Διάστημα

Κέιπ Κανάβεραλ, Φλόριντα — Το διαστημικό τηλεσκόπιο Webb έχει καταγράψει έναν σωρό αερίων και σκόνης που εκρέει από ένα αστέρι που δημιουργείται, με φόντο έναν σπειροειδή γαλαξία.

Η σύνθετη εικόνα κάνει να φαίνεται σαν η υπερχείλιση του αστρικού υλικού να είναι το κυματιστό ίχνος ενός πυραύλου στον δρόμο του προς τον γαλαξία. Η NASA και η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία δημοσίευσαν τη φωτογραφία τη Δευτέρα.

Η εκροή απέχει περίπου 625 έτη φωτός από τη Γη, σε μια από τις πλησιέστερες περιοχές σχηματισμού άστρων του γαλαξία μας, σύμφωνα με τη NASA. Ένα έτος φωτός ισοδυναμεί με σχεδόν 9,6 τρισεκατομμύρια χλμ.

Έχοντας εκτοξευτεί το 2021 ως διάδοχος του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, το Webb παρατήρησε τη σκηνή στο υπέρυθρο φάσμα. Η NASA δήλωσε ότι ήταν «μια τυχερή σύμπτωση» των δύο άσχετων σωμάτων.

Το αποσυρθέν διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer της NASA κατέγραψε την ίδια λήψη το 2006, με τους επιστήμονες τότε να ονομάζουν τον αστρικό πίδακα « κοσμικό ανεμοστρόβιλο». Αλλά ήταν πολύ ασαφές για να διακρίνει κανείς τον γαλαξία του φόντου και άλλες λεπτομέρειες. Το Webb είναι το μεγαλύτερο και ισχυρότερο παρατηρητήριο που εκτοξεύτηκε ποτέ στο διάστημα.

«Ολόκληρο το μέτωπο θα κατέρρεε αν το έκλεινα», ανέφερε πρόσφατα μέσω του X για το σύστημα δορυφορικής μετάδοσης πληροφορίας Starlink ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Η κυρίαρχη θέση του δικτύου Starlink του Έλον Μάσκ στο μέτωπο του πολέμου στην Ουκρανία και οι τελευταίες δημόσιες δηλώσεις σχετικά με μια πιθανή απενεργοποίηση του συγκεκριμένου συστήματος δορυφορικών επικοινωνιών έχει αναδείξει τις αδυναμίες της Ευρώπης στον τομέα των δορυφορικών επικοινωνιών. Παρά την ανάγκη για μια ευρωπαϊκή λύση που να ανταγωνίζεται το αμερικανικό σύστημα, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν έχει ακόμα προχωρήσει τις εργασίες για την ανάπτυξη ενός δικού της παρόμοιου δικτύου.

«Η ΕΕ, από τη στιγμή που εμφανίστηκε το δίκτυο Starlink, δεν είχε κάνει κάτι ώστε να δημιουργήσει μία λύση ευρωπαϊκή που να μπορεί να ανταγωνιστεί το αμερικανικό δίκτυο, είτε με δορυφόρους χαμηλής τροχιάς είτε με γεωστατικούς δορυφόρους – Geosynchronous Earth Orbit (GEO) – που τυπικά βρίσκονται στα 36.000 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης», ανέφερε μιλώντας στο ραδιόφωνο του ΑΠΕ ΜΠΕ, «Πρακτορείο 104.9FM», και στην ειδική εκπομπή για θέματα στρατιωτικής, αμυντικής, αεροδιαστημικής τεχνολογίας «Ειδικές Αποστολές» ο κος Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς, διευθύνων σύμβουλος της Hellas Sat.

«Όλα τα προηγούμενα χρόνια, οι διάφοροι δορυφορικοί οργανισμοί που ήταν είτε δια-ευρωπαϊκοί όπως ο Eutelsat είτε κρατικοί-ιδιωτικοί είχαν ιδιωτικοποιηθεί, άρα λειτουργούσαν με καθαρά ιδιωτικά κριτήρια και με γνώμονα κυρίως το κέρδος. Τα τελευταία χρόνια, ο Έλον Μασκ με την τεχνολογία του Starlink ξεκίνησε να κατακτά μεγάλες περιοχές με νέες υπηρεσίες. Οι δορυφόροι χαμηλής τροχιάς πρέπει βέβαια κάθε πέντε χρόνια να αντικαθίστανται και έτσι δεν είναι εύκολο να έχουν ένα θετικό επιχειρηματικό σχέδιο. Ο Έλον Μασκ όμως έχει το δικό του εργοστάσιο κατασκευής δορυφόρων, όπως και τους εκτοξευτήρες. Έτσι έχει καθετοποιήσει την παραγωγή, και καταφέρνει να μην χάνει χρήματα, χωρίς όμως να είναι και κερδοφόρο το εγχείρημα. Το σύστημα αυτό έχει χρήση στην Ουκρανία και το χρησιμοποιούν στην Ευρώπη, αν και υπάρχουν χώρες που είναι πολύ διστακτικές, όπως π.χ. η Νότιος Αφρική, όπου τελευταία απαγορεύτηκε στον Έλον Μασκ να πουλά την υπηρεσία του συστήματος, κάτι που έχουν κάνει και χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και άλλες της Μέσης Ανατολής», εξήγησε ο κος Πρωτοπαπάς, ο οποίος έχει 25 χρόνια εμπειρίας στον χώρο.

Η Ευρώπη, με τις δημοκρατικές αρχές που έχει, άνοιξε τους ορίζοντές της και έτσι ο Έλον Μασκ άρχισε να πουλάει και στην ΕΕ αλλά και στην Ουκρανία τις συγκεκριμένες υπηρεσίες. Η συγκεκριμένη υπηρεσία όμως είναι προσωποπαγής, στηρίζεται δηλαδή στην καλή θέληση ενός προσώπου, σημείωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Hellas Sat, τονίζοντας πως αυτό το ιδιωτικό αμερικανικό αυτό σύστημα δεν έχει έναν τρόπο λειτουργίας που να βασίζεται σε ένα διακυβερνητικό οργανισμό που να έχει κάποιες συγκεκριμένες αρχές και να λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο.

Η Ευρώπη ξύπνησε

«Ο Έλον Μασκ σήμερα ‘εργάζεται’ υπέρ της ευρωπαϊκής διαστημικής αγοράς… Με τη διελκυνστίνδα και την κατάσταση που υπάρχει, δημιουργείται μία δυσφορία σε όλη την Ευρώπη, καθώς η Ένωση δεν μπορεί να εξαρτάται από ένα πρόσωπο και μία πολιτική. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει η Ευρώπη να ξεκινήσει να επενδύει σε δικές της τεχνολογίες, οι οποίες θα είναι είτε με γεωστατικούς δορυφόρους είτε με δορυφόρους μέσης τροχιάς είτε με με δορυφόρους χαμηλής τροχιά – Low Earth Orbit (LEO). Θα πρέπει όμως η ΕΕ να είναι αποφασισμένη πως τα χρήματα που θα επενδύσει, θα συνεχίσει να τα επενδύει. Να τα επενδύσει βέβαια με έναν τρόπο που να μην είναι όπως έγινε παλαιότερα με το σύστημα Galileo, που βρέθηκε να αναπτύσσεται μέσα σε μία θάλασσα καθυστερήσεων και σε ένα άναρχο περιβάλλον», εξήγησε ο κος Πρωτοπαπάς, που μίλησε για επενδύσεις που θα γίνουν για το Διάστημα και θα πρέπει να γίνουν με έναν ορθολογιστικό τρόπο.

«Δεν είναι τυχαίο που στη νέα περίοδο της ΕΕ, το Διάστημα μαζί με την Άμυνα έχουν πάει κάτω από έναν Επίτροπο, τον ‘Αντριους Κουμπίλιους. Τώρα πια μοιάζει να αλλάζει η ρότα στη ΕΕ σε κάποια θέματα και έτσι π.χ η Γερμανία και η Πολωνία και άλλες χώρες μεγάλες σε πληθυσμό άρχισαν να έχουν αποκλειστικά δικούς τους δορυφόρους ή δορυφορικές επικοινωνίες που να μπορούν οι ίδιες οι χώρες με κάποιον τρόπο να τις ελέγχουν. Ευτυχώς δεν υπάρχει ακόμη διαστημική τεχνολογία στην Ευρώπη σε αυτούς τους τομείς, ενώ και η Hellas Sat αλλά και οι άλλοι τρεις δορυφορικοί Οργανισμοί που έχουν απομείνει στην Ευρώπη μπορούν να βοηθήσουν σε αυτό τον τομέα», προσέθεσε.

Τι υπάρχει σήμερα;

«Στην Ευρώπη υπήρχε το One Web του Eutelsat μετά από τη συγχώνευση, το One Web είναι όμως μια αγγλική εταιρεία και γενικά οι κατασκευές γίνονται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έτσι θα πρέπει να μεταφερθεί κατασκευαστικό έργο του One Web στη Γαλλία του Eutelsat πλέον. Ο δε Eutelsat το τελευταίο διάστημα προχώρησε σε κάποιες κινήσεις που αποτελούσαν μια ένεση ρευστότητας, ενώ στο One Web υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να βελτιωθούν, όπως π.χ. το κόστος του τερματικού, ζητήματα που αφορούν την αντικατάσταση των δορυφόρων κ.ο.κ., ζητήματα για τα οποία η ΕΕ οφείλει να ξέρει πως θα πρέπει να βάλει… βαθιά το χέρι στην τσέπη και να συνεχίζει να χρηματοδοτεί κάθε πέντε χρόνια ένα σύστημα, αφού οι δορυφόροι του One Web θα αντικαθίστανται καθώς βρίσκονται σε χαμηλή τροχιά. Σε αυτή την τροχιά οι δορυφόροι έχουν ζωή περί τα 5 με 6 χρόνια, καθώς ύστερα μεταπίπτουν χαμηλότερα και καταστρέφονται. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τέτοια συστήματα δορυφορικών επικοινωνιών άρχισαν να κατασκευάζονται και στον Καναδά και στις ΗΠΑ, όπου πέρα από το Starlink ετοιμάζει και η Amazon έναν δικό της αστερισμό δορυφόρων», εξήγησε ο κος Πρωτοπαπάς.

Ως επιλογή στην ΕΕ και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα υπάρχει η κατασκευή δορυφόρων Μέσης Τροχιάς – Medium Earth Orbit (MEO), δορυφόροι που βρίσκονται ανάμεσα στα 2.000 με 36.000 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης – όπως είναι το ευρωπαϊκό σύστημα της SES με έδρα το Λουξεμβούργο. Πρόκειται για τον αστερισμό των δορυφόρων MEO με την ονομασία O3b mPOWER. «Είναι μια τεχνολογία που από την φύση της χρειάζεται μικρότερο αριθμό δορυφόρων για αδιάλειπτη λειτουργία και είχε ξεκινήσει πριν από το One Web, αλλά δεν είχε ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία για διάφορους λόγους. Θα πρέπει, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι και η ΕΕ να έχουν υπ’ όψιν τους πως θα είναι μεν ο βασικός πελάτης, αλλά θα είναι και ο χρηματοδότης μίας τέτοιας υπηρεσίας οικοσυστήματος δορυφορικών επικοινωνιών», σημείωσε ο κος Πρωτοπαπάς.

