ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΜΑΣ
Τετάρτη, 02 Ιούλ, 2025
ΕΚΔΟΣΕΙΣ

SUGGESTED

Μια ζωή στην υπηρεσία της Δικαιοσύνης: Η πορεία της Πόπης Παπανδρέου

Από

Η Πόπη Παπανδρέου είναι εισαγγελέας Πρωτοδικών που έχει διακριθεί για την ακεραιότητα και την εργατικότητά της, αναλαμβάνοντας δύσκολες υποθέσεις διαφθοράς στο ελληνικό δημόσιο.

Γεννήθηκε στις Συκιές Άρτας και μεγάλωσε σε μια μεσοαστική οικογένεια στην περιοχή Λαμπρινή, στα Πατήσια. Φοίτησε στο Αρσάκειο σχολείο και συνέχισε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1999 με βαθμό άριστα. Ακολούθως ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στο Ποινικό Δίκαιο και τη Ποινική Δικονομία στο ίδιο πανεπιστήμιο. Το 2006-2007 εισήχθη στη Σχολή Δικαστών, από την οποία αποφοίτησε πρώτη, μάλιστα με σημαντική διαφορά από τους συναδέλφους της (πρώτη σε σύνολο 35 σπουδαστών). Στο παρελθόν, είχε διδάξει σε σχολές της Ελληνικής Αστυνομίας.

Παρά το σχετικά νεαρό της ηλικίας της, η κα Παπανδρέου έχει επιδείξει και συγγραφικό έργο στον νομικό χώρο, έχοντας ήδη δημοσιεύσει πολλά επιστημονικά βιβλία νομικού περιεχομένου. Συναδέλφοι της στον χώρο της δικαιοσύνης την χαρακτηρίζουν ως εξαιρετικά καταρτισμένη νομικά, αφοσιωμένη στο έργο της και ακούραστη στην προσπάθειά της. Σύμφωνα με ανώτερο δικαστικό που τη γνωρίζει, η επαγγελματική της στάση πηγάζει και από το προσωπικό της υπόβαθρο: «Δεν ξεκίνησε από κάποιο προνομιακό περιβάλλον – γεννημένη στην επαρχία, σε μια τυπική οικογένεια – οπότε έχει ‘θωρακιστεί’ προσωπικά και επαγγελματικά, ως μοναδικός τρόπος επιβίωσης μιας γυναίκας σε αυτόν τον χώρο» φέρεται να σημειώνει, προσθέτοντας ότι η ίδια διακρίνεται για τη φιλοδοξία και την επιθυμία της να διαπρέψει, στοιχεία όμως που δεν θεωρούνται μειονεκτήματα όταν συνοδεύονται από σκληρή δουλειά.

Η Πόπη Παπανδρέου εισήλθε στο δικαστικό σώμα σε νεαρή ηλικία και από νωρίς βρέθηκε στα «βαθιά νερά» των μεγάλων υποθέσεων. Υπηρέτησε ως επίκουρη εισαγγελέας Διαφθοράς δίπλα στην τότε επικεφαλής Ελένη Ράικου, αποκτώντας εμπειρία σε ευρεία γκάμα οικονομικών εγκλημάτων. Στα δικαστικά και δικηγορικά γραφεία απέκτησε το προσωνύμιο «terminator» («εξολοθρευτής»), καθώς δεν δίσταζε μπροστά σε κανένα εμπόδιο όταν είχε να φέρει εις πέρας μια δύσκολη έρευνα. Όπως έχει δηλώσει η ίδια, θεωρεί τη δουλειά της συλλογική προσπάθεια και δεν επιθυμεί να της πιστώνεται προσωπικά η επιτυχία μιας υπόθεσης, παρότι το όνομά της προβάλλεται συχνά στον Τύπο λόγω των μεγάλων φακέλων που χειρίζεται.

Υποθέσεις διαφθοράς που χειρίστηκε

Η κα Παπανδρέου έχει συνδέσει το όνομά της με μερικές από τις σημαντικότερες υποθέσεις διαφθοράς της τελευταίας δεκαετίας στην Ελλάδα, τόσο στον δημόσιο τομέα όσο και στον χώρο του αθλητισμού. Ενδεικτικά:

  • Υπόθεση υποβρυχίων και σύλληψη Τσοχατζόπουλου (2012): Ως ανακρίτρια Διαφθοράς, εξέδωσε το ένταλμα σύλληψης για την πολύκροτη υπόθεση των γερμανικών υποβρυχίων τύπου 214 (σκάνδαλο «υποβρύχια-μίζες»), το οποίο οδήγησε τον πρώην υπουργό Άκη Τσοχατζόπουλο στη φυλακή. Μάλιστα, ήταν εκείνη που μαζί με αστυνομικό κλιμάκιο εισέβαλε στο νεοκλασικό σπίτι του Τσοχατζόπουλου στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου το πρωί της Μ. Τετάρτης 2012 για να τον συλλάβει. Όταν ο έκπληκτος πρώην υπουργός διαμαρτυρήθηκε, η Παπανδρέου φέρεται να του απάντησε κοφτά: «Έπρεπε να σας έχω πει ότι θα έρθω να σας συλλάβω;»
  • Σκάνδαλο ΠΑΕ ΑΕΚ (υπόθεση Ψωμιάδη, 2011-2013): Η Παπανδρέου αποκάλυψε τον μηχανισμό ξεπλύματος μαύρου χρήματος που είχε στήσει η οικογένεια του τότε μεγαλομετόχου της ΑΕΚ, Μάκη Ψωμιάδη. Μέσω κοινών τραπεζικών λογαριασμών, επενδύσεων σε μετοχές, αγοράς ακινήτων και πολυτελών αυτοκινήτων, υπεξαιρέθηκαν περίπου 20 εκατομμύρια ευρώ από τα ταμεία της ΠΑΕ, τα οποία στη συνέχεια «ξεπλύθηκαν» από τους εμπλεκομένους. Η έρευνά της οδήγησε στην έκδοση ενταλμάτων και προφυλάκιση μελών της οικογένειας Ψωμιάδη για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης και ξέπλυμα, ενώ η κύρια δίκη για την υπεξαίρεση επρόκειτο να διεξαχθεί ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων.
  • «Παράγκα» και στημένα παιχνίδια στο ποδόσφαιρο (2010-2011): Το όνομα της Πόπης Παπανδρέου συνδέθηκε με την εξάρθρωση του κυκλώματος παράνομων στοιχημάτων και χειραγώγησης αγώνων στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Τον Σεπτέμβριο του 2010 ανέλαβε την προκαταρκτική εξέταση για την υπόθεση των στημένων αγώνων, που ήταν τότε η μεγαλύτερη ποδοσφαιρική υπόθεση διαφθοράς στη χώρα. Με μεθοδική έρευνα συγκέντρωσε στοιχεία και λίγους μήνες αργότερα (Ιούνιος 2011) ξεκίνησε κύμα συλλήψεων γνωστών παραγόντων. Στο πλαίσιο αυτής της υπόθεσης προφυλακίστηκαν μεταξύ άλλων ο τότε ιδιοκτήτης του Ολυμπιακού Βόλου Αχιλλέας Μπέος και ο ίδιος ο Μάκης Ψωμιάδης (για ξεχωριστές πτυχές) . Η συμβολή της κρίθηκε καθοριστική για να «ξετυλιχθεί το κουβάρι» της αποκαλούμενης «παράγκας» του ποδοσφαίρου.
  • Σκάνδαλο Energa – Hellas Power (2011-2012): Η εισαγγελέας Παπανδρέου χειρίστηκε και την υπόθεση υπεξαίρεσης από τις εταιρείες παρόχους ηλεκτρικού ρεύματος Energa και Hellas Power. Ανέλαβε τη διερεύνηση του φακέλου για τις συμβάσεις προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος των δύο εταιρειών, που είχαν εισπράξει από καταναλωτές δημοτικά τέλη και φόρους χωρίς να τους αποδώσουν στο Δημόσιο . Η έρευνα οδήγησε στη δίωξη των εμπλεκόμενων επιχειρηματιών και τελικά στην προφυλάκισή τους, ενώ αργότερα καταδικάστηκαν σε πολυετείς ποινές κάθειρξης (η υπόθεση αυτή ολοκληρώθηκε το 2017 με βαριές ποινές στους βασικούς κατηγορουμένους).
  • Υπόθεση Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (2011): Σε οικονομικό επίπεδο, η Παπανδρέου διερεύνησε ως εισαγγελέας Πρωτοδικών τις καταγγελίες της Ζωής Γεωργαντά, τότε μέλους του Δ.Σ. της ΕΛΣΤΑΤ, περί τεχνητής διόγκωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος του 2009. Τον Σεπτέμβριο του 2011, η Ζ. Γεωργαντά κατέθεσε επί έξι ώρες ενώπιόν της (παρουσίᾳ και του οικονομικού εισαγγελέα Γρηγόρη Πεπόνη) επαναλαμβάνοντας τον ισχυρισμό ότι το έλλειμμα διογκώθηκε σκόπιμα μέσω του υπολογισμού χρεών ΔΕΚΟ, ώστε να δικαιολογηθεί η υπαγωγή της χώρας στο μνημόνιο. Το αντικείμενο της προκαταρκτικής εξέτασης ήταν να διακριβωθεί η βασιμότητα των καταγγελιών για «τεχνητή διόγκωση του ελλείμματος» και τυχόν ποινικές ευθύνες. (Η υπόθεση αυτή τελικά κατέληξε αρκετά χρόνια μετά με απαλλαγή τού τότε επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ Ανδρέα Γεωργίου από κατηγορίες περί ψευδούς βεβαίωσης.)
  • Υποθέσεις ΟΠΑΠ και Intralot (2012): Η Πόπη Παπανδρέου άσκησε επίσης ποινικές διώξεις σχετικά με πιθανή ζημία στον ΟΠΑΠ. Συγκεκριμένα, προχώρησε σε δίωξη εναντίον πρώην στελεχών του κρατικού ΟΠΑΠ, καθώς και της εταιρείας Intralot και της Εταιρείας Στοιχημάτων, για κακουργηματική απιστία και ηθική αυτουργία σε απιστία . Στην υπόθεση αυτή ενεπλάκη και το όνομα του επιχειρηματία Σωκράτη Κόκκαλη (επικεφαλής της Intralot), ο οποίος κλήθηκε σε απολογία από τον ανακριτή Διαφθοράς το 2013 μαζί με άλλα 4 υψηλόβαθμα στελέχη. Η έρευνα αφορούσε συμβάσεις προμήθειας τεχνολογικού εξοπλισμού και υπηρεσιών που φέρονταν να ζημίωσαν τον Οργανισμό. (Τελικά, το 2017, το Συμβούλιο Εφετών αποφάσισε την απαλλαγή των κατηγορουμένων σε αυτόν τον φάκελο, κρίνοντας ότι δεν στοιχειοθετήθηκε απιστία).

Η φήμη της Παπανδρέου ως αδέκαστης εισαγγελέως εδραιώθηκε μέσα από αυτές τις υποθέσεις. Ωστόσο, το 2015 η ίδια υπέβαλε την παραίτησή της από το Τμήμα Διαφθοράς, αισθανόμενη – σύμφωνα με πληροφορίες – ότι δεν μπορούσε να επιτελέσει τα καθήκοντά της όπως επιθυμούσε λόγω παρεμβάσεων. Αναζήτησε επαγγελματικές διεξόδους εκτός Ελλάδας, μια συγκυρία που συνέπεσε με τη δημιουργία του νέου θεσμού της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.

Η Ευρωπαία Εντεταλμένη Εισαγγελέας

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (European Public Prosecutor’s Office – EPPO) συστήθηκε το 2021 με αποστολή τη διερεύνηση και δίωξη εγκλημάτων που βλάπτουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως απάτες με κοινοτικά κονδύλια, διασυνοριακή φοροδιαφυγή ΦΠΑ, διαφθορά δημοσίων λειτουργών σε ευρωπαϊκά έργα, νομιμοποίηση εσόδων κ.ά.). Η Λάουρα Κόβεσι, πρώην εισαγγελέας κατά της διαφθοράς στη Ρουμανία, ανέλαβε πρώτη Ευρωπαία Γενική Εισαγγελέας, πλαισιωμένη από Ευρωπαίους εισαγγελείς από κάθε συμμετέχον κράτος. Ωστόσο, το επιχειρησιακό έργο της EPPO υλοποιείται από τους Εντεταλμένους Ευρωπαίους Εισαγγελείς σε κάθε χώρα.

Η Πόπη Παπανδρέου ήταν μία από τους επτά πρώτους Έλληνες εισαγγελικούς λειτουργούς που επιλέχθηκαν το 2021 για τη στελέχωση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Από την Εισαγγελία Πρωτοδικών, μαζί με τρεις συναδέλφους της, εντάχθηκε στο ελληνικό γραφείο της EPPO, το οποίο εδρεύει στην Αθήνα (στο Εφετείο Αθηνών). Οι Ευρωπαίοι εντεταλμένοι εισαγγελείς εξακολουθούν να είναι ενεργοί δικαστικοί λειτουργοί της Ελλάδας, δρώντας «για λογαριασμό και εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας» και διαθέτοντας, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όλες τις αρμοδιότητες που έχουν και οι εθνικοί εισαγγελείς .

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι διενεργούν έρευνες, ασκούν διώξεις και παραπέμπουν υποθέσεις στα ελληνικά δικαστήρια, όταν πρόκειται για αδικήματα εις βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ, ακολουθώντας τόσο το ελληνικό δίκαιο όσο και το σχετικό ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο (στην Ελλάδα, το θεσμικό πλαίσιο είναι ο ν.4786/2021).

Η κα Παπανδρέου, έχοντας ενταχθεί στην EPPO, βρέθηκε σύντομα να διερευνά σημαντικές υποθέσεις με ευρωπαϊκή διάσταση. Μία από αυτές ήταν και το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη (Φεβρουάριος 2023) – όχι όσον αφορά τα αίτια της σύγκρουσης, αλλά ως προς τις οικονομικές πτυχές: η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ξεκίνησε έρευνα για ενδεχόμενη κακοδιαχείριση κονδυλίων σε έργα ασφαλείας του σιδηροδρομικού δικτύου. Στο πλαίσιο αυτό, η Πόπη Παπανδρέου συμμετείχε στην έρευνα της περιβόητης σύμβασης 717 του ΟΣΕ (σχετικά με την εγκατάσταση συστημάτων σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης), η οποία είχε καθυστερήσει χαρακτηριστικά .

Τον Μάρτιο 2024, μετά τις απολογίες κατηγορουμένων στελεχών του ΟΣΕ για την υπόθεση 717, η ανακρίτρια Χριστίνα Σαλάππα σε συνεννόηση με την Ευρωπαία Εισαγγελέα Παπανδρέου επέβαλαν στους κατηγορουμένους πολύ υψηλές εγγυήσεις (500.000 έως 700.000 ευρώ) και περιοριστικούς όρους. Η ενεργή ανάμιξη της Παπανδρέου σε αυτή την υπόθεση έδειξε ότι το έργο της EPPO στην Ελλάδα μπορεί να αγγίξει κρίσιμους τομείς, από τις μεταφορές μέχρι και τον αγροτικό τομέα.

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ

Στα τέλη του 2024, ένα νέο σκάνδαλο ξέσπασε, αυτή τη φορά στον αγροτικό τομέα, δοκιμάζοντας την ελληνική κυβέρνηση. Η υπόθεση αφορά τον Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) – την υπηρεσία που διαχειρίζεται τις ευρωπαϊκές αγροτικές επιδοτήσεις. Με εντολή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, κλιμάκιο των Εντεταλμένων Ευρωπαίων Εισαγγελέων στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένης της Παπανδρέου) διερεύνησε με άκρα μυστικότητα τις καταγγελίες για παράτυπες πληρωμές επιδοτήσεων.

Η έρευνα διήρκεσε πολλούς μήνες και οι εισαγγελείς συγκέντρωσαν στοιχεία που αποκάλυψαν ένα όργιο διαφθοράς και ‘ημετέρων’ στον οργανισμό . Από τα στοιχεία προέκυψε ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ λειτουργούσε με αμιγώς κομματικά και πελατειακά κριτήρια: αγροτικές επιδοτήσεις εκατομμυρίων ευρώ διανέμονταν παράνομα σε «ημέτερους» παραγωγούς, πολλές φορές για ανύπαρκτα βοσκοτόπια ή ζώα, με την κάλυψη τοπικών παραγόντων και την ανοχή – ή και στήριξη – πολιτικών στελεχών.

Τα ευρήματα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας περιλαμβάνουν ηχογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες μεταξύ εμπλεκομένων, οι οποίες ελήφθησαν νομίμως μέσω συνεργασίας με την Ελληνική Αστυνομία. Οι διάλογοι αυτοί, που ενσωματώθηκαν σε ογκωδέστατη δικογραφία, ήρθαν στο φως στα τέλη Ιουνίου 2025 και προκάλεσαν πολιτικό σεισμό . Από τις απομαγνητοφωνήσεις προκύπτει ότι στο κύκλωμα συμμετείχαν ή παρενέβαιναν υπουργοί, βουλευτές και κομματικά στελέχη της κυβερνητικής παράταξης, με σκοπό να ευνοήσουν «ημέτερους» αγρότες και κτηνοτρόφους στις επιδοτήσεις . Οι Ευρωπαίοι Εισαγγελείς, ερευνώντας σε βάθος, έφτασαν μέχρι και ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες μελών της κυβέρνησης.

