Η καλέντουλα, γνωστή και ως κατιφές, είναι σύμβολο ζεστασιάς, ζωτικότητας και ανανέωσης. Στη βοτανοθεραπεία, όπου χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες, είναι ένα από τα πιο ήπια αλλά και πιο ισχυρά φυσικά φάρμακα για το δέρμα, το στόματος και την ανακούφιση από τον καρκίνο.
Αρχαίες και σύγχρονες γνώσεις
Στον αρχαιοελληνικό κόσμο, ο Έλληνας γιατρός Πεδάνιος Διοσκουρίδης είχε παρατηρήσει ότι η καλέντουλα έχει δροσιστικές και στυπτικές ιδιότητες και ότι η εφαρμογή των σπόρων της σε πληγές βοηθά στην επούλωση, ενώ η εσωτερική χρήση της θεραπεύει διαταραχές του πεπτικού συστήματος.
Η Χίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν, μυστικιστική και βοτανολόγος του 12ου αιώνα, έγραψε στο έργο της για τη φυσική ιστορία «Physica» ότι η καλέντουλα έχει αποτοξινωτικές ιδιότητες και μπορεί να βράζεται σε νερό ή να εγχύεται σε κρασί σε περιπτώσεις τροφικής δηλητηρίασης. Είναι επίσης αποτελεσματική για δερματικές παθήσεις όπως η ψώρα, ως αλοιφή που εφαρμόζεται στις πληγείσες περιοχές.
Σε στενή συνάρτηση με τα παλιά αρχεία, η σύγχρονη έρευνα επιβεβαιώνει επίσης τη διαχρονική φαρμακευτική αξία της Calendula officinalis και αποκαλύπτει τα βιοδραστικά συστατικά στα οποία οφείλονται οι θεραπευτικές της ιδιότητες.
Συγκεκριμένα, περιέχει μια ποικιλία βιοδραστικών ενώσεων, όπως φλαβονοειδή, τριτερπενοειδή, γλυκοσίδες, σαπωνίνες και καροτενοειδή, από τις οποίες προκύπτουν οι αντιφλεγμονώδεις, αντιβακτηριακές και επουλωτικές ιδιότητές της.
Δέρμα: τραύματα, αλλεργίες και άλλα
Η Έρικα Κουό, πιστοποιημένη βοτανολόγος, υπογράμμισε τις πολλαπλές εφαρμογές της καλέντουλας, τονίζοντας τις ισχυρές θεραπευτικές της ιδιότητες για δερματικές παθήσεις και ολιστική ευεξία, σε συνέντευξή της στην εφημερίδα The Epoch Times.
Επούλωση πληγών
Η Κουό, η πρώτη Κινέζα που έγινε μέλος του Αμερικανικού Συνδέσμου Βοτανολόγων, δήλωσε ότι η πορεία της στην αρωματοθεραπεία και τη βοτανολογία ξεκίνησε με την ανακάλυψη των ισχυρών θεραπευτικών ιδιοτήτων της καλέντουλας για το δέρμα.
Όταν ο γιος της έφτασε για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες, έπεσε από το ποδήλατό του, με αποτέλεσμα ένα τραύμα στο στήθος του, σε μέγεθος κέρματος. Αφού απολύμανε και πίεσε το τραύμα για να σταματήσει η αιμορραγία, η Kουό τού έβαλε αλοιφή καλέντουλας. Με συνεχή εφαρμογή για αρκετές ημέρες, το τραύμα σταδιακά συρρικνώθηκε, χωρίς σημάδια λοίμωξης ή φλεγμονής και εξαφανίστηκε χωρίς να αφήσει σχεδόν κανένα σημάδι, εκτός από μία αχνή ροζ γραμμή.
Δερματικές αλλεργίες
Αφού είδε τα εκπληκτικά θεραπευτικά αποτελέσματα της καλέντουλας στην πληγή του γιου της, η Kουό, η οποία είναι και πιστοποιημένη κλινική αρωματοθεραπεύτρια από την Εθνική Ένωση Ολιστικής Αρωματοθεραπείας, άρχισε να χρησιμοποιεί έλαιο με καλέντουλα στο πρόσωπό της. Αυτό τη βοήθησε να ξεπεράσει τις μακροχρόνιες αλλεργίες και την ευαισθησία του δέρματος που την ταλαιπωρούσαν από τα είκοσί της.