Χρήμα και άμεσος χρόνος

«Απαιτείται μία γενναία χρηματοδότηση ενός ευρωπαϊκού εγχειρήματος, όπως και χρόνος. Χρόνος για να κατασκευαστούν οι δορυφόροι, να σηκωθούν, να συντονιστούν, να οριστεί ποιοι θα χρηματοδοτηθούν για αυτό, πώς θα πάρουν τα χρήματα, πώς θα δημιουργηθούν τα κονσόρτιουμ. Έχει δημιουργηθεί ένα τέτοιο σχέδιο για το IRIS² Satellite Constellation, πρόκειται όμως για ένα κονσόρτιουμ που έχει δημιουργηθεί με την προηγούμενη θεώρηση των γεγονότων και δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τα τελευταία γεγονότα σε ό,τι αφορά τις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη θα πρέπει να αξιοποιήσει και τους δορυφόρους σε γεωστατική τροχιά, οι οποίοι συνεχίζουν να παρέχουν υπηρεσίες σημαντικές και σε ό,τι αφορά τη στρατηγική τους σημασία – σε πολλές περιπτώσεις πιο σημαντικές από το σύστημα του Έλον Μασκ. Οι γεωστατικοί δορυφόροι ελέγχονται από ευρωπαϊκό έδαφος και οι χώρες μπορούν να ελέγχουν τη λειτουργία τέτοιων δορυφόρων τηλεπικοινωνιών. Έτσι θα αισθάνονται πιο ασφαλείς, ενώ οι συγκεκριμένοι δορυφόροι έχουν διάρκεια ζωής περί τα 15 με 20 χρόνια, στα οποία δίνεται αδιάλειπτη παροχής επικοινωνίας. Είναι μία επένδυση περί τα 250 εκατομμύρια ευρώ, που έτσι θα αποσβένεται π.χ. από την ΕΕ με ρυθμό περί τα 20 εκατομμύρια τον χρόνο, ενώ για να παρέχει αδιάλειπτα υπηρεσία ένας αστερισμός από δορυφόρους χαμηλής τροχιάς  απαιτείται να αποτελείται από εκατοντάδες δορυφόρους που είναι ταυτόχρονα σε τροχιά και θα πρέπει να αντικαθίστανται κάθε πέντε χρόνια. Πρόκειται για ζητήματα που θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους οι υπεύθυνοι όταν θα σχεδιάσουν το σύστημα τους», σημείωσε ο κος Πρωτοπαπάς.

Για το ποιος θα σχεδιάσει ένα τέτοιο νέο σύστημα τηλεπικοινωνιών, εκτός από την ESA υπάρχει και η EUSPA, η υπηρεσία της ΕΕ για το Διάστημα με έδρα την Πράγα: «Η EUSPA θα μπορούσε να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό, όπως επίσης και ο Επίτροπος ‘Αντριους Κουμπίλιους. Θα χρειαζόταν ίσως και μία μεγάλη ομάδα τεχνικών για να καταστρώσουν τις τεχνικές προδιαγραφές, αφού μέχρι σήμερα ακόμη και το IRIS² δεν έχει ακριβώς καθορισμένες τεχνικές προδιαγραφές π.χ. για την επικοινωνία των δορυφόρων, το πώς συντονίζονται, το πού θα είναι τα κέντρα ελέγχου, το τι θα πάρει κάθε χώρα κ.ά. Αυτά όλα πρέπει να λυθούν πάρα πολύ γρήγορα, ώστε να ξεκινήσει έτσι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ‘αντι-Starlink’. Ταυτόχρονα, βέβαια, η Ευρώπη πρέπει να προστατέψει τις τεχνολογίες που έχει αναπτύξει ή θα αναπτύξει στον τομέα της δορυφορικής τεχνολογίας» τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος της Hellas Sat.

Έρχεται ο Hellas Sat 5

«Προχωρούμε, μετά από τον Hellas Sat 3 και τον Hellas Sat 4, στο σχέδιο για την κατασκευή του νέου δορυφόρου, του Hellas Sat 5. Η Hellas Sat, ως εθνικός δορυφορικός οργανισμός της Ευρώπης, φυσικά συμμετέχει σε όλα όσα σχετίζονται με την Άμυνα, την προσπάθεια να μαζευτούν η διαθέσιμη χωρητικότητα, οι διαθέσιμοι αμυντικοί πόροι που έχει η Ευρώπη ώστε να τους εκμεταλλευτεί στην προσπάθεια ‘αντι-Starlink’. Στην περίπτωση μας δε είμαστε θωρακισμένοι, καθώς ήδη έχουμε και τα δύο teleport σε Ελλάδα και Κύπρο, και μάλιστα προσπαθούμε να κάνουμε ένα ακόμη teleport στην Ελλάδα, η τοποθεσία του οποία θα ανακοινωθεί στο επόμενο διάστημα. Ταυτόχρονα, μέσα στη χρονιά, θα υπογράψουμε τη σύμβαση κατασκευής του νέου δορυφόρου Hellas Sat, του Hellas Sat 5, ενώ μέσα από πολλές συναντήσεις και επισκέψεις που κάνουμε μέχρι σήμερα, επιχειρούμε να ολοκληρώσουμε τον τελικό σχεδιασμό του νέου δορυφόρου», αποκάλυψε ο κος Πρωτοπαπάς.

Για τον δορυφόρο Hellas Sat 5,  υπεγράφη τον Ιανουάριο του 2024 μνημόνιο συνεργασίας για την από κοινού ανάπτυξη ενός ωφέλιμου φορτίου οπτικών επικοινωνιών, το οποίο θα τοποθετηθεί στον υπό κατασκευή δορυφόρο, μνημόνιο που υπέγραψαν η Hellas Sat και η Thales Alenia Space με τη συμμετοχή εκπροσώπων από το Γραφείο του Πρωθυπουργού της Ελλάδος, τη Γαλλική Πρεσβεία στην Ελλάδα, τη CNES, τη Thales Alenia Space France, την Ιταλία και την Ελβετία, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, καθώς και διαφόρων ελληνικών υπουργείων και τοπικών αρχών – μία συνεργασία που τελεί υπό τη γενικότερη επίβλεψη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Πρόκειται για Ελεύθερες Διαστημικές Οπτικές Επικοινωνίες με λέιζερ, που εκτιμάται πως θα προσφέρουν σημαντικά μεγαλύτερη χωρητικότητα σε σύγκριση με τα σημερινά συστήματα δορυφορικής επικοινωνίας – μία επικοινωνία έως και 1 terabit/sec έναντι 1 gigabit/sec από το έδαφος προς τη γεωστατική τροχιά.

Του Σωτήρη Κυριακίδη

Οι δύο αστροναύτες της NASA, οι οποίοι παρέμειναν στο διάστημα για περισσότερους από εννέα μήνες, ξεκίνησαν την επιστροφή τους στη Γη με διαστημόπλοιο της SpaceX την Τρίτη, ολοκληρώνοντας μια επεισοδιακή αποστολή που ξεκίνησε με μια αποτυχημένη δοκιμαστική πτήση της Boeing.

Ο Γουίλμορ και η Γουίλιαμς εγκατέλειψαν τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, στον οποίο διέμεναν από την περασμένη άνοιξη, ταξιδεύοντας με μια κάψουλα της SpaceX μαζί με δύο ακόμη αστροναύτες. Η κάψουλα αποσυνδέθηκε από τον σταθμό τις πρώτες πρωινές ώρες, με στόχο να προσθαλασσωθεί στα ανοικτά των ακτών της Φλόριντα νωρίς το βράδυ, εφόσον το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες.

Οι δύο αστροναύτες αρχικά επρόκειτο να παραμείνουν στο διάστημα μόνο για περίπου μία εβδομάδα μετά την εκτόξευσή τους, στις 5 Ιουνίου, με το νέο διαστημόπλοιο Starliner της Boeing. Ωστόσο, διάφορα τεχνικά προβλήματα που εμφανίστηκαν στην πορεία ανάγκασαν τη NASA να επιστρέψει το Starliner στη Γη χωρίς πλήρωμα, ενώ οι δύο δοκιμαστικοί πιλότοι μεταφέρθηκαν στη SpaceX. Αυτή η αλλαγή οδήγησε σε αναβολή της επιστροφής τους μέχρι τον Φεβρουάριο, ενώ επιπλέον τεχνικές δυσκολίες στη SpaceX πρόσθεσαν έναν ακόμα μήνα καθυστέρησης.

Η άφιξη του πληρώματος αντικατάστασης την Κυριακή επέτρεψε τελικά στον Γουίλμορ και την Γουίλιαμς να αποχωρήσουν. Η NASA επισπεύσε την αναχώρησή τους λόγω των ασταθών καιρικών προβλέψεων για το υπόλοιπο της εβδομάδας. Οι δύο αστροναύτες αποχώρησαν μαζί με τον Νικ Χαγκ της NASA και τον Αλεξάντρ Γκορμπούνoφ της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας, οι οποίοι είχαν φτάσει στον σταθμό το περασμένο φθινόπωρο με κάψουλα της SpaceX που διέθετε δύο κενές θέσεις για το πλήρωμα του Starliner.

 

Η απροσδόκητη επέκταση της αποστολής τράβηξε το ενδιαφέρον του κοινού, καθώς οι δύο αστροναύτες βρέθηκαν σε μια παρατεταμένη περίοδο αβεβαιότητας, παραμένοντας σε τροχιά πολύ περισσότερο απ’ ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί. Παρότι άλλοι αστροναύτες έχουν καταγράψει μεγαλύτερης διάρκειας διαστημικές αποστολές, κανένας δεν είχε αντιμετωπίσει τόσο μεγάλες καθυστερήσεις και αβεβαιότητα σχετικά με την επιστροφή του.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους, ο Γουίλμορ και η Γουίλιαμς ενσωματώθηκαν πλήρως στο πλήρωμα του σταθμού, πραγματοποιώντας επιστημονικά πειράματα, επισκευές και ακόμη και διαστημικούς περιπάτους. Η Ουίλιαμς, μάλιστα, κατέρριψε νέο ρεκόρ, καταγράφοντας 62 ώρες εκτός του σταθμού σε συνολικά εννέα διαστημικούς περιπάτους, περισσότερες από κάθε άλλη γυναίκα αστροναύτη στην ιστορία.

Έχοντας ήδη εμπειρία από προηγούμενες αποστολές στον διαστημικό σταθμό, οι δύο αστροναύτες προσαρμόστηκαν γρήγορα στο περιβάλλον και την εκπαίδευση πριν από την εκτόξευσή τους. Τρεις μήνες μετά την άφιξή της, η Γουίλιαμς ανέλαβε καθήκοντα διοίκησης του σταθμού, θέση που διατήρησε μέχρι τις αρχές του μήνα.

 

Ένα απρόσμενο γεγονός σημειώθηκε στα τέλη Ιανουαρίου, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ζήτησε από τον ιδρυτή της SpaceX, Έλον Μασκ, να επισπεύσει την επιστροφή των αστροναυτών. Ωστόσο, η νέα κάψουλα της SpaceX που προοριζόταν για το πλήρωμα αντικατάστασης δεν ήταν ακόμα έτοιμη, οπότε η εταιρεία χρησιμοποίησε μια ήδη δοκιμασμένη κάψουλα, επιταχύνοντας τη διαδικασία κατά μερικές εβδομάδες.