Χαρακτηριστικός είναι ένας καταγεγραμμένος διάλογος από τις 25 Οκτωβρίου 2024, ανάμεσα στην προϊσταμένη του περιφερειακού γραφείου ΟΠΕΚΕΠΕ Κρήτης και ένα μέλος ισχυρής τοπικής οικογένειας της Κρήτης, γνωστό με το προσωνύμιο «Φραπές». Ο συνομιλητής αυτός εμφανίζεται να μεταφέρει διαβεβαιώσεις από υψηλά ιστάμενους πολιτικούς, σχετικά με τον χειρισμό της υπόθεσης. Συγκεκριμένα, η προϊσταμένη ανησυχεί μήπως «τους αφήσει και φύγει ο Αυγενάκης» (αναφορά στον τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, Λευτέρη Αυγενάκη) εν μέσω του σκανδάλου. Ο «Φραπές» την καθησυχάζει λέγοντας: «Όχι ρε, μου είπε ο Μάκης (σ.σ. πιθανόν ο Μάκης Βορίδης) μέχρι κόκκαλο. Μου ’πε ο Μάκης ‘στείλ’ τον σε μένα σήμερα’. Και πήρε και τον Φλωρίδη (σ.σ. Γιώργο Φλωρίδη, υπουργό Δικαιοσύνης). Αν δεν ξεκωλώσουν τώρα την Παπανδρέου από εκεί έχουμε θέμα. Κατάλαβες;». Η προϊσταμένη ρωτά αν «μπορούν» να τη μετακινήσουν, αφού «είναι Ευρωπαία, δεν είναι στη δικαιοδοσία (τους)», με τον συνομιλητή να απαντά: «Ελληνίδα είναι, Ελληνίδα, και τοποθετείται από το υπουργείο Δικαιοσύνης» . Ο διάλογος αυτός ουσιαστικά αποκαλύπτει την ενόχληση που προκαλούσε στο κύκλωμα η έρευνα της Πόπης Παπανδρέου και τις μεθοδεύσεις για την ενδεχόμενη απομάκρυνσή της από την υπόθεση.

Το σύνολο της δικογραφίας που συγκέντρωσε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διαβιβάστηκε στη Βουλή των Ελλήνων τον Ιούνιο του 2025, καθώς περιείχε ονόματα εν ενεργεία μελών της κυβέρνησης και απαιτούνταν η ενημέρωση και η πιθανή άρση της βουλευτικής ή υπουργικής ασυλίας τους. Το επίσημο πόρισμα, έκτασης 36 σελίδων (ημερομηνία 16/6/2025), που συνόδευε τη δικογραφία είχε τίτλο «Απόφαση του Μόνιμου Τμήματος για την παραπομπή της υπόθεσης στις εθνικές αρχές».

Σε αυτό καταγράφονται οι πρωταγωνιστές του κυκλώματος και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσαν για να εξασφαλίζουν και να διανέμουν παρανόμως τις κοινοτικές ενισχύσεις . Μεταξύ άλλων, γίνεται ειδική μνεία στον ρόλο του πρώην προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ, Γρηγόρη Βάρρα: ο κος Βάρρας κατέθεσε ότι όταν επιχείρησε να ερευνήσει εσωτερικά τα προβληματικά σημεία με τα βοσκοτόπια, βρέθηκε αντιμέτωπος με σφοδρές αντιδράσεις εντός και εκτός του οργανισμού.

Τελικά, τον Νοέμβριο του 2020 εξαναγκάστηκε σε παραίτηση, κατόπιν απαίτησης του τότε αρμόδιου υπουργού (Μάκη Βορίδη), γεγονός που – σύμφωνα με τη μαρτυρία του – συνδεόταν άμεσα με αυτό το «σύστημα» συμφερόντων που μπλόκαρε τις μεταρρυθμίσεις του. Επιπλέον, στο πόρισμα αναφέρεται ότι ο κος Βορίδης και ένας ακόμα υπουργός, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, στήριξαν μέλη του Δ.Σ. του ΟΠΕΚΕΠΕ τα οποία ενεργούσαν κατά παράβαση των κανόνων ορθής διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και σε απόπειρα παρέμβασης εναντίον της ίδιας της κα Παπανδρέου. Όπως σημειώνει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, «ένας ιδιώτης που ωφελήθηκε με πολλά εκατομμύρια ευρώ (σε επιδοτήσεις) προέβη με δική του πρωτοβουλία σε παρέμβαση προς μέλος της κυβέρνησης, προκειμένου να απομακρυνθεί η Ευρωπαία εισαγγελέας κα Παπανδρέου από τη θέση της». Η αποκάλυψη αυτή επιβεβαιώνει ότι υπήρξε προσπάθεια του κυκλώματος να «μπλοκάρει» την έρευνα, φοβούμενο την ολοκλήρωσή της.

Οι εξελίξεις που ακολούθησαν υπήρξαν ραγδαίες. Στις 27 Ιουνίου 2025, μόλις έγινε αντιληπτό το εύρος του σκανδάλου και πριν καν ολοκληρωθεί η μελέτη του φακέλου από όλα τα κόμματα, προκλήθηκε πολιτικός σεισμός. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, επιστρέφοντας εσπευσμένα από σύνοδο στις Βρυξέλλες, συγκάλεσε σύσκεψη και σε διάστημα λίγων ωρών ζήτησε – και έλαβε – τις παραιτήσεις συνολικά πέντε κυβερνητικών στελεχών που κατονομάζονταν στη δικογραφία.

Συγκεκριμένα, παραιτήθηκαν ένας υπουργός (ο Μάκης Βορίδης, που κατείχε χαρτοφυλάκιο υπουργού Επικρατείας) και τρεις υφυπουργοί της κυβέρνησης (ο Τάσος Χατζηβασιλείου, ο Διονύσης Σταμενίτης και ο Χρήστος Μπουκώρος), καθώς και ο Γενικός Γραμματέας Αγροτικής Ανάπτυξης, Γιώργος Στρατάκος. Οι δραματικές αυτές παραιτήσεις έκαναν τον γύρο του κόσμου ως είδηση, με διεθνή ΜΜΕ όπως το Politico να μεταδίδουν ότι «το ελληνικό αγροτικό σκάνδαλο προκαλεί παραιτήσεις υψηλόβαθμων κυβερνητικών στελεχών».

Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ βρίσκεται πλέον σε φάση ποινικής διερεύνησης και στην Ελλάδα. Οι Έλληνες Ευρωπαίοι Εισαγγελείς, υπό τον συντονισμό του επόπτη τους (αντεισαγγελέα Αρείου Πάγου Νίκου Πασχάλη), συνεχίζουν να ερευνούν κάθε πτυχή. Μάλιστα, όπως σημειώνουν δικαστικές πηγές, «ακόμα δεν έχει γραφτεί ο επίλογος» στην υπόθεση – αν από την περαιτέρω επεξεργασία των καταγεγραμμένων συνομιλιών ή από τα ψηφιακά αρχεία που κατασχέθηκαν κατά τις έρευνες προκύψουν νέα στοιχεία εμπλοκής και άλλων προσώπων, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία υποχρεούται να τα διαβιβάσει εκ νέου στη Βουλή για τις δικές της ενέργειες . Με άλλα λόγια, ενδέχεται να έρθουν στο φως και νέες πολιτικές ευθύνες.

Σε κάθε περίπτωση, η Πόπη Παπανδρέου, μέσα από τον ρόλο της ως Εντεταλμένης Ευρωπαϊκής Εισαγγελέως, απέδειξε ότι οι έρευνες για οικονομικά εγκλήματα σε βάρος της ΕΕ μπορούν να φτάσουν σε βάθος ακόμα και σε «δύσκολους» χώρους του ελληνικού κράτους. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, στο οποίο πρωταγωνιστεί ερευνητικά, υπενθύμισε ότι «υπάρχουν δικαστές και στην Αθήνα» – αρκεί να τους δοθούν τα εργαλεία και η ανεξαρτησία να κάνουν απρόσκοπτα τη δουλειά τους.

Με το ουδέτερο και μεθοδικό ύφος της, η κα Παπανδρέου τιμά το λειτούργημά της, υπηρετώντας τόσο την ελληνική δικαιοσύνη όσο και το ευρωπαϊκό δημόσιο συμφέρον.

Το κινέζικο κύκλωμα εκατοντάδων εκατομμυρίων που δρούσε μέσω Πειραιά

Από

Ένα από τα μεγαλύτερα κυκλώματα οικονομικού εγκλήματος που έχει αποκαλυφθεί ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήρθε στο φως από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), που εξυπηρετούσε παράνομες εισαγωγές από την Κίνα έχοντας επίκεντρο το λιμάνι του Πειραιά και δίκτυο εκτελωνιστών, ζημιώνοντας τα δημόσια ταμεία περισσότερο από 700 εκατομμύρια ευρώ.

Η επιχείρηση έφερε την κωδική ονομασία «Καλυψώ» και οι έρευνες απλώθηκαν σε έξι ευρωπαϊκές χώρες – μεταξύ αυτών η Ελλάδα, η Ισπανία, η Γαλλία και η Βουλγαρία – ενώ στην Ελλάδα η έρευνα διενεργήθηκε από τις Υπηρεσίες Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ., σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών.

Ο μηχανισμός εξαπάτησης του ΚΚΚ και τα γεωοικονομικά του κέρδη

Η απάτη που αποκαλύφθηκε στην Ελλάδα δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Εντάσσεται σε ένα παγκόσμιο σύστημα παράκαμψης κανόνων που εφαρμόζει εδώ και χρόνια το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ), με προφανή στόχο την οικονομική και γεωπολιτική ενίσχυση της χώρας με κάθε κόστος, ακόμη και εις βάρος της νομιμότητας.

Μεθοδικά και με κρατική κάλυψη, το Πεκίνο εκμεταλλεύεται «παραθυράκια» του ευρωπαϊκού συστήματος για να αποκομίζει δισεκατομμύρια, παρακάμπτοντας τελωνεία, θεσμούς και κράτη. Το ΚΚΚ μετατρέπει την εμπορική εξαπάτηση σε γεωπολιτικό όπλο.

Όταν η απάτη γίνεται εργαλείο εξουσίας

Οι αποκαλύψεις για τις εικονικές εταιρείες και τις χαμηλότατες τιμολογήσεις δεν είναι απλώς «μια υπόθεση λαθρεμπορίου». Αποτελούν κρίκους μιας αλυσίδας που ξεκινά από το ίδιο το κινεζικό καθεστώς. Η υπόθεση δεν αφορά μεμονωμένους παραβάτες, αλλά φέρνει στο φως έναν καλά οργανωμένο μηχανισμό με επίκεντρο την ίδια την κινεζική κρατική μηχανή.

Το ΚΚΚ, μεθοδικά και οργανωμένα, προωθεί ένα μοντέλο εξαγωγών όπου ο έλεγχος, το κέρδος και η γεωπολιτική διείσδυση βαδίζουν μαζί. Με τεχνικές εξαπάτησης – είτε μέσω παραποιημένων τιμολογίων είτε μέσω offshore εταιριών – το Πεκίνο απομυζά δισεκατομμύρια από τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Δημιουργούνται τεράστια περιθώρια κέρδους που ενισχύουν τη δύναμη του Πεκίνου και επανεπενδύονται σε στρατηγικούς τομείς, από την τεχνολογία μέχρι την ενέργεια. Η απάτη, λοιπόν, δεν είναι τυχαία. Είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου.

Εμπορική διείσδυση με ψευδή στοιχεία

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία καταπολέμησης απάτης (OLAF), η Κίνα έχει επανειλημμένα εμπλακεί σε εκτεταμένες περιπτώσεις τελωνειακής απάτης, κυρίως μέσω υποτιμολόγησης εισαγόμενων προϊόντων, πλαστών τιμολογίων και παραβίασης κανόνων προέλευσης. Σε έκθεσή της, το 2022, η OLAF προειδοποιεί ότι τέτοιες πρακτικές οδηγούν σε τεράστιες απώλειες εσόδων για την ΕΕ, που ανέρχονται σε δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

«Το φαινόμενο δεν είναι απλά εμπορική απάτη, αλλά στρατηγική υπονόμευση της ευρωπαϊκής αγοράς», τονίζει ανώτατη πηγή της OLAF, επισημαίνοντας ότι οι ενδείξεις για «κεντρικό συντονισμό από κρατικές δομές της Κίνας» είναι πλέον σαφείς.

Οργανωμένος οικονομικός πόλεμος

Παρόμοια ευρήματα παρουσίασε και η Europol, η οποία έχει ερευνήσει δίκτυα που εξάγουν φτηνά προϊόντα από την Κίνα, διοχετεύοντάς τα στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω μεσαζόντων και εταιρειών-βιτρίνα, συχνά υπό την καθοδήγηση ή την ανοχή κινεζικών κρατικών φορέων. Η μεθοδολογία αυτή δεν είναι απλώς εγκληματική, είναι δομικά υπολογισμένη για να παρακάμπτει συστηματικά τα ευρωπαϊκά τελωνεία και να διαβρώνει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου έχει αναφέρει στην τελευταία του ανασκόπηση για την Κίνα (2023) ότι η χώρα δεν συμμορφώνεται πλήρως με τις δεσμεύσεις διαφάνειας και εμπορικής ισοτιμίας, υπονομεύοντας την αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού. Η κρατική στήριξη μέσω επιδοτήσεων και αδιαφάνειας σε επιχειρήσεις που εξάγουν μαζικά – πολλές φορές με πλαστά ή παραπλανητικά εμπορικά έγγραφα – θεωρείται στρατηγικό εργαλείο του ΚΚΚ εξαγωγής ισχύος.

Η «Κέλλυ» από την Κίνα: η εγκέφαλος πίσω από τη σπείρα

Σύμφωνα με τις Αρχές, στο επίκεντρο του κυκλώματος βρίσκεται μια Κινέζα επιχειρηματίας γνωστή με το ψευδώνυμο «Κέλλυ», η οποία είχε στήσει ένα εκτεταμένο δίκτυο παράνομων εισαγωγών, εκτελωνιστών και λογιστών με βάση τον Πειραιά και δορυφορικά «κελύφη» εταιρειών με έδρα κυρίως τη Βουλγαρία.

Πίσω από τις πλαστές διαδικασίες κρυβόταν ένα καλοστημένο σχέδιο εξαπάτησης των τελωνειακών και φορολογικών αρχών: εισαγωγές προϊόντων με ψευδείς δηλώσεις αξίας και κατηγορίας, προκειμένου να πληρώνουν λιγότερους δασμούς και ΦΠΑ, ενώ οι πραγματικές διαδρομές των προϊόντων αποκρύπτονταν επιμελώς.

Το σχέδιο: από την Κίνα στην ΕΕ μέσω Πειραιά

Η εγκληματική οργάνωση εισήγαγε μαζικά προϊόντα από την Κίνα, κυρίως υφάσματα, υποδήματα, ηλεκτρικά σκούτερ και ποδήλατα, μέσω του λιμανιού του Πειραιά. Εκεί, με τη βοήθεια επίορκων τελωνειακών, υποτιμούσαν τεχνητά την αξία των κοντέινερ ή παρουσίαζαν πλαστά στοιχεία για το περιεχόμενό τους. Έτσι, πλήρωναν ελάχιστους δασμούς.

Τα εμπορεύματα καταχωρούνταν σε εταιρείες με έδρα κυρίως τη Βουλγαρία, που λειτουργούσαν ως μεταβατικές στάσεις. Στην πραγματικότητα, τα εμπορεύματα μεταφέρονταν μέσω εικονικών πωλήσεων σε τρίτες χώρες της ΕΕ, ενώ ο τελικός προορισμός τους ήταν η μαύρη αγορά σε Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Πολωνία.

Εταιρείες-φαντάσματα και απάτη ΦΠΑ

Η απάτη ολοκληρωνόταν με την κατάχρηση της τελωνειακής διαδικασίας CP42, η οποία επιτρέπει την απαλλαγή από τον ΦΠΑ για εμπορεύματα που διακινούνται από ένα κράτος-μέλος σε άλλο. Μέσω αυτής της μεθόδου, ο ΦΠΑ δεν καταβαλλόταν ποτέ, με τις εταιρείες-«κέλυφος» να παριστάνουν τους αγοραστές και να εξαφανίζονται πριν τον καταλογισμό των οφειλών.

Το δίκτυο χρησιμοποιούσε πλαστά ή υποκλαπέντα τιμολόγια, ΑΦΜ και εμπορικά έγγραφα, τα οποία καταστρέφονταν μετά την ολοκλήρωση της διακίνησης. Τα προϊόντα αποθηκεύονταν σε ελεγχόμενες αποθήκες και πωλούνταν στη μαύρη αγορά, ενώ τα κέρδη επέστρεφαν στην Κίνα μέσω υπόγειων τραπεζικών κυκλωμάτων.

Κατασχέσεις και συλλήψεις στην Ελλάδα

Η ελληνική Αστυνομία προχώρησε σε πέντε συλλήψεις, μεταξύ των οποίων τελωνειακοί υπάλληλοι, εκτελωνιστές και ένας δημοτικός υπάλληλος του Πειραιά. Κατασχέθηκαν 4,7 εκατομμύρια ευρώ σε μετρητά, καθώς και κρυπτονομίσματα και ψηφιακά πορτοφόλια.

