Μήνας: Φεβρουάριος 2025

Έντονες αντιδράσεις έχουν ξεσπάσει στη Βολιβία σχετικά με τις νέες συμβάσεις που υπέγραψαν οι αρχές με κινεζικές και ρωσικές εταιρείες για την εκμετάλλευση των τεράστιων αποθεμάτων λιθίου της χώρας. Οι τοπικές κοινότητες διαμαρτύρονται για συμφωνίες που δεν προσφέρουν οφέλη στους πολίτες και δημιουργούν δυσανάλογο οικονομικό ρίσκο για τη Βολιβία.

Σύμφωνα με νομικούς και ειδικούς σε θέματα φυσικών πόρων, η κρατική εταιρεία ενέργειας YLB προχώρησε σε μία «καταστροφική» συμφωνία. Η ανακοίνωση της κυβέρνησης για τη σύμπραξη με την εταιρεία CBC Investment Limited από το Χονγκ Κονγκ και τη ρωσική Uranium One Group έγινε στις 26 Νοεμβρίου 2024, ωστόσο τα συμβόλαια δεν δημοσιοποιήθηκαν άμεσα, γεγονός που προκάλεσε υποψίες, ιδίως στους κατοίκους της περιοχής Ποτοσί, όπου θα επεκταθούν οι εξορυκτικές δραστηριότητες.

Το περιεχόμενο των συμβολαίων

Η συμφωνία με την Κίνα προβλέπει τη δημιουργία δύο νέων εργοστασίων και την ετήσια παραγωγή 35.000 τόνων ανθρακικού λιθίου. Παράλληλα, η ρωσική πλευρά στοχεύει στην εξόρυξη 14.000 τόνων ετησίως. Ο διευθύνων σύμβουλος της YLB, Όμαρ Αλαρκόν, ανέφερε ότι η σύμβαση διασφαλίζει την κυριότητα των εγκαταστάσεων από την YLB, η οποία θα λαμβάνει το 51% των εσόδων, ενώ θα έχει τον πλήρη έλεγχο της εμπορίας του προϊόντος.

Ωστόσο, τα πλήρη στοιχεία των συμβολαίων με τη Ρωσία δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, προκαλώντας περαιτέρω ανησυχίες. Το τοπικό ειδησεογραφικό μέσο El Deber αποκάλυψε ορισμένες λεπτομέρειες τον Σεπτέμβριο του 2024, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας από την Uranium One Group πίσω στη Βολιβία και τον οικονομικό κίνδυνο που αναλαμβάνει η YLB.

Όταν οι λεπτομέρειες της σύμβασης με την Κίνα έγιναν γνωστές, ακολούθησαν διαδηλώσεις, με τους πολίτες να απαιτούν την ακύρωσή της και να επικρίνουν τη διοίκηση του προέδρου Λουίς Άρσε.

Οικονομικοί όροι και αμφιλεγόμενες ρυθμίσεις

Η σύμβαση δίνει στην Κίνα το δικαίωμα εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων για 36 χρόνια, με δυνατότητα επέκτασης στα 42. Επιπλέον, η Βολιβία είναι υποχρεωμένη να καλύψει το κόστος ενέργειας και τις δαπάνες εξαγωγής και καθαρισμού του λιθίου. Παράλληλα, η Κίνα έχει το δικαίωμα να αποχωρήσει από τη συμφωνία ανά πάσα στιγμή, ενώ αν η Βολιβία επιδιώξει ακύρωση, θα πρέπει να επιστρέψει τις επενδύσεις με τόκο 12%.

Το Ποτοσί, μία από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας, θα λαμβάνει μόλις το 3% των εσόδων, ενώ το 48% θα καταλήγει στην YLB. Επιπλέον, το κόστος παραγωγής εκτιμάται στα 30.000 δολάρια ανά τόνο, τη στιγμή που η τρέχουσα τιμή του λιθίου στην αγορά κυμαίνεται γύρω στα 10.000 δολάρια ανά τόνο, προκαλώντας απορίες για την οικονομική βιωσιμότητα της συμφωνίας.