Η NASA είχε επιλέξει τη SpaceX και τη Boeing ως τις δύο εταιρείες που θα αναλάμβαναν τη μεταφορά αστροναυτών μετά το τέλος του προγράμματος των διαστημικών λεωφορείων, προκειμένου να υπάρχουν δύο ανταγωνιστικές αμερικανικές επιλογές για τις αποστολές προς και από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ο σταθμός αναμένεται να εγκαταλειφθεί το 2030, οπότε και θα οδηγηθεί σε ελεγχόμενη καταστροφή στην ατμόσφαιρα. Στόχος είναι η αντικατάστασή του από ιδιωτικά διαστημικά εργαστήρια, ώστε η NASA να επικεντρωθεί σε αποστολές προς τη Σελήνη και τον Άρη.

Οι Γουίλμορ και Γουίλιαμς, και οι δύο πρώην πλοίαρχοι του αμερικανικού ναυτικού, δήλωσαν ότι δεν τους πείραξε η παράταση της αποστολής, καθώς θύμιζε την παρατεταμένη ανάπτυξη στρατιωτικών αποστολών που είχαν ζήσει στο παρελθόν. Ωστόσο, αναγνώρισαν ότι η απουσία τους ήταν δύσκολη για τις οικογένειές τους.

Ο 62χρονος Γουίλμορ έχασε το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας χρονιάς του λυκείου της μικρότερης κόρης του, ενώ η μεγαλύτερη κόρη του βρίσκεται στο πανεπιστήμιο. Η 59χρονη Γουίλιαμς επικοινωνούσε με τη μητέρα της μόνο μέσω διαδικτυακών κλήσεων από το διάστημα. Η πολυαναμενόμενη οικογενειακή τους επανένωση θα πραγματοποιηθεί αφού αποβιβαστούν από το πλοίο αποκατάστασης της SpaceX και επιστρέψουν στο Χιούστον.

ΝΗΣΟΣ ΜΕΡΙΤ, Φλόριντα — Ένας άλλος πύραυλος Falcon 9 της SpaceX εκτοξεύτηκε στους ουρανούς του λυκόφωτος πάνω από την ανατολική ακτή της Φλόριντα στις 14 Μαρτίου, στέλνοντας την αποστολή της NASA (National Aeronautic and Space Administration) Crew-10 στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) για μια τετράμηνη παραμονή αρχίζοντας την 73η μακροχρόνια αποστολή σε 25 χρόνια.

Στο «Endurance» του SpaceX είναι η αστροναύτης της NASA και η εν ενεργεία συνταγματάρχης στρατού Ανν ΜακΚλείν (διοικήτρια του πληρώματος 10), η αστροναύτης της NASA και η ταγματάρχης της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ Νικόλς Έυρς (πιλότος), η αστροναύτης Τακούγια Ονίσι της JAXA (Japan Aerospace Exploration Agency) και ο αστροναύτης Κίριλ Πέσκοβ της Roscosmos.

Είναι προγραμματισμένο να προσδεθούν στο εν τροχιά εργαστήριο γύρω στις 11:30 μ.μ. στις 15 Μαρτίου. Η άφιξή τους θα σηματοδοτήσει την τελική αντίστροφη μέτρηση για την επιστροφή των αστροναυτών της NASA Μπουτς Γουίλμορ και Σάνι Γουίλιαμς.

Οι Γουίλμορ και Γουίλιαμς είχαν την προγραμματισμένη οκταήμερη αποστολή τους να μετατρέπεται απρόοπτα σε περισσότερους από εννέα μήνες αφού προέκυψαν τεχνικές δυσλειτουργίες κατά τη δοκιμαστική πτήση τους του CST-100 Starliner της Boeing και έτσι έμειναν αποκλεισμένοι στον διαστημικό σταθμό.

Η εκτόξευση είναι καθυστερημένη για δύο ημέρες αφότου ανακαλύφθηκε ένα υδραυλικό πρόβλημα σε έναν από τους βραχίονες σφιγκτήρα που κρατούσε ψηλά τον πύραυλο στις 12 Μαρτίου, με αποτέλεσμα να ακυρωθεί η εκτόξευση. Στη συνέχεια, η NASA ανακοίνωσε ότι οι διαχειριστές της αποστολής αποφάσισαν να παραιτηθούν από την προσπάθεια να γίνει η πρώτη εφεδρική προσπάθεια εκτόξευσης στις 13 Μαρτίου λόγω βροχοπτώσεων και ισχυρών ανέμων που προβλέπονταν κατά μήκος της διαδρομής πτήσης του διαστημικού σκάφους.

 

Οι αξιωματούχοι της NASA είπαν ότι έκαναν την καλύτερη δυνατή επιλογή δεδομένης της διαθεσιμότητας εξοπλισμού και της ανάγκης να ακολουθηθούν στόχοι της αποστολής του ISS.

Οι Γουίλμορ και Γουίλιαμς έγιναν μέλη του πληρώματος της Expedition 72, με τη Γουίλιαμς να υπηρετεί και ως διοικήτρια του ISS μέχρι τις 7 Μαρτίου. Εν τω μεταξύ, ο αστροναύτης της NASA Νικ Χέιγκ και ο κοσμοναύτης της Roscosmos, Αλεξάντρ Γκορμπούνοφ, σχημάτισαν ένα πλήρωμα δύο ατόμων για το Crew-9, φέρνοντας καθίσματα με προσαρμοσμένη επένδυση για τους Γουίλιαμς και Γουίλμορ, καθώς και επιπλέον διαστημικές στολές για την επιστροφή.

Τώρα, όπως και ο Χέιγκ και ο Γκορμπούνοφ, θα απαλλαγούν σύντομα από τα καθήκοντά τους, εν αναμονή μιας πολυήμερης «παραλαβής» με το Crew-10 που βασικά ενημερώνει και εκπαιδεύει τον αντικαταστάτη τους για να συνεχίσουν τα πειράματα και τη συντήρηση. Συνήθως μια διαδικασία πέντε ημερών, αυτή η μετάβαση θα συντομευθεί σε δύο.

Και οι τέσσερις θέσεις της κάψουλας του Crew-9 Dragon θα γεμίσουν στη συνέχεια για ένα ταξίδι επιστροφής, θα εκτοξευθούν στα ανοικτά των ακτών της Φλόριντα, επιστρέφοντας στην Γη όχι νωρίτερα από τις 19 Μαρτίου. Ωστόσο, αυτή η ημερομηνία επιστροφής εκκρεμεί ακόμη καθώς εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες.

Αυτή θα είναι μια δεύτερη επίσκεψη στο ISS για τη ΜακΚλέιν και την Ονίσι, η οποία θα γίνει η τρίτη Ιαπωνικής καταγωγής αστροναύτης που θα κυβερνήσει το εργαστήριο σε τροχιά. Εν τω μεταξύ, η Έιρς και ο Πέσκοφ πηγαίνουν στο διάστημα για πρώτη φορά, με την Έιρς να είναι το πρώτο μέλος της κατηγορίας αστροναυτών της που πηγαίνει.

Ενώ βρίσκεται στο σταθμό, το Crew-10 θα διεξάγει τεχνικά και πειράματα και πειράματα σωματικής προσαρμογής, όπως η χρήση του τρέχοντος υλικού σταθμού για τη δοκιμή εφεδρικού λογισμικού σεληνιακής πλοήγησης, η συνομιλία με εκπαιδευόμενους χρησιμοποιώντας το ενσωματωμένο ραδιόφωνο και η χρήση της εμπειρίας των αστροναυτών για περαιτέρω μελέτη του τρόπου με τον οποίο αλλάζει το ανθρώπινο σώμα και το μυαλό κατά τη διάρκεια διαστημικών πτήσεων μεγάλης διάρκειας.

Συγκεκριμένα, τα μέλη του πληρώματος θα συμμετάσχουν σε μια μελέτη που ονομάζεται «Drain Brain 2.0», η οποία θα μελετήσει πώς το αίμα ρέει από τον εγκέφαλο στην καρδιά με μικροβαρύτητα και θα μπορούσε να εντοπίσει πώς το σώμα διασφαλίζει τη σωστή ροή του αίματος ενώ θα πρέπει να αντισταθμίσει την έλλειψη βαρύτητας. Αυτά τα αποτελέσματα αναμένεται να ωφελήσουν τους αστροναύτες σε μελλοντικές διαστημικές αποστολές και τους ανθρώπους στη Γη που υποφέρουν από καρδιαγγειακά προβλήματα.

Η ΜακΚλέιν θα συμμετάσχει στην έρευνα της NASA Complement of Integrated Protocols for Human Exploration Research (CIPHER), συνεισφέροντας τη σωματική εμπειρία της στη μελέτη των σωματικών και ψυχολογικών αλλαγών που παρατηρούνται στο διάστημα.

Είπε ότι ήταν οι ιατρικές επιστήμες που την ενθουσίασαν περισσότερο σχετικά με αυτήν την αποστολή, καθώς και το πώς τα ευρήματα βοηθούν την ανθρωπότητα να λειτουργήσει καλύτερα στο διάστημα.

«Δεν μπορούμε να μάθουμε τίποτα για το ανθρώπινο σώμα στο διάστημα, εκτός εάν ένας αστροναύτης έχει προσφερθεί εθελοντικά για να πειραματιστεί», είπε. «Και έτσι είμαι πολύ ενθουσιασμένη που, ξέρετε, δίνω το σώμα μου στην επιστήμη».

Με την ολοκλήρωση της αποστολής τους, το Crew-10 αναμένεται να είναι η πρώτη αποστολή που θα κατέλθει στον Ειρηνικό Ωκεανό στα ανοικτά των ακτών της Νότιας Καλιφόρνια. Η SpaceX εργάζεται για τη δημιουργία τριών νέων ζωνών προσγείωσης στα ανοικτά των ακτών του Λος Άντζελες, του Oceanside και του Σαν Ντιέγκο. Το σκάφος ανάκτησής της, «Shannon», θα εδρεύει έξω από το Long Beach.

Η ΜακΚλέιν πέρασε περισσότερες από 200 ημέρες στο διάστημα, συμπεριλαμβανομένων 13 ωρών και 8 λεπτών διαστημικού περιπάτου στην τελευταία της αποστολή στον ISS.

Ο Κεν Μπάουερσοξ, αναπληρωτής διαχειριστής της Διεύθυνσης Αποστολών Διαστημικών Επιχειρήσεων στα κεντρικά γραφεία της NASA στην Ουάσιγκτον, δήλωσε στις 7 Μαρτίου ότι ο οργανισμός θέλει να συνεχίσει τις πτήσεις προς τον ISS με εμπορικούς και διεθνείς εταίρους μέχρι το 2030. Το σχέδιο για τότε είναι να υπάρχει ένα τροποποιημένο διαστημικό σκάφος SpaceX Dragon που θα εκτελεί ελεγχόμενη κάθοδο στην ατμόσφαιρα.

Ωστόσο, αυτή τη στιγμή, η Ρωσία έχει συμφωνήσει να συνεχίσει τη συνεργασία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο μέχρι το 2028.