Επιπλέον, σε όλη την Ευρώπη δεσμεύτηκαν:

  • 5,8 εκατομμύρια ευρώ σε μετρητά
  • 7.133 ηλεκτρικά ποδήλατα
  • 3.696 ηλεκτρικά σκούτερ
  • 480 κοντέινερ προς εξακρίβωση
  • 11 ακίνητα στην Ισπανία
  • 27 πολυτελή οχήματα, τσάντες, ρολόγια και κοσμήματα

Ζημία 700 εκατομμυρίων ευρώ

Η συνολική ζημία που προκάλεσε το κύκλωμα υπολογίζεται σε 700 εκατομμύρια ευρώ περίπου, εκ των οποίων:

  • 250 εκατομμύρια ευρώ αφορούν διαφυγόντες τελωνειακούς δασμούς
  • 450 εκατομμύρια ευρώ σε μη καταβληθέντα ΦΠΑ

Η ζημία επηρεάζει τόσο τα ευρωπαϊκά ταμεία όσο και εθνικούς προϋπολογισμούς, με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να τονίζει τη σοβαρότητα της υπόθεσης και την ανάγκη διακρατικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων.

Δόλια κέρδη, πολιτική επέκταση

Το συμπέρασμα είναι σαφές: μέσα από τέτοιες δόλιες εμπορικές πρακτικές, το ΚΚΚ αντλεί αθέμιτα κέρδη από τις ευρωπαϊκές αγορές, αποδυναμώνοντας τις εθνικές οικονομίες και προωθώντας ταυτόχρονα την πολιτική του επιρροή. Η περίπτωση της Ελλάδας είναι ένα μόνο τμήμα ενός πολύ ευρύτερου και καλά ενορχηστρωμένου σχεδίου οικονομικής διείσδυσης.

Τι έπεται

Η έρευνα παραμένει σε πλήρη εξέλιξη, με τις Αρχές να εξετάζουν ψηφιακά πειστήρια μεγάλης σημασίας, τα οποία αναμένεται να φωτίσουν ακόμα περισσότερο το εύρος του κυκλώματος. Οι συλληφθέντες θα οδηγηθούν στον εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, που έχει τον κεντρικό ρόλο στον χειρισμό της υπόθεσης.

Η επιχείρηση «Καλυψώ» θεωρείται σταθμός στην αποκάλυψη διακρατικών εγκληματικών οργανώσεων που εκμεταλλεύονται τα κενά της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς για τεράστιες απάτες. Και όσο καθυστερεί η ευρωπαϊκή αντίδραση τόσο διευκολύνεται ένα σύστημα που λειτουργεί δόλια, αλλά με κρατική καθοδήγηση και στόχο την αποδυνάμωση των θεσμών της ΕΕ.

Η ιστορία ενός καρκινοπαθούς αναζωπυρώνει το ενδιαφέρον για αντιπαρασιτικά φάρμακα

Από

Ένας καρκινοπαθής στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο οποίος ισχυρίζεται ότι ανάρρωσε από μια ιδιαίτερα επιθετική μορφή καρκίνου, έχει πυροδοτήσει παγκόσμιο ενδιαφέρον για τη χρήση επαναξιολογημένων αντιπαρασιτικών φαρμάκων στη θεραπεία της νόσου.

Ο 67χρονος επιχειρηματίας Τζο Τίππενς, σύμφωνα με όσα δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times, δεν είχε ποτέ την πρόθεση να ανακαλύψει κάποια πιθανή θεραπεία· ήθελε απλώς να επιβιώσει από έναν καρκίνο με εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά επιβίωσης.

Τον Αύγουστο του 2016, διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα μικροκυτταρικού τύπου και έναν όγκο στο μέγεθος γροθιάς. Υποβλήθηκε σε εντατικές θεραπείες στο Χιούστον με χημειοθεραπείες και ακτινοβολίες πέντε φορές την εβδομάδα, οι οποίες κατάφεραν να εξαλείψουν τον όγκο στον αριστερό του πνεύμονα. Ωστόσο, όπως φέρεται να δήλωσε, οι θεραπείες έμοιαζαν να τον φέρνουν πιο κοντά στον θάνατο παρά στην ίαση.

Όταν επέστρεψε στην Οκλαχόμα μετά την Πρωτοχρονιά, ενημερώθηκε από τον ογκολόγο του ότι η πρόγνωση ήταν μηδενική και ότι του απομένουν λίγοι μόνο μήνες ζωής. Όπως φέρεται να εξήγησε, τον Ιανουάριο του 2017 η απεικόνιση PET έδειξε εκτεταμένες μεταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των οστών, του λαιμού, του παγκρέατος και του ήπατος.

Ένα μη συμβατικό μονοπάτι

Αντιμέτωπος με την προοπτική του θανάτου μέσα σε τρεις μήνες, ο Τίππενς άκουσε από μια κτηνίατρο μια ιστορία για μια επιστήμονα με τελικού σταδίου καρκίνο, η οποία φέρεται να θεράπευσε τόσο τα πειραματόζωά της όσο και τον εαυτό της χρησιμοποιώντας φαινβενδαζόλη (fenbendazole), ένα αντιπαρασιτικό φάρμακο.

Αυτό αποτέλεσε την αφετηρία του λεγόμενου «Πρωτοκόλλου Tippens».

Η φαινβενδαζόλη, που χρησιμοποιείται επί δεκαετίες για τη θεραπεία εντερικών παρασίτων σε ζώα, δεν έχει εγκριθεί για ανθρώπινη χρήση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (Food and Drug Administration – FDA), γεγονός που σημαίνει ότι οι γιατροί δεν μπορούν να τη συνταγογραφήσουν. Ωστόσο, δεδομένης της κατάστασής του, ο Τίππενς αποφάσισε να τη δοκιμάσει συμπληρωματικά με τις συμβατικές θεραπείες.

Ο Τζο Τίππενς, επιχειρηματίας από την Οκλαχόμα. (Ευγενική παραχώρηση του Τζο Τίππενς)

 

Βρήκε το φάρμακο με την εμπορική ονομασία Panacur σε καταστήματα με κτηνιατρικά σκευάσματα. Άρχισε να το λαμβάνει την τρίτη εβδομάδα του Ιανουαρίου 2017, με δοσολογία 1 γραμμάριο την ημέρα για τρεις συνεχόμενες ημέρες την εβδομάδα, και τέσσερις ημέρες διακοπής. Το σκεύασμα περιέχει περίπου 222 mg φαινβενδαζόλης ανά γραμμάριο. Τρεις μήνες αργότερα, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ήταν απαλλαγμένος από τον καρκίνο.

Το πρωτόκολλό του περιελάμβανε επίσης Theracurmin (μια μορφή κουρκουμίνης) και CBD (κανναβιδιόλη χωρίς ψυχοδραστική δράση).

Επιστημονική στήριξη και μηχανισμοί δράσης

Ο Δρ Ουίλλιαμ Μάκις, ογκολόγος και ερευνητής καρκίνου με έδρα το Έντμοντον του Καναδά, έχει μελετήσει την περίπτωση Τίππενς και θεραπεύει ασθενείς διεθνώς, κυρίως μέσω τηλεϊατρικής. Όπως ανέφερε στην Epoch Times, έχει δει αρκετούς ασθενείς να ανακηρύσσονται θεραπευμένοι από καρκίνο μετά από αρκετούς μήνες εφαρμογής του συγκεκριμένου πρωτοκόλλου. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή χαρακτήρισε την περίπτωση Τίππενς, λόγω της σοβαρότητας της διάγνωσης.

Σύμφωνα με τον Δρα Μάκις, η οικογένεια των αντιπαρασιτικών φαρμάκων – στην οποία ανήκουν η φαινβενδαζόλη, η μεβενδαζόλη και η αλβενδαζόλη – παρουσιάζει ποικίλους αντικαρκινικούς μηχανισμούς, με τουλάχιστον δώδεκα επιβεβαιωμένους τρόπους δράσης.

Η αποτελεσματικότητά τους, εξήγησε, βασίζεται στις ομοιότητες μεταξύ των παρασιτικών και των καρκινικών κυττάρων, όπως η αυτόνομη αναπαραγωγή, η ανθεκτικότητα στην απόπτωση και η ικανότητα αποφυγής του ανοσοποιητικού συστήματος.

Οι μηχανισμοί δράσης των αντιπαρασιτικών περιλαμβάνουν:

  • Ενίσχυση της πρωτεΐνης p53, ενός καταστολέα όγκων που οδηγεί σε θάνατο τα καρκινικά κύτταρα

  • Αποκλεισμό της πρόσληψης γλυκόζης, κρίσιμης για την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων

  • Διατάραξη των μικροσωληνίσκων, βασικών δομών για την κυτταρική διαίρεση

  • Παρέμβαση στη μιτοχονδριακή λειτουργία, με αποτέλεσμα ενεργειακή εξάντληση, οξειδωτικό στρες και αναστολή σηματοδοτικών μονοπατιών ανάπτυξης

Ο Δρ Μάκις επικαλέστηκε σειρά αναφορών από το Stanford University Medical Center που παρουσιάστηκαν το 2021 στο περιοδικό SciTechnol, στις οποίες αναφερόταν επιτυχής χρήση φαινβενδαζόλης σε περιπτώσεις καρκίνου τελικού σταδίου.

Ανασκόπηση του 2024 στο Anticancer Research Journal κατέληγε στο ότι η φαινβενδαζόλη διαταράσσει τον κυτταρικό μεταβολισμό ενέργειας, αυξάνοντας τα επίπεδα της p53 και παρεμβαίνοντας στην πρόσληψη σακχάρου, οδηγώντας τα καρκινικά κύτταρα σε θάνατο με ελάχιστες επιπτώσεις στα φυσιολογικά κύτταρα.

Προηγούμενες μελέτες είχαν ήδη υποδείξει την πιθανή αντικαρκινική δράση της φαινβενδαζόλης. Έρευνα του 2018 στην Scientific Reports από ομάδα στην Ινδία κατέληξε ότι το φάρμακο επηρεάζει πολλαπλές κυτταρικές διεργασίες. Μια άλλη μελέτη του 2016 στο Biochemical and Biophysical Research Communications έδειξε ότι η ιβερμεκτίνη – αντιπαρασιτικό εγκεκριμένο για ανθρώπους – μπορεί να είναι αποτελεσματική κατά του γλοιοβλαστώματος, επιθετικού καρκίνου του εγκεφάλου, προκαλώντας θάνατο καρκινικών κυττάρων και αναστολή της αγγειογένεσης.

Πρόσφατες έρευνες έχουν επίσης εξετάσει τον συνδυασμό φαινβενδαζόλης και διισοπροπυλαμινο-διχλωροξικού οξέος (συνήθως χρησιμοποιείται για ηπατίτιδα), με ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε κυτταρικές σειρές και ζωικά μοντέλα.

Ο Δρ Μάκις επεσήμανε ότι ο συνδυασμός φαινβενδαζόλης και ιβερμεκτίνης φαίνεται να ενισχύει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, διότι «επιτρέπει επίθεση στον καρκίνο με διπλάσιους μηχανισμούς».

Όπως εξήγησε, για κάθε τύπο καρκίνου με σχετική προκλινική βιβλιογραφία υπέρ των δύο φαρμάκων, προτείνει στους ασθενείς του την ανάλογη προσέγγιση. Έχει αναλάβει ασθενείς με κοινές αλλά και σπάνιες μορφές καρκίνου, όπως καρκίνο του μαστού, του προστάτη, του παχέος εντέρου, του πνεύμονα, χολαγγειοκαρκίνωμα και σαρκώματα.

Παρότι ο ίδιος συστήνει τη χρήση των φαρμάκων αυτών, αναγνωρίζει ότι πολλοί γιατροί αποφεύγουν τέτοιες πρακτικές λόγω φόβου κυρώσεων από ιατρικούς συλλόγους. Αντιθέτως, υπάρχουν και γιατροί που είναι πρόθυμοι να δοκιμάσουν εναλλακτικές θεραπείες, αλλά στερούνται ογκολογικής εμπειρίας.

Καταλήγοντας, τόνισε τη σημασία τού να συνεργάζεται ο ασθενής με γιατρό που έχει σχετική εμπειρία. Η καταλληλότητα, υπογράμμισε, εξαρτάται από το υπόβαθρο του κάθε γιατρού.

Μαρτυρίες ασθενών

Η Ντόνα Λήλαντ, 64 ετών και ραδιοφωνική παραγωγός στο εθνικό δίκτυο Moody Radio Network, διαγνώστηκε τον Απρίλιο του 2023 με καρκίνο τραχήλου και ενδομητρίου σε στάδιο 3. Αφού υπεβλήθη σε υστερεκτομή, αποφάσισε να μην ακολουθήσει τη χημειοθεραπεία και την ακτινοβολία που της πρότειναν οι θεράποντες ιατροί.

Η Ντόνα Λήλαντ με τον συζύγου της Τομ. (Huey Freeman/The Epoch Times)

 

Όπως εξήγησε, είχε παρακολουθήσει άλλους ασθενείς που είχαν ακολουθήσει αυτή τη θεραπευτική οδό, μερικοί από τους οποίους απαλλάχθηκαν αρχικά από τον καρκίνο, αλλά αργότερα παρουσίασαν υποτροπή. Η ίδια υποστήριξε ότι αυτού του τύπου οι θεραπείες εξασθενούν σημαντικά το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς, περιορίζοντας την ικανότητά του να καταπολεμήσει τη νόσο.

Όταν εξέφρασε την επιθυμία της για κάποια εναλλακτική προσέγγιση, όπως φέρεται να είπε, δεν της προσφέρθηκε άλλη επιλογή. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι προτίμησε να αρνηθεί θεραπείες που «καταστρέφουν τα πάντα», προσθέτοντας πως προτιμούσε να πεθάνει παρά να υποβληθεί σε τόσο επεμβατικές μεθόδους.

Η Λήλαντ ξεκίνησε να λαμβάνει φαινβενδαζόλη και ιβερμεκτίνη, ενώ παράλληλα έλαβε στήριξη από τον Τέρρυ Χάρμον, χειροπράκτη και γιατρό λειτουργικής ιατρικής στο Κεντάκυ.

Ο Χάρμον δήλωσε ότι περισσότεροι από 100 ασθενείς του έχουν αναφέρει βελτίωση της υγείας τους έπειτα από τη χρήση φαινβενδαζόλης ή ιβερμεκτίνης. Κατά την εκτίμησή του, η επιτυχία οφείλεται στο ότι οι ουσίες αυτές αντιμετωπίζουν μολύνσεις και ενισχύουν την ικανότητα του σώματος να αυτοθεραπεύεται. Παράλληλα, επικαλέστηκε επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι ο συγκεκριμένος συνδυασμός ενισχύει, σε γονιδιακό επίπεδο, την ικανότητα του οργανισμού να καταστρέφει καρκινικά κύτταρα και να αναστέλλει την ανάπτυξη και τη διασπορά τους.

Η Λήλαντ ανέφερε ότι βρήκε επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα αυτών των ουσιών μέσω μελετών που εξετάζουν την αντικαρκινική δράση της ιβερμεκτίνης, της φαινβενδαζόλης και άλλων αντιπαρασιτικών. Στις ουσίες αυτές περιλαμβάνεται και η μεβενδαζόλη, την οποία τόσο ο Δρ Μάκις όσο και ο Χάρμον προτείνουν ως πιθανή θεραπευτική επιλογή.

Έναν χρόνο μετά την υστερεκτομή, η Λήλαντ δηλώνει ότι αισθάνεται πιο υγιής από ποτέ, αποδίδοντας την καλή της κατάσταση εν μέρει στη συνεχιζόμενη χρήση αντιπαρασιτικών για προληπτικούς λόγους. Σύμφωνα με όσα ανέφερε, οι τριμηνιαίοι έλεγχοι συνεχίζουν να επιβεβαιώνουν την απουσία καρκινικής δραστηριότητας. Σε προσωπικό τόνο, προσέθεσε ότι αισθάνεται είκοσι χρόνια νεότερη και απέδωσε την πορεία της σε θεία καθοδήγηση.

Διεθνής απήχηση

Το «Πρωτόκολλο Tippens» έχει αποκτήσει διεθνή διάσταση, με ιδιαίτερη απήχηση στην Κίνα, όπου μεταφρασμένο ιστολόγιο με τις εμπειρίες του έχει καταγράψει πάνω από 20 εκατομμύρια προβολές. Υπολογίζεται ότι περίπου 70.000 άτομα ακολουθούν αυτό που αποκαλείται πλέον «Πρωτόκολλο του θείου Τζο».

Παρότι του προσφέρθηκαν δυνατότητες εμπορικής αξιοποίησης της εμπειρίας του, ο Τίππενς δήλωσε ότι αρνήθηκε κάθε οικονομικό όφελος. Όπως σημείωσε, ειδικοί του μάρκετινγκ τον ενημέρωσαν ότι θα μπορούσε να έχει έσοδα 25.000-30.000 δολάρια μηνιαίως, αν επέλεγε να εκμεταλλευτεί οικονομικά το ιστολόγιό του. Ο ίδιος υποστήριξε ότι αυτό θα έπληττε την αξιοπιστία του, καθώς πολλοί τον εμπιστεύονται επειδή δεν έχει προσπαθήσει να επωφεληθεί οικονομικά. Τόνισε ότι αν έμπαινε σε εμπορική λογική, θα γινόταν «άλλος ένας πωλητής στο διαδίκτυο».