Θυμάται ότι τα περισσότερα εμπορικά προϊόντα λεύκανσης, οι όξινες θεραπείες και τα αντηλιακά άφηναν το δέρμα της κόκκινο και ξεφλουδισμένο. Μερικά αντηλιακά τής προκαλούσαν τόσο σοβαρή φλεγμονή που έπρεπε να χρησιμοποιεί στεροειδείς κρέμες για να ανακουφιστεί.
«Από τότε που άρχισα να χρησιμοποιώ φυτικά προϊόντα, αυτά τα προβλήματα έπαψαν να εμφανίζονται. Ακόμα και όταν έχω κάποια αλλεργική αντίδραση, τα βότανα βοηθούν το δέρμα μου να αναρρώσει γρήγορα», είπε η Κουό.
Η Κουό αξιοποίησε την καλέντουλα και για να αντιμετωπίσει την αλλεργία της κόρης της στις γάτες.
«Μερικές φορές, αφού είχε κρατήσει τη γάτα μας, το πρόσωπο και τα μάτια της κοκκίνιζαν. Της έδινα να ψεκάζεται με υδρόλυμα καλέντουλας και το πρήξιμο υποχωρούσε γρήγορα», είπε.
Σημάδια ακμής και ραγάδες εγκυμοσύνης
Ενώ πολλοί καταφεύγουν σε αισθητικές θεραπείες όπως η ανανέωση του δέρματος για να εξαφανίσουν τα σημάδια της ακμής, η Κουό επέλεξε μια πιο ήπια και φυσική προσέγγιση. Δημιούργησε έναν σπιτικό ορό αναμειγνύοντας έλαιο καλέντουλας με έλαια από καρπούς αγριοτριανταφυλλιάς και σμέουρων, ένα φάρμακο στο οποίο βασιζόταν για τη φροντίδα του δέρματός της.
Με τη συνεχή χρήση, η Κουό παρατήρησε ότι το δέρμα της μεταμορφώθηκε εντυπωσιακά. Η καθαρότητα και η λάμψη του κάνουν τους φίλους της να πιστεύουν ότι φοράει μακιγιάζ.
«Χρησιμοποιώ μόνο φυσικά φυτικά προϊόντα και αντηλιακό», δήλωσε.
Το έλαιο καλέντουλας αναμεμειγμένο με έλαιο αγριοτριανταφυλλιάς είναι ιδανικό για χρήση ως λάδι μασάζ κατά την εγκυμοσύνη, καθώς δεν περιέχει τεχνητά χρώματα, αρώματα, επιφανειοδραστικές ουσίες και γαλακτωματοποιητές, αλλά μόνο ήπια και αγνά συστατικά.
Άλλες δερματικές παθήσεις
Η Kουό ανέφερε ότι ορισμένοι πελάτες και αναγνώστες της έχουν παρατηρήσει θετικά αποτελέσματα από τη χρήση καλέντουλας για εξανθήματα από πάνες, διαβητικό πόδι και έκζεμα. Παραδόξως, ανακάλυψε ότι η καλέντουλα είναι επίσης αποτελεσματική για τη θεραπεία χηλοειδών, όπως αποδεικνύεται από την εμπειρία που είχε μία από τις πελάτισσές της.
Η πελάτισσα, που είχε τάση για χηλοειδή, ανέπτυξε ανυψωμένες, παχιά ουλές ακόμη και από μικρά τραύματα. Προσπαθώντας να βελτιώσει την εμφάνισή της, υποβλήθηκε σε αισθητικές επεμβάσεις, αλλά οι θεραπείες επιδείνωσαν τις ουλές.
Μια φορά, μετά από ένα έγκαυμα, εφάρμοσε την αλοιφή καλέντουλας που της συνέστησε η Κουό στην πληγείσα περιοχή. Ύστερα, εφάρμοσε την αλοιφή που είχε απομείνει στις χηλοειδείς ουλές της. Προς μεγάλη της έκπληξη, οι ουλές εξομαλύνθηκαν με την πάροδο του χρόνου.