Του Τ. Μουσκάρο

Την τρισδιάστατη δομή της ατμόσφαιρας ενός πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα χαρτογράφησαν για πρώτη φορά οι αστρονόμοι κοιτώντας μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη. Η ανακάλυψη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, ανοίγει την πόρτα για λεπτομερείς μελέτες του καιρού άλλων πλανητών.

Πρόκειται για τον πλανήτη WASP-121b (γνωστό και ως Tylos), που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 900 ετών φωτός, στον αστερισμό Πρύμνη (Puppis). Είναι ένας εξαιρετικά θερμός γίγαντας αερίων που περιφέρεται γύρω από το άστρο που τον φιλοξενεί. Η μία πλευρά του πλανήτη είναι καυτή, καθώς είναι πάντα στραμμένη προς το άστρο, ενώ η άλλη πολύ πιο δροσερή.

Συνδυάζοντας και τις τέσσερεις τηλεσκοπικές μονάδες του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) οι επιστήμονες βρήκαν ισχυρούς ανέμους που μεταφέρουν χημικά στοιχεία, όπως σίδηρος και τιτάνιο, δημιουργώντας περίπλοκα καιρικά μοτίβα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Ένας αεροχείμαρρος (jet stream) περιστρέφει το υλικό γύρω από τον ισημερινό του πλανήτη. Το ρεύμα αυτό εκτείνεται στον μισό πλανήτη, αποκτά ταχύτητα και αναστατώνει βίαια την ατμόσφαιρα ψηλά στην ατμόσφαιρα, καθώς διασχίζει τη θερμή πλευρά του πλανήτη. Μια ξεχωριστή ροή σε χαμηλότερα επίπεδα της ατμόσφαιρας μετακινεί αέριο από τη θερμή πλευρά προς την ψυχρότερη. Αυτό το είδος κλίματος δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ στο παρελθόν σε κανέναν πλανήτη.

Σε συνοδευτική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Astronomy and Astrophysics», οι ερευνητές περιγράφουν ότι εντόπισαν την παρουσία τιτανίου ακριβώς κάτω από τον αεροχείμαρρο. Το εύρημα αυτό αποτέλεσε έκπληξη για εκείνους, καθώς προηγούμενες παρατηρήσεις του πλανήτη είχαν δείξει ότι το στοιχείο αυτό απουσίαζε, ενδεχομένως επειδή είναι κρυμμένο βαθιά στην ατμόσφαιρα.

Είναι η πρώτη φορά που οι αστρονόμοι είναι σε θέση να μελετήσουν την ατμόσφαιρα ενός πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος σε τέτοιο βάθος και λεπτομέρεια.

Μ. Κουζινοπούλου

 

Ουάσιγκτον – Στο κέντρο του γαλαξία μας βρίσκεται μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα τέσσερα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του ήλιου μας, η οποία ονομάζεται Τοξότης Α* (Sagittarius A*) και την οποία κάποιοι επιστήμονες έχουν αποκαλέσει ήρεμο γίγαντα λόγω της αδράνειάς της. Κάποιο μέρα, όμως, ίσως γίνει θηρίο.

Ερευνητές είπαν την Τρίτη πως παρατήρησαν σε ζωντανό χρόνο μια δραματική έκλαμψη στην καρδιά ενός άλλου γαλαξία που, από ό,τι φαίνεται, προκλήθηκε από το ξύπνημα μιας αδρανούς υπερμεγέθους μαύρης τρύπας, η οποία ξεκίνησε να καταβροχθίζει την ύλη που υπήρχε τριγύρω της. Αυτή είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται μια διαδικασία αφύπνισης.

Με τηλεσκόπια που βρίσκονται στη Γη αλλά και σε τροχιά γύρω από αυτήν, οι επιστήμονες παρακολουθούν τα γεγονότα που ξεδιπλώνονται στον πυρήνα του γαλαξία με το όνομα SDSS1335+0728, ο οποίος βρίσκεται στον αστερισμό του Παρθένου, περίπου 360 εκατομμύρια έτη φωτός μακρυά από τη Γη  Ένα έτος φωτός είναι η απόσταση που διασχίζει το φως σε ένα έτος, δηλαδή 9,5 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα.

Οι μαύρες τρύπες είναι εξαιρετικά πυκνά αντικείμενα με βαρύτητα τόσο ισχυρή που ούτε το φως δεν μπορεί να δραπετεύσει. Κυμαίνονται σε μέγεθος από τη μάζα ενός αστεριού έως και τα μεγαθήρια που υπάρχουν στους πυρήνες αρκετών γαλαξιών, εκατομμύρια ή ακόμα και δισεκατομμύρια φορές πιο ογκώδη. Η υπερμεγέθης μαύρη τρύπα του γαλαξία SDSS1335+0728 έχει μάζα περίπου ένα εκατομμύριο φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του ήλιου.

Το περιβάλλον γύρω από μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα μπορεί να είναι εξαιρετικά βίαιο, καθώς σκίζει τα άστρα και καταπίνει οποιοδήποτε υλικό βρίσκεται εντός της βαρυτικής της έλξης. Οι ερευνητές είπαν πως φαίνεται να έχει σχηματιστεί ένας περιστρεφόμενος δίσκος διάχυτων υλικών γύρω από την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα του SDSS1335+0728, με ορισμένα από τα υλικά να ‘καταβροχθίζονται’. Ένας τέτοιος δίσκος – που αποκαλείται δίσκος προσαύξησης (accretion disk) – εκπέμπει ενέργεια σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, γινόμενος μερικές φορές πιο λαμπρός και από ολόκληρους γαλαξίες.

Μια φωτεινή και συμπαγής περιοχή όπως αυτή, τροφοδοτούμενη από μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία, ονομάζεται «ενεργός γαλαξιακός πυρήνας» (active galactic nucleus).

«Αυτοί οι πυρήνες χαρακτηρίζονται από την εκπομπή τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας σε διαφορετικά μήκη κύματος, από ραδιοκύματα έως ακτίνες γάμμα. Θεωρούνται από τα πιο φωτεινά αντικείμενα στο σύμπαν», είπε η αστροφυσικός Πάουλα Σάντσες Σάες του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Γερμανία, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Αστρονομία και Αστροφυσική (Astronomy & Astrophysics).

«Η μελέτη ενεργών γαλαξιακών πυρήνων είναι κρίσιμη στην κατανόηση της εξέλιξης των γαλαξιών και της φυσικής των υπερμεγεθών μαύρων τρυπών», πρόσθεσε η κα Σάντσες.

Αυτός ο γαλαξίας, με διάμετρο περίπου 52.000 έτη φωτός και μάζα ίση με περίπου 10 δισεκατομμύρια αστέρια μεγέθους σαν τον ήλιο, ήταν αντικείμενο παρατήρησης για δεκαετίες προτού εντοπιστούν ξαφνικές αλλαγές σε αυτόν το 2019. Έκτοτε, παρατηρείται αύξηση της φωτεινότητας στην καρδιά του γαλαξία.

Οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες μερικές φορές εκτινάσσουν τεράστιους πίδακες από σωματίδια υψηλής ενέργειας στο διάστημα, αλλά δεν παρατηρήθηκε κάτι τέτοιο σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με την αστροφυσικό και συν-συγγραφέα της μελέτης Λορένα Χερνάντες Γκαρσία του Πανεπιστημίου Βαλπαραΐσο της Χιλής.

Τι θα μπορούσε τότε να έχει ενεργοποιήσει αυτή την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα;

«Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε», είπε η κα Σάντσες.

«Θα μπορούσε να είναι μια φυσική διαδικασία του γαλαξία», πρόσθεσε η κα Χερνάντες. «Γνωρίζουμε πως ένας γαλαξίας περνάει από διαφορετικές φάσεις δραστηριότητας και μη-δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ζωής του. Κάτι μπορεί να συνέβη που ενεργοποίησε τον γαλαξία, όπως για παράδειγμα, ένα άστρο να έπεσε μέσα στη μαύρη τρύπα.»

Αν οι παρατηρήσεις αντιπροσωπεύουν κάτι άλλο από την έναρξη ενός ενεργού γαλαξιακού πυρήνα, τότε αυτό θα πρέπει να είναι ένα αστροφυσικό φαινόμενο που δεν έχει παρατηρηθεί ξανά, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Ο Τοξότης Α*, βρίσκεται περίπου 26.000 έτη φωτός από τη Γη. Θα μπορούσε μήπως και αυτός να επανέλθει στη ζωή;

«Παρόμοια διαδικασία θα μπορούσε εν τέλη να συμβεί στον Τοξότη Α*, ο οποίος στην ουσία είναι αδρανής. Αλλά προς το παρόν δεν βρισκόμαστε σε κίνδυνο, και είναι πολύ πιθανό εάν ενεργοποιηθεί να μην το παρατηρήσουμε καν, διότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από το κέντρο», είπε η κα Χερνάντες.

Του Will Dunham/Reuters

Μετάφραση: Βλαδίμηρος Αλεξάντρωφ

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

 

Το 1958, ο Νόμος για την Εθνική Αεροναυτική και το Διάστημα οδήγησε στην ίδρυση της Εθνικής Υπηρεσίας Αεροναυτικής και Διαστήματος (National Aeronautics and Space Administration – NASA) των ΗΠΑ. Η ίδρυσή της έγινε την κατάλληλη στιγμή – όχι μόνο λόγω του Διαστημικού Αγώνα με τους Σοβιετικούς. Ένα αστρολογικό φαινόμενο θα λάμβανε χώρα μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, ένα γεγονός που συνέβαινε μία φορά κάθε 176 χρόνια. Το φαινόμενο αυτό ανακαλύφθηκε μόλις λίγα χρόνια μετά τη δημιουργία της NASA.

Τον Ιανουάριο του 1958, μερικούς μήνες πριν από τη δημιουργία της NASA, η Υπηρεσία Βαλλιστικών Πυραύλων του Στρατού (Army Ballistic Missile Agency-ABMA) των ΗΠΑ εκτόξευσε τον πρώτο αμερικανικής κατασκευής δορυφόρο σε τροχιά. Ο δορυφόρος, που ονομαζόταν Explorer 1, σχεδιάστηκε, κατασκευάστηκε και λειτούργησε από το Εργαστήριο Αεριωθούμενης Πρόωσης (Jet Propulsion Laboratory-JPL) με έδρα την Καλιφόρνια και διένυσε απόσταση 1.563 μιλίων. Περισσότεροι δορυφόροι Explorer εκτοξεύτηκαν το 1958, πριν από τη δημιουργία της NASA, και, ακόμη και μετά τη δημιουργία της, το JPL παρέμεινε ζωτικός εταίρος στην εξερεύνηση του διαστήματος.

 

Μια εκπληκτική ανακάλυψη

Το 1965, ενώ η NASA διεξήγαγε τις αποστολές Gemini για την εκτόξευση αστροναυτών στο διάστημα, ο Γκάρυ Φλάντρο, μεταπτυχιακός φοιτητής στο Caltech και ερευνητής αεροναυπηγικής μερικής απασχόλησης στο JPL, έκανε μαθηματικούς υπολογισμούς για το πώς θα μπορούσε να φτάσει στους πλανήτες Δία, Κρόνο, Ουρανό και Ποσειδώνα, στις εξωτερικές περιοχές του ηλιακού μας συστήματος.