Ο Τίππενς προειδοποίησε και για ψευδείς σελίδες στο Facebook που χρησιμοποιούν το όνομά του για να προωθούν υποδεέστερα προϊόντα.

Ρυθμιστικές και ιατρικές προκλήσεις

Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) επιβεβαίωσε, μέσω της εκπροσώπου Τύπου Λώρεν-Τζέι Μακάρθυ, ότι δεν έχει εγκρίνει κανένα φάρμακο που περιέχει φαινβενδαζόλη για ανθρώπινη χρήση. Η ουσία δεν έχει περάσει από τις απαραίτητες δοκιμές και κλινικές μελέτες που απαιτούνται για φαρμακευτική χρήση στον άνθρωπο. Αντιθέτως, η φαινβενδαζόλη είναι εγκεκριμένη αποκλειστικά ως αντιπαρασιτικό για ζώα – μεταξύ άλλων για σκύλους, γάτες, άλογα και βοοειδή.

Αντίθετα, η ιβερμεκτίνη έχει εγκριθεί για χρήση σε ανθρώπους έναντι παρασιτικών σκωλήκων, αλλά όχι για θεραπεία του καρκίνου. Ωστόσο, ορισμένοι γιατροί επιλέγουν να τη χορηγούν εκτός ενδείξεων ως επαναπροσδιορισμένο φάρμακο. Και οι δύο ουσίες διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή και συνήθως προορίζονται για κτηνιατρική χρήση.

Ο Δρ Μάκις, ο οποίος τάσσεται υπέρ των ολιστικών προσεγγίσεων που περιλαμβάνουν και επαναξιολογημένα φάρμακα, θεωρεί ότι διανύουμε μία επαναστατική περίοδο για τη θεραπεία του καρκίνου. Όπως δήλωσε, είναι η πρώτη φορά εδώ και πολλές γενιές που καταγράφεται ισχυρό κίνημα υπέρ της «ιατρικής ελευθερίας», της δυνατότητας δηλαδή να εξετάζονται θεραπείες που δεν συνδέονται με συμφέροντα μεγάλων εταιρειών.

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι σοβαρές παρενέργειες από τη φαινβενδαζόλη και την ιβερμεκτίνη είναι σπάνιες. Όπως σημείωσε, οι μέτριες ανεπιθύμητες ενέργειες που έχει παρατηρήσει περιλαμβάνουν οπτικές διαταραχές, ζαλάδα και κόπωση.

Ο Τίππενς ενθαρρύνεται από τις συνεχιζόμενες έρευνες για άλλα φάρμακα που έχουν εγκριθεί από τον FDA και τα οποία ενδέχεται να επαναχρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία του καρκίνου.

«Λόγω της ιστορίας μου, πιστεύω ότι υπάρχουν και άλλες προσπάθειες έρευνας στον τομέα των αντιπαρασιτικών φαρμάκων», δήλωσε ο Τίππενς. «Υπάρχουν επτά φάρμακα παρόμοια με τη φαινβενδαζόλη. Μια ιατρική ομάδα έχει χρησιμοποιήσει τη μεβενδαζόλη στο πρωτόκολλό της. Πιστεύω ότι τουλάχιστον έχω αρχίσει να ανοίγω το μυαλό των ανθρώπων σε κάτι καινούργιο.»

Η αποδυνάμωση του Ιράν πλήττει άμεσα την Κίνα

Από

Σχολιασμός

Η Κίνα υπήρξε μία από τις ελάχιστες χώρες που τάχθηκαν υπέρ του Ιράν, καταδικάζοντας δημοσίως τα ισραηλινά πλήγματα κατά ιρανικών πυρηνικών και στρατιωτικών στόχων ως παραβίαση της κυριαρχίας του Ιράν και ζητώντας άμεση αποκλιμάκωση.

Καθώς οι ενέργειες πληρεξουσίων του Ιράν όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούθι τραβούν τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας τα τελευταία χρόνια, η Κίνα απομονώνεται όλο και περισσότερο λόγω της μακρόχρονης ανοιχτής στήριξής της προς τη σιιτική χώρα — στήριξη που ξεκίνησε με την ενίσχυση της ιρανικής πυρηνικής έρευνας ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οι κινεζικές επενδύσεις στο Ιράν ενδέχεται να κινδυνεύσουν ή να προκαλέσουν διπλωματικά προβλήματα στο Πεκίνο.

Ας εξετάσουμε την κατάσταση.

Κίνα και Ιράν από το 1979

Οι μέχρι τότε ανύπαρκτες σχέσεις Ιράν-Κίνας άρχισαν να αναπτύσσονται μετά την Ιρανική Επανάσταση του 1979. Δεν είναι τυχαίο πως κράτη-παρίες συχνά βρίσκουν κοινά συμφέροντα και συνεργάζονται. Το Ιράν χαρακτηρίζεται από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ ως ο μεγαλύτερος κρατικός χορηγός της διεθνούς τρομοκρατίας επί 39 συναπτά έτη. Παράλληλα, το κινεζικό καθεστώς κατηγορείται για πολιτιστική γενοκτονία και εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων επί δεκαετίες.

Η σχέση Ιράν-Κίνας ξεκίνησε αργά αλλά εξελίχθηκε σταθερά, παράλληλα με την οικονομική και στρατιωτική επέκταση της Κίνας, η οποία εντάθηκε υπό την ηγεσία του Σι Τζινπίνγκ.

Βασικά σημεία

Η Κίνα επιχειρεί να διασφαλίσει τις σημαντικές επενδύσεις της στο Ιράν, τόσο σε οικονομικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο. Εκτιμάται πως από το 1979 έως σήμερα, έχει επενδύσει τουλάχιστον 40 δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως στην κατασκευή ενεργειακών υποδομών για την εξαγωγή ιρανικού πετρελαίου και φυσικού αερίου προς την ενεργειακά εξαρτημένη Κίνα.

Σε διπλωματικό επίπεδο, η Κίνα ήταν από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, στις 14 Φεβρουαρίου 1979. Έκτοτε, το Πεκίνο καλλιέργησε σχέσεις με την Τεχεράνη με πολιτική μη ευθυγράμμισης και μη παρέμβασης, πολιτική που βρήκε θετική απήχηση στο Ιράν, ιδιαίτερα στα τέλη του Ψυχρού Πολέμου.

Στη δεκαετία του 1980, η Κίνα έπαψε να προωθεί την παγκόσμια κομμουνιστική επανάστατη για να στραφεί προς τη «διπλωματική πραγματιστική πολιτική» και την οικονομική εκσυγχρονιστική στρατηγική. Στην περίπτωση του Ιράν, αυτό σήμαινε και την αποστασιοποίηση από το κομμουνιστικό κόμμα Τουδέχ υπέρ των διακρατικών σχέσεων.

Κατά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ (1980–1988), η Κίνα παρείχε στρατιωτικό εξοπλισμό αξίας 2 δισ. δολαρίων, περιλαμβάνοντας ρουκέτες 107 χιλιοστών, αεροσκάφη, άρματα μάχης και αντιαεροπορικά συστήματα.

Το 1984, με κινεζική συνδρομή, ιδρύθηκε το Πυρηνικό Τεχνολογικό Κέντρο Ισφαχάν, με τεχνική υποστήριξη για την εγκατάσταση ερευνητικών πυρηνικών αντιδραστήρων και άλλων βασικών εργαστηρίων πυρηνικής τεχνολογίας.

Το 1990, υπογράφηκε μυστική πυρηνική συμφωνία με την Κίνα, η οποία παρείχε τεχνική βοήθεια για εξόρυξη ουρανίου, εμπλουτισμό και ερευνητικές δραστηριότητες. Αν και από το 2005 η Κίνα σταμάτησε την υπογραφή νέων εξοπλιστικών συμφωνιών, ώστε να συμμορφωθεί με τις διεθνείς κυρώσεις και αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, συνέχισε να τιμά παλαιότερες συμφωνίες μέχρι το 2015, ενώ βοήθησε το Ιράν στην εγχώρια παραγωγή όπλων κινεζικής προέλευσης, όπως ο πύραυλος Silkworm.

Το 2004, υπογράφηκε 25ετής συμφωνία ύψους 70 δισ. δολαρίων μεταξύ του Ιράν και του κινεζικού ενεργειακού κολοσσού Sinopec για την ανάπτυξη του πετρελαϊκού και φυσικού πλούτου της χώρας.

Μέχρι το 2005, η Κίνα είχε καταστεί ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας προς το Ιράν, καλύπτοντας το 8,3% των εισαγωγών της χώρας. Το 2009, η εφημερίδα Tehran Times ανέφερε ότι η Κίνα είχε γίνει ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος του Ιράν, με διμερές εμπόριο αξίας 21,2 δισ. δολαρίων.

Ως μέρος της συμφωνίας JCPOA του 2015, η Κίνα δεσμεύτηκε να βοηθήσει στον εκσυγχρονισμό του βαρέος ύδατος αντιδραστήρα Αράκ. Το 2016, κατά την επίσκεψη του Σι Τζινπίνγκ στην Τεχεράνη, υπογράφηκε ο οδικός χάρτης για μια 25ετή «Ολοκληρωμένη Στρατηγική Εταιρική Σχέση», με έμφαση στην ενέργεια, τις υποδομές, την περιφερειακή ασφάλεια και τις εμπορικές σχέσεις.

Το 2021, υπεγράφη νέα 25ετής συμφωνία συνεργασίας, επικεντρωμένη στο εμπόριο, τις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου και τις κινεζικές επενδύσεις. Η στρατηγική του ΚΚΚ στο Ιράν εναρμονίζεται με την πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος», με στόχο την απόκτηση πρώτων υλών και την εξαγωγή κινεζικών προϊόντων.

Το 2023, η Κίνα κατέγραψε διπλωματική επιτυχία στη Μέση Ανατολή, με τη διαμεσολάβηση για αποκατάσταση σχέσεων μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας.

Στις 14 Ιουνίου του τρέχοντος έτους, σε ένδειξη συνέχισης της στήριξης της Κίνας προς το Ιράν, ο Κινέζος πρέσβης στον ΟΗΕ, Φου Κονγκ, καταδίκασε τις ισραηλινές στρατιωτικές ενέργειες.

Συμπέρασμα

Το κινεζικό καθεστώς έχει πολλά να χάσει από την έκβαση της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν. Ως ο μεγαλύτερος αγοραστής ιρανικού πετρελαίου, η Κίνα απορροφά πάνω από το 90% των εξαγωγών αργού πετρελαίου του Ιράν. Οποιαδήποτε διακοπή στη ροή πετρελαίου από τα Στενά του Ορμούζ, λόγω σύγκρουσης ή καταστροφής υποδομών, θα αποτελούσε βαρύ πλήγμα για την κινεζική οικονομία.

Οι ισραηλινές επιθέσεις σε ιρανικές πυρηνικές υποδομές αναδεικνύουν τη διαχρονική στήριξη του Πεκίνου στις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν. Αν και η Τεχεράνη επιμένει ότι οι εγκαταστάσεις της προορίζονται για ειρηνικούς σκοπούς, το Κέντρο Ισφαχάν έχει κατηγορηθεί για συμμετοχή σε μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα. Μετά την αποχώρηση της Γαλλίας το 1979, η Κίνα ήταν αυτή που συνέβαλε στην ανάπτυξή του.

Τίθεται, επίσης, το ερώτημα κατά πόσον κάποιοι από τους περισσότερους από 1.000 Κινέζους υπηκόους που αποχώρησαν από το Ιράν μετά τις 13 Ιουνίου εμπλέκονταν σε δραστηριότητες σχετικές με το πυρηνικό πρόγραμμα.

Στην προσπάθειά της να εκτοπίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη Μέση Ανατολή, η Κίνα κινδυνεύει να χάσει σημαντική διπλωματική επιρροή στα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου αν ταυτιστεί σε μεγάλο βαθμό με την Τεχεράνη.

Του Stu Cvrk

 Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν συμφωνούν απαραιτήτως με τις απόψεις της Epoch Times.

Aληθινή ευτυχία: τι είναι, πού κρύβεται και πώς μπορούμε να την ανακαλύψουμε

Από

Η ευτυχία είναι μια ψυχική κατάσταση ευεξίας, που χαρακτηρίζεται από θετικά ή ευχάριστα συναισθήματα που κυμαίνονται από την ικανοποίηση έως την έντονη χαρά. Διάφορες βιολογικές, ψυχολογικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις έχουν προσπαθήσει να ορίσουν την ευτυχία και να εντοπίσουν τις πηγές της.

Εδώ και 87 χρόνια, το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ διεξάγει τη μακροβιότερη επιστημονική μελέτη της ευτυχίας στην ιστορία. Η μελέτη για την ανάπτυξη των ενηλίκων ξεκίνησε το 1938, με περίπου 700 εφήβους. Ορισμένοι ήταν φοιτητές του Χάρβαρντ, άλλοι ζούσαν στις φτωχότερες γειτονιές της Βοστώνης. Πρόκειται για την επί δεκαετίες εμπειρία εκατοντάδων ανθρώπων σχετικά με το τι πραγματικά έχει σημασία στη ζωή. Η έρευνα τους συνόδευσε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, παρακολουθώντας τακτικά τις χαρές και τις δυσκολίες τους, τη σωματική, πνευματική και συναισθηματική τους κατάσταση, συμπεριλαμβάνοντας τους συντρόφους και τους απογόνους των αρχικών συμμετεχόντων.

Ο Ρόμπερτ Γουόλντινγκερ, καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και διευθυντής της Μελέτης Ανάπτυξης Ενηλίκων του Χάρβαρντ, είναι ο τέταρτος διευθυντής της μελέτης και συν-συγγραφέας ενός νέου βιβλίου για τα βασικά διδάγματα της μελέτης με τίτλο «Η καλή ζωή». Την ομιλία του, το 2015, παρακολούθησαν περισσότεροι από 40 εκατομμύρια άνθρωποι.

Ο κος Γουόλντινγκερ εξήγησε στο BBC Mundo γιατί η ποιότητα των σχέσεών μας είναι ο σημαντικότερος παράγοντας ευτυχίας και καλής υγείας καθώς μεγαλώνουμε, και υπενθύμισε ότι ποτέ δεν είναι αργά για να ενισχύσουμε τις υπάρχουσες σχέσεις μας ή να δημιουργήσουμε νέους δεσμούς.

Η ευτυχία ως αυτεπίγνωση

Η ευτυχία σήμερα ταλαντεύεται μεταξύ καταναλωτισμού και επιτυχίας. Όσοι εντρυφούν στην τέχνη της ευτυχίας αναγνωρίζουν τον ρόλο που παίζουν οι ποιοτικές ανθρώπινες σχέσεις και η ικανότητά μας να ζούμε την «παρούσα στιγμή». Ο ειδικός σε θέματα ευτυχίας Ντάνιελ Λουμέρα λέει: «Πες μου τι είναι για σένα η ευτυχία και θα σου πω ποιος είσαι. Κάθε ανθρώπινο ον κατανοεί και βιώνει την ευτυχία ανάλογα με το επίπεδο της συνειδητότητάς του.»

Διαφορετικά επίπεδα κατανόησης

Πολλοί άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι η ευτυχία έχει να κάνει με την ευκολία και από το πόσο ικανοί είμαστε να ικανοποιούμε τα προσωπικά μας συμφέροντα.

Ωστόσο, η ευτυχία δεν σχετίζεται με το να κάνεις, να έχεις, να δείχνεις ή να δίνεις, αλλά με την πραγμάτωση της ύπαρξης ως ανθρώπινο ον. Η φύση της ευτυχίας είναι η εμπειρία της καθαρής επίγνωσης της ύπαρξης.

Ο Δρ Μανουέλ Σανς Σεγκάρα λέει ότι δεν θα μπορέσετε ποτέ να είστε ευτυχισμένοι έχοντας ένα μεγάλο ‘εγώ’. Το ‘εγώ’ μάς δίνει ευχαρίστηση. Τι είναι η ευχαρίστηση; Είναι ένα αίσθημα ικανοποίησης, το οποίο έχει πάντα υψηλή συναισθηματική φόρτιση, που σχετίζεται κυρίως με έναν υλικό στόχο. Βιοχημικά έχουμε σεροτονίνη, η οποία είναι γνήσια ευτυχία, η οποία είναι έκφραση της υπερσυνειδητότητας. Η ευχαρίστηση είναι μια έκφραση του ‘εγώ’, η οποία δεν θα μας δώσει ποτέ αληθινή ευτυχία.

Η ευτυχία δεν εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες, αλλά μάλλον είναι μια εσωτερική έκφραση που προέρχεται από την υπερσυνείδησή μας και εκδηλώνεται μέσω της ειρήνης, της αρμονίας, της χαράς, της ηρεμίας και της αγάπης (με μια γενική έννοια).

Ευδαιμονία και αρετή

Η ευδαιμονία είναι ένας ελληνικός όρος που συνήθως μεταφράζεται ως ευτυχία, ευημερία ή καλή ζωή, ευημερία και αποτελείται από τις λέξεις «ευ» (καλό) και «δαίμων» (πνεύμα). Αποτελεί κεντρική έννοια στην κλασική ελληνική ηθική και φιλοσοφία, όπως και οι όροι «αρετή» ή «αριστεία», που συχνά μεταφράζονται ως «σοφία ή πρακτική ηθική».

