Ελλάδα

Δωρεάν διαδικτυακό σεμινάριο με τίτλο «Όλες οι αλλαγές στα εργασιακά με το νέο νόμο 5053/2023» διοργανώνει το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών την επόμενη Τρίτη 17 Οκτωβρίου 2023 και ώρα 16:30.

Εισηγητές του σεμιναρίου θα είναι οι Δεσπότης Αντώνης, οικονομολόγος Α.Ε.Ι. τομέα Διοίκησης Επιχειρήσεων, σύμβουλος εργασιακών σχέσεων και Γαλανοπούλου Χαραλαμπία, τ. προϊσταμένη διεύθυνσης Προγραμματισμού και Συντονισμού Επιθεώρησης Εργασιακών Σχέσεων του Σ.ΕΠ.Ε..

Η θεματολογία που θα αναπτυχθεί στο διαδικτυακό σεμινάριο, αφορά στις αλλαγές στα εργατικά θέματα με βάση τον Ν.5053/20 και είναι η εξής:

* Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ης Ιουνίου 2019 για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ελλάδα.

* Ενημέρωση εργαζόμενων για τους ουσιώδεις όρους της σύμβασης ή σχέσης εργασίας.

* Παράλληλη απασχόληση.

* Ελάχιστη προβλεψιμότητα της εργασίας – προστατευτικά μέτρα.

* Υποχρεωτική κατάρτιση εργαζομένων.

* Προστασία από την απόλυση και βάρος της απόδειξης.

* Καταγγελία σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου χωρίς προειδοποίηση και χωρίς αποζημίωση απόλυσης.

* Ανάρτηση βασικών όρων εργασίας και ατομικής σύμβασης εργασίας στο Πληροφορικό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ – Ηλεκτρονική υπογραφή.

* Καταχώριση ωραρίων και υπερωριών στο Πληροφορικό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ από επιχειρήσεις που έχουν ενταχθεί στην ψηφιακή κάρτα εργασίας.

* Πρόστιμα για την υποδηλωμένη εργασία σε επιχειρήσεις που υπάγονται στην ψηφιακή κάρτα εργασίας.

* Υποβολή στο ΠΣ-ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ λύση της σύμβασης εργασίας.

* Απασχόληση την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας.

* Απασχόληση την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις που δεν είναι εκ φύσεως συνεχούς λειτουργίας και εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας.

* Απασχόληση εργαζομένων κατά την ημέρα Κυριακή και ημέρες αργίας.

* Διευθέτηση χρόνου εργασίας μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου.

* Προστασία δικαιώματος στην εργασία.

* Τριετίες -τροπολογία για το «ξεπάγωμα».

Η συμμετοχή είναι δωρεάν και οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να πραγματοποιήσουν την εγγραφή τους στον ακόλουθο σύνδεσμο.

Στις εργασίες της τριμερούς Συνόδου Κορυφής Ελλάδας – Βουλγαρίας – Ρουμανίας συμμετείχε χθες Δευτέρα ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας, συνοδεύοντας τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στη Βάρνα της Βουλγαρίας.

Ο νέος Σιδηροδρομικός Εμπορευματικός Διάδρομος «Βαλτικής Θάλασσας – Εύξεινου Πόντου – Αιγαίου Πελάγους» τέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων, που πραγματοποίησε ο κος Σταϊκούρας, στο πλαίσιο των επαφών του, ενώ συμμετείχε σε ομάδα εργασίας με την επίτροπο Μεταφορών της ΕΕ Adina – Ioana Vălean, κλιμάκιο εκπροσώπων της κυβέρνησης της Βουλγαρίας, που αποτελούνταν από τον υπουργό Οικονομικών, Assen Vassilev, τον υπουργό Μεταφορών και Επικοινωνιών, Georgi Gvozdeykov, τον υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης Andrey Tzekov και τον Ρουμάνο υπουργό Μεταφορών και Υποδομών Sorin – Mihai  Grindeanu.

Ειδικότερα, όπως έκανε, γνωστό, μετά το πέρας των εργασιών ο κος Σταϊκούρας:

«Συζητήσαμε για την προοπτική και τις προϋποθέσεις υλοποίησης του νέου Σιδηροδρομικού Εμπορευματικού Διαδρόμου “Βαλτικής Θάλασσας – Ευξείνου Πόντου – Αιγαίου Πελάγους”, στο πλαίσιο του νέου Ευρωπαϊκού Διαδρόμου Μεταφορών, με στόχο ένα βιώσιμο, πολυτροπικό δίκτυο μεταφορών, που συνδέει την Ελλάδα με τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Σλοβακία, τη Πολωνία, τη Λιθουανία, τη Λετονία, και την Εσθονία, με προοπτική να προαχθούν συνδέσεις με τη Μολδαβία.

»Σε αυτή την κατεύθυνση, μιλήσαμε:

α) Για το έργο της ανάπτυξης της Σιδηροδρομικής Σύνδεσης “Θεσσαλονίκη – Καβάλα – Αλεξανδρούπολη – Μπουργκάς – Βάρνα – Ρούσε”, με τα έργα στη νέα γραμμή “Θεσσαλονίκη – Καβάλα – Τοξότες” και την αναβάθμιση του τμήματος “Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο”

β) Για ένα Μνημόνιο συνεργασίας για ανάπτυξη ενός πολυτροπικού διαδρόμου μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας

γ) Για τις λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ – Ουκρανίας, μετά από την αξιοποίηση ελληνικών λιμανιών, κυρίως αυτού της Αλεξανδρούπολης.»

«… Πίσω από τις δύο κεντρικές αγορές στα στενά δρομάκια του Γκαζιού, όπου άλλοτε γινόταν εμπόριο χασίς και σάρκας, βασιλεύει τώρα βαθιά ησυχία. Η παλιά συνοικία μοιάζει σχεδόν με νεκρούπολη. Μια λυπημένη γρηούλα, τσαπατσούλα, με τα λιγδωμένα μαλλιά της άνω – κάτω, σέρνεται πηγαίνοντας να ψωνίσει, σαν να πήγαινε στην ίδια της την κηδεία […] Εδώ αναστενάζουνε οι πέτρες και οι ιδέες κι από τη σκόνη σταματάει σχεδόν η αναπνοή των ανθρώπων, εδώ στα προπύλαια του Γκαζιού, στη σκονισμένη νεκρούπολη…» – Εφ. «Ελευθερία», 15/10/1961.

Ο -αείμνηστος πλέον- λογοτέχνης και δημοσιογράφος Μίνως Αργυράκης περιγράφει τα πέριξ τού άλλοτε ζωηρού Γκαζιού. Η γειτονιά του εργοστασίου, που κάποτε, στο δεύτερο μισό του 19ου αι. και για κάμποσο καιρό από τον 20ό συντηρούσε νοικοκυραίους, γυρολόγους, πόρνες και εμπόρους «πάσης φύσεως», βιώνει την απόλυτη αποκαθήλωση και προκαλεί θλίψη. Γιατί, βλέπεις, τότε που οι ανάγκες της ζωής δεν απαιτούσαν κάτι περισσότερο από μία υποφερτή καθημερινότητα με γεμάτο τσουκάλι, ο καθείς πορευόταν με τον δικό του τρόπο και δεν πολυενοχλούσε τον πλαϊνό.

Σε μία έξαρση του αστείρευτου ποιητικού οίστρου του, ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης θα διηγηθεί: «Αγνοώ τελείως τι είναι το Γκάζι. Αλλά θυμάμαι την ευχάριστη ταραχή μου όταν περνούσα κοντά στη μαντρωμένη περιοχή του […] Θυμάμαι τις αποθήκες και τα κελάρια που μύριζαν αράχνες και γκάζι. Αυτή η μυρωδιά μού θυμίζει πάντα τη λαθραία είσοδο των ναυτών ή των στρατιωτών, για να συναντήσουν τη Ζαμπέτα, την Κατίνα και την Αφροδίτη, όταν απουσίαζαν τ΄ αφεντικά και τα μικρά παιδιά δεν καταλάβαιναν τίποτε, όταν οι δούλες μετατρέπονται για λίγες ώρες σε… ιερόδουλες».