«Το πρώτο βήμα ήταν να εξετάσω τη γεωμετρία του εξωτερικού ηλιακού συστήματος, οπότε έκανα προσεκτικά σχέδια που έδειχναν τις θέσεις των πλανητών σε συνάρτηση με τον χρόνο», δήλωσε ο Φλάντρο σε συνέντευξή του . «Αποφάσισα να μάθω πώς θα άλλαζαν οι θέσεις των πλανητών μέσα στα επόμενα δέκα έως τριάντα χρόνια. Προς μεγάλη μου έκπληξη, διαπίστωσα ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όλοι οι εξωτερικοί πλανήτες θα βρίσκονταν στην ίδια πλευρά του ήλιου.»

 

Ο Φλάντρο συνειδητοποίησε ότι οι υπερπτήσεις προς αυτούς τους μεγάλους πλανήτες θα μπορούσαν να γίνουν με τη χρήση της «βαρυτικής υποβοήθησης». Η βαρυτική υποβοήθηση, η οποία παρατηρήθηκε από αστρονόμους των τελών του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα που μελετούσαν τις διαδρομές πτήσης των αστεροειδών, επιτρέπει σε ένα αντικείμενο να χρησιμοποιεί τη βαρυτική έλξη ενός πλανήτη για να επιταχύνει την προώθησή του σαν σφεντόνα. Εάν η NASA μπορούσε να εκτοξεύσει εγκαίρως έναν δορυφόρο, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη βαρυτική υποβοήθηση για να μεταβεί από πλανήτη σε πλανήτη και ενδεχομένως ακόμη και στο διαστρικό διάστημα – το διάστημα έξω από την ηλιόσφαιρα.

«Υπήρχε ελάχιστο ενδιαφέρον για τους εξωτερικούς πλανήτες», δήλωσε ο Φλάντρο, «κυρίως λόγω των μεγάλων αποστάσεων και των μεγάλων χρόνων πτήσης (Δίας 3-5 χρόνια, Κρόνος 10-12 χρόνια, Ουρανός 20-28 χρόνια, Ποσειδώνας 30-45 χρόνια) που απαιτούνται για τη ρομποτική εξερεύνηση. Εκείνη την εποχή, είχε αποδειχθεί δύσκολο να κατασκευαστούν αξιόπιστα διαστημόπλοια που θα μπορούσαν να επιβιώσουν περισσότερο από ένα ή δύο χρόνια στο διαστημικό περιβάλλον.»

Το 1967, η NASA ξεκίνησε τις αποστολές Apollo και το καλοκαίρι του 1969, με το Apollo 11, η NASA έστειλε τον άνθρωπο στο φεγγάρι. Παρόλο που η πρωταρχική εστίαση ήταν το φεγγάρι και οι εσωτερικοί πλανήτες του ηλιακού συστήματος – ο Ερμής, η Αφροδίτη και ο Άρης – η NASA είχε ενδιαφέρον, έστω και «πενιχρό», για την εξερεύνηση πέραν του Άρη. Η NASA άρχισε να διαμορφώνει τα προγράμματα Pioneer 10 και 11 το 1964 και το 1969 αντίστοιχα , ωστόσο σοβαροί δημοσιονομικοί περιορισμοί ανέστειλαν οποιαδήποτε σημαντική εξέλιξη μέχρι την επόμενη δεκαετία.

Pioneer και Mariner Jupiter/Saturn

Το Pioneer 10 καρποφόρησε τελικά στις 2 Μαρτίου 1972, όταν ο 258 κιλών πυρηνικός δορυφόρος ξεκίνησε για να γίνει το πρώτο ρομποτικό διαστημόπλοιο που θα έφευγε από το ηλιακό σύστημα και θα έφτανε στο διαστρικό διάστημα. Ήταν το πρώτο διαστημικό σκάφος που πέρασε από τον Άρη, πέταξε μέσα από την κύρια ζώνη αστεροειδών, πέρασε από τον Δία και στη συνέχεια από τον Ποσειδώνα, κάτι που κατάφερε σε λιγότερο από 12 χρόνια. Ο λόγος για τον οποίο ο δορυφόρος μπόρεσε να φτάσει και να ξεπεράσει τον Ποσειδώνα τόσο γρήγορα ήταν επειδή ήταν επίσης το πρώτο διαστημικό σκάφος που αξιοποίησε τη «βαρυτική υποβοήθηση», χρησιμοποιώντας τη βαρυτική έλξη του Δία. Επιπλέον, αυτό το διαστημικό σκάφος, το οποίο είχε σχεδιαστεί για μια αποστολή 21 μηνών, διήρκεσε περισσότερα από 30 χρόνια, με το τελευταίο του σήμα να στέλνεται στις 23 Ιανουαρίου 2003, από απόσταση 12,2 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων.

Περίπου εννέα μήνες μετά την εκτόξευση του Pioneer 10 το 1972, μια ομάδα επιστημόνων και μηχανικών συναντήθηκε στο Jet Propulsion Laboratory στην Πασαντένα της Καλιφόρνια. Αυτή η ομάδα καθοδήγησης σχηματίστηκε προκειμένου να αναπτύξει μια νέα αποστολή με την ονομασία Mariner Jupiter/Saturn 1977 (MJS ’77) με σκοπό να πραγματοποιήσει τον «μεγάλο γύρο» των τεσσάρων πλανητών. Ο λόγος για αυτό το πενταετές πλάνο ήταν ότι το 1977, σύμφωνα με τους μαθηματικούς υπολογισμούς του Φλάντρο, οι εξωτερικοί πλανήτες θα βρίσκονταν όλοι στην ίδια πλευρά του ήλιου.

Προετοιμασία των Voyager

Στη NASA διατέθηκαν 865 εκατομμύρια δολάρια (περίπου 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια σήμερα) για την πραγματοποίηση της αποστολής MJS. Μέχρι να ολοκληρωθεί η διαστημοσυσκευή για το MJS ’77, υπήρχαν δύο πυρηνικά τροφοδοτούμενα διαστημόπλοια, το καθένα περίπου τριπλάσιο σε μάζα από τα Pioneer 10 και 11. Τον Μάρτιο του 1977, το όνομα της αποστολής MJS ’77 άλλαξε σε Voyager και τα δύο διαστημόπλοια μετονομάστηκαν για να αντικατοπτρίζουν την αλλαγή: Voyager 1 και Voyager 2. «Ο στόχος του Voyager 2, το οποίο είχε προγραμματιστεί να εκτοξευθεί πρώτο, ήταν να πραγματοποιήσει διελεύσεις από τον Δία και τον Κρόνο, αλλά και από τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα, προτού συνεχίσει στο διαστρικό διάστημα. Το Voyager 1, το οποίο είχε τοποθετηθεί σε συντομότερη τροχιά προς το διαστρικό διάστημα και επομένως θα προσπερνούσε το Voyager 2 (γι’ αυτό και ονομάστηκε Voyager 1), ανέλαβε να πραγματοποιήσει υπερπτήσεις από τον Δία και τον Κρόνου πριν εξέλθει από το ηλιακό σύστημα.

 

Σε κάθε ένα από αυτά τα διαστημόπλοια υπήρχαν δύο κάμερες Vidicon, η μία με φακό εστιακού μήκους 200 χιλιοστών και η άλλη με φακό 1.500 χιλιοστών. Αυτές οι κάμερες που έμοιαζαν με σωλήνες ήταν ικανές να καταγράφουν «απόψεις και στη συνέχεια να τις μετατρέπουν σε τηλεοπτικά σήματα που θα μπορούσαν να μεταδοθούν από την τροχιά σε επίγειους σταθμούς». Τα διαστημόπλοια Voyager 1 και 2, καθώς και όλα τα άλλα διαστημόπλοια της NASA, είχαν πρόσβαση στο μεγαλύτερο και ισχυρότερο σύστημα τηλεπικοινωνιακού δικτύου στον κόσμο: Το Deep Space Network («Δίκτυο Βαθέως Διαστήματος») της NASA.

Εκκίνηση των Voyager

Στις 20 Αυγούστου 1977, το Voyager 2 εκτοξεύτηκε από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ, ακολουθούμενο από το Voyager 1 στις 5 Σεπτεμβρίου. Οι προσδοκίες για αυτή η εξερευνητική αποστολή ήταν πολύ υψηλές . Καθώς τα διαστημόπλοια, τα οποία πετούσαν με ταχύτητες που ξεπερνούσαν τα 38.000 μίλια την ώρα, θα ταξίδευαν σε αχαρτογράφητες περιοχές του ηλιακού συστήματος, οι επιστήμονες δεν ήξεραν τι να περιμένουν. Στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, οι ανακαλύψεις θα ήταν πρωτοποριακές.

Μαζί με τη συλλογή «μαγνητικών, ατμοσφαιρικών, σεληνιακών και άλλων δεδομένων», τα Voyager συνάντησαν τον Δία και τα φεγγάρια του – την Αμάλθεια, την Καλλιστώ, την Ευρώπη, τον Γανυμήδη και την Ιώ (με τα άγνωστα μέχρι τότε ενεργά ηφαίστεια) – και ανακάλυψαν δύο νέα φεγγάρια, τη Μέτη και τη Θήβα. Ανακαλύφθηκε ένας αμυδρός δακτύλιος γύρω από τον Δία και εντοπίστηκαν σημαντικές ατμοσφαιρικές αλλαγές (κάτι που δεν είχαν δείξει τα Pioneer 10 και 11). Ανακάλυψαν πέντε νέα φεγγάρια γύρω από τον Κρόνο και παρείχαν νέες πληροφορίες για τον δακτύλιο του πλανήτη.

Από τον Κρόνο, τα Voyager 1 και 2 πήραν δύο εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις. Το Voyager 2 στράφηκε προς τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα. Στον Ουρανό, ανακάλυψε 10 νέα φεγγάρια, στα οποία δόθηκαν σαιξπηρικά ονόματα. Στις 25 Αυγούστου 1989, έχοντας καλύψει 6,9 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα, το Voyager 2 έφτασε στον Ποσειδώνα, όπου ανακάλυψε έξι νέα φεγγάρια και τέσσερεις νέους δακτυλίους. Κατέγραψε εικόνες από το μεγαλύτερο φεγγάρι του Ποσειδώνα, τον Τρίτωνα – «το ψυχρότερο γνωστό πλανητικό σώμα στο ηλιακό σύστημα». Μετά από 12 χρόνια, το Voyager 2 είχε επισήμως ολοκληρώσει τον «μεγάλο γύρο» των εξωτερικών περιοχών. Μετά από περίπου 56 εκατομμύρια χιλιόμετρα έξω από το ηλιακό σύστημα, η NASA έθεσε το διαστημόπλοιο σε «λειτουργία χαμηλής ισχύος για εξοικονόμηση ενέργειας».

Ήταν πλέον καιρός για το διαστρικό διάστημα, με αποτέλεσμα η NASA να αλλάξει το όνομα του προγράμματος σε Voyager Interstellar Mission.

 

Γενικά, «τα δύο Voyager τράβηξαν πάνω από 100.000 εικόνες των εξωτερικών πλανητών, δακτυλίων και δορυφόρων, καθώς και εκατομμύρια μαγνητικές μετρήσεις, χημικά φάσματα και μετρήσεις ακτινοβολίας».