Στα έργα του Αριστοτέλη, η ευδαιμονία προσδιορίζει την ύψιστη ανθρώπινη ευημερία. Η πραγμάτωσή της ήταν ο στόχος της πρακτικής φιλοσοφίας, η οποία γεννά ένα φιλοσοφικό έργο που επιδιώκει να διερευνήσει και να πειραματιστεί με αυτό που είναι και πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί. Η συζήτηση για τη σχέση μεταξύ της αρετής του χαρακτήρα (ηθική αρετή) και της ευτυχίας (ευδαιμονίας) αποτελεί ένα από τα κεντρικά ζητήματα της αρχαίας ηθικής και ένα αμφιλεγόμενο θέμα.

Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν πολλές θεωρίες για την ευδαιμονία. Δύο από τις σημαντικότερες είναι αυτές του Αριστοτέλη και των Στωικών. Ο Αριστοτέλης θεωρεί την αρετή και την άσκησή της ως το σημαντικότερο συστατικό της ευδαιμονίας, αλλά αναγνωρίζει επίσης τη σημασία εξωτερικών αγαθών όπως η υγεία, ο πλούτος και η ομορφιά. Αντίθετα, οι Στωικοί υποστηρίζουν ότι ο ευδαίμων βίος ταυτίζεται με την ηθικά ενάρετη ζωή. Η ηθική αρετή είναι καλή, η ηθική κακία είναι κακή και όλα τα άλλα, όπως η υγεία, η τιμή και ο πλούτος, είναι απλώς «ουδέτερα». Οι Στωικοί υποστηρίζουν επομένως ότι πράγματα όπως ο πλούτος και η σωματική ομορφιά δεν έχουν σημασία. Μόνο η ηθική αρετή είναι αναγκαία και επαρκής για την ευδαιμονία.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η «αρετή» στην αρχαία ηθική δεν είναι αποκλειστικά ηθική και περιλαμβάνει διάφορες καταστάσεις όπως η σοφία, το θάρρος και η συμπόνια. Το να κάνεις κάτι καλό απαιτεί αρετή και κάθε συγκεκριμένη δραστηριότητα (όπως η ξυλουργική, το παίξιμο φλάουτου κ.ά.) έχει το δικό της σύνολο αρετών. Η εναλλακτική μετάφραση «αριστεία» θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για να εκφράσει τη γενική σημασία του όρου. Οι ηθικές αρετές είναι απλώς ένα υποσύνολο της γενικής έννοιας με την οποία ένα ανθρώπινο ον είναι ικανό να λειτουργεί καλά ή άριστα.

Όπως και οι άλλοι αρχαίοι στοχαστές, ο Σωκράτης πίστευε ότι όλα τα όντα επιθυμούν την ευδαιμονία περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Πίστευε ότι η αρετή είναι αναγκαία και επαρκής για την ευδαιμονία και υποστήριξε ότι αρετές όπως αυτοέλεγχος, θάρρος, δικαιοσύνη, ευσέβεια, σοφία και άλλες ιδιότητες του νου και της ψυχής είναι ζωτικής σημασίας για να ζήσει κάποιος μια ευτυχισμένη ζωή. Το να νοιάζεται κανείς για την ψυχή του σημαίνει να νοιάζεται για την αρετή του, αντί να επιδιώκει την τιμή ή τον πλούτο. Οι αρετές εγγυώνται μια ευτυχισμένη ζωή. Η αρετή είναι το πιο σημαντικό αγαθό.

Η ηθική θεωρία του Πλάτωνα είναι ευδαιμονιστική επειδή υποστηρίζει ότι η ευδαιμονία εξαρτάται από την αρετή. Στην εκδοχή του Πλάτωνα για τις σχέσεις, η αρετή παρουσιάζεται ως το πιο κρίσιμο και κυρίαρχο συστατικό της ευδαιμονίας.
Όπως βλέπουμε, τα πάντα βασίζονται στις αρετές που πρέπει να διατηρούμε μέσα στην ψυχή μας, επειδή αντιπροσωπεύουν την επιδίωξη να έχουμε ένα στέρεο θεμέλιο για να γίνουμε ηθικά ανώτεροι άνθρωποι.

Η ψυχική γαλήνη επιτυγχάνεται όταν δεν λέμε ψέματα, δεν κρυβόμαστε, δεν εξαπατάμε, δεν έχουμε κακές προθέσεις, δεν προδίδουμε – με άλλα λόγια όταν έχουμε μια ειλικρινή καρδιά καλοσύνης και αγάπης και σκεπτόμαστε τους άλλους. Αυτή είναι η ευτυχία μιας ήρεμης συνείδησης που μπορεί να μας σώσει από πολλά δεινά της ζωής.

Όποτε έχετε την ευκαιρία να κάνετε κάτι καλό για τους άλλους, μη διστάσετε να προσφέρετε.

Ένας μύθος για την ευτυχία

Στην Ινδία, πριν από πολλά χρόνια, ζούσε ένας σοφός άνδρας για τον οποίον λεγόταν ότι κρατούσε φυλαγμένο ένα μεγάλο μυστικό σε ένα μαγεμένο σεντούκι που τον έκανε «νικητή» σε όλες τις πτυχές της ζωής και γι’ αυτό θεωρούσε τον εαυτό του ως τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο. Πολλοί ζηλόφθονοι βασιλιάδες τού πρόσφεραν εξουσία και χρήματα, προσπάθησαν ακόμη και να κλέψουν το σεντούκι, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Όσο περισσότερο προσπαθούσαν τόσο πιο δυστυχισμένοι γίνονταν, γεμίζοντας φθόνο που δηλητηρίαζε τη ζωή τους. Έτσι τα χρόνια περνούσαν και ο σοφός άνδρας γινόταν κάθε μέρα και πιο ευτυχισμένος.

Μια μέρα, ένα μικρό αγόρι τού είπε: «Μακάρι να μπορούσα κι εγώ να είμαι ευτυχισμένος. Μάθε μου τι πρέπει να κάνω». Ο σοφός, βλέποντας την απλότητα και την αγνότητα του παιδιού, είπε:

«Θα σε διδάξω το μυστικό της ευτυχίας. Έλα μαζί μου και δώσε προσοχή. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν δύο σεντούκια στα οποία φυλάω το μυστικό της ευτυχίας, και αυτά είναι το μυαλό μου και η καρδιά μου, και το μεγάλο μυστικό δεν είναι παρά μια σειρά από βήματα που πρέπει να ακολουθάς σε όλη σου τη ζωή.

»Το πρώτο βήμα είναι να γνωρίζεις ότι υπάρχει η παρουσία του Θεού σε όλα τα πράγματα στη ζωή, και επομένως να τον αγαπάς και να τον ευχαριστείς για όλα όσα έχεις.

»Το δεύτερο βήμα είναι ότι πρέπει να αγαπάς τον εαυτό σου και κάθε μέρα όταν πηγαίνεις στο σχολείο να λές ότι δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο που δεν μπορείς να ξεπεράσεις: αυτό το βήμα ονομάζεται υψηλή αυτοεκτίμηση.

»Το τρίτο βήμα είναι ότι πρέπει να εξασκείς όλα όσα λες ότι είσαι, πιο συγκεκριμένα, αν πιστεύεις ότι είσαι έξυπνος, να φέρεσαι έξυπνα, αν πιστεύεις ότι είσαι ικανός, να πράττεις ανάλογα, αν πιστεύεις ότι είσαι στοργικός, να εκφράζεις τη στοργή σου, αν πιστεύεις ότι δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο που δεν μπορείς να ξεπεράσεις, τότε να βάλεις στόχους και να αγωνιστείς μέχρι να τους πετύχεις. Αυτό το βήμα ονομάζεται παρακίνηση.

»Το τέταρτο βήμα είναι ότι δεν πρέπει να ζηλεύεις κανέναν για αυτό που έχει ή για το ποιος είναι. Εκείνοι έχουν τους δικούς τους στόχους, εσύ τον δικό σου.

»Το πέμπτο βήμα είναι να μην έχεις στην καρδιά σου μνησικακία για κανέναν – αυτό το συναίσθημα δεν θα σε αφήσει να είσαι ευτυχισμένος. Άφησε τους νόμους του Θεού να αποδώσουν δικαιοσύνη, και εσύ να συγχωρείς και να ξεχνάς.

»Το έκτο βήμα είναι να μην παίρνεις πράγματα που δεν σου ανήκουν. Να θυμάσαι ότι, σύμφωνα με τους Νόμους της Φύσης, αύριο θα πάρουν από εσένα κάτι μεγαλύτερης αξίας.

»Το έβδομο βήμα είναι να μην κακομεταχειρίζεσαι κανέναν. Όλα τα όντα στον κόσμο έχουν το δικαίωμα να τα σέβεσαι και να τα αγαπάς.»

Αν μπορούσαμε να ακολουθήσουμε αυτά τα βήματα, τότε θα ξυπνούσαμε πάντα με ένα χαμόγελο στο πρόσωπό μας, θα κοιτούσαμε γύρω μας και θα βλέπαμε την καλή και όμορφη πλευρά των πραγμάτων. Ας γελάμε πολύ και ας σκεφτόμαστε πόσο τυχεροί είμαστε που έχουμε ό,τι έχουμε, ας βοηθάμε τους άλλους χωρίς να περιμένουμε αντάλλαγμα, ας εκτιμάμε τις ξεχωριστές ιδιότητες του κάθε ανθρώπου.

Ας βρούμε την ειρήνη, την ικανοποίηση και την καλοσύνη μέσα μας και ας τη μεταφέρουμε στους γύρω μας, γιατί όσο περισσότεροι ευτυχισμένοι άνθρωποι υπάρχουν τόσο λιγότερη θα είναι η βία και τόσο περισσότερη κατανόηση, συμπόνια και ανεκτικότητα θα υπάρχει στον κόσμο.

Μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι όχι επειδή όλα είναι καλά, αλλά επειδή μπορούμε να δούμε το καλό σε όλα. Η ευτυχία εξαρτάται από το πώς βλέπουμε τη ζωή, όποια κι αν είναι η κατάσταση.

Η εξέλιξη της επίθεσης των ΗΠΑ στο Ιράν, αναλυτικά

Από

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ — Η επίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών σε τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας της 21ης προς την 22α Ιουνίου εκτελέστηκε βάσει ενός ιδιαίτερα περίπλοκου σχεδίου, στο οποίο συμμετείχαν περισσότερα από 125 αεροσκάφη και πολεμικά πλοία, ενώ αξιοποιήθηκαν και μέθοδοι παραπλάνησης, όπως δήλωσε ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πητ Χέγκσεθ, σε συνέντευξη Τύπου στο Πεντάγωνο.

Σύμφωνα με τον Χέγκσεθ, οι προετοιμασίες για την επιχείρηση — με την κωδική ονομασία Επιχείρηση «Σφυρί του Μεσονυχτίου» — είχαν ξεκινήσει μήνες πριν, «ώστε να είμαστε έτοιμοι όταν θα το ζητούσε ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών».

Η επίθεση των ΗΠΑ σημειώθηκε μία εβδομάδα μετά από αιφνιδιαστικά ισραηλινά πλήγματα σε ολόκληρο το Ιράν, με στόχο την αποδυνάμωση του πυρηνικού του προγράμματος και των στρατιωτικών του δυνατοτήτων.

Εντασσόμενες στην ευρύτερη σύγκρουση που άνοιξε το Ισραήλ, οι ΗΠΑ έθεσαν ως κύριο στόχο τους την υπόγεια μονάδα εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντό, η οποία βρίσκεται σε ορεινή περιοχή και σε μεγάλο βάθος. Για την καταστροφή της χρησιμοποιήθηκαν βομβαρδιστικά B-2 Spirit της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, εξοπλισμένα με βόμβες διάτρησης σκυροδέματος βάρους 30.000 λιβρών, τύπου GBU-57A/B.

(Εικόνα: The Epoch Times)

 

Ο στρατηγός Νταν Κέιν, πρόεδρος του Μεικτού Επιτελείου, δήλωσε ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη αποστολή βομβαρδιστικών B-2 από το 2001, τη δεύτερη μεγαλύτερη συνολικά και την πρώτη επιχειρησιακή χρήση των συγκεκριμένων βομβών.

Χρονολόγιο της επιχείρησης

  •  Η επιχείρηση ξεκίνησε λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ώρα Ανατολικής Ακτής, στις 21 Ιουνίου, όταν επτά βομβαρδιστικά B-2 αναχώρησαν από τη βάση Whiteman της Πολεμικής Αεροπορίας στο Μισούρι, κατευθυνόμενα ανατολικά προς το Ιράν.
  • Τα βομβαρδιστικά B-2 έλαβαν υποστήριξη ανεφοδιασμού από δεκάδες ιπτάμενα τάνκερ καθ’ όλη τη διάρκεια της πτήσης τους πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό και τη Μεσόγειο Θάλασσα.
  •  Τα επτά αμερικανικά βομβαρδιστικά έφτασαν στην περιοχή ευθύνης της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ περίπου στις 17:00, ώρα Ανατολικής Ακτής (περίπου τα μεσάνυχτα ώρα Ελλάδος), στις 22 Ιουνίου. Λίγο πριν από την είσοδο αυτών των βομβαρδιστικών στην περιοχή της Κεντρικής Διοίκησης, αμερικανικά υποβρύχια άρχισαν να εκτοξεύουν πυραύλους κρουζ τύπου Τόμαχοκ εναντίον στόχων στο Ιράν.
  • Αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη πέταξαν μπροστά από τα βομβαρδιστικά και το σύνολο της αεροπορικής δύναμης κρούσης εισήλθε στον ιρανικό εναέριο χώρο περίπου στις 6 μ.μ., ώρα Ανατολικής Ακτής (περίπου μία και μισή μετά τα μεσάνυχτα, ώρα Ιράν).
  • Καθώς πετούσαν μπροστά, τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη άρχισαν προληπτικά να καταστέλλουν τα ιρανικά συστήματα αεράμυνας γύρω από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Φορντό και της Νατάνζ, ανοίγοντας τον δρόμο για τα πληρώματα των βομβαρδιστικών.
  • Περίπου στις 6:40 μ.μ., ώρα Ανατολικής Ακτής (2:00 π.μ., ώρα Ιράν), τα πρώτα πληρώματα των βομβαρδιστικών έφτασαν στην πυρηνική εγκατάσταση του Φορντό και έριξαν δύο βόμβες GBU-57. Κατά τη διάρκεια των επόμενων 20 λεπτών, τα υπόλοιπα πληρώματα των βομβαρδιστικών έριξαν τα φορτία τους πάνω από το Φορντό και τη Νατάνζ.
  • Οι εκτοξευθέντες από τη θάλασσα πύραυλοι Τόμαχοκ έφτασαν στον τρίτο και τελευταίο στόχο, την πυρηνική εγκατάσταση του Ισφαχάν στο Ιράν, και ολοκλήρωσαν την επιχείρηση βομβαρδισμού περίπου στις 7:05 μ.μ., ώρα Ανατολικής Ακτής (περίπου 2:30 π.μ. ώρα Ιράν).
  • Τα πληρώματα των βομβαρδιστικών B-2 εξήλθαν από τον ιρανικό εναέριο χώρο περίπου στις 7:30 μ.μ., ώρα Ανατολικής Ακτής (περίπου 3:00 π.μ., ώρα Ιράν).

Κατά τη διάρκεια των δηλώσεων στον Τύπο, το πρωί της 22ας Ιουνίου, σχετικά με τις επιδρομές, ο Χέγκσεθ ανέφερε ότι τα πληρώματα των αεροσκαφών των ΗΠΑ ήταν στη διαδικασία επιστροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι ΗΠΑ ρίχνουν 14 βαριές διατρητικές βόμβες

Αφού το πρώτο βομβαρδιστικό έριξε τις δύο βόμβες GBU-57, τα υπόλοιπα έξι βομβαρδιστικά B-2 απελευθέρωσαν από δύο βαριές διατρητικές βόμβες το καθένα πάνω από τις εγκαταστάσεις του Φορντό και της Νατάνζ.

Συνολικά, τα πληρώματα αυτών των βομβαρδιστικών έριξαν 14 διατρητικές βόμβες.

Στελέχη της Πολεμικής Αεροπορίας παρατηρούν μια GBU-57 ή αλλιώς βόμβα μαζικής διατρητικής ισχύος, στη βάση της Πολεμικής Αεροπορίας Whiteman στο Μισούρι, στις 2 Μαΐου 2023. Στις 21 Ιουνίου 2025, επτά βομβαρδιστικά B-2 αναχώρησαν από τη βάση και βομβάρδισαν τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. (Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ μέσω AP.)

 

Υποβρύχια εκτοξεύουν πάνω από δύο δεκάδες πυραύλους Τόμαχοκ

Αναφερόμενος στην επιχείρηση, ο Κέιν δήλωσε ότι τα αμερικανικά υποβρύχια που συμμετείχαν στις επιδρομές άρχισαν να εκτοξεύουν «πάνω από δύο δεκάδες πυραύλους Τόμαχοκ επίγειας επίθεσης εναντίον κρίσιμων επιφανειακών υποδομών στο Ισφαχάν».

Τα αεροναυτικά στοιχεία του πακέτου επιδρομής των ΗΠΑ συντονίστηκαν προσεκτικά ώστε οι επιπτώσεις των πυραύλων Τόμαχοκ να συμπέσουν με το στενό χρονικό πλαίσιο του υπόλοιπου πακέτου επιδρομής.