Περιδιάβαζες τότε τον τόπο και «σκόνταφτες» σε χαμόσπιτα με μπουγάδες απλωμένες στα στενά δρομάκια, νοικοκυρές καθισμένες στ’ ασβεστωμένα κεφαλόσκαλα με τον απογευματινό τούρκικο στο χέρι, ξεσαλωμένα πιτσιρίκια που πηδούσαν με μανία μισοχαλασμένες μάντρες και λακκούβες γεμάτες βρόμικο νερό, κορίτσια ολόδροσα που σήκωναν τη φούστα επιδεικνύοντας την… πραμάτεια τους στον περαστικό ξένο και τις Κυριακές, καχεκτικές και μπαμπάτσικες φοραδίτσες προς πώληση που περίμεναν τον πελάτη στο περίφημο γαϊδουροπάζαρο της οδού Ιάκχου. Ύστερα, το φωταέριο καταργήθηκε, το εργοστάσιο έκλεισε, η γειτονιά μαράζωσε, έχοντας στο μεταξύ μεγαλώσει γενιές παιδιών.

Μια νέα συνοικία γεννιέται…

Αθήνα, δεύτερο μισό του 19ου αι. Σαν μάννα εξ ουρανού υποδέχεται η νέα πρωτεύουσα τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των ξένων κεφαλαιούχων. Η Αθήνα, η Ελλάδα ολόκληρη, δεν είναι παρά ένα μεγάλο χωριό που τρεκλίζει στα πρώτα του βήματα προς τον δυτικό πολιτισμό, φορώντας ακόμα τα «τερλίκια» (τουρκ. terlik-παντόφλα) των πάλαι ποτέ κραταιών Οθωμανών. Ένα εντυπωσιακό επενδυτικό βήμα στη νεότευκτη ελληνική πρωτεύουσα έχει κάνει το 1852 η εταιρεία A. Wrampe & Co ιδρύοντας, στην περιοχή της Πειραιώς, μεγάλο εργοστάσιο μεταξιού και ανοίγοντας την πόρτα του παρθένου τόπου σε όλες τις τεχνολογικές καινοτομίες της Δύσης. Αυτή την εποχή η Αθήνα -και όχι μόνον- φωτίζεται με λαδοφάναρα. Τοποθετημένα στην κορυφή ενός σιδερένιου στύλου, όπως περιγράφει ο ιστορικός Ελευθέριος Σκιαδάς, «χρησιμεύουν ως φάρος για τους ηρωικούς διαβάτες, που ριψοκινδυνεύουν τις νύχτες στα σοκάκια και τα καλντερίμια της πόλης». Η ύπαρξή τους είναι άμεσα συνδεδεμένη με τους φανοκόρους, που πληρώνονται από το κράτος για να τα ανάβουν με τη δύση του ηλίου και να τα σβήνουν με την ανατολή. Καθώς μάλιστα εξηγεί στα κατάστιχά του, ο δήμαρχος Αθηναίων, Δ. Γ. Σκουζές, ο φανοκόρος δεν είναι κανένας αμόρφωτος άνθρωπος… Κάθε άλλο. Επειδή η δουλειά αυτή γίνεται το σούρουπο όταν ανάβει τους φανούς και τα ξημερώματα όταν τους σβήνει και μένει έτσι ελεύθερη όλη η μέρα, έχουν φροντίσει κι έχουν τοποθετήσει παιδιά πτωχών οικογενειών ή επαρχιωτόπουλα, που σπουδάζουν στο γυμνάσιο ή το πανεπιστήμιο…

Γεννημένος στα χρόνια του Όθωνα, ο Γεώργιος Δροσίνης περιγράφει τα μικράτα του: «Από το παράθυρο προσμέναμε κάθε βράδυ μόλις άρχιζε να σκοτεινιάζει να ιδούμε και το άναμμα του μεγάλου κρεμαστού φαναριού του δρόμου». Κι έπειτα «…ψηλά στο πλάι της καμαρωτής εξώπορτας κρέμονταν ένα μεγάλο φανάρι από μακρύ σιδερένιο κοντάρι καρφωμένο στον τοίχο και κάθε βράδυ ερχόταν και ένας άνθρωπος ψηλός, αμίλητος, κουκουλωμένος σα μάγος του παραμυθιού, μ’ ένα μακρύ σίδερο στα χέρια κι ένα τενεκεδένιο ροΐ γεμάτο λάδι. Με το σίδερο ξεγάντζωνε και κατέβαζε το φανάρι και αφού το γέμιζε λάδι και το καθάριζε με ένα πανί, το άναβε και το ανέβαζε πάλι ψηλά για να φέγγει τον δρόμο… ».

Όχι ότι διαφέρουν πολύ οι άλλες χώρες της Ευρώπης. Κάπως έτσι φωτίζουν κι εκείνες τις νύχτες τους. Άλλωστε, η βιομηχανική παραγωγή φωταερίου στην Αγγλία και τη Γαλλία, όπου άλλωστε έχει ανιχνευτεί και η δυνατότητα καύσιμου αερίου από οργανικές ουσίες, όπως το κάρβουνο ή το ξύλο, έχει ξεκινήσει στο γύρισμα του αιώνα με μικρές μονάδες που εγκαθίστανται πρώτα σε μεγάλα εργοστάσια, παρέχοντάς τους φως και θερμότητα για τη διαδικασία παραγωγής. Ώσπου να δημιουργηθούν οι εγκαταστάσεις φωταερίου για τις ανάγκες των οικιστικών ιστών θα περάσουν δεκαετίες. Το 1821 φωτίζονται οι βρετανικές πόλεις-κόμβοι και σε πέντε χρόνια το φωταέριο απλώνεται σε όλη τη γηραιά Αλβιώνα. Μία περίπου αντίστοιχη διαδρομή ακολουθεί και στη Γαλλία. Στις δεκαετίες που θα περάσουν, το φωταέριο σαν μεταδοτική νόσος θα διατρέξει την ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και την αμερικανική, και κάποτε θα έρθει και η σειρά της Ελλάδας.

Το 1862, απέναντι από το αρχαίο κοιμητήριο του Κεραμεικού, στον δρόμο που συνδέει την Αθήνα με το λιμάνι της, τον Πειραιά, καπνίζει το πρώτο φουγάρο του εργοστασίου φωταερίου της χώρας. Η μονάδα σύντομα θα μετατραπεί σε πυρήνα μίας πολύβουης κυψέλης προσφύγων ντόπιων και ξένων, που έρχονται στην πρωτεύουσα για να στήσουν εδώ τη ζωή τους και να προκόψουν. Πιάνουν δουλειά στο εργοστάσιο και χτίζουν σε κοντινή απόσταση τα φτωχικά τους. Το φωταέριο, αυτό που αργότερα θα ονομαστεί «γκάζι» και έχει ήδη ανοίξει την πόρτα για τη δημιουργία ταπεινών εργατικών σπιτιών γύρω του (Γκαζοχώρι), έρχεται ν΄ αποκρυσταλλώσει τη βιομηχανική ταυτότητα της περιοχής, το πρώτο στίγμα της οποίας έδωσε νωρίτερα το μεταξουργείο. Ο τόπος θ΄ ακολουθήσει τη μοίρα του… Μόλις πέντε χρόνια από τη δημιουργία του εργοστασίου φωταερίου, στα 200 μέτρα ολόγυρά του αναπτύσσεται μία ζώνη μικρών κατασκευαστικών μονάδων, κυρίως κεραμοποιείων. Προσελκύονται από την ευκολία που τους παρέχει το γειτονικό φωταέριο: φωτισμό και θέρμανση.

«…Στη γωνία της οδού Περσεφόνης μια μεγάλη καφασοποιία. Στο πεζοδρόμιο οι εργάτες κάθονται κατάχαμα, φοράνε καπέλα χάρτινα από εφημερίδες , σκύβουνε, καρφώνουνε, φτιάχνουνε καινούργια κασόνια…».