«Ένα οικογενειακό πορτραίτο»

Από αυτές τις εικόνες, μία που λήφθηκε από το Voyager 1 έχει γίνει, αναμφισβήτητα, η πιο διάσημη.

Η Ομάδα Απεικόνισης του Voyager, η οποία επέλεξε τις κάμερες Vidicon και ήταν υπεύθυνη για την οπτική απεικόνιση του προγράμματος, αποτελούνταν από πολλές κορυφαίες αστρονομικές φωνές. Ένας από τους συμμετέχοντας, ο Καρλ Σέιγκαν, με πολλές τηλεοπτικές εμφανίσεις και τη βραβευμένη με Peabody Award σειρά του PBS «Cosmos» στο ενεργητικό του, ήταν ήδη γνωστός στο ευρύ κοινό. Όταν το Voyager 1 είχε ολοκληρώσει την πτήση του γύρω από τον Ποσειδώνα, υπέβαλε ένα αίτημα: ήθελε το διαστημόπλοιο να τραβήξει ένα «οικογενειακό πορτραίτο».

Χρειάστηκαν τρεις ώρες για να ζεσταθεί η κάμερα Vidicon του διαστημοπλοίου και μέχρι τότε το σκάφος απείχε σχεδόν 4 δισεκατομμύρια μίλια από τον ήλιο. Κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας στην ιστορία, στις 14 Φεβρουαρίου 1990, το Voyager 1 τράβηξε φωτογραφίες του Ποσειδώνα, του Ουρανού, του Κρόνου, της Αφροδίτης, της Γης και του Δία. Θα χρειάζονταν περίπου δύο μήνες για να σταλούν αυτές οι εικόνες στη Γη μέσω του Deep Space Network. Όταν οι εικόνες τυπώθηκαν, μία από αυτές ήταν ακριβώς όπως είχε προβλέψει ο Σέιγκαν: μια «ωχρή μπλε κουκκίδα».

Χάρη σε αυτόν, η εικόνα της Γης από δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά έγινε παγκοσμίως γνωστή. Συχνά εξέθετε τη φωτογραφία κατά τη διάρκεια των ομιλιών του και, το 1994, εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο «Pale Blue Dot» («Ωχρή κυανή κουκκίδα»).

 

Στο βιβλίο του έγραφε: «Έχει ειπωθεί ότι η αστρονομία είναι μια ταπεινωτική και δημιουργική εμπειρία. Δεν υπάρχει ίσως καλύτερη απόδειξη της ανοησίας των ανθρώπινων πεποιθήσεων από αυτή τη μακρινή εικόνα του μικροσκοπικού μας κόσμου. Για εμένα, υπογραμμίζει την ευθύνη μας να φερθούμε πιο ευγενικά ο ένας στον άλλον και να διατηρήσουμε και να αγαπήσουμε την ‘ωχρή κυανή κουκκίδα’, το μοναδικό σπίτι που γνωρίσαμε ποτέ».

Στα επόμενα 35 χρόνια, τα Voyager 1 και 2 διέσχισαν δισεκατομμύρια μίλια, πηγαίνοντας όλο και μακριά από τη Γη, από όπου ο πλανήτης μας φαινόταν σαν μια ακόμη μικρότερη, αν όχι αόρατη, «κουκκίδα». Και τα δύο διαστημόπλοια βρίσκονται τώρα μακρύτερα από οποιοδήποτε ανθρώπινο αντικείμενο, κατευνόμενα προς το διαστρικό διάστημα (το Pioneer 10 βρίσκεται ήδη στο διαστρικό διάστημα και το Pioneer 11 θα φτάσει στο διαστρικό διάστημα το 2027).

 

Μένει να δούμε πόσο μακριά στο διάστημα θα φτάσουν τα Voyager 1 και 2 και για πόσο καιρό θα παραμείνουν σε επικοινωνία με τη Γη. Ανεξάρτητα από αυτό, το επίτευγμα της NASA και της JPL, το 1977, παραμένει εντυπωσιακό, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι οφείλεται σε σχετικά λίγους ανθρώπους που συνεργάστηκαν για μια «ωχρή κυανή κουκκίδα».

Του Dustin Bass

Η ιδέα ενός πολυσύμπαντος υποδηλώνει ότι το σύμπαν όπως το ξέρουμε είναι απλώς μέρος ενός άπειρου δικτύου συμπάντων. Αν στο παρελθόν αυτή η ιδέα ήταν προνόμιο των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας, σήμερα έχει γίνει σοβαρό αντικείμενο έρευνας κορυφαίων επιστημόνων και φυσικών.

Οι σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες προτείνουν ότι το Σύμπαν μας μπορεί να είναι ένα από πολλά άλλα σύμπαντα, καθένα από τα οποία μπορεί να χαρακτηρίζεται από διαφορετικούς φυσικούς νόμους, διαφορετικές διαστάσεις και διαφορετικές μορφές ζωής. Επιστήμονες όπως ο Στήβεν Χώκινγκ και ο Αντρέι Λίντα έχουν συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη και τη διάδοση αυτών των ιδεών, κάνοντας το πολυσύμπαν σημαντικό θέμα επιστημονικής και φιλοσοφικής έρευνας.

Ωστόσο, για να θεωρηθεί μια θεωρία επιστημονική, πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί με πείραμα ή παρατήρηση. Χωρίς μια τέτοια δυνατότητα, μια θεωρία δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες της επιστήμης. Για παράδειγμα, αν κάποιος ισχυριστεί ότι υπάρχει ένας αόρατος και άυλος δράκος στο σπίτι του, θα ήταν αδύνατο να δοκιμαστεί αυτός ο ισχυρισμός με τα υπάρχοντα επιστημονικά εργαλεία – αντιστοίχως δύσκολο είναι να δοκιμάσουμε την ιδέα ενός πολυσύμπαντος με τα εργαλεία που έχουμε σήμερα. Εάν μια ιδέα δεν μπορεί να δοκιμαστεί, δεν μπορεί να θεωρηθεί επιστημονική.

Ο Δρ Σάιμον Φρήντριχ εξηγεί στο βιβλίο του «Θεωρίες Πολυσύμπαντος: Μια Φιλοσοφική Προοπτική», που δημοσιεύτηκε από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, ότι παρόλο που δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε το πολυσύμπαν άμεσα (δηλαδή δεν μπορούμε να δούμε ή να μετρήσουμε άλλα σύμπαντα), είναι δυνατόν να δοκιμαστούν διάφορες θεωρίες που υποδηλώνουν την ύπαρξη του πολυσύμπαντος χρησιμοποιώντας επιστημονικά όργανα.

Εάν αυτές οι θεωρίες κριθούν σωστές, θα μπορούσαν να παρέχουν έμμεσα στοιχεία για την εγκυρότητα της θεωρίας του πολυσύμπαντος και να ενισχύσουν την αξιοπιστία της.

«Το καλύτερο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε», εξηγεί ο Δρ Φρήντριχ, «είναι να εντοπίσουμε πτυχές αυτών των θεωριών που τις καθιστούν ελεγχόμενες, χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις που περιορίζονται στο Σύμπαν μας. Εάν αυτές οι δοκιμές είναι επιτυχείς, θα είμαστε σε θέση να συμπεράνουμε έμμεσα την ύπαρξη και τις ιδιότητες άλλων συμπάντων που προκύπτουν από αυτά, με διάφορους βαθμούς βεβαιότητας.»

Θεωρίες

Το 1957, ο φυσικός Χιου Έβερετ πρότεινε μια θεωρία που υποδηλώνει την ύπαρξη πολυσυμπάντων για την επίλυση ενός προβλήματος στην κβαντική μηχανική που είχε προβληματίσει και τον Άλμπερτ Αϊνστάιν. Στην κλασική φυσική, από την εποχή του Ισαάκ Νεύτωνα, όλα είναι καθορισμένα και ντετερμινιστικά: αν γνωρίζετε τη θέση και τις δυνάμεις που δρουν σε ένα αντικείμενο, μπορείτε να προβλέψετε με ακρίβεια πού θα είναι στο μέλλον.

Αλλά στην κβαντομηχανική, που ασχολείται με μικρά σωματίδια, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Είναι τυχαία. Είναι αδύνατον να προβλεφθούν με ακρίβεια οι θέσεις σωματιδίων όπως τα ηλεκτρόνια και τα πρωτόνια. Μπορεί να υπάρχει μόνο 50% πιθανότητες να βρεθούν σε ένα δεδομένο σημείο. Αυτή η τυχαιότητα ενόχλησε τον Αϊνστάιν, ο οποίος είπε: «Ο Θεός δεν παίζει ζάρια».

Ο Έβερετ πρότεινε μια λύση: την «ερμηνεία των πολλών κόσμων». Σύμφωνα με αυτή την ιδέα, κάθε φορά που γίνεται μια μέτρηση σωματιδίων, όλες οι πιθανότητες υπάρχουν παράλληλα, αλλά σε ξεχωριστούς κόσμους. Δηλαδή, κατά την αναζήτηση της θέσης ενός ηλεκτρονίου, θα βρίσκεται στο σημείο Α σε ένα σύμπαν και στο σημείο Β σε ένα άλλο.

Σε κάθε σύμπαν υπάρχει και ένα «αντίγραφο» του παρατηρητή που έκανε τη μέτρηση, αλλά ο κάθε παρατηρητής θα δει το αποτέλεσμα μόνο στον δικό του κόσμο και δεν θα ξέρει ότι προέκυψε διαφορετικό αποτέλεσμα στο παράλληλο σύμπαν. Έτσι, ο κάθε θεατής θα νομίζει ότι η πραγματικότητα που βλέπει είναι η μοναδική.

Μια άλλη ιδέα, προερχόμενη από εντελώς διαφορετική κατεύθυνση, προέκυψε αφού ο θεωρητικός φυσικός Δρ Μπράντον Κάρτερ σημείωσε το 1974 ότι για να εξελιχθούν οι γαλαξίες, τα αστέρια και η ζωή, πρέπει να υπάρχει ένα σύνολο πολύ συγκεκριμένων συνθηκών. Για παράδειγμα, αν η βαρύτητα στο Σύμπαν ήταν λίγο ισχυρότερη (ή πιο αδύναμη), τότε δεν θα είχαν αναπτυχθεί γαλαξίες, αστέρια ή ζωή. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ηλεκτρομαγνητική δύναμη – μια μικρή αλλαγή στην έντασή της θα μπορούσε να διαταράξει τη σταθερότητα των πολύπλοκων ατόμων, εμποδίζοντας έτσι τον σχηματισμό ουσιών που είναι σημαντικές για τη ζωή, όπως ο άνθρακας, το οξυγόνο και το νερό.

Δεδομένου ότι η πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων ακριβών τιμών είναι πολύ μικρή, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με το πώς συνέβησαν όλα. Ο καθηγητής Γκραντ Λιούις, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο του Σύδνεϊ στην Αυστραλία, πρότεινε την ιδέα ενός πολυσύμπαντος.

Σύμφωνα με αυτήν την ιδέα, πολλά άλλα σύμπαντα εξελίχθηκαν παράλληλα με το σύμπαν που γνωρίζουμε και κάθε ένα από αυτά είχε τις δικές του φυσικές σταθερές και νόμους. Σε κάθε σύμπαν, η εξέλιξη συνέβη σύμφωνα με τους δικούς του νόμους και παραμέτρους, και δεδομένου ότι υπάρχει άπειρος αριθμός συμπάντων, είναι πολύ πιθανό ένα από αυτά να είχε ακριβώς τις τιμές που επιτρέπουν την ύπαρξη ζωής.