 Μέθοδοι παραπλάνησης

Η επιχείρηση επιδρομής των ΗΠΑ περιελάμβανε διάφορες μεθόδους παραπλάνησης προκειμένου να αποπροσανατολίσει τις ιρανικές άμυνες.

Ενώ τα πληρώματα των βομβαρδιστικών που ήταν υπεύθυνα για την εκτέλεση των επιδρομών πετούσαν ανατολικά από τη βάση της Πολεμικής Αεροπορίας Whiteman, ο Κέιν ανακοίνωσε ότι ορισμένα βομβαρδιστικά κατευθύνονταν δυτικά πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Ένα επιχειρησιακό χρονοδιάγραμμα της επίθεσης στο Ιράν παρουσιάστηκε μετά από συνέντευξη Τύπου με τον πρόεδρο του Κοινού Επιτελείου, στρατηγό Νταν Κέιν, και τον υπουργό Άμυνας Πητ Χέγκσεθ, στο Πεντάγωνο στο Άρλινγκτον της Βιρτζίνια, στις 22 Ιουνίου 2025. Ο Κέιν ανακοίνωσε επίσης ότι ορισμένα βομβαρδιστικά κατευθύνθηκαν δυτικά πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό ως δόλωμα. (Andrew Harnik/Getty Images)

 

Ο Κέιν δήλωσε ότι επρόκειτο για «μια επιχείρηση παραπλάνησης γνωστή μόνο σε έναν εξαιρετικά περιορισμένο αριθμό στρατιωτικών σχεδιαστών και βασικών ηγετών εδώ στην Ουάσιγκτον και στην Τάμπα».

Ο ανώτατος Αμερικανός στρατηγός ανέφερε ότι οι αμερικανικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν και άλλες τακτικές παραπλάνησης κατά τη διάρκεια της αποστολής, χωρίς όμως να διευκρινίσει ποιες ήταν αυτές.

Περισσότερα από 125 αμερικανικά αεροσκάφη

Σύμφωνα με τον Κέιν, περισσότερα από 125 στρατιωτικά αεροσκάφη συμμετείχαν στην Επιχείρηση «Σφυρί του Μεσονυχτίου», μεταξύ αυτών τα βομβαρδιστικά B-2 stealth, «πολλαπλές πτήσεις μαχητικών τετάρτης και πέμπτης γενιάς» και «δεκάδες και δεκάδες αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού».

Ένα βομβαρδιστικό stealth B-2 Spirit πετά πάνω από το νοσοκομείο Barnes-Jewish στο Σαιντ Λούις, στις 8 Μαΐου 2020. (Jeff Roberson, αρχείο/AP)

 

Καμία βολή από το Ιράν

Τονίζοντας τον αιφνιδιαστικό χαρακτήρα της επιχείρησης, ο Κέιν ανέφερε πως ο αμερικανικός στρατός δεν έχει πληροφορίες για κάποιο περιστατικό κατά το οποίο ιρανικές δυνάμεις να έβαλαν κατά των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών κατά τη διάρκεια της αποστολής.

«Τα ιρανικά μαχητικά δεν πέταξαν, και φαίνεται πως τα ιρανικά συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας δεν μας εντόπισαν καθ’ όλη τη διάρκεια της αποστολής», είπε ο Κέιν. «Διατηρήσαμε πλήρως το στοιχείο του αιφνιδιασμού.»

Ο Χέγκσεθ τόνισε επίσης ότι οι ικανότητες και ο συντονισμός που επέδειξαν οι αμερικανικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της επιχείρησης θα αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα αποτροπής του Ιράν από το να προβεί σε αντίποινα.

«Πιστεύουμε ότι αυτό θα έχει σαφή ψυχολογική επίδραση στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν το μέλλον, και ελπίζουμε ότι θα ακολουθήσουν τη διαπραγματευτική οδό προς την επίτευξη ειρήνης», παρατήρησε. «Δεν θα μπορούσα να είμαι πιο υπερήφανος για τον τρόπο που λειτούργησε αυτή η μονάδα, για την ακρίβεια, την προσοχή και τον επαγγελματισμό των στρατιωτών που συμμετείχαν σε αυτήν την αποστολή.»

Ο υπουργός Άμυνας Πητ Χέγκσεθ (αριστερά), συνοδευόμενος από τον πρόεδρο του Κοινού Επιτελείου, στρατηγό Νταν Κέιν, απαντά σε ερώτηση δημοσιογράφου κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο Πεντάγωνο στο Άρλινγκτον της Βιρτζίνια, στις 22 Ιουνίου 2025. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απηύθυνε διάγγελμα στο έθνος στις 21 Ιουνίου, μετά την επίθεση του αμερικανικού στρατού σε τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. (Andrew Harnik/Getty Images)

 

Συνεχίζονται οι αξιολογήσεις των ζημιών

Ο Χέγκσεθ δήλωσε ότι η Επιχείρηση «Σφυρί του Μεσονυχτίου», ξεκίνησε με σκοπό την καταστροφή ή «τη σοβαρή υπονόμευση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν».

Η πλήρης έκταση των ζημιών που προκλήθηκαν στις τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί ανεξάρτητα ακόμη. Παρόλα αυτά, ο Κέιν εξέφρασε μια αισιόδοξη αρχική εκτίμηση.

«Γνωρίζω ότι το θέμα των ζημιών από τα πλήγματα ενδιαφέρει ιδιαίτερα», είπε. «Για την τελική εκτίμηση των βλαβών θα χρειαστεί χρόνος, αλλά οι πρώτες αξιολογήσεις δείχνουν ότι και οι τρεις τοποθεσίες υπέστησαν εξαιρετικά σοβαρές ζημιές και καταστροφές.»

Σε δήλωση που δημοσιοποίησε η κρατική PressTV του Ιράν λίγο μετά τις επιδρομές των ΗΠΑ, ο Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας του Ιράν υποσχέθηκε ότι θα συνεχίσει το έργο του και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να καταδικάσει την επίθεση.

Ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς δήλωσε ότι οι αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές σε τρεις από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν έχουν καθυστερήσει σημαντικά το πυρηνικό πρόγραμμα του καθεστώτος, κατά την εκτίμησή του.

«Νιώθω απόλυτη βεβαιότητα ότι έχουμε καθυστερήσει σημαντικά την ανάπτυξη πυρηνικού όπλου από πλευράς τους, και αυτός ήταν ο στόχος αυτής της επίθεσης. Γι’ αυτό ήταν επιτυχία», είπε ο Βανς στις 22 Ιουνίου στην εκπομπή Meet the Press του NBC.

«Πιστεύω ότι έχουμε ουσιαστικά ανακόψει το πρόγραμμά τους για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Νομίζω ότι θα περάσουν πάρα πολλά χρόνια πριν οι Ιρανοί μπορέσουν να αναπτύξουν πυρηνικά όπλα.»

Προ της επίθεσης, το Ισραήλ είχε δηλώσει ότι το Ιράν μπορεί να απέχει μόλις μερικές εβδομάδες από την απόκτηση πυρηνικού όπλου, ενώ ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε πει ότι το Ιράν βρισκόταν σε απόσταση εβδομάδων έως μηνών από την κατασκευή μίας πυρηνικής βόμβας.

Η ιρανική αντιπολίτευση παραμένει στη σκιά, περιμένοντας την κατάρρευση του καθεστώτος

Από

Το Ιράν και το Ισραήλ βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση από τις 13 Ιουνίου, όταν ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ξεκίνησε την επιχείρηση «Ανατέλλων Λέων» με στόχο την καταστροφή των πυρηνικών δυνατοτήτων του Ιράν.

Ακολουθεί ανάλυση όσων είναι γνωστά για το ιρανικό καθεστώς, τη διαδοχή του Χαμενεΐ και τις πολιτικές αντιπολιτευόμενες ομάδες που ελπίζουν να αναλάβουν σε περίπτωση πλήρους κατάρρευσης.

Δομή του ιρανικού καθεστώτος

Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν — όπως είναι η επίσημη ονομασία του καθεστώτος της Τεχεράνης — ιδρύθηκε το 1979 μετά την κατάρρευση της μοναρχίας υπό τον τελευταίο σάχη, Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί, ο οποίος είχε την υποστήριξη των ΗΠΑ. Πρώτος ηγέτης ήταν ο αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί. Μετά τον θάνατό του το 1989, ο Αλί Χαμενεΐ, ανέλαβε τη θέση του ανώτατου ηγέτη στην οποία παραμένει μέχρι και σήμερα.

Το 2020, η εφημερίδα Tehran Times, η αγγλόφωνη εφημερίδα του καθεστώτος, ανέφερε ότι το 60% του πληθυσμού του Ιράν ήταν κάτω των 30 ετών, πράγμα που σημαίνει ότι η πλειοψηφία των Ιρανών δεν έχει ζήσει ποτέ χωρίς τον Χαμενεΐ στην εξουσία.

Το Ιράν διεξάγει προεδρικές εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά όλοι οι υποψήφιοι πρέπει να εγκρίνονται από τον Χαμενεΐ και τα προγράμματά τους δεν αμφισβητούν τις βασικές αρχές του καθεστώτος.

Μάχη για τη διαδοχή

Ο πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί ήταν αυτός που προόριζε ο Χαμενεΐ ως διάδοχό του, σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, μέχρι που σκοτώθηκε σε συντριβή ελικοπτέρου τον Μάιο του 2024. Ο Χαμενεΐ, 86 ετών, φαίνεται να έχει κρυφτεί, και η δήλωσή του διαβάστηκε στην κρατική ιρανική τηλεόραση στις 18 Ιουνίου από παρουσιαστή, πάνω από στατική εικόνα του ηγέτη.
Αν σκοτωθεί από ισραηλινή αεροπορική επιδρομή ή μέσω κάποιας μεθόδου δολοφονίας, το καθεστώς θα θελήσει να τον αντικαταστήσει γρήγορα.

Ο επόμενος «ανώτατος ηγέτης» θα επιλεγεί από τη Συνέλευση των Ειδικών, τα μέλη της οποίας διορίζονται από το Συμβούλιο των Φρουρών, το οποίο έχει επιλεγεί από τον Χαμενεΐ.

Οι δύο πιθανότεροι διάδοχοι είναι ο δεύτερος γιος του Χαμενεΐ, Μοτζτάμπα, 55 ετών, και ο αγιατολάχ Σαντίκ Λαριτζανί, 62 ετών. Μία λιγότερο πιθανή επιλογή είναι ο 52χρονος Χασάν Χομεϊνί, εγγονός του πρώτου «ανώτατου ηγέτη» του Ιράν.

Θα ξεσηκωθεί ο πληθυσμός;

Ο θάνατος του Χαμενεΐ θα μπορούσε να προκαλέσει λαϊκή εξέγερση στην Τεχεράνη και σε άλλες πόλεις.

Η αναχώρηση του σάχη από το Ιράν στις 16 Ιανουαρίου 1979 — τυπικά για διακοπές, καθώς πάλευε τότε με τον καρκίνο — σηματοδότησε την αρχή του τέλους για το καθεστώς του, το οποίο κατέρρευσε στις 11 Φεβρουαρίου 1979. Όμως, στην προκειμένη, υπάρχει το ενδεχόμενο να ξεσπάσει εξέγερση και ανεξάρτητα από τον θάνατο του Χαμενεΐ.

Ενώ η οικογένεια Σαούντ στη γειτονική Σαουδική Αραβία έχει της ρίζες της στον 18ο αιώνα, οι Παχλαβί χρονολογούν την εξουσία τους από το 1925, όταν ένας στρατιώτης, ο Ρεζά Παχλαβί, προχώρησε σε στρατιωτικό πραξικόπημα, ανέτρεψε τη δυναστεία των Καζάρ και αυτοανακηρύχθηκε σάχης.

Το NCRI

Το Εθνικό Συμβούλιο Αντίστασης του Ιράν (NCRI) είναι ένας συνασπισμός που ιδρύθηκε το 1981.

Αποτελείται κυρίως από τους Μουτζαχεντίν-ε-Χαλκ (MEK), που ιδρύθηκαν από τρεις αριστερούς φοιτητές, τους Μοχάμαντ Χανιφνεζάντ, Σαΐντ Μοσέν και Αλί-Ασγάρ Μπαντιζαντάγκαν, οι οποίοι εκτελέστηκαν όλοι το 1972.

Οι MEK ήρθαν σε ρήξη με τον Χομεϊνί και το καθεστώς του στις αρχές της δεκαετίας του 1980, και τα περισσότερα μέλη τους εξορίστηκαν στο Ιράκ, που τότε ήταν σε πόλεμο με το Ιράν. Το 1988, χιλιάδες μέλη των MEK φέρονται να εκτελέστηκαν από το καθεστώς.

Το 2003, εξαφανίστηκε ο ιδρυτής του NCRI, Μασούντ Ρατζαβί. Έκτοτε, του κινήματος ηγείται η 71 ετών σύζυγός του, Μαριάμ Ρατζαβί, κερδίζοντας την υποστήριξη πολλών δυτικών ηγετών, περιλαμβανομένου του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο.

Η ηγέτιδα του Εθνικού Συμβουλίου Αντίστασης του Ιράν, Μαριάμ Ρατζαβί, στέκεται μαζί με μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο της Γαλλίας, στις 18 Ιουνίου 2025. (Ευγενική παραχώρηση του NCRI)

Εθνοτικές ομάδες

Το Ιράν — γνωστό ως Περσία μέχρι το 1935 — περιλαμβάνει μεγάλες εθνοτικές μειονότητες.

Σύμφωνα με τη Minority Rights Group, μια μη κυβερνητική οργάνωση με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, περίπου το 60% του πληθυσμού του Ιράν είναι Πέρσες, ενώ περίπου το 16% (14 εκατομμύρια άτομα) είναι Αζέροι, οι οποίοι ζουν κυρίως στις βορειοδυτικές επαρχίες. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν περισσότεροι Αζέροι στο Ιράν από ό,τι στο Αζερμπαϊτζάν, το οποίο έχει πληθυσμό περίπου 10 εκατομμυρίων.

Άλλη σημαντική εθνοτική μειονότητα είναι οι Κούρδοι, που αποτελούν το 10% του πληθυσμού και ζουν στη δύση, κοντά στους ομοεθνείς τους στο Ιράκ, τη Συρία και την Τουρκία.

Οι Μπαλούχοι, στα νοτιοανατολικά, αποτελούν περίπου το 2%, όπως και οι Άραβες που ζουν κυρίως στο Χουζεστάν, κοντά στα σύνορα με το νότιο Ιράκ. Οι Λουρ αποτελούν περίπου το 6% του πληθυσμού του Ιράν.

Ο γιος του σάχη

Όταν ο σάχης πέθανε από καρκίνο στην Αίγυπτο το 1980, άφησε τον γιο του, πρίγκιπα Ρεζά Παχλαβί, ως πιθανό αντικαταστάτη του, ο οποίος τον Απρίλιο του 2023 επισκέφθηκε το Ισραήλ και μετέφερε μήνυμα «φιλίας από τον ιρανικό λαό».

Όμως ενώ ο Παχλαβί — που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες — έχει υποστηρικτές στην ιρανική διασπορά, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο πληθυσμός της χώρας επιθυμεί την επιστροφή του 64χρονου, πόσο μάλλον ως ηγέτη.

Σε κάθε περίπτωση, η επανάσταση θα μπορούσε να αποκτήσει δική της δυναμική, και ενδέχεται αυτοί που θα ηγηθούν στους δρόμους να μην είναι πρόθυμοι να παραδώσουν την εξουσία σε εξόριστες αντιπολιτευόμενες φιγούρες.

Πιθανότητα αναρχίας

Πολλοί από αυτούς που αντιτίθενται σε αμερικανική παρέμβαση στο Ιράν, όπως ο Τάκερ Κάρλσον, αναφέρονται στο κενό εξουσίας και την αναρχία που άφησε πίσω της στο Ιράκ η ανατροπή του ηγέτη του, Σαντάμ Χουσεΐν, το 2003.

Μετά την ανατροπή του Σαντάμ, οι Κούρδοι εξεγέρθηκαν στο βόρειο Ιράκ, οι υποστηριζόμενες από το Ιράν σιιτικές πολιτοφυλακές απείλησαν να καταλάβουν τη Βαγδάτη και το νότιο Ιράκ, και τρομοκρατικές ομάδες όπως η Αλ Κάιντα βρήκαν υποστηρίχθηκαν από τον σουνιτικού πληθυσμό.

Η Αλ Κάιντα επιτέθηκε σε αμερικανικά στρατεύματα και τους συμμάχους τους στο κεντρικό Ιράκ, με πιο χαρακτηριστικό το πεδίο μάχης της Φαλούτζα. Συνολικά, 4.419 Αμερικανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν κατά την «Επιχείρηση Ιρακινή Ελευθερία», η οποία έληξε τον Δεκέμβριο του 2011.

Στη συνέχεια, το 2014, εμφανίστηκε η τρομοκρατική οργάνωση ISIS και κατέλαβε γρήγορα μεγάλες περιοχές του βόρειου και κεντρικού Ιράκ — και της γειτονικής Συρίας — σκοτώνοντας 40 Αμερικανούς στρατιώτες στο στρατόπεδο Σακλαουίγια.