Με τον καιρό, η ζωή προσαρμόζεται στη χρήση του γκαζιού. Και ο κοινόχρηστος φωτισμός, αντίστοιχα. Η πρωτεύουσα έχει πια αποκτήσει φανούς, που στη βάση τους συνδέονται με το δίκτυο. Στα νέα δεδομένα ασφαλώς καλούνται να ανταποκριθούν και οι φανοκόροι («γκαζιέρηδες» επί το λαϊκότερον). Τα πιο… ζόρικα γκαζοφάναρα βρίσκονται στις εκτεθειμένες διασταυρώσεις των οδών Ορφέως & Δεκελέων, Πειραιώς & Ρουφ και Κωνσταντινουπόλεως & Ιεράς Οδού. Είναι που τόσο όταν φυσάει δυνατός αέρας (φαινόμενο όχι σπάνιο στην Αθήνα), όσο και στους βαρείς χειμώνες, που το τζάμι παγώνει, η αφή του φωτός δεν είναι εύκολη υπόθεση. Μόλις ο φανοκόρος πλησιάζει το γυαλί με το αναμμένο στουπί, εκείνο σπάει με πάταγο… Ο γκαζιέρης «περί λύχνων αφάς», όπως περιγράφει χαρακτηριστικά στο «Η Αθήνα που έφυγε» ο δήμαρχος Σκουζές, κρατώντας στο χέρι ένα μακρύ ξύλινο κοντάρι, που στην άκρη του έχει έναν διάτρητο μικρό σωλήνα με αναμμένο στουπί κι από κάτω ένα είδος γάντζου, αρχίζει σιγά σιγά από το κέντρο της πόλης να ανάβει τους φανοστάτες και τα φανάρια στον τομέα που του έχουν αναθέσει. Μέχρι να πέσει βαθύ το σκοτάδι, όλα είναι αναμμένα. Σε μερικές δεκαετίες, το νέο προϊόν έχει μπει σε όλα τα σπίτια… «Ο φωτισμός γίνεται με το γκάζι και όλα τα σπίτια γαλαζοπρασινίζουν σα να τα φωτίζουν πυγολαμπίδες… » γράφει ο Τσαρούχης.

Ιδιοκτήτες και γραμμή παραγωγής

Ο ιδρυτής της μονάδας, ο Γαλλο-ιταλός Φραγκίσκος Θεόφιλος Φεράλντι (François Théophile Laurent Feraldi) «άνθρωπος δίχως πρόσωπο» όπως θα τον αποκαλέσουν οι χρονικογράφοι των επόμενων δεκαετιών, αφού δεν κατάφεραν να εντοπίσουν ούτε μία φωτογραφία του, δεν είναι άγνωστος στους ανώτερους κύκλους της χώρας. Έφτασε στην Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του 1820, επί Καποδίστρια, και εγκαταστάθηκε αρχικά στο Ναύπλιο, προσδοκώντας να κάνει και αυτός, όπως και άλλοι Ευρωπαίοι επιχειρηματίες της εποχής, χρυσές επενδύσεις στην παρθένα χώρα. Όταν η πρωτεύουσα μεταφέρεται στην Αθήνα, ο Φεράλντι, ιδιοκτήτης αρκετών ταχύπλοων σκαριών, μετακομίζει στον Πειραιά, αναλαμβάνοντας τη θαλάσσια σύνδεση με λιμάνια του εξωτερικού (Τεργέστη, Λιβόρνο, Μασσαλία, Μάλτα κ.ά.) και παρέχοντας ταχυδρομικές υπηρεσίες. Στη σύμβαση που υπογράφει με το ελληνικό κράτος το 1834 σημειώνεται, μεταξύ άλλων, «ο Φεράλδης υποχρεούται να έχη εις τα υπό ελληνικήν σημαίαν ταύτα ταχύπλοα, πλοιάρχους Έλληνας και πληρώματα αποτελούμενα κατά τα δύο τρίτα εξ Ελλήνων». Τον επόμενο κιόλας χρόνο, υποβάλλει στην κυβέρνηση πρόταση για κατασκευή σιδηροδρόμου σύνδεσης της Αθήνας με τον Πειραιά. Η πρόταση θα μείνει στα… «υπό μελέτη» έως το 1857, οπότε προκηρύσσεται μειοδοτικός διαγωνισμός τον οποίο ο επιχειρηματίας κερδίζει και πέντε χρόνια μετά, καταφέρνει πράγματι να συνδέσει σιδηροδρομικά την Αθήνα με το επίνειό της. Το επιχειρηματικό του ενδιαφέρον απλώνεται σε πολλούς τομείς. Την πλούσια δραστηριότητά του καλύπτουν ακόμα και ξένες, κυρίως γαλλικές βέβαια, εφημερίδες. Ναυτιλία, σιδηρόδρομος, αγοραπωλησίες γης, ξενοδοχειακές υποδομές. Με το φωταέριο ο Φεράλντι μπαίνει και στον κύκλο της βιομηχανίας.

Τον Απρίλιο του 1857, με μία δυναμική ομιλία του στη Βουλή, ο υπουργός Εσωτερικών Δημήτριος Βούλγαρης, χαρακτηρίζει το φωταέριο «μία από τις πιο καινοτόμες επινοήσεις της εποχής, η οποία επικυρώνει το δημιουργικό πνεύμα του 19ου αι.». Η ιδέα η Ελλάδα να διαθέτει δημόσιο φωτισμό με αέριο γοητεύει τους νεοσύστατους αστικούς πληθυσμούς και, ασφαλώς, αποτελεί δόλωμα για το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών. Το κλίμα είναι ευνοϊκό και τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, ταυτόχρονα με την κατασκευή του σιδηροδρόμου, ο Φεράλντι υπογράφει συμβόλαιο με τον Δήμο Αθηναίων και για ανέγερση εργοστασίου φωταερίου. Η σύμβαση δίνει στον εργολάβο προθεσμία ολοκλήρωσης του έργου σε 15 μήνες, αλλά εκείνος δεν καταφέρνει να τηρήσει τη συμφωνία και κηρύσσεται έκπτωτος. Ύστερα από πολλαπλές αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατασκευαστικής, ο Φεράλντι εμφανίζεται εκ νέου, αυτήν τη φορά έχοντας στο πλευρό του τέσσερεις Γάλλους μετόχους. Έχουν συστήσει στο Παρίσι μία ανώνυμη εταιρεία υπό την επωνυμία «Εταιρεία του δι’ Αερίου Φωτισμού της Πόλεως Αθηνών», η οποία, ωστόσο, δεν αναγνωρίζεται ως νόμιμη ούτε από την ελληνική, αλλά ούτε και από τη γαλλική νομοθεσία. Τα κωλύματα διαδέχονται το ένα το άλλο.

Με τούτα και με κείνα, η μονάδα εντέλει βρίσκει ανοικτή πόρτα και χτίζεται. Έως την έλευση του ηλεκτρισμού, οπότε δέχεται τους πρώτους ισχυρούς ανταγωνιστικούς κλυδωνισμούς, «διάγει βίον ανθηρόν»… Η εταιρεία «δένει τον γάιδαρό της» στην Ελλάδα για μισό αιώνα. Στην τελευταία σύμβαση που συνάπτει με το ελληνικό Δημόσιο, το 1887, της παραχωρείται το προνόμιο της 50ετούς εκμετάλλευσης.

Όπως σε κάθε μεγάλη βιομηχανική μονάδα η γραμμή παραγωγής αντανακλά το τεχνολογικό επίπεδο της εποχής, έτσι και στο εργοστάσιο φωταερίου του 19ου αι. Πρώτα πρώτα, στους κλιβάνους γίνεται η απόσταξη της πρώτης ύλης, του λιθάνθρακα, απ’ όπου εκλύεται το φωταέριο στην αρχική μορφή του. Το προϊόν διοχετεύεται στα ψυχραντήρια για να κρυώσει κι από κει μέσα από μεγάλους υπόγειους αγωγούς περνάει στη φάση του καθαρισμού του από τα ανεπιθύμητα συστατικά του, όπως η πίσσα, η ναφθαλίνη και το υδρόθειο. Έτοιμο πια κατευθύνεται για αποθήκευση προς τα αεριοφυλάκια και στον έλεγχο πίεσης πριν διανεμηθεί, μέσω δικτύου, στην πόλη. Με την είσοδο στην τεχνολογία του 20ού αι., η μονάδα επεκτείνεται με δύο μονάδες παραγωγής υδαταερίου. Πρόκειται για μία άλλη μορφή καύσιμου αερίου.