Η υπόθεση αυτού του σεναρίου είναι ότι στα περισσότερα άλλα σύμπαντα, όπου ισχύουν διαφορετικοί φυσικοί νόμοι, η ζωή δεν εξελίχθηκε. Αυτά τα σύμπαντα μπορεί να διήρκεσαν μόνο λίγα δευτερόλεπτα ή να επεκτάθηκαν πολύ γρήγορα για να σχηματίσουν γαλαξίες και αστέρια.

Ένα άλλο επιστημονικό ερώτημα που οδήγησε στην ιδέα ενός πολυσύμπαντος έχει να κάνει με τη δομή του σύμπαντος. Σύμφωνα με την επί του παρόντος αποδεκτή κοσμολογική αρχή, το Σύμπαν που βλέπουμε – αυτό που μπορεί να παρατηρηθεί με τηλεσκόπια – είναι λίγο πολύ ομοιογενές προς όλες τις κατευθύνσεις, δηλαδή η ύλη κατανέμεται ομοιόμορφα σε αυτό. Πώς όμως προέκυψε αυτή η κατάσταση; Το 1980, ο καθηγητής Άλαν Γκουθ του Πανεπιστημίου Κορνέλ  πρότεινε μια λύση στο πρόβλημα του «πληθωρισμού».

Σύμφωνα με τον Γκουθ  και τους συνεργάτες του, λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη το Σύμπαν πέρασε από μια φάση επιταχυνόμενης διαστολής, με ταχύτητες που υπερέβαιναν την ταχύτητα του φωτός. Το Σύμπαν που παρατηρούμε σήμερα ξεκίνησε με όγκο μικρότερο ενός πρωτονίου και σχεδόν αμέσως επεκτάθηκε στο μέγεθος ενός γηπέδου ποδοσφαίρου.

Από τότε, για 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, το Σύμπαν συνέχισε να διαστέλλεται με πιο αργό ρυθμό μέχρι να φτάσει στο σημερινό του μέγεθος. Η διαστολή του Σύμπαντος περιγράφεται μερικές φορές ως ένα φύλλο χαρτιού που τεντώνεται προς όλες τις κατευθύνσεις μέχρι να ισιώσει εντελώς – αυτή είναι μια περιγραφή που εξηγεί γιατί το Σύμπαν μας φαίνεται τόσο ομοιόμορφο και λείο.

Αργότερα, με βάση διάφορες εξισώσεις, διατυπώθηκαν υποθέσεις ότι σε ορισμένες περιοχές του Σύμπαντος αυτός ο πληθωρισμός μπορεί να μην έχει τελειώσει. Έτσι, δημιουργήθηκε η θεωρία του «αιώνιου κοσμολογικού πληθωρισμού».

Εάν όντως υπάρχει τέτοιος πληθωρισμός, τότε είναι πολύ πιθανό ορισμένα μέρη του σύμπαντος να σταματήσουν τη διαδικασία απλώματος, ενώ άλλα να τη συνεχίσουν, δημιουργώντας έτσι ξεχωριστές ‘φυσαλίδες’ μέσα στο σύμπαν.

Σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της ιδέας, τέτοιες φυσαλίδες μπορούν να σχηματιστούν σε διαφορετικές περιοχές του διαστελλόμενου σύμπαντος, καθεμία από τις οποίες αντιπροσωπεύει ένα ξεχωριστό σύμπαν.

Αυτό που είναι ενδιαφέρον για τη θεωρία του σύμπαντος των φυσαλίδων είναι ότι παρέχει έμμεσα στοιχεία για την ύπαρξή τους. Η καθηγήτρια Χιράνυα Πέιρις του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ  προτείνει τη μελέτη της «κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου» – έναν τύπο ακτινοβολίας που εκλύεται από τη Μεγάλη Έκρηξη και φτάνει σε εμάς από όλο το σύμπαν. Εάν υπήρχαν συγκρούσεις μεταξύ των συμπάντων στο παρελθόν, θα είχαν ίσως αφήσει «ίχνη» σε αυτή την ακτινοβολία, τα οποία θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε ως μικρές αλλαγές σε ορισμένες περιοχές της ακτινοβολίας.

Σε μελέτη του 2011, η καθηγήτρια Πέιρις και οι συνεργάτες της βρήκαν τέσσερεις τέτοιες περιοχές. Μια από αυτές, που ονομάζεται «ψυχρό σημείο», τραβά περισσότερο την προσοχή. Πρόκειται για μια σχετικά μεγάλη περιοχή στον ουρανό (πάνω από το νότιο ημισφαίριο), όπου η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου έχει σχετικά χαμηλή θερμοκρασία.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Ντιράμ  έχουν προτείνει ότι θα μπορούσε να είναι τα απομεινάρια μιας σύγκρουσης μεταξύ των συμπάντων. Για να το καταλάβουμε αυτό σίγουρα, λέει η καθηγήτρια Πέιρις, πρέπει να μάθουμε περισσότερα για τη φυσική τέτοιων συγκρούσεων – ένας σημαντικός τομέας έρευνας τα τελευταία χρόνια.

Πολλές κρυφές διαστάσεις

Άλλες θεωρίες που υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός πολυσύμπαντος επισημαίνουν την πιθανότητα να υπάρχουν σύμπαντα σε κρυφές διαστάσεις που είναι μεν κοντά μας, αλλά δεν είναι ορατές στο ανθρώπινο μάτι. Μία από τις κορυφαίες θεωρίες για αυτό το ζήτημα είναι η θεωρία των χορδών, η οποία αναπτύχθηκε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.

Η θεωρία των χορδών προσφέρει έναν νέο τρόπο εξέτασης των στοιχειωδών σωματιδίων: αντί να τα βλέπει ως μικροσκοπικά, χωρίς νόημα και αδιάστατα (μήκος, πλάτος και ύψος), τα περιγράφει ως δονούμενες «χορδές» με τη διάσταση του μήκους.

Η θεωρία των χορδών χρησιμοποιεί περίπλοκα μαθηματικά για να εξηγήσει τις δονήσεις αυτών των χορδών και τις δυνάμεις που δρουν μεταξύ τους. Κάποια στιγμή, οι ιδρυτές της θεωρίας συνειδητοποίησαν ότι για να είναι σωστά τα μαθηματικά της θεωρίας των χορδών και να μπορούν να περιγράψουν όλες τις δυνάμεις και τα σωματίδια που γνωρίζουμε, χρειάζονταν περισσότερες διαστάσεις.

Έτσι, η θεωρία προτείνει ότι το Σύμπαν μας περιέχει περισσότερες διαστάσεις από όσες γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε τρεις διαστάσεις (μήκος, πλάτος και ύψος) και μια ακόμη (χρόνος) – συνολικά τέσσερεις διαστάσεις. Αλλά σύμφωνα με τη θεωρία των χορδών, το σύμπαν μας έχει τουλάχιστον δέκα διαστάσεις, έξι από τις οποίες είναι τόσο μικρές που δεν μπορούμε να τις δούμε.

Για να καταλάβετε πώς μοιάζει μια τόσο μικροσκοπική διάσταση, μπορείτε να φανταστείτε ένα μακρύ τεντωμένο σχοινί. Από μακριά, το σχοινί μοιάζει με μια λεπτή ευθεία γραμμή και αν κάποιος προσπαθήσει να περπατήσει πάνω του, μπορεί να κινηθεί μόνο προς δύο κατευθύνσεις – προς τα εμπρός ή προς τα πίσω – που σημαίνει ότι το σχοινί μοιάζει σαν να έχει μία διάσταση.

Αλλά αν κοιτάξουμε από πιο κοντά, για παράδειγμα, από την άποψη ενός μυρμηγκιού που περπατά κατά μήκος ενός σχοινιού, θα δούμε ότι το σχοινί δεν είναι μόνο μακρύ, αλλά και φαρδύ, και το μυρμήγκι μπορεί να κινηθεί σε αυτό όχι μόνο προς τα εμπρός και προς τα πίσω, αλλά και πάνω, κάτω, ακόμα και γύρω του.

Ομοίως, οι επιπλέον διαστάσεις που περιγράφονται από τη θεωρία των χορδών είναι κρυμμένες από εμάς, και όταν τις εξετάζουμε από μακριά (σε σχέση με τη μικροσκοπική κλίμακα αυτής της διάστασης), δεν μπορούμε να τις παρατηρήσουμε.

Η σύνδεση μεταξύ της θεωρίας των χορδών και της ιδέας ενός πολυσύμπαντος είναι ότι μπορεί να υπάρχουν άλλα πράγματα σε αυτές τις διαστάσεις, όπως ενέργειες, σωματίδια ή ακόμα και ολόκληρα σύμπαντα που έχουν διαφορετικούς φυσικούς νόμους. Δεν μπορούμε να δούμε ή να αισθανθούμε αυτά τα σύμπαντα επειδή υπάρχουν σε διαστάσεις πέρα ​​από τις αισθήσεις μας, αλλά τα μαθηματικά της θεωρίας των χορδών υποδηλώνουν ότι η ύπαρξή τους είναι πιθανή.

Συνοψίζοντας, προκειμένου οποιαδήποτε από τις αναφερόμενες θεωρίες να χρησιμεύσει ως έμμεση απόδειξη για την εγκυρότητα της θεωρίας του πολυσύμπαντος και να ενισχύσει την εμπιστοσύνη σε αυτήν, πρέπει να αποδειχθεί – αλλά είμαστε ακόμη μακριά από αυτό.

Εντούτοις, αξίζει να θυμηθούμε ότι έχουν υπάρξει πολλές θεωρίες που δεν έγιναν αποδεκτές μέχρι να βρεθούν στοιχεία που να υποστηρίζουν την ύπαρξή τους.

Για παράδειγμα, έναν αιώνα πριν, δεν γνωρίζαμε ακόμα για την ύπαρξη άλλων γαλαξιών μέχρι που ο Έντουιν Χαμπλ  ανακάλυψε το 1923 ότι ο Γαλαξίας μας δεν ήταν ο μόνος γαλαξίας. Επιπλέον, για χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι πίστευαν ότι η Γη βρισκόταν στο κέντρο του σύμπαντος και τα πάντα περιστρέφονταν γύρω της, μέχρι που τον 16ο αιώνα, χάρη στο έργο του Κοπέρνικου, του Κέπλερ και του Γαλιλαίου, συνειδητοποιήσαμε ότι ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο του ηλιακού μας συστήματος και οι πλανήτες κινούνται γύρω του.

Μόνο τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες διατύπωσαν την υπόθεση ότι περίπου το 95% του Σύμπαντος αποτελείται από «σκοτεινή ύλη» και «σκοτεινή ενέργεια» – στοιχεία που δεν μπορούν να παρατηρηθούν άμεσα και είναι πολύ διαφορετικά από την ύλη και την ενέργεια που γνωρίζουμε. Οι μαύρες τρύπες επίσης δεν είναι άμεσα ορατές, αλλά έχουν αναπτυχθεί πειραματικές τεχνικές και μέθοδοι για να επιβεβαιώσουν την ύπαρξή τους.