Ο Κάρλσον, ο Στηβ Μπάνον, η βουλευτής Μάρτζορυ Τέυλορ Γκρην και άλλοι υποστηρικτές του Τραμπ θεωρούν ότι η άμεση επέμβαση στο Ιράν θα συνιστούσε προδοσία των προεκλογικών δεσμεύσεων του Τραμπ και των αρχών του κινήματος «Πρώτα η Αμερική».

Μάλιστα, σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης X στις 17 Ιουνίου, η Γκρην έγραψε ότι ο Κάρλσον «πιστεύει τα ίδια πράγματα» που πιστεύει και εκείνη.

«Οι ξένοι πόλεμοι/παρεμβάσεις/αλλαγές καθεστώτων βάζουν την Αμερική τελευταία, σκοτώνουν αθώους, μας οδηγούν στη χρεοκοπία και τελικά θα οδηγήσουν στην καταστροφή μας», έγραψε.

 

Η χρήση κάνναβης, σε οποιαδήποτε μορφή, φαίνεται να επιβαρύνει τα αιμοφόρα αγγεία όπως και ο καπνός

Από

Η μακροχρόνια χρήση κάνναβης, είτε μέσω καπνίσματος είτε μέσω βρώσιμων προϊόντων με THC, ενδέχεται να προκαλεί βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία αντίστοιχες με εκείνες που παρατηρούνται στους καπνιστές καπνού, σύμφωνα με νέα μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF).

Όπως διαπιστώθηκε, τόσο το κάπνισμα όσο και η κατανάλωση κάνναβης με τη μορφή βρώσιμων προϊόντων επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία του ενδοθηλίου — δηλαδή του εσωτερικού τοιχώματος των αιμοφόρων αγγείων — ακόμη και σε υγιείς ενήλικες που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.

Ο επικεφαλής της μελέτης, καθηγητής Ιατρικής στο Καρδιοαγγειακό Ερευνητικό Ινστιτούτο του UCSF, Μάθιου Λ. Σπρίνγκερ, ανέφερε ότι τα αιμοφόρα αγγεία «δεν φαίνεται να ξεχωρίζουν αν ο καπνός προέρχεται από ταμπάκο ή από κάνναβη», ενώ σημείωσε ότι η λειτουργία των αγγείων στους χρήστες κάνναβης μοιάζει «πολύ» με εκείνη που παρατηρείται στους χρήστες καπνού, βάσει προηγούμενων μελετών.

Διαφορετικές μορφές χρήσης, παρόμοια βλάβη

Για τους περίπου 17,7 εκατομμύρια Αμερικανούς που χρησιμοποιούν μαριχουάνα σε κάποια μορφή καθημερινά, σύμφωνα με στοιχεία δημοσκοπήσεων, η μελέτη θέτει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τους μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία, οι οποίοι παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητοι.

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JAMA Cardiology, παρακολούθησε 55 υγιείς ενήλικες, ηλικίας 18 έως 50 ετών, χωρισμένους σε τρεις ομάδες: καπνιστές κάνναβης, χρήστες βρώσιμων προϊόντων THC (Τετραϋδροκανναβινόλη) και άτομα που δεν έκαναν χρήση. Οι χρήστες κάνναβης χρησιμοποιούσαν το εκάστοτε προϊόν τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα για περισσότερο από έναν χρόνο, εντάσσοντάς τους στην κατηγορία των τακτικών, και όχι περιστασιακών, χρηστών.

Ο Σπρίνγκερ ανέφερε ότι η επιλογή του σχετικά μικρού δείγματος έγινε σκόπιμα, εξηγώντας ότι οι συμμετέχοντες είχαν επιλεγεί αυστηρά ώστε να αποκλειστεί κάθε εμπλοκή καπνού ή παθητικού καπνίσματος. Οι καπνιστές του δείγματος χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά κάνναβη — χωρίς ατμιστικές ή άλλες μορφές THC — ενώ οι χρήστες βρώσιμων προϊόντων απέφευγαν πλήρως την έκθεση σε καπνό.

Η αξιολόγηση της αγγειακής λειτουργίας έγινε μετρώντας την αγγειοδιαστολή εξαρτώμενη από τη ροή, ένδειξη για το πόσο καλά ανταποκρίνονται τα αιμοφόρα αγγεία στη μεταβολή της ροής του αίματος. Και οι δύο ομάδες χρηστών εμφάνισαν σημαντικά μειωμένη λειτουργία σε σχέση με τους μη χρήστες, με τη μεγαλύτερη χρήση να συνδέεται με εντονότερη βλάβη.

Ίδια επίδραση, διαφορετικοί μηχανισμοί

Αν και τόσο το κάπνισμα όσο και η κατανάλωση THC μέσω βρώσιμων προϊόντων είχαν παρόμοιες επιπτώσεις στα αιμοφόρα αγγεία, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει πιθανότατα για διαφορετικούς λόγους.

Στην περίπτωση των καπνιστών κάνναβης, διαπιστώθηκε μειωμένη παραγωγή μονοξειδίου του αζώτου — μιας ουσίας που συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας των αγγείων. Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρήθηκε στους χρήστες βρώσιμων προϊόντων, αν και και εκείνοι παρουσίασαν αντίστοιχη αγγειακή δυσλειτουργία. Άλλες παραμέτρους, όπως η αρτηριακή σκλήρυνση, δεν εμφάνισαν διαφορές μεταξύ των ομάδων.

Ο Σπρίνγκερ εκτίμησε ότι ο βασικός παράγοντας για τη βλάβη στους καπνιστές είναι ο ίδιος ο καπνός, υπενθυμίζοντας ότι παρόμοια προβλήματα εμφανίζονται και στους χρήστες καπνού, παρά την απουσία THC στον τελευταίο. Ανέφερε επίσης ότι πειραματικές μελέτες σε αρουραίους έχουν δείξει ότι ακόμη και ο καπνός μαριχουάνας χωρίς καμία δραστική ουσία προκαλεί καρδιαγγειακή δυσλειτουργία.

Για τους χρήστες βρώσιμων προϊόντων, ο μηχανισμός παραμένει ασαφής, αν και η βλάβη φαίνεται να είναι εξίσου υπαρκτή.

Ο ίδιος επισήμανε ότι, τόσο το κάπνισμα μαριχουάνας όσο και η συχνή χρήση βρώσιμων προϊόντων THC δεν φαίνεται να αποφεύγουν τις αγγειακές βλάβες που προκαλεί ο καπνός. Αναγνώρισε ότι η μελέτη είχε ορισμένους περιορισμούς, όπως η μεταβλητότητα των ποικιλιών κάνναβης και η αυτοαναφερόμενη χρήση, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα.

«Η μελέτη είναι σχετικά μικρή», δήλωσε, «παρ’ όλα αυτά, οι διαφορές μεταξύ των ομάδων είναι σαφείς και τα στατιστικά ευρήματα ισχυρά, με υψηλό βαθμό αξιοπιστίας».

Πιθανές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία

Τα ευρήματα δημοσιοποιούνται σε μια περίοδο που η νομιμοποίηση της κάνναβης επεκτείνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, προκαλώντας συζητήσεις για την επικαιροποίηση των μηνυμάτων δημόσιας υγείας και των σχετικών κανονισμών.

Ο Δρ Ράιαν Σάλταν (Dr. Ryan Sultan), επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Columbia University και ειδικός στις διαταραχές χρήσης κάνναβης, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, σχολίασε ότι τα ευρήματα ενισχύουν το αυξανόμενο σώμα αποδείξεων που συνδέουν τη χρόνια χρήση κάνναβης με καρδιαγγειακές επιπτώσεις. Όπως ανέφερε, αντίστοιχες επιδημιολογικές μελέτες στο παρελθόν οδήγησαν σε αυστηρότερες ρυθμίσεις για τον καπνό, όπως προειδοποιητικές ετικέτες και περιορισμούς στο δημόσιο κάπνισμα.

Ο Δρ Σάλταν υποστήριξε ότι, αν συνεχιστούν οι επιστημονικές ενδείξεις για βλαβερές επιπτώσεις, ίσως χρειαστεί να επανεξεταστούν ζητήματα όπως η επισήμανση προϊόντων κάνναβης, η επικοινωνία κινδύνου προς το κοινό και οι περιορισμοί σε προϊόντα υψηλής δραστικότητας ή εισπνεόμενης χρήσης.

Από την πλευρά της βιομηχανίας, ωστόσο, διατυπώνονται ενστάσεις ως προς το εύρος και τις επιπτώσεις των ευρημάτων.

Ο Άβις Μπουλμπουγιάν (Avis Bulbulyan), διευθύνων σύμβουλος της SIVA Enterprises — μιας αμερικανικής εταιρείας επενδύσεων στην κάνναβη — αμφισβήτησε την επάρκεια του δείγματος των 55 ατόμων για την εξαγωγή ιατρικών συμπερασμάτων. Όπως δήλωσε, με λιγότερους από 20 καπνιστές κάνναβης να συμμετέχουν, τα αποτελέσματα της μελέτης δεν θα έπρεπε να επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις.

Η Κίνα και η παγίδα χρέους: Η νέα πραγματικότητα για τις φτωχές χώρες

Από

Η παγκόσμια κοινότητα αντιμετωπίζει μια αυξανόμενη κρίση χρέους που πλήττει ιδιαίτερα τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Στο επίκεντρο αυτής της κρίσης βρίσκεται η Κίνα, η οποία μέσω της Πρωτοβουλίας «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road Initiative – BRI), έχει καταστεί ο μεγαλύτερος διμερής πιστωτής για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες.

Η κινεζική πιστωτική επέκταση και οι επιπτώσεις της

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Lowy – μία αυστραλιανή δεξαμενή σκέψης που παρακολουθεί αυτά τα ζητήματα εδώ και πολύ καιρό – το 2025, οι 75 φτωχότερες χώρες αναμένεται να καταβάλουν στην Κίνα τόκους ύψους 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ποσό που αντιστοιχεί στο μεγαλύτερο μέρος των 35 δισεκατομμυρίων δολαρίων που οφείλονται παγκοσμίως. Αυτή η αύξηση των αποπληρωμών οφείλεται στη σημαντική δανειοδότηση της Κίνας μέσω της BRI, μιας παγκόσμιας επενδυτικής πρωτοβουλίας που ξεκίνησε το 2013 υπό την ηγεσία του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ, και χρηματοδοτεί εθνικά έργα όπως σχολεία, γέφυρες και νοσοκομεία, έως μεγάλους δρόμους, λιμάνια και αεροδρόμια.

«Τώρα, και για το υπόλοιπο αυτής της δεκαετίας, η Κίνα θα είναι περισσότερο εισπράκτορας χρεών παρά τραπεζίτης για τον αναπτυσσόμενο κόσμο», αναφέρει η έκθεση.

Αν και διακηρυγμένος στόχος της BRI είναι η υποστήριξη της ανάπτυξης σε χώρες με περιορισμένη πρόσβαση σε ιδιωτική χρηματοδότηση, η αυξανόμενη γεωπολιτική επιρροή της Κίνας και η βιωσιμότητα του χρέους στις δανειολήπτριες χώρες προκαλούν ανησυχία.

Ορισμένες, όπως το Λάος, αντιμετωπίζουν ήδη σοβαρή κρίση χρέους, εν μέρει λόγω έργων που χρηματοδοτήθηκαν από την Κίνα. Η έκθεση επισημαίνει ότι το βάρος της αποπληρωμής επιβαρύνει τους τοπικούς προϋπολογισμούς, επηρεάζοντας τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση και τα περιβαλλοντικά έργα.

Η έκθεση αναφέρεται επίσης στα νέα, μεγάλης κλίμακας δάνεια που δόθηκαν στην Ονδούρα, τη Νικαράγουα, τα νησιά Σολομώντα, την Μπουρκίνα Φάσο και τη Δομινικανή Δημοκρατία.

Πέραν αυτών, η Κίνα συνεχίζει να χρηματοδοτεί και ορισμένους στρατηγικούς εταίρους της, όπως το Πακιστάν, το Καζακστάν, το Λάος και τη Μογγολία, καθώς και χώρες που παράγουν κρίσιμα μέταλλα και ορυκτά, όπως την Αργεντινή, τη Βραζιλία και την Ινδονησία.

Η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας

Το ζήτημα του χρέους των φτωχών χωρών είναι ένα από τα ζητήματα που έθεσε αρχικά ο Πάπας Φραγκίσκος, με αφορμή το Ιωβηλαίο (γεγονός μείζονος πνευματικής, εκκλησιαστικής και κοινωνικής σημασίας στη ζωή της εκκλησίας, που τελείται κάθε 25 χρόνια), κάνοντας έκκληση «προς τα πιο εύπορα έθνη» να «συγχωρήσουν τα χρέη των χωρών που δεν θα μπορούσαν ποτέ να τα αποπληρώσουν».

Έτσι, στις 20 Ιουνίου, στη Ρώμη, η Παπική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Columbia, αναμένεται να παρουσιάσει μια «Λευκή Βίβλο», που θα συνταχθεί από μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων υπό την προεδρεία του βραβευμένου με Νόμπελ Οικονομικών, καθηγητή Γιόζεφ Στίγκλιτς [Joseph Stiglitz] και η οποία θα περιέχει προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής, ώστε να αντιμετωπιστεί η κρίση χρέους και να προωθηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη.

Η Γκάρτζη Γκος, πρόεδρος της Παγκόσμιας Πολιτικής Συνηγορίας στο Ίδρυμα Gates, υποστηρίζει ότι η ανακούφιση από το χρέος δεν είναι μία πράξη φιλανθρωπίας, αλλά μια πρακτική ανάγκη για τη διασφάλιση της παγκόσμιας σταθερότητας. Τονίζει ότι πολλές χώρες  αντιμετωπίζουν δυσβάσταχτο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, αδύναμο νόμισμα και αυξημένες απαιτήσεις για κοινωνικές και κλιματικές δαπάνες.

Η έκθεση του Ινστιτούτου Lowy

Σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου Lowy, η Κίνα βρίσκεται πλέον στην κορυφή των εισπρακτόρων τόκων από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Δεν είναι εύκολο να δώσουμε αριθμούς, επειδή ένα από τα μεγάλα προβλήματα είναι η απόλυτη αδιαφάνεια που διατηρεί το καθεστώς της Κίνας.

Τα δάνεια που είχε χορηγήσει κατά την περίοδο άνθησης της Πρωτοβουλίας «Μια ζώνη, ένας δρόμος», σύμφωνα με στοιχεία που αναφέρθηκαν από κυβερνήσεις-οφειλέτες στην Παγκόσμια Τράπεζα, έχουν αρχίσει να αποδίδουν σημαντικούς τόκους, με την Κίνα να απολαμβάνει το 30% των συνολικών πληρωμών τόκων για τα διμερή χρέη των φτωχών χωρών το 2025, ένα ποσόν άνευ προηγουμένου για έναν μόνο διμερή πιστωτή εδώ και πέντε δεκαετίες.

Το Πεκίνο, μόνο το 2016, παρείχε δάνεια ύψους 50 δισ. δολαρίων, ποσό ανώτερο του συνόλου των δανείων που παρείχαν οι δυτικές χώρες την ίδια χρονιά. Σήμερα, για 54 από τις 120 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, οι τόκοι που καταβάλλουν στην Κίνα ξεπερνούν εκείνους που αποδίδονται στις χώρες της Λέσχης των Παρισίων (διεθνή πρωτοβουλία που έχει ως στόχο να βοηθήσει τις χώρες που βρίσκονται σε οικονομική δυσκολία να αποπληρώσουν τα χρέη τους).

Τα δεδομένα για τη σύνθεση του παγκόσμιου χρέους δείχνουν ότι η εικόνα είναι ακόμα πιο περίπλοκη: σύμφωνα με τη UNCTAD, οι ιδιωτικοί επενδυτές (τράπεζες και επενδυτικά κεφάλαια) ελέγχουν πλέον το 61% του συνολικού χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών, ενώ το διμερές χρέος έχει μειωθεί στο 14%. Η διαφάνεια από πλευράς Πεκίνου θεωρείται κρίσιμη, καθώς μεγάλο μέρος των συμφωνιών γίνεται εκτός δημοσίου ελέγχου και χωρίς συντονισμό με τους υπόλοιπους πιστωτές.

Η στρατηγική της Κίνας φαίνεται πλέον να επικεντρώνεται σε τρεις κατευθύνσεις:

1. Στις γειτονικές χώρες:

Λάος, Πακιστάν, Μογγολία, Μιανμάρ, Καζακστάν, Κιργιστάν και Τατζικιστάν

2. Σε χώρες που αναγνωρίζουν την πολιτική «Μία Κίνα»:

Oι Δομινικανή Δημοκρατία, Μπουρκίνα Φάσο, Νικαράγουα, Νησιά του Σολομώντα και Ονδούρα έλαβαν κινεζικά δάνεια μέσα σε 18 μήνες από τη διακοπή των διπλωματικών τους σχέσεων με την Ταϊβάν .

3. Σε χώρες με κρίσιμες πρώτες ύλες και ορυκτά:

Aργεντινή (πριν από την κυβέρνηση Μιλέι), Βραζιλία, Ινδονησία και Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Η παγίδα χρέους της Κίνας: δάνεια που χρησιμεύουν ως εργαλείο επιρροής

Η Κίνα, με την Πρωτοβουλία «Μια ζώνη, ένας δρόμος», εμφανίστηκε αρχικά ως μία δύναμη που βοηθά τις αναπτυσσόμενες χώρες με χρηματοδότηση για έργα υποδομής. Στην πράξη όμως, η εικόνα αυτή αποδείχτηκε παραπλανητική. Τα κινεζικά δάνεια δεν χορηγούνται τόσο ως  οικονομική αρωγή, αλλά μάλλον ως στρατηγικά εργαλεία με στόχο την επέκταση της κινεζικής επιρροής και ελέγχου.