 

Αντιδράσεις και νομικές επιπτώσεις

Οι επικριτές των συμφωνιών προειδοποιούν ότι η Βολιβία μπορεί να καταλήξει να πληρώνει υπέρογκα ποσά για την ακύρωσή τους, ενώ εκφράζονται και υποψίες ότι μπορεί να αποτελούν βιτρίνα για ξέπλυμα χρήματος. Αντίστοιχα φαινόμενα έχουν καταγραφεί στο παρελθόν, όπως στην υπόθεση του πρώην υπουργού Αρτούρο Κάρλος Μουρίγιο Πρίγικ, ο οποίος το 2022 δήλωσε ένοχος για συνωμοσία με σκοπό το ξέπλυμα χρήματος.

Οι αντιδράσεις απέναντι στη συμφωνία είναι έντονες. Στις 14 Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος της Πολιτικής Επιτροπής του Ποτοσί, Αλμπέρτο Πέρεζ, ανακοίνωσε σειρά απεργιών και διαδηλώσεων, ενώ στους δρόμους εμφανίστηκαν πανό με το σύνθημα «Το λίθιο ανήκει στους Βολιβιανούς».

Στο μεταξύ, ο πρώην πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Μεταλλείων της Βολιβίας, Έκτορ Κόρδοβα, τόνισε ότι οι συμβάσεις θέτουν την τιμή πώλησης του λιθίου μεταξύ 26.000 και 29.000 δολαρίων ανά τόνο, πολύ υψηλότερα από την τρέχουσα αγοραία τιμή, γεγονός που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας.

Το πολιτικό παρασκήνιο και η προεκλογική συγκυρία

Η συγκυρία των εξελίξεων δεν περνά απαρατήρητη, καθώς η κυβέρνηση του Άρσε βρίσκεται αντιμέτωπη με εκλογές τον Αύγουστο. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι οι νέες συμφωνίες μπορεί να αποτελούν μέσο για τη δημιουργία οικονομικών αποθεμάτων από κυβερνητικούς αξιωματούχους πριν από την πιθανή αποχώρησή τους από την εξουσία.

Το ιστορικό των αμφιλεγόμενων οικονομικών συμφωνιών στη Βολιβία ενισχύει την καχυποψία, ενώ πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η υπόθεση θυμίζει προηγούμενες περιπτώσεις διαχείρισης των φυσικών πόρων της χώρας, όπως ο λεγόμενος «Πόλεμος του Αερίου» του 2003.

Ο νομικός Μπενχαμίν Τόρρες υποστηρίζει ότι υπάρχει νομική βάση για την ακύρωση των συμβάσεων βάσει του νόμου 221, ο οποίος προβλέπει ποινές φυλάκισης έως και 10 ετών για δημόσιους αξιωματούχους που υπογράφουν επιζήμιες για το κράτος συμβάσεις. Ο ίδιος θεωρεί ότι ο νόμος ισχύει και για τον ίδιο τον πρόεδρο Άρσε.

Καθώς η συμφωνία αναμένει την έγκριση της Γερουσίας, οι κοινωνικές αναταραχές αυξάνονται, με τους πολίτες να απαιτούν διαφάνεια και λογοδοσία από την κυβέρνηση.

Της Autumn Spredemann

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε στις 23 Φεβρουαρίου ότι θα παραιτηθεί αμέσως από τη θέση του προέδρου με αντάλλαγμα η χώρα του να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ.

«Εάν πρόκειται να υπάρξει ειρήνη για την Ουκρανία, εάν πραγματικά χρειάζεται να παραιτηθώ, είμαι έτοιμος [να το κάνω]. Μπορώ να το ανταλλάξω με το ΝΑΤΟ», είπε ο Ζελένσκι σε συνέντευξη Τύπου στο Κιέβο, σημειώνοντας ότι θα το έκανε άμεσα αν χρειαζόταν.