Το εργοστάσιο παράγει και παρέχει το προϊόν του και ο δήμος, ως ο έτερος εκ των συμβαλλομένων στη συμφωνία, ελέγχει (το 1866 μάλιστα και καθώς το γκάζι μπαίνει με σταθερούς ρυθμούς στη ζωή της πόλης, διαπιστώνει κακής ποιότητας φωτισμό στους κοινόχρηστους φανούς και ζητεί από την εταιρεία να διενεργεί τακτικούς ποιοτικούς ελέγχους στο προϊόν της).

«Να προλάβω να βγω στη σύνταξη…»

Το φωταέριο απασχολεί και συντηρεί έναν δραστήριο μικρόκοσμο, που σιγά σιγά κι όσο η πόλη απλώνει ενσωματώνεται κι αυτός στην αθηναϊκή κοινωνία. Έως το πρώτο μισό του 20ού αι., οι εργάτες του φωταερίου φτάνουν τους 800 και χωρίζονται στους απασχολούμενους στην παραγωγή, στους τεχνίτες, στους χημικούς επιστήμονες και στους διοικητικούς υπαλλήλους.

Αυτοί της παραγωγής, που δουλεύουν στους φούρνους με τον λιθάνθρακα περνούν πιο δύσκολα απ’ όλους. Στην συντριπτική πλειονότητά τους στεγάζονται στα σπιτάκια, που χτίζουν με τα χέρια τους περιφερειακά της μονάδας. Στήνουν τα νοικοκυριά τους, φτιάχνουν τις οικογένειές τους. Ρυπογόνος ο αέρας, κατάμαυρα από τη σκόνη του κάρβουνου και τα σοκάκια της γειτονιάς, ζήση ανθυγιεινή, αλλά εδώ στο Γκαζοχώρι, μέσα στην κάπνα από τα φουγάρα του εργοστασίου, ξετυλίγονται ζωές, γίνονται γνωριμίες και πλέκονται ειδύλλια. Εδώ ανταλλάσσουν οι άνθρωποι και το στερνό τους χαίρε. Τα σπίτια της περιοχής είναι ισόγεια με δύο δωμάτια ή στην καλύτερη περίπτωση, διώροφα με περισσότερα δωμάτια και αυλή. Σ’ αυτά τα δεύτερα κατοικούν περισσότερες από μία οικογένειες. Από το ’22 και μετά, η περιοχή θα δεχθεί έναν μεγάλο όγκο προσφύγων. Θα στριμωχτούν σε υγρές τρώγλες με ετοιμόρροπους τοίχους και περιορισμένα παράθυρα. Από τη μία, ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός των ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκατασταθούν στα καπνισμένα χαμόσπιτα και από την άλλη, τα έλη στο Ρουφ και τον Βοτανικό. Η ημερήσιος Τύπος βρίθει δημοσιευμάτων για τους «πυρετούς του Γκαζοχωρίου». Για καιρό πολύ, οι υγειονομικές εκθέσεις κρατούν την περιοχή πρώτη σε κρούσματα φυματίωσης, αλλά για τους κατοίκους της περιοχής δεν υπάρχουν εναλλακτικές. Κι αφού δεν υπάρχει άλλη επιλογή, προσπαθείς να διασκεδάσεις τον πόνο σου… «Είμαστε μικρά μικράκια και μας λένε και Κοκκάκια» αναφέρεται κυνικά στο κωκ, το προϊόν του γκαζιού, ένα τραγούδι της επιθεώρησης, σε νούμερο που εκτελούν τα παιδιά του θεατρικού συγγραφέα Δημήτρη Κόκκου, στα τέλη του 19ου αι. «Άκουσα μικρό παιδί πως πολλά παιδιά -κι ίσως κι εμένα- τα πήγαιναν οι γονείς του στο Γκάζι αν είχαν πάθει κοκκύτη, για να κάνουν εισπνοές κι έτσι να προστατευτούν από την αρρώστια ή από τις συνέπειές της…» (!), καταγράφει ο Τσαρούχης.

Την άνοιξη του 1928, η εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» δημοσιεύει: «… Να μία νέα κόλαση εντός σχεδόν της πρωτευούσης, κόλαση φρικτή, η οποία έχει αρχίσει από το 1919 και δεν τερματίζεται. Σε μία μεγάλη μάνδρα του αεριόφωτος έχουν εγκατασταθή 325 οικογένειες εκ των Ελλήνων της Ρωσίας και του Πόντου. Τα μικρά σπιτάκια, όπως του σκοπευτηρίου και του Δουργούτη, τα έχουν κατασκευάση δι εξόδων των, αλλά δεν αντέχουν πλέον να ζουν και να κοιμούνται εκεί μέσα.

»Ανάμεσα στο συνοικισμό υπάρχουν δύο αποθήκες και εκεί στεγάζονται, εκεί κυρίως δολοφονούνται, τριάντα πέντε οικογένειες. Τ’ αποχωρητήρια ελάχιστα κι εδώ, εκχειλισμένα, από παντού έρχεται η βρώμα και ο θάνατος. Οι κάτοικοι του συνοικισμού αγωνιούν και οι τριγύρω έχουν χάση την υπομονήν και την υγεία των. Μοιάζουν ανάμεσα στην μάνδρα σαν κατάδικοι και εξόριστοι, προγεγραμμένοι από την ζωήν των άλλων ανθρώπων.»

Όχι ότι η δραματική κατάσταση της περιοχής ήταν άγνωστη. Απλώς με τους πρόσφυγες έχει πια εξαθλιωθεί. Από τον προηγούμενο αιώνα, τα υγειονομικά δείγματα δεν είναι και τα καλύτερα. Άννινος και Ροΐδης, στο πρωτοποριακό σατιρικό έντυπό τους υπό τον τίτλο «Ασμοδαίος», στις 25 Αυγούστου το 1885, «σκαρώνουν»: «Να τους πης ότι πεθαίνουν χίλιοι δυο στο Γκαζοχώρι, να τους πης πως πάλι μένουν οι φρικτοί εκείνοι φόροι, να τους πης πως φόβος είνε μήπως έφθασε η ημέρα να δεχθούν και αι Αθήναι την ισπανική χολέρα».

Η ζωή τους είναι μικρή και οι γκαζοχωρίτες εργάτες το ξέρουν. Εύχονται «να ζήσουν να χαρούν τη σύνταξη», αλλά πριν, να προλάβουν να βγουν στη σύνταξη… Σ’ αυτήν την περίπτωση μάλιστα, ακολουθούν ένα μάλλον στενάχωρο τελετουργικό θριάμβου. Στην τελευταία του βάρδια πριν βγει στην εφεδρεία, οι εργάτες περιφέρουν τον συνάδελφό τους ξαπλωμένο επάνω σε μία σανίδα σαν φορείο κι αυτός με το χέρι ψηλά κρατάει το βιβλιάριο της συνταξιοδότησής του!

Ο ηλεκτρισμός εκτοπίζει το γκάζι

Το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου εκτοξεύει τις τιμές του γκαζιού και εντάσεις ανάμεσα στον δήμο και την εταιρεία. Το 1916, ο δήμαρχος Σπύρος Μερκούρης, προσπαθώντας να ελέγξει τις τιμές, μελετά πρόταση αγοράς της μονάδας από τους ξένους ιδιοκτήτες της. Αλλά το αντίτιμο είναι υπέρογκο και η πρόταση μένει στο συρτάρι. Τον επόμενο χρόνο, το φωταέριο διανέμεται με ωράριο. Διεθνείς και εσωτερικές οικονομικές συνθήκες διαμορφώνουν μία σχέση περίπου μίσους και πάθους ανάμεσα στην εταιρεία και τον δήμο. Η ένταση κορυφώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Εν τω μεταξύ, έχει προηγηθεί η ενεργοποίηση ρήτρας του συμβολαίου, σύμφωνα με την οποία ο δήμος δικαιούται ποσοστό 5% επί των ακαθάριστων κερδών της μονάδας από την εκμετάλλευση του γκαζιού και του κωκ. Το 1938 η διοίκηση του εργοστασίου περνάει στον δήμο. Η εταιρεία στην οποία υπάγεται πια το Γκάζι μετονομάζεται αρχικά σε Δημοτική Εκμετάλλευση Αεριόφωτος Αθηνών (ΔΕΑΑ) και αργότερα (1952) σε Δημοτική Επιχείρηση Φωταερίου Αθηνών (ΔΕΦΑ).