Πώς λειτουργεί η παγίδα:

Δάνεια με αδιαφανείς όρους και υψηλό ρίσκο αποπληρωμής

Πολλές από τις συμφωνίες δανεισμού δεν δημοσιοποιούνται ούτε σε κοινοβούλια ούτε σε διεθνείς οργανισμούς.

Οι δανειακοί όροι ευνοούν σχεδόν αποκλειστικά τα κινεζικά συμφέροντα: υψηλά επιτόκια, σύντομες περίοδοι αποπληρωμής και απαιτήσεις εγγυήσεων όπως στρατηγικά λιμάνια, μεταλλεία, ή φυσικοί πόροι.

Χρηματοδότηση έργων με αμφίβολο οικονομικό όφελος για τις χώρες

Η Κίνα επενδύει σε έργα χαμηλής βιωσιμότητας (π.χ. λιμάνια, δρόμους, εργοστάσια που δεν αποδίδουν), τα οποία χρηματοδοτούνται με δάνειο αλλά δεν αποφέρουν έσοδα για την αποπληρωμή του δανείου.

Όταν οι χώρες αδυνατούν να αποπληρώσουν… η Κίνα «εισπράττει» στρατηγικά

Αντί για διαγραφή, η Κίνα ζητά παραχωρήσεις σε γη, πρώτες ύλες ή γεωπολιτική στήριξη (όπως αλλαγή στάσης στο ζήτημα της ανεξαρτησίας της Ταϊβάν ή υποστήριξη στον ΟΗΕ).

Π.χ. η Σρι Λάνκα αναγκάστηκε να εκχωρήσει για 99 χρόνια το λιμάνι Hambantota στην Κίνα, λόγω αδυναμίας εξυπηρέτησης του χρέους.

Σκοπιμότητες πίσω από τα δάνεια

Η πολιτική της Κίνας δεν είναι ουδέτερη, αλλά στοχεύει ξεκάθαρα στην εξυπηρέτηση εθνικών συμφερόντων:

Γεωπολιτική επιρροή

Μέσω των δανείων, η Κίνα επιβάλλει διπλωματικές θέσεις, όπως την «πολιτική της Μίας Κίνας». Χώρες που εγκαταλείπουν την αναγνώριση της Ταϊβάν ως ανεξάρτητου κυρίαρχου έθνους ανταμείβονται με χρηματοδότηση.

Πρόσβαση σε στρατηγικές πρώτες ύλες

Πολλές από τις χώρες-οφειλέτες διαθέτουν ορυκτό πλούτο (π.χ κοβάλτιο, λίθιο, σπάνιες γαίες). Η Κίνα εξασφαλίζει μακροπρόθεσμα δικαιώματα εξόρυξης σε υποδομές κοντά σε κοιτάσματα.

Στρατιωτική/τεχνολογική διείσδυση μέσω υποδομών

Τα έργα περιλαμβάνουν λιμάνια και αεροδρόμια που, υπό προϋποθέσεις, μπορεί να αξιοποιηθούν και για στρατιωτική χρήση ή επιτήρηση.

Η Κίνα «αναβάλλει» αντί να διαγράφει χρέη και κερδίζει χρόνο

Αντί να προσφέρει ελάφρυνση χρέους σε φτωχές χώρες, το Πεκίνο επιλέγει να αναβάλει πληρωμές (όπως στη Ζάμπια, στο Λάος ή στο Κονγκό). Αλλά αυτή είναι μια οδός που η εμπειρία του παρελθόντος δείχνει ότι δεν λύνει τα προβλήματα, απλώς τα αναβάλλει με κίνδυνο να τα επιδεινώσει ακόμα περισσότερα. Αν και δίνει πρόσκαιρη ανάσα στους οφειλέτες, το χρέος συνεχίζει να συσσωρεύεται, η εξάρτηση από την Κίνα βαθαίνει, οι χώρες καθίστανται πιο ευάλωτες σε πολιτικές ή οικονομικές πιέσεις.

Η βιτρίνα και η πραγματικότητα

Στις επίσημες δηλώσεις, η Κίνα υποβαθμίζει το ζήτημα και επιμένει πως ενεργεί «σύμφωνα με τις διεθνείς πρακτικές» και κατηγορεί τη Δύση για υποκρισία. Απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με την έκθεση Lowy, η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Μάο Νινγκ, δήλωσε: «Η επενδυτική και χρηματοδοτική συνεργασία της Κίνας με τις αναπτυσσόμενες χώρες ακολουθεί τις διεθνείς πρακτικές, τις αρχές της αγοράς και την αρχή της βιωσιμότητας του χρέους. Ορισμένες χώρες διαδίδουν την άποψη ότι η Κίνα είναι υπεύθυνη για το χρέος αυτών των χωρών. Ωστόσο αγνοούν το γεγονός ότι τα πολυμερή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οι εμπορικοί πιστωτές των ανεπτυγμένων χωρών είναι οι κύριοι πιστωτές των αναπτυσσόμενων χωρών και η κύρια πηγή πίεσης για τη αποπληρωμή του χρέους. Τα ψέματα δεν μπορούν να κρύψουν την αλήθεια.»

Όμως τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα: Το Πεκίνο δεν προσφέρει δάνεια για να βοηθήσει, αλλά για να αποκτήσει μακροπρόθεσμο στρατηγικό πλεονέκτημα.

Αναζητώντας τη σοφία στον σύγχρονο κόσμο με την αρωγή της Αθηνάς, μέρος α΄

Από

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, οι άνθρωποι τείνουν να ακολουθούν το ρητό ‘Μια ζωή την έχουμε’ – άρα πρέπει να στραγγίξουμε και την τελευταία σταγόνα χυμού από τη ζωή, να μη χάσουμε τίποτα από όσα έχει να μας προσφέρει πριν αφήσουμε αυτόν τον κόσμο. Επιπλέον, η έμφαση στο ‘τώρα’ μάς καλεί και στην άμεση αυτοπραγμάτωση, στην ανακάλυψη και την απόλαυση του εαυτού μας.

Σκεπτόμενοι λίγο βαθύτερα τα παραπάνω, διαπιστώνουμε ότι αυτό που θυσιάζουμε στρεφόμενοι σε αυτήν την κατεύθυνση είναι η ιδέα της πνευματικότητας, της θυσίας, της σωτηρίας. Είναι σχεδόν ηθικό παράπτωμα να μην επιδιώκουμε την ικανοποίηση των ονείρων και των επιθυμιών μας.

ZoomInImage
Ενώ η θρησκεία και η σωτηρία έπαιζαν μείζονα ρόλο στις ζωές των ανθρώπων για χιλιετίες, δεν απασχολούν πλέον τον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Γιόχαν Γιάκομπ Βόλφενσμπεργκερ, «Η Ακρόπολη της Αθήνας», μεταξύ 1832 και 1835. Υδατογραφία. Κεντρική Βιβλιοθήκη Ζυρίχης. (Public Domain)

 

Η αυτοπραγμάτωση αφορά την τελειοποίηση του «εαυτού», όρου που έχει αντικαταστήσει τον όρο «ψυχή». Αν και μοιάζουν ταυτόσημοι, στην πραγματικότητα το νόημά τους αποκλίνει. Η «ψυχή» αναφέρεται στην άυλη, αθάνατη πλευρά ενός ανθρώπου, που είναι απείρως πολύτιμη αλλά ελαττωματική, και χρειάζεται σωτηρία – είτε αυτή γίνεται μέσω του Θεού είτε μέσω, ας πούμε, του Οκταπλού Μονοπατιού του Βουδισμού.

Όλες οι θρησκείες ουσιαστικά υπάρχουν μόνο και μόνο επειδή τα ανθρώπινα όντα είναι ατελή και διαισθάνονται ότι χρειάζονται κάποιον μηχανισμό μεγαλύτερο από τον εαυτό τους για να τους παρέχει τη λύτρωση. Έτσι, οι θρησκείες παρέχουν τα βήματα που απαιτούνται για να βγούμε από τον κύκλο της αμαρτίας ή τον κύκλο της επιθυμίας.

Αντικαθιστώντας την «ψυχή» με τον «εαυτό»

ZoomInImage
Μιρ Καλάν Χαν, «Συγκέντρωση αγίων διαφορετικών θρησκειών», περίπου 1770-1775. Υδατογραφία και χρυσό σε χαρτί. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. (Public Domain)

 

 

Ο «εαυτός», από την άλλη πλευρά, αφορά «εμένα»: έναν καλό άνθρωπο που πρέπει να κάνει περισσότερη γιόγκα, να γίνει χορτοφάγος, να «είναι ευγενικός» και ούτω καθ’ εξής, προκειμένου να συνειδητοποιήσει την τελειότητα που βρίσκεται ήδη μέσα του. Ως εκ τούτου, παρακολουθούμε διαδικτυακά μαθήματα που μας δείχνουν πώς να νικήσουμε τον κακό εαυτό μας. Το βασικό ‘μάντρα’ εδώ είναι ότι πρέπει να λέμε: «Είμαι καλός».

Η ιδέα ότι «μια ζωή την έχουμε» μπορεί να είναι μία επικίνδυνη υπόθεση. Όπως παρατήρησε ο συγγραφέας και παρουσιαστής Πήτερ Στάνφορντ, «φανταζόμαστε ότι είμαστε τόσο εξυπνότεροι από τις προηγούμενες εποχές, ότι η σοφία μας ξεπερνά τη δική τους, ενισχυμένη από την επιστήμη, τη λογική και τον λόγο. Τα αποτελέσματα, όμως, είναι παραπλανητικά και αποκαρδιωτικά.»

Ίσως, στην πραγματικότητα, να έχουμε περισσότερες από μία ζωές. Σχεδόν όλοι οι πολιτισμοί του παρελθόντος το πίστευαν, και οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο σήμερα επίσης το πιστεύουν. Υπολογίζεται ότι περίπου το 84% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει μια θρησκευτική πίστη που περιλαμβάνει την πίστη στη μεταθανάτια ζωή.

Το στοίχημα του Πασκάλ

ZoomInImage
Η προσωποποίηση της σοφίας και της αλήθειας φωτίζει τον άνθρωπο στον πίνακα «Αλληγορία της σοφίας και της αλήθειας», περ. 1750, από το εργαστήριο του Φραντσέσκο ντε Μούρα. Λάδι σε καμβά. Μουσείο Καλών Τεχνών, Χιούστον. (Public Domain)

 

 

Ο Πασκάλ επιχειρηματολόγησε υπέρ της πίστης ακολουθώντας την εξής λογική: είναι ορθό να πιστεύεις στον Θεό, επειδή αν έχεις δίκιο και ο Θεός υπάρχει, υπάρχει μεγάλη ανταμοιβή. Αλλά αν κάνεις λάθος και ο Θεός υπάρχει, το τίμημα είναι τεράστιο! Από την άλλη, αν ο Θεός δεν υπάρχει, είτε πιστεύεις είτε δεν πιστεύεις σε Αυτόν, η μοίρα είναι η ίδια: η λησμονιά. Έτσι, οι ανταμοιβές σταθμίζονται προς την κατεύθυνση της πίστης στον Θεό – πράγμα που σημαίνει, φυσικά, ότι πιστεύουμε ότι δεν ζούμε μόνο μία φορά, αλλά και μετά θάνατον.

Ο Πασκάλ έκανε επίσης την επισήμανση ότι δεν είναι μόνο ζήτημα τού αν ο Θεός υπάρχει ή όχι όσον αφορά τον παράδεισο και την κόλαση, αλλά και της ηθικής ωφέλειας που παρέχει στον άνθρωπο η πίστη στο θείο. Το Οκταπλό Μονοπάτι του Βουδισμού έχει μια ηθική διάσταση, διότι η αποδοχή του Βουδισμού σημαίνει την αποδοχή της εγκυρότητας του Οκταπλού Μονοπατιού, και αυτό το μονοπάτι, όπως και οι Δέκα Εντολές, επιτάσσει σε κάποιον να ενεργεί ηθικά.

Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι το ηθικό ζήτημα είναι αυτό που κυριαρχεί στον αρχαίο κόσμο και στην άποψή του για τη μετά θάνατον ζωή. Με τον όρο ηθική, εννοώ το τι είναι σωστό και τι λάθος. Σημαίνει ότι μπορώ να ρωτήσω: Ζήσαμε κατά συνείδηση και σύμφωνα με τις βαθύτερες αρχές των κοινών μας ιδανικών; Όπως το έθεσε ο μεγάλος Ρωμαίος στοχαστής Κικέρων: «Μακριά, λοιπόν, από την αιχμηρή πρακτική και την απάτη, που επιθυμεί, βέβαια, να περάσει για σοφία, αλλά απέχει πολύ από αυτήν και είναι τελείως διαφορετική από αυτήν. Διότι η λειτουργία της σοφίας είναι να διακρίνει ανάμεσα στο καλό και το κακό – αλλά, εφόσον όλα τα ανήθικα πράγματα είναι κακά, η πονηριά προτιμά το κακό από το καλό».

Η «σοφία» είναι η λέξη-κλειδί. Όταν μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ καλού και κακού, έχουμε σοφία, και αυτό αποτελεί τη βάση για μια αληθινή ηθική. Αν το σκεφτούμε προσεκτικά, το ηθικό ερώτημα «Τι είναι σωστό και τι λάθος;» κυριαρχεί σε κάθε πτυχή της κοινωνίας μας ακόμα και σήμερα, όχι μόνο στο παρελθόν.

ZoomInImage
Κλοντ Μελλάν, η Μινέρβα (το ρωμαϊκό αντίστοιχο της Αθηνάς) πλαισιωμένη από την Ειρήνη και τη Δικαιοσύνη, 17ος αιώνας. Χαρακτικό. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.  (Public Domain)

 

Ο καθηγητής Μαρκ Ουίλλιαμ Ρος το έθεσε ως εξής: «Η ηθική δεν είναι ένα υποσύστημα ανάμεσα σε άλλα, όπως η τέχνη, η επιστήμη, η θρησκεία, οι επιχειρήσεις, η πολιτική και ούτω καθ’ εξής. Όλα αυτά δεν υπάρχουν παράλληλα με την ηθική, αλλά αντίθετα, η ηθική είναι η κατευθυντήρια αρχή για όλες τις ανθρώπινες προσπάθειες». Προκύπτει ότι αν η ηθική είναι το βασικό ζήτημα για όλους μας, τότε η απόκτηση σοφίας πρέπει να είναι η φυσική συνέπεια της προσπάθειας να διακρίνουμε το καλό από το κακό. Με βιβλικούς όρους, αυτό εκφράζεται στις Παροιμίες 9:10 ως εξής: «Ο φόβος του Κυρίου είναι η αρχή της σοφίας, και η γνώση του Αγίου είναι η κατανόηση».

Η αρχαιοελληνική προοπτική

ZoomInImage
Έκτορας Λερού, «Λατρεία της Αθηνάς Παλλάδας», 1878. Λάδι σε καμβά. (Public Domain)

 

Η επιδίωξη της σοφίας, λοιπόν, είναι ένα πνευματικό εγχείρημα και όχι ένα κοσμικό. Οι Έλληνες το γνώριζαν πολύ καλά αυτό, γι’ αυτό και το πάνθεόν τους περιελάμβανε μια θεά της σοφίας: την Αθηνά Παλλάδα.

Η Αθηνά ξεχώριζε μεταξύ των Ολύμπιων θεών ως το αγαπημένο τέκνο του πατέρα της, του υπέρτατου θεού Δία, από τον οποίο μάλιστα γεννήθηκε. Παρομοίως, στο βιβλίο των Παροιμιών βρίσκουμε ότι η Σοφία είναι η αγαπημένη του Θεού, «χαίρεται πάντοτε ενώπιον αυτού». Η Σοφία και η υπέρτατη Δύναμη (ο Θεός) είναι αναπόσπαστες η μία από την άλλη, με κάποια στενή, άρρηκτη και αδιανόητη σχέση, την οποία μπορούμε να προσεγγίσουμε μόνο μεταφορικά.

Μπορεί να μας βοηθήσει σήμερα η θεά της σοφίας σε αυτήν την προσπάθεια; Υπάρχουν πτυχές της που είναι σχετικές και διαφωτιστικές για τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου;

* * * * *

Επόμενα:

β΄μέρος

γ΄μέρος

Αλήθεια & Παράδοση

Facebook-f Linkedin Twitter Youtube
  • Stories
  • Community
  • Blog
  • Careers
  • Brand Assets

36 ΧΩΡΕΣ, 22 ΓΛΩΣΣΕΣ

  • Αγγλικά
  • Γαλλικά
  • Γερμανικά
  • Εβραϊκά
  • Ελληνικά
  • Ιαπωνικά
  • Ινδονησιακά
  • Ισπανικά
  • Ιταλικά
  • Κινεζικά
  • Κορεάτικα
  • Ολλανδικά
  • Ουκρανικά
  • Περσικά
  • Πολωνικά
  • Πορτογαλικά
  • Ρουμανικά
  • Ρωσικά
  • Σλοβακικά
  • Σουηδικά
  • Τουρκικά
  • Τσέχικα