Στοματική υγεία
Πέρα από την ισχυρή ικανότητά της να επανορθώνει και να καταπραΰνει το δέρμα, οι αντιφλεγμονώδεις και αντιβακτηριακές ιδιότητες της καλέντουλας την καθιστούν ιδιαίτερα αποτελεσματική για τη θεραπεία της περιοδοντίτιδας και των στοματικών ελκών.
Έρευνα του Αλαίν Τουαίντ, επιστημονικού διευθυντή, και της Εμανουέλα Αππετίτι, προέδρου του Ινστιτούτου Διατήρησης Ιατρικών Παραδόσεων, αποκάλυψε ότι το Tractatus de herbis (τέλη 13ου έως αρχές 14ου αιώνα) τεκμηριώνει τη χρήση της καλέντουλας στη ρινική χορήγηση για την ανακούφιση του πονόδοντου μέσω ρινικής έγχυσης. Ομοίως, τον 16ο αιώνα, ο Γερμανός γιατρός Λέοναρτ Φουξ κατέγραψε ότι οι γαργάρες με καλέντουλα προσφέρουν ανακούφιση από τον πονόδοντο.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Clinical Oral Investigations απέδειξε ότι το εκχύλισμα καλέντουλας μειώνει την απώλεια οστού γύρω από τα δόντια που προκαλείται από την περιοδοντίτιδα, μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο των ούλων και των γύρω ιστών.
«Η Calendula officinalis διαθέτει εξαιρετικές αιμοστατικές ιδιότητες», εξηγεί η Κουό. «Για παράδειγμα, ο ψεκασμός υδρολύματος καλέντουλας στο στόμα μπορεί να θεραπεύσει αποτελεσματικά τα στοματικά έλκη και να ελέγξει την αιμορραγία μετά από οδοντιατρικές επεμβάσεις».
Ανακούφιση από τις παρενέργειες της θεραπείας κατά του καρκίνου
Η Κουό προτείνει ότι η καλέντουλα μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα των στοματικών και βλεννογόνων ελκών, βοηθώντας ιδιαίτερα τους καρκινοπαθείς να διαχειριστούν τις παρενέργειες της θεραπείας. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με καρκίνο του κεφαλιού και του λαιμού συχνά υποφέρουν από σοβαρές βλάβες του στοματικού βλεννογόνου λόγω της χημειοακτινοθεραπείας, γεγονός που καθιστά την κατάποση και την κατανάλωση τροφής εξαιρετικά επώδυνη.
Τα προϊόντα με καλέντουλα ανακουφίζουν σημαντικά αυτά τα συμπτώματα», είπε, «βοηθώντας σημαντικά τους ασθενείς».
Μια συχνή παρενέργεια της ακτινοθεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού είναι η ακτινοδερματίτιδα· η καλέντουλα μπορεί να είναι ευεργετική και σε αυτή την περίπτωση. Γαλλική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Clinical Oncology διαπίστωσε ότι η καλέντουλα ήταν αποτελεσματική στην πρόληψη της οξείας δερματίτιδας βαθμού 2 ή υψηλότερου και πρότεινε να συνιστάται σε ασθενείς που υποβάλλονται σε μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία για καρκίνο του μαστού.
«Το έχω παρατηρήσει και στους πελάτες μου – ορισμένες ασθενείς με καρκίνο του μαστού που χρησιμοποίησαν αλοιφή καλέντουλας μετά από ακτινοθεραπεία όχι μόνο ένιωσαν ανακούφιση από τη δερματίτιδα, αλλά και παρατήρησαν αξιοσημείωτη εξασθένιση της χρώσης του δέρματος», είπε η Κουό.
Η Calendula officinalis είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες και παρουσιάζει δυνατότητες για την πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου. Μελέτες δείχνουν ότι οι τριτερπενοειδείς ενώσεις στα άνθη της καλέντουλας έχουν σημαντικές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και μπορεί να επιβραδύνουν την ανάπτυξη των όγκων.