Αλλά η ζωή και η τεχνολογία προχωρούν και ο πρώτος και μεγαλύτερος εχθρός, που θα προκύψει στη διαδρομή της μονάδας, θα φέρει το όνομα «ηλεκτρισμός». Ήδη από τη δεκαετία του 1950, οι καταναλωτές γκαζιού μειώνονται και η ΔΕΦΑ βαδίζει σε αδιέξοδο. Οι εργαζόμενοι, εξάλλου, καταγγέλλουν εξαθλίωση της επιχείρησης, που συντηρείται από τον κρατικό προϋπολογισμό διευρύνοντας συνεχώς το έλλειμμά της, και ζητούν εκσυγχρονισμό. Διάφορες προτάσεις για αξιοποίηση του εργοστασίου προς Ευρωπαίους και Αμερικανούς επενδυτές πέφτουν στο κενό. Εκθέσεις ξένων εμπειρογνωμόνων προτείνουν εναλλακτικές παραγωγής και κάποια από αυτές τη μετατροπή του εργοστασίου φωταερίου και μονάδας σχάσης ναφθαερίου, ως μεταβατικού σταδίου πριν την εισαγωγή φυσικού αερίου. Αλλά στην Ελλάδα τίποτε δεν γίνεται εύκολα και αδιαμαρτύρητα… Μετά κόπων και βασάνων, ανάμεσα σε διαμαρτυρίες πότε εργαζομένων και πότε τοπικών συλλόγων και αυτοδιοίκησης, το φωταέριο, αφού σύστησε στη χώρα την παραγωγή καυσίμων αερίων, καταφέρνει εντέλει να μείνει και να μετατραπεί σε ενεργειακό πρόδρομο του φυσικού αερίου.

Ως δημοτική επιχείρηση το Γκάζι κλείνει το 1984, όταν με την πρόταση περί ναφθαερίου, η παραγωγική διαδικασία μεταφέρεται στη ζώνη του Ασπροπύργου. Οι άλλοτε ρυπαρές κυψέλες στην Πειραιώς μετατρέπονται σε εστίες πολιτισμού και ψυχαγωγίας.

«… έτσι σαν παροχή αντιδώρου, σαν εξιλέωση…»

Της Τόνιας Α. Μανιατέα

 

ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

– «ΑΘΗΝΑ / Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία», Θ. Γιοχάλα – Τ. Καφετζάκη (Εκδ. βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα 2021)

– «Ρουφ – Βοτανικός, Γκαζοχώρι», Ζ. Ρωπαΐτου – Τσαπαρέλη (Εκδ. ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ, Αθήνα 2004)

– «ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΦΩΤΑΕΡΙΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ – Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου», Ι. Στογιαννίδη, Σ. Χατζηγώγα (Επιστημ. Επιπτεία) – (Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων ΑΕ, 2013)

– «λίθον ον απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες», Γ. Τσαρούχη (Εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1989)

– «ΠΕΡΙΓΕΛΩΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ – Οι σατιρικές εφημερίδες και το εθνικό ζήτημα (1875-1886), Λ. Λουβή (Εκδ. βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 2002)

Το πέρασμα των δύο θεομηνιών από τη Δυτική Θεσσαλία προκάλεσε τεράστιες καταστροφές και στις κατοικίες αναγκάζοντας τους πληγέντες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους διότι είναι ακατάλληλα για κατοίκηση. Ένας αριθμός αστέγων φιλοξενούνται σήμερα σε δομές φιλοξενίας, σε ξενοδοχεία και σπίτια συγγενών, μια εικόνα, όπως εκτιμούν οι τοπικές αρχές που πρέπει να αλλάξει το επόμενο χρονικό διάστημα, αναζητώντας παράλληλα άμεσες λύσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και η ομόφωνη απόφαση που πάρθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο Τρικκαίων.

Σε διά περιφοράς συνεδρίαση, όπως ανακοινώθηκε, το Σώμα ενέκρινε την εισήγηση του δημάρχου Τρικκαίων Νίκου Σακκά για την προσωρινή εξασφάλιση αδιάθετων οικιών στις Εργατικές Κατοικίες της Σωτήρας, σε πλημμυροπαθείς του δήμου. Προηγήθηκε η συνεργασία του δημάρχου με τον πρόεδρο της ΔΥΠΑ Σπύρο Πρωτοψάλτη για το θέμα.

Η σύμφωνη γνώμη όλων των συνδυασμών της μείζονος και ελάσσονος αντιπολίτευσης αφορά στην «Έγκριση υποβολής αιτήματος στη ΔΥΠΑ για την προσωρινή παραχώρηση χρήσης άνευ ανταλλάγματος αδιάθετων διαμερισμάτων στο συγκρότημα εργατικών κατοικιών Σωτήρας για την προσωρινή στέγαση πλημμυροπαθών».

Στην εισήγηση του κου Σακκά επισημαίνεται ότι η στέγαση των πλημμυροπαθών γίνεται μεν σε μισθωμένα από τον δήμο ξενοδοχεία, αλλά «προκύπτει η ανάγκη εξεύρεσης μιας πιο μόνιμης λύσης, καθώς η αποκατάσταση των οικιών των πληγέντων και η επιστροφή τους στην κανονικότητα θα απαιτήσει χρόνο. Ύστερα από επικοινωνία με τη διοίκηση της ΔΥΠΑ διαπιστώθηκε η δυνατότητα προσωρινής παραχώρησης της χρήσης αδιάθετων διαμερισμάτων στο συγκρότημα των εργατικών κατοικιών Σωτήρας, τα οποία μπορούν να φιλοξενήσουν προσωρινά οικογένειες πλημμυροπαθών που έχουν ανάγκη στέγασης».

Εκτός από την αποκατάσταση των αστέγων συνεχίζονται οι προσπάθειες για ταχύτερη εκτίμηση των ζημιών. Στο πλαίσιο αυτό έπιασαν δουλειά τα μεικτά κλιμάκια για τις εκτιμήσεις ζημιών στην αγροτική παραγωγή στη Θεσσαλία. Όπως γίνεται γνωστό για το εκτιμητικό έργο των 32 μεικτών κλιμακίων που συγκροτήθηκαν από γεωπόνους της Περιφέρειας Θεσσαλίας, του ΕΛΓΑ και του ΓΕΩΤΕΕ για την καταγραφή των ζημιών στον πρωτογενή τομέα της Θεσσαλίας, ενημερώθηκε ο περιφερειάρχης Κώστας Αγοραστός. Σημειώνεται ότι στην Π.Ε. Λάρισας πραγματοποιούν αυτοψίες 12 Επιτροπές, στην Π.Ε. Καρδίτσας 8 και στις Π.Ε. Τρικάλων και Μαγνησίας 6. Στην Π.Ε. Λάρισας, στο έργο των μονίμων γεωπόνων, συνεπικουρούν 5 κτηνίατροι, 4 εποχικοί γεωπόνοι, και ένας μηχανικός. Έμφαση δίνεται στην καταγραφή των ζημιών στο πάγιο κεφάλαιο (κτιριακά) και στα αποθηκευμένα προϊόντα (ζωοτροφές) και ακολουθεί το φυτικό κεφάλαιο.

Λίγα μέτρα από την κεντρική «πορτάρα» της Θεσσαλονίκης, πολύ κοντά στα τείχη της Ακρόπολης, ένας απολύτως άγνωστος ναός της Παλαιολόγειας περιόδου και ένα πυκνό νεκροταφείο της ίδιας εποχής, βρέθηκαν σε σωστική ανασκαφή οικοπέδου. Η ανακοίνωση για το μοναδικό και εξαιρετικά σπάνιο αυτό εύρημα, που συμπληρώνει την ιστορία της πόλης, έγινε σε συνέδριο με τη συμμετοχή Ελλήνων Βυζαντινολόγων, που είναι σε εξέλιξη στην Κομοτηνή.

Στην ανακοίνωση που αφορά στην Ακρόπολη της Θεσσαλονίκης, προχώρησαν η Επιστημονικά Υπεύθυνη Αρχαιολόγος Αικατερίνη Κούσουλα και οι Αρχαιολόγοι Αναστασία Λίνδα και Χαρίλαος Γουΐδης. Σύμφωνα με αυτήν, αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο μέρος του ανατολικού τμήματος ιερού ναού, τοιχογραφίες, ένα νεκροταφείο με περίπου 60 ταφές και κτερίσματα, όπως και πολλά νομίσματα που βοηθούν στη χρονολόγηση του ναού.