Τα σχόλια του Ουκρανού προέδρου γίνονται την περίοδο που οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία με στόχο τον τερματισμό του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας. Ωστόσο, ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Πητ Χέγκσεθ έχει χαρακτηρίσει την προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ «μη ρεαλιστική». Από τη μεριά του, σε παλαιότερες δηλώσεις του, ο Ζελένσκι είχε αναφέρει ότι η Ουκρανία θα πρέπει να διπλασιάσει το μέγεθος του στρατού της εάν της αρνηθούν την ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Οι σχέσεις της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ βρίσκονται σε ύφεση τελευταία, με τον νέο Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να κατηγορεί τον Ζελένσκι για τον πόλεμο με την Ρωσία – αναγνωρίζοντας ότι η Ρωσία επιτέθηκε πρώτη με μία μεγάλης κλίμακας εισβολή – καταλογίζοντάς του ότι, με την υποστήριξη της κυβέρνησης Μπάιντεν, δεν προσπάθησε αρκετά να σταματήσει τη σύγκρουση. Ακόμα, τον αποκάλεσε ‘δικτάτορα’ επειδή δεν προκήρυξε εκλογές τον Μάιο του 2024, με τη λήξη της θητείας του, αλλά παραμένει στην ηγεσία της χώρας.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ζητά επίσης εκλογές στην Ουκρανία ως μέρος οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας, δηλώνοντας στα τέλη Ιανουαρίου ότι δεν θα έχει άμεσες συνομιλίες με τον Ζελένσκι, τον οποίο θεωρεί «παράνομο», σύμφωνα με το Radio Free Europe.

Αυτή την εβδομάδα, Αμερικανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι συναντήθηκαν στη Σαουδική Αραβία για να συζητήσουν τρόπους τερματισμού του πολέμου, αλλά άφησαν την Ουκρανία εκτός των διαπραγματεύσεων.

«Θέλω πολύ [εγώ και ο] Τραμπ να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον», είπε ο Ζελένσκι σε συνέντευξη Τύπου στο Κίεβο, στις 23 Φεβρουαρίου. «Οι εγγυήσεις ασφαλείας εκ μέρους του είναι απαραίτητες.»Σημείωσε δε ότι η χώρα του και οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται εγγύτερα στην επίτευξη συμφωνίας σχετικά με την προσφορά των φυσικών πόρων της Ουκρανίας ως αντάλλαγμα για τη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου στον Τύπο, στις 21 Φεβρουαρίου, η συμφωνία έχει σχεδόν οριστικοποιηθεί: «Υπογράφουμε μια συμφωνία, ελπίζουμε, πολύ σύντομα. Νομίζω ότι είμαστε πολύ κοντά».

Χθες, 23 Φεβρουαρίου, Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η Ρωσία εκτόξευσε 267 drones κατά τη διάρκεια της προηγούμενης νύχτας, σκοτώνοντας τουλάχιστον ένα άτομο.

Σε μια ανάρτησή του στην κοινωνική πλατφόρμα X, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι ήταν η «μεγαλύτερη επίθεση από τότε που ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη άρχισαν να χτυπούν πόλεις και χωριά της Ουκρανίας».

«Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να φέρουμε μια διαρκή και δίκαιη ειρήνη στην Ουκρανία», τόνισε. «Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ενότητας όλων των εταίρων: χρειαζόμαστε τη δύναμη όλης της Ευρώπης, τη δύναμη της Αμερικής, τη δύναμη όλων όσων αναζητούν διαρκή ειρήνη.»

Του Jacob Burg

Ο Τομ Όζιμεκ συνέβαλε σε αυτό το άρθρο.

Την τρισδιάστατη δομή της ατμόσφαιρας ενός πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα χαρτογράφησαν για πρώτη φορά οι αστρονόμοι κοιτώντας μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη. Η ανακάλυψη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, ανοίγει την πόρτα για λεπτομερείς μελέτες του καιρού άλλων πλανητών.

Πρόκειται για τον πλανήτη WASP-121b (γνωστό και ως Tylos), που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 900 ετών φωτός, στον αστερισμό Πρύμνη (Puppis). Είναι ένας εξαιρετικά θερμός γίγαντας αερίων που περιφέρεται γύρω από το άστρο που τον φιλοξενεί. Η μία πλευρά του πλανήτη είναι καυτή, καθώς είναι πάντα στραμμένη προς το άστρο, ενώ η άλλη πολύ πιο δροσερή.

Συνδυάζοντας και τις τέσσερεις τηλεσκοπικές μονάδες του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) οι επιστήμονες βρήκαν ισχυρούς ανέμους που μεταφέρουν χημικά στοιχεία, όπως σίδηρος και τιτάνιο, δημιουργώντας περίπλοκα καιρικά μοτίβα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Ένας αεροχείμαρρος (jet stream) περιστρέφει το υλικό γύρω από τον ισημερινό του πλανήτη. Το ρεύμα αυτό εκτείνεται στον μισό πλανήτη, αποκτά ταχύτητα και αναστατώνει βίαια την ατμόσφαιρα ψηλά στην ατμόσφαιρα, καθώς διασχίζει τη θερμή πλευρά του πλανήτη. Μια ξεχωριστή ροή σε χαμηλότερα επίπεδα της ατμόσφαιρας μετακινεί αέριο από τη θερμή πλευρά προς την ψυχρότερη. Αυτό το είδος κλίματος δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ στο παρελθόν σε κανέναν πλανήτη.

