέρω μειώσεις — μια κίνηση που, όπως έχει υποστηρίξει, θα ενίσχυε την ανταγωνιστικότητα της αμερικανικής οικονομίας, ιδίως απέναντι σε χώρες όπως η Κίνα.

Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ, δήλωσε μετά τη συνάντηση ότι ο πρόεδρος θεωρεί πως ο Πάουελ διαπράττει σφάλμα μη μειώνοντας τα επιτόκια, κάτι που, σύμφωνα με την ίδια, θέτει τις ΗΠΑ σε μειονεκτική θέση έναντι της Κίνας και άλλων χωρών. Πρόσθεσε ότι ο Τραμπ έχει εκφραστεί «πολύ έντονα» σχετικά με το ζήτημα, τόσο δημοσίως όσο και σε ιδιωτικές συζητήσεις.

Η Λέβιτ επιβεβαίωσε επίσης ότι ο πρόεδρος δεν συζήτησε το ενδεχόμενο αποπομπής του Πάουελ ή αντικατάστασής του πριν από τη λήξη της θητείας του τον Μάιο του 2026. Κυκλοφορούν φήμες σχετικά με το ποιος ενδέχεται να τον διαδεχθεί, με τον υπουργό Οικονομικών, Σκοτ Μπέσεντ, να αφήνει πρόσφατα να εννοηθεί ότι ο Λευκός Οίκος ενδέχεται να ξεκινήσει τη σχετική διαδικασία το φθινόπωρο. Ο Μπέσεντ φέρεται να πρότεινε ακόμη και το ενδεχόμενο διορισμού ενός «σκιώδους προέδρου της Fed» για να διαμορφώσει τις προσδοκίες των αγορών κατά τη μεταβατική περίοδο, αν και υποστήριξε επίσης πως ο Πάουελ πρέπει να ολοκληρώσει τη θητεία του.

Η συνάντηση της Πέμπτης αποτέλεσε την πρώτη επίσημη κατ’ ιδίαν επαφή μεταξύ Τραμπ και Πάουελ κατά τη δεύτερη προεδρική θητεία του πρώτου. Αν και τέτοιες επαφές είναι σπάνιες λόγω της ανεξαρτησίας που απολαμβάνει η Fed, δεν είναι άνευ προηγουμένου: κατά την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ είχε φιλοξενήσει τον Πάουελ σε γεύμα εργασίας.

Από την έναρξη της δεύτερης θητείας του, ο Τραμπ έχει εντείνει την κριτική του προς τις αποφάσεις της Fed. Σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις 21 Απριλίου, είχε χαρακτηρίσει τον Πάουελ ως «Mr. Too Late» («κύριο Πάντα Αργοπορημένο») και τον κατηγόρησε ότι επιβραδύνει την οικονομία με την απροθυμία του να μειώσει τα επιτόκια. Λίγες ημέρες νωρίτερα είχε δηλώσει ότι η απομάκρυνσή του από τη θέση θα μπορούσε να έρθει αρκετά σύντομα, αφήνοντας να εννοηθεί πως θα μπορούσε να τον αποπέμψει άμεσα. Στις 22 Απριλίου, ωστόσο, ανασκεύασε, δηλώνοντας ότι δεν έχει πρόθεση να τον απολύσει, αν και επανέλαβε το αίτημά του για μείωση των επιτοκίων. Όπως ανέφερε κατά τη διάρκεια τελετής στο Οβάλ Γραφείο, «αυτή είναι η ιδανική στιγμή για να μειωθούν τα επιτόκια» και εξέφρασε την επιθυμία του να δει τον Πάουελ να δρα με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα.

Οι πιέσεις του Τραμπ προς την Fed για μείωση των επιτοκίων εντείνονται καθώς ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει σημαντικά από τα πρόσφατα υψηλά επίπεδα.

Ο δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε κατά 2,3% σε ετήσια βάση τον Απρίλιο, σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικής Εργασίας, καταγράφοντας το χαμηλότερο ποσοστό από τις αρχές του 2021. Πτώση σημειώθηκε και στις τιμές παραγωγού, με τον δείκτη τιμών παραγωγού (Producer Price Index – PPI) να υποχωρεί στο 2,4% τον ίδιο μήνα — το μεγαλύτερο ποσοστό πτώσης από την περίοδο της πανδημίας.

Παρά τις εξελίξεις αυτές, τα στελέχη της Fed εμφανίζονται επιφυλακτικά. Τα πρακτικά της πρόσφατης συνεδρίασης της Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς καταγράφουν αυξανόμενες ανησυχίες τόσο για ενδεχόμενη άνοδο του πληθωρισμού όσο και για σημάδια επιβράδυνσης στην αγορά εργασίας. Οι οικονομολόγοι της Fed έχουν αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις για την οικονομική ανάπτυξη τα έτη 2025 και 2026, επικαλούμενοι αβεβαιότητες στο εμπόριο και πιθανές προκλήσεις στο οικονομικό περιβάλλον. Στα πρακτικά αναφέρεται ότι «οι κίνδυνοι για την πραγματική οικονομική δραστηριότητα θεωρούνταν πλέον καθοδικοί» και ότι το προσωπικό της Fed θεωρεί πλέον την πιθανότητα ύφεσης σχεδόν εξίσου πιθανή με το βασικό σενάριο προβλέψεων.

Οι αγορές παραγώγων αναμένουν η Fed να διατηρήσει τα επιτόκια αμετάβλητα έως τον Ιούνιο και να ξεκινήσει μειώσεις τον Σεπτέμβριο. Οι μεταβολές στο βασικό επιτόκιο της Fed επηρεάζουν ευρύτερα την οικονομία, επανακαθορίζοντας το κόστος δανεισμού για στεγαστικά δάνεια, δάνεια αυτοκινήτων και επιχειρηματική χρηματοδότηση.