Παλαιολόγειος ναός στην Ακρόπολη Θεσσαλονίκης

Ο τοίχος της κόγχης του ιερού Βήματος, που σώθηκε σε ικανό ύψος, εξωτερικά είναι πολύπλευρος, φτιαγμένος από λίθους και πλίνθους, πολλές από τις οποίες είναι ενσφράγιστες με σταυρούς. Εσωτερικά η πολυγωνική κόγχη σε δεύτερη φάση επαναδιαμορφώθηκε σε καμπύλο τοίχο.

Τόσο στην επιφάνεια του καμπύλου τοίχου όσο και στην κόγχη της Πρόθεσης, αποκαλύφθηκε σε καλή κατάσταση, τμήμα του εικονογραφικού διακόσμου. Μάλιστα, από την εικονογράφηση διατηρήθηκε το κάτω τμήμα της παράστασης της Άκρας Ταπείνωσης του Χριστού, όπου διακρίνονται τα δάχτυλα των σταυρωμένων χεριών του Κυρίου όπως και τμήμα από τους πήχεις και το σώμα του.

Από την εικονογράφηση της αψίδας του ιερού, διατηρήθηκε αποσπασματικά η παράσταση του Μελισμού, στην οποία παριστάνονται ιεράρχες με περίτεχνα λειτουργικά άμφια και άγγελοι με πλούσια ενδύματα στην ιδιαίτερη και μεστή θεολογικών εννοιών σκηνή του Μελισμού.

Πολλά σπαράγματα πολυτελών τοιχογραφιών από τον χώρο του ιερού, βρέθηκαν μέσα στο στρώμα καταστροφής της κόγχης και παρατηρείται ότι αρκετά από αυτά φέρουν επίστρωση φύλλου χρυσού, κάτι που δείχνει την υψηλή καλλιτεχνική τους αξία. Από τα σπαράγματα αυτά κατέστη δυνατόν να ανασυσταθεί εν μέρει η εικόνα της Θεοτόκου Πλατυτέρας -ένα αριστουργηματικό έργο της δεύτερης δεκαετίας του 14ου αιώνα, που αναμφίβολα κοσμούσε την ανώτερη ζώνη τοιχογράφησης της κόγχης.

Σε πολύ μικρή απόσταση από τον αγιογραφημένο τοίχο της κόγχης, αποκαλύφθηκε και η ίδια η κτιστή, κυβική Αγία Τράπεζα.

Νεκροταφείο Παλαιολόγειας περιόδου με δεκάδες ταφές και κτερίσματα

Απλές στη μορφή, αλλά επιμελημένες ταφές των κατοίκων της βυζαντινής ακρόπολης, συμπληρώνουν τα μοναδικά ευρήματα της σημερινής οδού Στεργίου Πολυδώρου. Το πυκνό αυτό κοιμητήριο παρέχει ιδιαίτερα πολύτιμες πληροφορίες, όχι μόνο γιατί συμπληρώνει την εικόνα του ναού στον οποίο ανήκει, αλλά και γιατί μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστό αντίστοιχης έκτασης εύρημα στο εσωτερικό της Ακρόπολης.

Στον χώρο της ανασκαφής ερευνήθηκαν οι ταφές σε επάλληλες στρώσεις. Πρόκειται για ταφές βρεφικές, παιδικές και ενηλίκων. Την ταφή μπορεί να συνοδεύουν σιδερένιοι ήλοι, όστρεα, άνθρακες, μολύβδινα ελάσματα, χαρώνειοι οβολοί, ενώ από τα στοιχεία ένδυσης και στολισμού των νεκρών, βρέθηκαν χάλκινα ενώτια, δαχτυλίδια, απλά χάλκινα κουμπιά και άλλα με διακόσμηση και επιχρύσωση, αποδεικνύοντας ότι οι ταφές πραγματοποιούνταν με τα κοσμικά ενδύματα των νεκρών και μάλιστα τα καλύτερα που διέθεταν.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο ταφές ιδιαίτερα μεγαλόσωμων ανδρών, των οποίων το ύψος αγγίζει τα δύο μέτρα και η ταφή επίτοκης γυναίκας, που στη θέση της λεκάνης βρέθηκαν οστάρια και κρανίο εμβρύου σε θέση τοκετού.

Τα ευρήματα αποκαλύπτουν τη χρονολόγησή τους

Με βάση τη συνολική ανασκαφική εικόνα αλλά και τη νομισματική μαρτυρία από κλειστά σύνολα των ταφών και του κτηρίου που περιλάμβαναν Λατινικές απομιμήσεις και κοπές Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου (1261-1281), μπορεί να διατυπωθεί ότι κοιμητήριο και ο ναός με πολυγωνική κόγχη ιδρύθηκαν περί τα μέσα του 13ου αι.

Το αρχικό αυτό κτίσμα όμως, καταστράφηκε και γνώρισε και δεύτερη κατασκευαστική φάση στις αρχές του 14ου αιώνα, όπως συνάγεται από τα ανασκαφικά δεδομένα, το αγιογραφικό διάκοσμο, τις νομισματικές μαρτυρίες. Ωστόσο κι αυτός ο ναός στη δεύτερη φάση του, επίσης δεν είχε ιδιαίτερα μακρά ζωή, αφού νομίσματα και κεραμική αποκαλύπτουν την ριζική καταστροφή και κατάχωση περί τις αρχές του 15ου αιώνα, στους ταραγμένους χρόνους που Βυζαντινοί Δεσπότες και Οθωμανοί Σουλτάνοι καταλάμβαναν διαδοχικά την Θεσσαλονίκη μέχρι την οριστική άλωση της από τους τελευταίους.

Βαρβάρα Καζαντζίδου

Οι μεσογειακές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι ηγέτες των οποίων συνεδρίασαν χθες Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου στη Μάλτα, ζήτησαν να υπάρξει μια «ενιαία» και «διαρθρωτική» απάντηση στη μεταναστευτική κρίση, μολονότι η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι είχε ανεβάσει τους τόνους, εκφράζοντας νέες επιφυλάξεις για τον ρόλο που διαδραματίζουν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις.

«Επαναλαμβάνουμε την αναγκαιότητα μιας σημαντικής αύξησης των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης» απέναντι στις χώρες προέλευσης ή διέλευσης των μεταναστών, αναφέρουν στο τελικό ανακοινωθέν τους οι ηγέτες της MED9, στην οποία μετέχουν η Κροατία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Σλοβενία.

Ο οικοδεσπότης της συνόδου, ο πρωθυπουργός της Μάλτας Ρόμπερτ Αμπέλα, συνόψισε τη βούληση συνεργασίας των χωρών δηλώνοντας ότι «το ζήτημα θα πρέπει εν κατακλείδι να αντιμετωπιστεί στη ρίζα του», με «φερέγγυες και σφαιρικές συνεργασίες με τους εταίρους μας της νότιας Μεσογείου». Συνεργασίες στο πρότυπο εκείνης που επιτεύχθηκε με την Τυνησία, υπό τις πιέσεις της Ιταλίας και της Γαλλίας, παρά τις αμφιβολίες που εκφράζουν οι προασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τις πρακτικές που ακολουθεί αυτή η χώρα του Μαγρέμπ.

Οι ηγέτες των κρατών και των κυβερνήσεων διατύπωσαν ένα παρόμοιο μήνυμα. Αρχής γενομένης από την πρωθυπουργό της Ιταλίας. «Αν δεν υπάρξουν δομικές λύσεις, όλος ο κόσμος θα παρασυρθεί από αυτό το πρόβλημα», είπε η Μελόνι, καταγγέλλοντας την «τύφλωση» εκείνων που πιστεύουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την πρόκληση εφαρμόζοντας εθνικές πολιτικές.

Αυτή η «έκτακτη κατάσταση» απαιτεί «σαφέστατα, μια ευρωπαϊκή, κοινή απάντηση και μας οδηγεί όλους να επιδείξουμε αλληλεγγύη στην Ιταλία», σχολίασε ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, επιβεβαιώνοντας την απρόσμενη αλλά αυξανόμενη προσέγγιση του Παρισιού με τη Ρώμη.