Σε συνοδευτική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Astronomy and Astrophysics», οι ερευνητές περιγράφουν ότι εντόπισαν την παρουσία τιτανίου ακριβώς κάτω από τον αεροχείμαρρο. Το εύρημα αυτό αποτέλεσε έκπληξη για εκείνους, καθώς προηγούμενες παρατηρήσεις του πλανήτη είχαν δείξει ότι το στοιχείο αυτό απουσίαζε, ενδεχομένως επειδή είναι κρυμμένο βαθιά στην ατμόσφαιρα.

Είναι η πρώτη φορά που οι αστρονόμοι είναι σε θέση να μελετήσουν την ατμόσφαιρα ενός πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος σε τέτοιο βάθος και λεπτομέρεια.

Μ. Κουζινοπούλου

 

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προκλήσεις της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας αποτελεί αναμφισβήτητα η σχέση και η «διάδραση» μεταξύ τεχνητής νοημοσύνης και φιλοσοφίας. Το πέρασμα, ουσιαστικά, από την ανθρώπινη σκέψη στη μηχανική μάθηση και η νέα διάσταση που δημιουργείται από την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία καλείται να αναπαράγει νοητικές διαδικασίες συνυφασμένες με τη φιλοσοφία, μέσω υπολογιστικών συστημάτων. Αυτή η εξέλιξη έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη της μηχανικής μάθησης και νευρωνικών δικτύων ικανών να επεξεργάζονται μεγάλες ποσότητες δεδομένων και να προσαρμόζονται σε νέα δεδομένα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση – τεχνολογίες που έχουν φέρει επανάσταση σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη, οι μεταφορές, η χρηματοδότηση και η αναγνώριση εικόνας.

Τα φιλοσοφικά και ηθικά ερωτήματα που εγείρονται από την ταχεία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, είναι πολλά και σημαντικά για τη διασφάλιση του ρόλου της, με τρόπο που θα ωφελεί την ανθρωπότητα και θα σέβεται τις αξίες της: Μπορεί μια μηχανή να αναπτύξει συνείδηση ή να έχει ηθικές αξίες; Ποιες οι επιπτώσεις της ΤΝ στην ανθρώπινη νοημοσύνη και ηθική; Μπορεί η μηχανική μάθηση να αναπαράγει την ανθρώπινη σκέψη ή πρόκειται απλώς για έναν μηχανισμό που εκτελεί προκαθορισμένες εντολές χωρίς πραγματική κατανόηση;

Τον ρόλο της φιλοσοφίας στη διαμόρφωση του μέλλοντος της τεχνητής νοημοσύνης, μέσα από θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις, κλήθηκαν να αποκρυπτογραφήσουν διακεκριμένοι ομιλητές από τον ερευνητικό, ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό χώρο, στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη & Φιλοσοφία: Από την ανθρώπινη σκέψη στη μηχανική μάθηση» που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης & Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), μέλος του Ευρωπαϊκού Κόμβου Ψηφιακής Καινοτομίας Smart Attica EDIH – ένα πρόγραμμα εξερεύνησης της συναρπαστικής διαδρομής από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις για τη φύση της ανθρώπινης σκέψης έως τις σύγχρονες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης. Μέσα από θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις, αναδείχθηκαν φιλοσοφικά ζητήματα σχετικά με τη νοημοσύνη και τη συνείδηση, που επικεντρώνονται γύρω από την ικανότητα του ανθρώπου να σκέφτεται, να αντιλαμβάνεται και να συνειδητοποιεί την ύπαρξή του. Σήμερα η ανάπτυξη της ΤΝ προσθέτει μια νέα διάσταση σε αυτά τα φιλοσοφικά ερωτήματα, διότι η δυνατότητα των μηχανών να «σκέφτονται», να μαθαίνουν από δεδομένα και να λαμβάνουν αποφάσεις, θέτει νέες προκλήσεις για την κατανόηση της νοημοσύνης.