Πώς να επιλέξετε το σωστό προϊόν καλέντουλας
Σύμφωνα με την Κουό, η ποιότητα των προϊόντων καλέντουλας που διατίθενται στην αγορά ποικίλλει σημαντικά, με αξιοσημείωτες διαφορές στην αποτελεσματικότητα, οι οποίες σχετίζονται κυρίως με τη μορφή του προϊόντος, τη συγκέντρωση των συστατικών και τις μεθόδους αποθήκευσης και επεξεργασίας.
Τύποι προϊόντων
Η επιλογή των τύπων φυτικών προϊόντων εξαρτάται από την περιοχή χρήσης και το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τα προϊόντα καλέντουλας διατίθενται σε διάφορες μορφές, καθεμία από τις οποίες προσφέρει πολύ διαφορετικά αποτελέσματα, σύμφωνα με την Κουό.
Για τη θεραπεία ουλών ή δερματικών παθήσεων που απαιτούν παρατεταμένη διείσδυση, συνιστώνται προϊόντα με βάση το έλαιο ή αλοιφές υψηλής συγκέντρωσης. Οι αλοιφές παραμένουν στο δέρμα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ακολουθούμενες από τα έλαια. Τα προϊόντα με βάση το νερό, τα οποία εξατμίζονται γρήγορα και απορροφώνται εύκολα, χρησιμοποιούνται κυρίως ως τονωτικά για το πρόσωπο.
Σημείωσε δε ότι κατά την επιλογή προϊόντων καλέντουλας για τη φροντίδα του χρώματος των μαλλιών, τα σπρέι με νερό μπορεί να είναι αναποτελεσματικά και ότι οι αλοιφές είναι καλύτερη επιλογή.
Πυκνότητα συστατικών
Στην επιλογή ενός προϊόντος, δώστε προσοχή στη συγκέντρωση του εκχυλίσματος καλέντουλας. Η Κουό τονίζει ότι για έλαιο καλέντουλας επαγγελματικής ποιότητας, η αναλογία των πετάλων προς το έλαιο πρέπει να είναι τουλάχιστον 1:5. Εάν η συγκέντρωση είναι πολύ χαμηλή, όπως 1:10, οι θεραπευτικές του ιδιότητες μειώνονται σε μεγάλο βαθμό.
Ορισμένες λοσιόν που διατίθενται στο εμπόριο μπορεί να περιέχουν μόνο 1-2% καλέντουλα, ενώ το υπόλοιπο μέρος τους αποτελείται από νερό, επιφανειοδραστικές ουσίες, αρώματα ή ορυκτέλαια.
«Για λόγους που σχετίζονται με τη σταθερότητα, τα περισσότερα προϊόντα στην αγορά περιέχουν πολύ χαμηλά επίπεδα πραγματικών φυτικών συστατικών», εξηγεί.
Ορισμένα προϊόντα ενδέχεται να αναγράφουν τη συγκέντρωση της καλέντουλας στη συσκευασία. Εάν το προϊόν δεν το προσδιορίζει, είναι πιθανό η συγκέντρωση του φυτικού εκχυλίσματος να είναι χαμηλή, κάτι που σημαίνει ότι τα θεραπευτικά οφέλη είναι ελάχιστα.
Η κατανόηση της συγκέντρωσης του εκχυλίσματος καλέντουλας είναι επίσης πολύτιμη όταν δημιουργείτε τα δικά σας προϊόντα.
Συντήρηση και επεξεργασία
Το περιβάλλον αποθήκευσης της καλέντουλας επηρεάζει επίσης την ποιότητα του προϊόντος. , είπε η Κουό. Σε υγρά κλίματα, ορισμένοι κατασκευαστές ακτινοβολούν ή υποκαπνίζουν τα πέταλα καλέντουλας με θείο για να αποτρέψουν την προσβολή από παράσιτα, αλλά αυτό μπορεί να μειώσει την ισχύ του βοτάνου ή να εισαγάγει επιβλαβείς ουσίες. Επιπλέον, η έκθεση σε άμεσο ηλιακό φως ή το ψήσιμο σε υψηλή θερμοκρασία μπορεί επίσης να υποβαθμίσει τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
Προφυλάξεις
Προσοχή στα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά με την ένδειξη «αιθέριο έλαιο καλέντουλας» ή «απόλυτο», τα οποία συχνά προκαλούν σύγχυση στους καταναλωτές.