Ο Μακρόν, που εμφανίζεται προοδευτικός και φιλοευρωπαίος, και η Μελόνι, η οποία εξελέγη πέρσι πρωθυπουργός με το κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας, προβάλλοντας ένα εθνικιστικό πολιτικό πρόγραμμα, συναντήθηκαν την Τρίτη στη Ρώμη και συμφώνησαν να συνεργαστούν για να καταπολεμήσουν την παράτυπη μετανάστευση, όπως ανακοίνωσε η Ιταλίδα πρωθυπουργός.

Στο περιθώριο της MED9 οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν επίσης με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με την οποία συζήτησαν την εφαρμογή ενός «σχεδίου δέκα σημείων», το οποίο είχε παρουσιαστεί στα μέσα Σεπτεμβρίου, ώστε να στηριχθεί η Ιταλία για να αντιμετωπίσει την κρίση, με αφορμή το ρεκόρ αφίξεων μεταναστών στη Λαμπεντούζα. Λόγω της κακοκαιρίας, οι αφίξεις σταμάτησαν για μία εβδομάδα, όμως ξανάρχισαν από σήμερα.

Μεταξύ Ιουνίου και Αυγούστου τουλάχιστον 990 άνθρωποι ναυάγησαν στην κεντρική Μεσόγειο, στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ιταλία ή, σε μικρότερο βαθμό, στη Μάλτα, προερχόμενοι από τη Βόρεια Αφρική, την Τουρκία ή τη Λιβύη, σύμφωνα με μια καταμέτρηση της Unicef, που προειδοποιεί ότι η θάλασσα αυτή μετατρέπεται σε «νεκροταφείο για τα παιδιά και το μέλλον τους». Περίπου 11.600 ασυνόδευτοι ανήλικοι επιχείρησαν να φτάσουν στην Ιταλία από τον Ιανουάριο μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου, δηλαδή 60% περισσότεροι σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022, ανέφερε επίσης αυτή η υπηρεσία του ΟΗΕ για την προστασία των παιδιών.

Μελόνι: «Στη Μάλτα υπήρξε θέληση για σοβαρή και γρήγορη αντιμετώπιση του μεταναστευτικού»

H Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, σε δηλώσεις της αναφέρθηκε στα αποτελέσματα των συζητήσεων με θέμα το μεταναστευτικό και το προσφυγικό. «Υπήρξε θέληση για σοβαρή και γρήγορη αντιμετώπιση του μεταναστευτικού. Αναζητούμε τα επόμενα, ουσιαστικά βήματα», τόνισε η Ιταλίδα πρωθυπουργός.

«Λέμε “ναι” στην πολιτική των επαναπατρισμών αλλά πρέπει να γίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως ήδη άρχισε δηλαδή να γίνεται με τις επισκέψεις του επιτρόπου Μαργαρίτη Σχοινά σε σειρά αφρικανικών χωρών. Παράλληλα, είναι σημαντική η συνεργασία με την Τυνησία και, απ΄ ότι γνωρίζω, οι σχετικοί ευρωπαϊκοί πόροι θα αποδεσμευθούν σύντομα», πρόσθεσε.

«Οι χώρες της MED9 βοηθούν στο να γίνουν βήματα προόδου, τα οποία θέλουμε να μετατραπούν σε συγκεκριμένα έργα», είπε η Μελόνι και επανάλαβε ότι η ανακατανομή, για την Ιταλία, δεν αποτελεί προτεραιότητα. Η κύρια προτεραιότητα για τη χώρα της είναι η εξωτερική διάσταση.

«Το Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το ‘Ασυλο βελτιώνει την προηγούμενη κατάσταση, αλλά θεωρούμε ότι οι τροποποιήσεις που ζητά η Γερμανία για τις ΜΚΟ αποτελούν βήμα πίσω. Ζητήσαμε χρόνο και θα μπορούσαμε, τότε, να ζητήσουμε και εμείς τροποποίηση βάσει της οποίας η χώρα που ευθύνεται για τους μετανάστες πρέπει να είναι εκείνη της σημαίας που φέρει το πλοίο ΜΚΟ που τους περισυλλέγει», δήλωσε η Μελόνι στους δημοσιογράφους. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός υπογράμμισε δε ότι «και στη Μάλτα, πολλοί κατέστησαν σαφές ότι οι ΜΚΟ δεν είναι όλες ίδιες».

Σε σχέση με την πρότασή της για ναυτική αποστολή στην κεντρική Μεσόγειο υπογράμμισε: «Εννοώ, ασφαλώς, ότι πρέπει να γίνει σε συνεργασία με τις αφρικανικές χώρες. Υπάρχει η αποστολή Irini, η οποία λειτουργεί αποτελεσματικά, ενώ θα μπορούσε να τεθεί σε εφαρμογή το τρίτο μέρος της ευρωπαϊκής αποστολής Sophia, η οποία δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Πρέπει, όμως, να συζητήσουμε με τις βορειοαφρικανικές αρχές».

Μιλώντας για την Τυνησία, η επικεφαλής της ιταλικής κυβέρνησης υπογράμμισε ότι πρέπει να εξακριβωθεί αν η ευρωπαϊκή οικονομική βοήθεια, μπορεί να αποσυνδεθεί από τη συμφωνία της χώρας με το ΔΝΤ. Αναφερόμενη, τέλος, στην ιταλική οικονομία, δήλωσε ότι «δεν υπάρχει κίνδυνος να συσταθεί νέα κυβέρνηση, τεχνοκρατικού χαρακτήρα» και ότι «η Ιταλία, το επόμενο έτος, θα αναπτυχθεί περισσότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ το σπρεντ της έχει αρχίσει να κατεβαίνει».

Κυρ. Μητσοτάκης: «Να αποφασίζει η Ευρώπη ποιος μπαίνει στην ΕΕ και όχι οι διακινητές»

«Να ασκήσουμε ένα δικαίωμα το οποίο δεν μπορούμε να εκχωρήσουμε σε διακινητές. Διότι αυτό ακριβώς κάνουμε σήμερα: οι διακινητές είναι αυτοί που αποφασίζουν ποιος θα μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό πρέπει να αλλάξει». Αυτό τόνισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μετά τη λήξη των εργασιών της Συνόδου Κορυφής EUMED9 στη Μάλτα, η οποία ασχολήθηκε μεταξύ άλλων και με το μεταναστευτικό πρόβλημα στην Ευρώπη.

Ο κος Μητσοτάκης επεσήμανε ότι οι ηγεσίες της Ευρώπης χρειάζεται να καθορίσουν με δικούς τους όρους «ποιος θα εισέρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση» και ότι η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στους επαναπατρισμούς, διασφαλίζοντας ότι οι άνθρωποι που δεν δικαιούνται άσυλο θα επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός σημείωσε ότι η Ευρώπη, πέραν όλων αυτών, πρέπει να εστιάσει στις νόμιμες οδούς για μετανάστευση.

Ο κος Μητσοτάκης στη δήλωση του αναφέρθηκε επίσης στην κλιματική κρίση και στην οικονομία.

Για την οικονομία στην ΕΕ ανέφερε ότι δεν μπορούμε να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος και είπε ότι «γνωρίζουμε λάθη που έγιναν σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ουσιαστικά ανάγκασαν χώρες να προβούν σε πολύ απότομη δημοσιονομική προσαρμογή, “βυθίζοντάς” τες σε πολύ μεγαλύτερη ύφεση».

Πρότεινε την επιστροφή στο πλαίσιο της αρχικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την οποία χαρακτήρισε ισορροπημένη σε ό,τι αφορά την αυξημένη ευελιξία αλλά και την ιδιοκτησία, ώστε τα κράτη-μέλη να εκπονούν τη δική τους δημοσιονομική «διαδρομή» για να πετύχουν τη δημοσιονομική προσαρμογή.

Παράλληλα, τόνισε ότι πρέπει να δημιουργηθεί χώρος για τις κρίσιμες επενδύσεις που χρειάζονται οι ευρωπαϊκές χώρες, ώστε να προστατευτεί η στρατηγική αυτονομία τους, είτε πρόκειται για την άμυνα είτε για σημαντικές συλλογικές επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση.