O Παναγιώτης Πανταζάκος, καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ, έθεσε κρίσιμα ερωτήματα για τον ρόλο της φιλοσοφίας σε μια εποχή όπου η ΤΝ εξελίσσεται ραγδαία. Υποστήριξε ότι η φιλοσοφία, ιστορικά, είχε έναν συνθετικό ρόλο, συνδυάζοντας γνώσεις από διάφορους επιστημονικούς κλάδους. Ωστόσο, η σύγχρονη φιλοσοφία, έχει φτάσει σε ένα σημείο αδιεξόδου, καθώς δεν μπορεί να κατανοήσει τις σύγχρονες επιστήμες. Αυτό οδηγεί στην ιδέα του «θανάτου» της φιλοσοφίας, τουλάχιστον με την παραδοσιακή της μορφή. Η ΤΝ, από την άλλη, παρουσιάζεται ως μια τεχνολογία που υπερβαίνει τις γνωσιακές δυνατότητες του ανθρώπινου νου, και μπορεί να αναπαράγει – αν όχι να βιώσει – την κατανόηση. Ωστόσο, αμφισβητείται η ικανότητά της να επιτύχει πραγματική συνείδηση. Ο κος Πανταζάκος στάθηκε και στη διάκριση μεταξύ μνήμης και κρίσης και στο εάν η ΤΝ μπορεί να κάνει κρίσεις όπως ο άνθρωπος, ενώ στο τραπέζι της συζήτησης μπήκε και το ηθικό δίλημμα της αναπαράστασης της συνείδησης μέσα από την ΤΝ, μέσω avatar ή ολογραμμάτων και το ποιος θα κατέχει την εξουσία που συνοδεύει τη γνώση που γεννά η ΤΝ. Ο κος Πανταζάκος συνέκρινε την ΤΝ με την αναλογία της μέλισσας και του μυρμηγκιού του Hume, υποστηρίζοντας ότι η ΤΝ μπορεί να υπερβεί τον άνθρωπο στη συλλογή και ανασύνθεση πληροφορίας, αλλά όχι στην πραγματική κατανόηση και συνείδηση. Αναλύθηκε επίσης η έννοια της «προσομοίωσης» και της «εξομοίωσης», επισημαίνοντας τις διαφορές και τις προκλήσεις που παρουσιάζονται. Συμπερασματικά, τονίστηκε πως η ΤΝ δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εχθρός, αλλά ως φίλος, ενώ προτάθηκε η ανάγκη για έναν ηθικό κώδικα που θα ρυθμίζει τη χρήση της ΤΝ και θα προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Μαρία Χωριανοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια Πρακτικής Φιλοσοφίας & Ιατρικής Ηθικής του Τμήματος Φιλοσοφίας του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στάθηκε στην ανάγκη για μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην ανάπτυξη της ΤΝ. Βασικές αρχές της ηθικής φιλοσοφίας όπως αυτονομία, αγαθοπραξία, απαγόρευση βλάβης και δικαιοσύνη, όπως είπε χαρακτηριστικά, δεν πρέπει να είναι προστιθέμενες στο τέλος της ανάπτυξης της ΤΝ, αλλά να ενσωματώνονται από την αρχή. Αναφέρθηκε στη θεωρία του extended mind, που υποστηρίζει ότι η σκέψη δεν περιορίζεται μόνο στον εγκέφαλο, αλλά επεκτείνεται μέσω της τεχνολογίας, θέτοντας ωστόσο το ερώτημα: «Πού τελειώνει ο άνθρωπος και πού αρχίζει η μηχανή;». Ξεκαθάρισε πως η ΤΝ μπορεί να ενισχύσει τις γνωστικές μας ικανότητες, αλλά δεν μπορεί να αποκτήσει συνείδηση ή ηθική ευθύνη, ενώ διευκρίνισε πως οι επιπτώσεις της αλγοριθμικής λήψης αποφάσεων σε τομείς όπως η υγεία και η δικαιοσύνη, πρέπει να εξεταστούν. Στάθηκε επίσης στην ανάγκη για διαφάνεια και προστασία προσωπικών δεδομένων και για διεπιστημονική συνεργασία ως προς την ηθική ανάπτυξη της ΤΝ, ενώ χαρακτήρισε κρίσιμη τη διαρκή εκπαίδευση και τη δημοκρατική διαβούλευση, προκειμένου να διασφαλιστούν η ανθρώπινη αυτονομία και η δημοκρατία. Η κα Χωριανοπούλου είπε επίσης ότι είναι σημαντική η διατήρηση της ανθρώπινης πρωτοτυπίας και η αποφυγή της απανθρωποποίησης, ενώ κλείνοντας αναφέρθηκε εκ νέου στην ανάγκη για προσεκτική και ηθικά υπεύθυνη ανάπτυξη και χρήση της ΤΝ, ενθαρρύνοντας τον διάλογο και τη διεπιστημονική συνεργασία για να διασφαλιστεί ότι η τεχνολογία υπηρετεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αξίες.