Η Κουό διευκρινίζει ότι η τυπική διαδικασία εξαγωγής αιθέριων ελαίων περιλαμβάνει θέρμανση, απόσταξη με ατμό και διαχωρισμό του ελαίου από το νερό για την απόκτηση των συστατικών του αιθέριου ελαίου. Ωστόσο, η καλέντουλα δεν διαθέτει αδένες που παράγουν πτητικές ενώσεις, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εξαγωγή αιθέριου ελαίου μέσω απόσταξης. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα λεγόμενα «αιθέρια έλαια καλέντουλας» που πωλούνται στην αγορά είναι εκχυλίσματα CO₂.
«Και η ουσία που εξάγεται δεν είναι καν υγρή, αλλά στερεή», επισημαίνει η Κουό.
Τονίζει επίσης ότι τα εκχυλίσματα CO₂ καλέντουλας (υπερκρίσιμα εκχυλίσματα CO₂) είναι πολύ συμπυκνωμένα και πρέπει να χρησιμοποιούνται σε πολύ μικρότερες δόσεις από τα παραδοσιακά αιθέρια έλαια. Αυτά τα εκχυλίσματα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο υπό την καθοδήγηση ενός επαγγελματία.
«Σε περίπτωση κακής χρήσης ή κατάποσης, ο κίνδυνος είναι στην πραγματικότητα υψηλότερος από αυτόν των κανονικών αιθέριων ελαίων», είπε.
Η Kουό εφιστά την προσοχή στη μη κατάποση αιθέριων ελαίων φυτών και εκχυλισμάτων CO₂ χωρίς την κατάλληλη επίβλεψη, καθώς μπορεί να προκαλέσουν εγκαύματα στους βλεννογόνους του πεπτικού συστήματος.
Η καλέντουλα θεωρείται γενικά ένα ασφαλές φυτικό συστατικό. Η Κουό σημειώνει ότι συνήθως δεν προκαλεί αξιοσημείωτες παρενέργειες, αν και πρέπει να λαμβάνεται υπ΄όψιν η ατομική ευαισθησία.
«Εκτός αν κάποιος είναι αλλεργικός στα φυτά της οικογένειας των Asteraceae (μαργαρίτες), συνήθως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας», σημειώνει, προσθέτοντας ότι άτομα που είναι αλλεργικά σε κοινά φυτά της οικογένειας των μαργαριτών, όπως το χαμομήλι ή το χρυσάνθεμο, μπορεί επίσης να παρουσιάσουν παρόμοιες αντιδράσεις στην καλέντουλα.
Διάφορες πληροφορίες
Το όνομα «καλέντουλα» προέρχεται από τη λατινική λέξη «Kalendae», που σημαίνει η πρώτη μέρα του μήνα, αντανακλώντας τη συχνή άνθιση του λουλουδιού και τη συμβολική ανανέωση.
Στην ελληνική μυθολογία, λέγεται ότι το λουλούδι της καλέντουλας γεννήθηκε από τον ανεκπλήρωτο έρωτα μιας παρθένου για τον θεό του ήλιου Απόλλωνα.
Στη μεσαιωνική Ευρώπη, τα πέταλα της καλέντουλας χρησιμοποιούνταν σε ζωμούς και στιφάδο για τη γεύση και το χρυσαφένιο χρώμα τους.
Ο βοτανολόγος Τζον Γκέραρντ χαρακτήρισε την καλέντουλα ως βασικό συστατικό της αγγλικής κουζίνας.
Η καλέντουλα είναι ένα βότανο που γεφυρώνει την αρχαία σοφία και τη σύγχρονη επιστήμη. Όπως ο ήλιος τον οποίο θυμίζει, το λαμπερό της λουλούδι συνεχίζει να φωτίζει και να μας αναζωογονεί με τα πέταλά του.
Της Jessica Lee