Κάθε μία από αυτές τις ανακαλύψεις δείχνει ότι το Σύμπαν είναι πολύ πιο περίπλοκο από ό,τι πιστεύαμε και είναι πολύ πιθανό ότι στο μέλλον θα υπάρξουν στοιχεία για τη θεωρία του Πολυσύμπαντος ή άλλες θεωρίες που θα εμβαθύνουν την κατανόησή μας για τη φύση του Σύμπαντος και τη φύση πέρα ​​από αυτήν.

Της Rakefet Tavor

Μετά από ένα εξαιρετικά παρατεταμένο ταξίδι, διάρκειας περίπου δέκα μηνών, δύο αστροναύτες της NASA επέστρεψαν ασφαλώς στη Γη το βράδυ της 18ης Μαρτίου. Η κάψουλα Freedom της SpaceX προσθαλασσώθηκε στα ήρεμα νερά του Κόλπου του Μεξικού, πλησίον των ακτών της πολιτείας της Φλόριντα, σε μία ιδιαίτερα θεαματική προσγείωση που έκλεισε έναν κύκλο σχεδόν ενός έτους παραμονής στο διάστημα.

Η επιστροφή ξεκίνησε λίγο μετά τη 1 τα ξημερώματα της ίδιας ημέρας από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), ενώ λίγο μετά τις 5 το απόγευμα η κάψουλα ενεργοποίησε τους κινητήρες επανεισόδου, βγαίνοντας από την τροχιά. Ακολούθησε η χαρακτηριστική στιγμή πλήρους σιγής στις επικοινωνίες, όταν στις 5:44 μ.μ. οι αστροναύτες εισήλθαν στη φάση της επανεισόδου στην ατμόσφαιρα της Γης.

Η εντυπωσιακή προσθαλάσσωση που έκοψε την ανάσα

Η εικόνα ήταν εντυπωσιακή από κάθε πλευρά: λίγα λεπτά πριν τις 6, οι πρώτες εικόνες της Freedom, που «έσκιζε» την ατμόσφαιρα με φωτεινή ουρά πλάσματος, καταγράφηκαν από αεροσκάφος που πετούσε σε μεγάλο ύψος. Λίγο αργότερα, τα αλεξίπτωτα άνοιξαν, επιβραδύνοντας την ταχύτητα της κάψουλας από τα 600 χλμ./ώρα σε περίπου 25 χλμ./ώρα, προκαλώντας ενθουσιασμό στο κέντρο ελέγχου της SpaceX.

Στις 5:58 μ.μ. η καμπίνα έφτασε απαλά στα νερά του Κόλπου, με τον αστροναύτη και κυβερνήτη της αποστολής Νικ Χεγκ να δηλώνει τόσο στους συναδέλφους όσο και στο κέντρο ελέγχου: «Τι συναρπαστικό ταξίδι! Η κάψουλα είναι γεμάτη από πλατιά χαμόγελα!».

 

Μία αποστολή που γράφει τον επίλογό της

Μαζί με τον κυβερνήτη Νικ Χεγκ και τον Ρώσο κοσμοναύτη Αλεξάντερ Γκορμπούνοφ, επέστρεψαν οι βετεράνοι αστροναύτες της NASA Μπουτς Γουίλμορ και Σούνι Γουίλιαμς, οι οποίοι είχαν επιλεγεί αρχικά για ένα οκταήμερο ταξίδι στο διάστημα με τη Starliner της Boeing. Ωστόσο, λόγω αλλαγών στο πρόγραμμα της αποστολής, παρέμειναν στο διάστημα συνολικά σχεδόν δέκα μήνες, συμμετέχοντας ενεργά στην 72η επιστημονική αποστολή του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού.

Τέλος εποχής για τις προσθαλασσώσεις στη Φλόριντα

Η επιστροφή αυτή είχε ακόμα μια ξεχωριστή σημασία, καθώς ήταν η τελευταία που διεξήχθη με προσθαλάσσωση στα νερά της Φλόριντα. Ξεκινώντας από αυτό το καλοκαίρι, όπως ανακοίνωσαν αξιωματούχοι της NASA, όλες οι επόμενες επιστροφές επανδρωμένων αποστολών με κάψουλα Crew Dragon της SpaceX θα πραγματοποιούνται αποκλειστικά στις ακτές της Νότιας Καλιφόρνιας, ανοίγοντας νέο κεφάλαιο στη διαστημική ιστορία.

Η αστροναυτική κοινότητα και οι φίλοι των διαστημικών εξερευνήσεων παρακολούθησαν συγκινημένοι αυτήν την τελευταία επανείσοδο στα ζεστά νερά της ανατολικής ακτής, περιμένοντας ήδη την επόμενη συναρπαστική εκτόξευση και επιστροφή στη Γη.

Η τελευταία αποστολή της Εθνικής Υπηρεσίας Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA) στο φεγγάρι είναι καθ’ οδόν, δίνοντας καθώς έφευγε ένα έντονο φως στον ουρανό της Φλόριντα λίγο μετά τη δύση του ηλίου, στις 26 Φεβρουαρίου.

Το σεληνιακό όχημα προσεδάφισης Athena της Intuitive Machines απογειώθηκε από το Pad 39A του Διαστημικού Κέντρου Κένεντι στη Φλόριντα πάνω σε έναν πύραυλο SpaceX Falcon 9, στις 19:16 τοπική ώρα. Το σεληνιακό όχημα προσεδάφισης πέτυχε καθαρό διαχωρισμό από τον πύραυλο Falcon στις 20:01. Θα χρειαστεί περίπου μια εβδομάδα για να φτάσει στη Σελήνη για μια προγραμματισμένη προσγείωση κοντά στο νότιο πόλο της, στις 6 Μαρτίου.

Ο προορισμός του Athena είναι ένα σεληνιακό οροπέδιο μόλις 150 χιλιόμετρα μακριά από τον νότιο πόλο που ονομάζεται Mons Mouton – η πιο μακρινή νότια σεληνιακή προσγείωση στην αμερικανική ιστορία. Το Mons Mouton είναι ένα από τα πιθανά σημεία προσγείωσης για την αποστολή Artemis III.

Με την επίσημη ονομασία IM-2, η αποστολή του Athena είναι η δεύτερη από τις σεληνιακές αποστολές της Intuitive Machines, μετά από μια προσεδάφιση με όνομα Odysseus πριν από λίγο περισσότερο από ένα χρόνο. Το IM-2 είναι επίσης το πιο πρόσφατο παράδειγμα των προσπαθειών της NASA Commercial Lunar Payload Services (CLPS) για να τεθούν οι βάσεις για μια εμπορική σεληνιακή οικονομία ως μέρος του μεγαλύτερου προγράμματος Artemis για τη μετάβαση ανθρώπων στη Σελήνη για παραμονή μεγάλου διαστήματος.

Το IM-2 θα πραγματοποιήσει μια αποστολή 10 ημερών στην Σελήνη, δοκιμάζοντας νέες τεχνολογίες και συλλέγοντας περισσότερα δεδομένα απαραίτητα για την επίτευξη των στόχων της Artemis και της CLPS.

Το Athena θα πάει στο φεγγάρι με πολλά διαφορετικά επιστημονικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου ενός τρυπανιού και μιας συστοιχίας αντανακλαστών, που θα βοηθήσουν μελλοντικά διαστημόπλοια δίνοντας ένα μόνιμο σημείο αναφοράς στην επιφάνεια της Σελήνης, ένα μικρό ρόβερ και ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος που θα λειτουργεί με πυραύλους που ονομάζεται Grace. Αποκαλείται και χόπερ (hopper = πηδηχτό) λόγω του τρόπου πτήσης του που μοιάζει με άλματα, καθώς μετακινείται από σημείο προσγείωσης σε σημείο προσγείωσης.

Η κύρια αποστολή του Grace θα είναι να λάβει επιστημονικές αναγνώσεις μέσα από μια μονίμως σκιασμένη περιοχή σε έναν κοντινό κρατήρα, και να δοκιμάσει να πετάξει ένα drone στη Σελήνη.

Ο Μαρκ Θόρνμπλομ, αναπληρωτής διευθυντής προγράμματος για την τεχνική ενσωμάτωση του προγράμματος Game Changing Development (GCD) της NASA, συνέκρινε το χόπερ με τα παραδοσιακά τροχοφόρα ρόβερ [οχήματα ανωμάλου εδάφους] κατά τη διάρκεια της τηλεοπτικής κάλυψης της NASA πριν από την εκτόξευση.

«Πρέπει να μπούμε σε αυτά τα πιο δυσπρόσιτα μέρη», είπε. «Σε αυτή την περίπτωση, θέλουμε να φτάσουμε στον πάτο ενός κρατήρα. Θέλουμε να μπούμε σε εκείνες τις μόνιμα σκιασμένες περιοχές όπου πιστεύουμε ότι υπάρχουν πόροι, νερό και άλλα πτητικά, που μπορούμε να τα εξάγουμε και να τα χρησιμοποιήσουμε, και έτσι ένα τροχήλατο ρόβερ δεν θα ήταν πρακτικό […] αν σκεφτεί κανείς να κατεβεί από αυτές τις απότομες πλαγιές, πάνω σε εκείνες τις ακμές απότομων βράχων, σε αυτές τις ακραίες θερμοκρασίες και μετά να ανέβει πάλι».

Το όχημα Athena θα είναι επίσης εξοπλισμένο με το πρώτο κυψελοειδές δίκτυο 4G LTE στη Σελήνη που παρέχεται από τη Nokia για τη σύνδεση του οχήματος με το ρόβερ και το χόπερ. Τα συστήματα σεληνιακών δικτύων της Nokia θα ενημερωθούν περαιτέρω για την αποστολή Artemis III της NASA, η οποία θα είναι η πρώτη αποστολή για προσγείωση ανθρώπων στη Σελήνη μετά το Apollo 17.

«Η Nokia έχει κάνει μια φανταστική δουλειά καθώς πήρε τις επίγειες τηλεπικοινωνίες της για δίκτυα γονιδίων που συνδέουν δισεκατομμύρια ανθρώπους και συσκευές κάθε μέρα και τις μετέτρεψε για το διάστημα και πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές αποστολές Artemis και σε μελλοντική ανθρώπινη παρουσία στη Σελήνη και τον Άρη και πέρα», είπε ο Θόρνμπλομ.

Το Lunar Trailblazer της NASA θα είναι επίσης επί του σκάφους, παραμένοντας σε σεληνιακή τροχιά και χαρτογραφώντας την κατανομή διαφορετικών μορφών νερού στο φεγγάρι.

Αυτή ήταν η 24η εκτόξευση για την SpaceX μέχρι στιγμής φέτος.

Η NASA βρίσκεται σε διαστημική κούρσα με την κομμουνιστική Κίνα, για να είναι η πρώτη που θα δημιουργήσει μόνιμη ανθρώπινη παρουσία στον σεληνιακό νότιο πόλο.

Η πρώτη επανδρωμένη αποστολή του προγράμματος Artemis της NASA, Artemis II, πρόκειται να ξεκινήσει τον Απρίλιο του 2026 για να πραγματοποιήσει μια πτήση γύρω από τη Σελήνη.

Του TJ Muscaro