Ο Άλκης Γούναρης, μεταδιδακτορικός ερευνητής & Διδάσκων του Τμήματος Φιλοσοφίας του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθήνας, στάθηκε στην αντίφαση ότι οι μηχανές, αν και κερδίζουν τους ανθρώπους σε πολλά παιχνίδια (όπως σκάκι), χάνουν όταν υπάρχει συνεργασία ανθρώπου και μηχανής, κάτι που, όπως είπε, δείχνει και αποδεικνύει την αξία της συνεργασίας και τη συμπληρωματικότητα του ανθρώπινου και του μηχανικού νου. Ποιος όμως πιστώνεται τη γνώση: ο άνθρωπος ή η μηχανή; Το παράδειγμα του Deep Blue επιβεβαιώνει την άποψη ότι η γνώση ανήκει στο σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει τόσο τον ανθρώπινο εγκέφαλο όσο και τις εξωτερικές τεχνολογικές συσκευές. Ο κος Γούναρης είπε ότι το μέλλον της ΤΝ δεν είναι προδιαγεγραμμένο και η χρήση της θα εξαρτάται από τις αποφάσεις που θα πάρουμε σήμερα, θέτοντας τα κρίσιμα ερωτήματα: Τι είδους μηχανές θέλουμε; Μηχανές αντικαταστάτες ή συνεργάτες; Η απάντηση στα ερωτήματα, όπως επεσήμανε, θα πρέπει να είναι μια συνεργατική προσέγγιση που θα ενσωματώνει την ΤΝ ως βοηθητικό εργαλείο για την ανθρώπινη πρόοδο και βελτίωση της παραγωγικότητας.

Ο Δημήτρης Μελίδης, δικηγόρος, MSc., Υπ. Διδάκτωρ, διδάσκων στο Πρόγραμμα «Ψηφιακά Δικαστικά Συστήματα και Τεχνοηθική» του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΚΔΒΜ-ΕΚΠΑ), επικεντρώθηκε στην τεχνοηθική και την επίδρασή της στην τεχνητή νοημοσύνη, ιδιαίτερα στον τομέα της ψηφιακής δικαιοσύνης και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, αφού όπως είπε χαρακτηριστικά χρειάζεται άμεση δράση για να μην μείνουμε πίσω σε σχέση με τις διεθνείς εξελίξεις. Αναφέρθηκε επίσης στη σημασία του διαλόγου μεταξύ επιστημών για την αποτελεσματική ανάπτυξη και εφαρμογή συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, ενώ έθεσε ζητήματα ηθικής και νομικής ρύθμισης.

Η Δρ Μαρία Μαλαγκονιάρη, Σύμβουλος Καινοτομίας του Smart Attica EDIH, αναφέρθηκε στις επιπτώσεις των ολοένα και πιο ικανών συστημάτων ΤΝ και τις ηθικές σκέψεις που προκύπτουν καθώς η ΤΝ αναπτύσσει αυτονομία. Στάθηκε ιδιαίτερα στην ταχεία εξέλιξη της ΤΝ, στα ηθικά διλήμματα και στα κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τη φύση της ΤΝ, τη συνείδηση και την ηθική, στο ποιος έχει την ευθύνη στην ολοκλήρωση ενός έργου (ο δημιουργός, ο χρήστης ή η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη;), στον ρόλο που πρέπει να έχει η ΤΝ (θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για να ενισχύσει την ανθρώπινη σκέψη αντί να την αντικαταστήσει), αλλά και στη σημασία του φιλοσοφικού διαλόγου (η εξερεύνηση των επιπτώσεων της ΤΝ δεν είναι απλώς μια τεχνολογική πρόκληση, αλλά μια βαθιά φιλοσοφική και ηθική πρόκληση).