Για την κλιματική κρίση ο κος Μητσοτάκης παρατήρησε ότι επηρεάζει τη Μεσόγειο με δυσανάλογα έντονο τρόπο και κάλεσε τους ηγέτες της ΕΕ να αναλάβουν από κοινού δράση.

Αναλυτικά η δήλωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη:

«Αγαπητέ Ρόμπερτ (Αμπέλα), σε ευχαριστώ για την υπέροχη φιλοξενία και την καταπληκτική τοποθεσία που διάλεξες γι’ αυτήν τη συνάθροιση. Σε ευχαριστώ, επίσης, για την πολύ περιεκτική σύνοψη της συζήτησης που είχαμε και η οποία αποτυπώθηκε στην κοινή δήλωση που μόλις συμφωνήθηκε.

»Δεν θέλω να επαναλάβω όσα ειπώθηκαν από τους προηγούμενους ομιλητές. Επιτρέψτε μου να κάνω τρεις γρήγορες παρατηρήσεις: πρώτον, όσον αφορά την κλιματική κρίση, σας ευχαριστώ όλους για την υποστήριξη που προσφέρατε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια ενός πάρα πολύ δύσκολου καλοκαιριού, όταν αντιμετωπίσαμε κάποιες από τις χειρότερες πυρκαγιές και σίγουρα τις χειρότερες πλημμύρες στην ιστορία της χώρας μας. Θα πρέπει να είναι προφανές σε όλους μας, πιστεύω, ότι η κλιματική κρίση επηρεάζει τη Μεσόγειο με δυσανάλογα έντονο τρόπο. Αυτό δεν πρέπει να αποτελεί μόνο αιτία ανησυχίας, αλλά και λόγο για όλους μας να αναλάβουμε άμεσα δράση.

»Σας ευχαριστώ όλους που συμφωνείτε με το περιεχόμενο της επιστολής που σας έστειλα, η οποία ουσιαστικά μας προτρέπει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να δώσουμε πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην προσαρμογή και ειδικότερα στην αρωγή μετά από φυσικές καταστροφές και στη διαχείριση των πολύ δαπανηρών συνεπειών αυτών των καταστροφών, όπως γνωρίζουμε πολύ καλά τόσο εμείς όσο και οι Σλοβένοι φίλοι μας.

»Μας παροτρύνει, όμως, να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη συνεργασία σε ζητήματα και θέματα πρόληψης, προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι υπάρχει μια λογική ισορροπία μεταξύ της φιλόδοξης ατζέντας μας για τον μετριασμό των επιπτώσεων, η οποία ωστόσο είναι μακροπρόθεσμη, και των άμεσων αναγκών μας για προσαρμογή. Διότι θεωρώ ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εξασφαλίσουμε ότι οι λαοί μας θα συνεχίσουν να συμμετέχουν στην πράσινη μετάβαση. Καθώς αυτή τη στιγμή είναι σαφές σε εμένα ότι δεν πρόκειται για μια ισορροπημένη προσέγγιση, ιδίως αν εξετάσουμε τα ευρωπαϊκά χρήματα που είναι διαθέσιμα για την άμεση ανακούφιση από τις καταστροφές.

»Δεν πρέπει, ασφαλώς, να ξεχνάμε ότι αυτές οι καταστροφές δεν επηρεάζουν μόνο τις χώρες μας στην Ευρώπη, αλλά και τις χώρες της Νότιας Γειτονιάς. Όταν μια καταστροφή πλήττει μια χώρα που έχει σημαντικά προβλήματα όσον αφορά στη λειτουργία του κράτους, η καταστροφή πολλαπλασιάζεται. Η ίδια καταιγίδα που κόστισε τη ζωή σε λιγότερους από 20 ανθρώπους στην Ελλάδα είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι στη Λιβύη. Αυτή είναι η διαφορά στο τι προκαλεί η κλιματική αλλαγή όταν πλήττει μια καλά οργανωμένη χώρα έναντι μιας χώρας που αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα.

»Σχετικά με τη μετανάστευση, δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο με όσα ειπώθηκαν από την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι και τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν όσον αφορά στο να επικεντρωθούμε στο σχέδιο δράσης 10 σημείων που συνέταξε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πιστεύω ότι έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναγνωρίζοντας τη σημασία της εξωτερικής διάστασης του μεταναστευτικού προβλήματος και, εν τέλει, την ανάγκη να καθορίσουμε με δικούς μας όρους ποιος θα εισέρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς έγκειται σε εμάς, ως κυρίαρχα κράτη αλλά και ως μέλη της ευρωπαϊκής μας οικογένειας, να ασκήσουμε ένα δικαίωμα το οποίο δεν μπορούμε να εκχωρήσουμε σε διακινητές. Διότι αυτό ακριβώς κάνουμε σήμερα: οι διακινητές είναι αυτοί που αποφασίζουν ποιος θα μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό πρέπει να αλλάξει.

»Πρέπει να είμαστε πολύ αποτελεσματικότεροι, διασφαλίζοντας ότι μη αξιόπλοα σκάφη δεν θα αποπλέουν από τις ακτές των γειτονικών χωρών και δεν θα θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, σε ένα πολύ επικίνδυνο ταξίδι. Πρέπει να συνεργαστούμε περισσότερο με τις χώρες διέλευσης, κάτι που προσπαθούμε να κάνουμε, για παράδειγμα, με την Τουρκία. Πρέπει να επικεντρωθούμε στους επαναπατρισμούς και να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι που δεν δικαιούνται άσυλο θα επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους. Τέλος, φυσικά, πρέπει να εστιάσουμε στις νόμιμες οδούς για μετανάστευση. Από τη στιγμή που επιδεικνύουμε μεγαλύτερη επαγρύπνηση για την προστασία των συνόρων μας, πρέπει ως αντίβαρο να προσφέρουμε ευκαιρίες στους ανθρώπους που μπορούν να έρθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να μας βοηθήσουν να στηρίξουμε την οικονομική μας ανάπτυξη, αλλά με ασφαλή τρόπο και – το ξαναλέω – με τους δικούς μας όρους.

»Κλείνοντας, όσον αφορά τα ζητήματα οικονομικής διακυβέρνησης, θα επαναλάβω ότι συμφωνώ με όσα έχουν ήδη ειπωθεί. Δύο σύντομες παρατηρήσεις θα κάνω μόνο. Δεν μπορούμε να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Γνωρίζουμε λάθη που έγιναν σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ουσιαστικά ανάγκασαν χώρες να προβούν σε πολύ απότομη δημοσιονομική προσαρμογή, “βυθίζοντάς” τες σε πολύ μεγαλύτερη ύφεση.

»Πιστεύω ότι πρέπει να επιστρέψουμε στο πλαίσιο της αρχικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία εκτιμούμε ότι ήταν ιδιαίτερα ισορροπημένη σε ό,τι αφορά την αυξημένη ευελιξία αλλά και την ιδιοκτησία, ώστε τα κράτη-μέλη να εκπονούν τη δική τους δημοσιονομική “διαδρομή” για να πετύχουν τη δημοσιονομική προσαρμογή.

»Και, ασφαλώς, πρέπει να δημιουργήσουμε χώρο για τις κρίσιμες επενδύσεις που χρειαζόμαστε ώστε να προστατεύσουμε τη στρατηγική αυτονομία μας, είτε πρόκειται για την άμυνα είτε μιλάμε για σημαντικές συλλογικές επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση. Διότι διαφορετικά θα βρεθούμε σε μία θέση όπου άλλες χώρες ή άλλες μεγάλες ομάδες κρατών θα κάνουν αυτές τις επενδύσεις, ενώ εμείς θα υφιστάμεθα περιορισμούς από τους δημοσιονομικούς κανόνες που επιβάλλουμε στους εαυτούς μας σε μία συγκυρία όπου πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο.

»Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω με αυτό την τοποθέτησή μου. Σε ευχαριστώ πολύ Robert, για την εξαιρετική φιλοξενία. Εύχομαι τα καλύτερα στην Κύπρο και προσβλέπω στην επίσκεψή μου εκεί για την 11η Σύνοδο ενός σχήματος συνεργασίας που έχει αποδειχθεί, πιστεύω, πολύ επιτυχημένο και εποικοδομητικό.»