Τον συντονισμό του εκπαιδευτικού προγράμματος είχε η Κωνσταντίνα Κωνσταντίνου, ΕΚΤ, Σύμβουλος Καινοτομίας και Επικοινωνίας του Smart Attica EDIH, υποψήφια διδάκτορας στη φιλοσοφία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πολιτικός επιστήμονας με εξειδίκευση στην Ιστορία της φιλοσοφίας και τη Δημόσια Διοίκηση.

Εν κατακλείδι, η φιλοσοφία παρέχει τα εργαλεία για να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε τις προκλήσεις και τις ευθύνες που προκύπτουν από την ανάπτυξη της ΤΝ. Μπορεί, όμως, να διασφαλίσει ότι η τεχνολογία θα εξελίσσεται με τρόπο που υποστηρίζει τις ανθρωπιστικές αξίες και την κοινωνική ευημερία; Και πόσο αναγκαία είναι η συνεργασία των φιλοσόφων, των τεχνολόγων, των νομικών και των πολιτικών για την επιτυχή ενσωμάτωση της ΤΝ στην κοινωνία ώστε να μπορέσουμε να επωφεληθούμε από τις δυνατότητές της, αποφεύγοντας παράλληλα τις κοινωνικές και ηθικές παγίδες που ενδέχεται να προκύψουν; Τις απαντήσεις (λογικά) θα τις δώσει η ίδια η ζωή… στο μέλλον.

Του Γιάννη Χατζηδοπαυλάκη

Θετικά αντιμετωπίζει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών την πρόταση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής ως προς τις αμυντικές δαπάνες σε σχέση με την εφαρμογή των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων. Ήτοι, οι αμυντικές δαπάνες να εξαιρούνται από την προσμέτρηση του χρέους και του ελλείμματος, ώστε να μη χρειαστεί αλλαγή της Συνθήκης. Προς τούτο, άλλωστε, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε την περασμένη Τρίτη από τις Βρυξέλλες ότι «οι πρωτοβουλίες αυτές θωρακίζουν την αμυντική μας ικανότητα και στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα σε όσους απειλούν την ασφάλειά μας. Και πρέπει να υιοθετηθούν χωρίς καθυστέρηση.»

Ωστόσο, όπως εξηγούν στο ΑΠΕ- ΜΠΕ τα αρμόδια στελέχη του υπουργείου, η υιοθέτηση μιας τέτοιας πρότασης επ’ ουδενί θα δημιουργεί πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για π.χ. επιπλέον κοινωνικές παροχές. «Θα είναι εφικτό στην περίπτωση αυτή», επισημαίνουν, «εάν αυξηθούν, παραδείγματος χάριν, οι αμυντικές δαπάνες για το 2024 από το 1,1 δισ. ευρώ στο 1,4 δισ. ευρώ, η αύξηση αυτή να γίνεται αποδεκτή χωρίς να χρειαστεί να κόψεις άλλες δαπάνες. Φυσικά, θα πρόκειται για μια ‘ανάσα’ στον προϋπολογισμό, με προσοχή πάντα να μην επηρεαστούν αρνητικά το πρωτογενές πλεόνασμα και το χρέος». Άλλοι κυβερνητικοί παράγοντες αναφέρουν ότι η χώρα μπορεί να επωφεληθεί από την πρόταση της προέδρου της Κομισιόν, λόγω της γεωπολιτικής θέσης της και της ανάγκης για αυξημένους εξοπλισμούς.

Αυτό που δεν έχει γίνει γνωστό από την ανακοίνωση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι οι όροι και οι προϋποθέσεις για να μπορεί ένα κράτος-μέλος να υπερβαίνει τα όρια για τις αμυντικές δαπάνες. Για να καθοριστούν αυτά, θα υπάρξει πιθανότατα ένα μεγάλο «παζάρι», είτε στο πλαίσιο του Eurogroup είτε σε διμερείς επαφές ηγετών. Σύμφωνα με πληροφορίες, το θέμα αναμένεται να συζητηθεί στην εαρινή σύνοδο κορυφής του Μαρτίου και να αποφασιστεί τελικά εάν οι νέοι όροι θα αφορούν σε κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά ή σε ομάδες κρατών.

Σήμερα, οι δημοσιονομικοί κανόνες επικεντρώνονται στον ανά έτος ρυθμό αύξησης των καθαρών (μετά την αφαίρεση των εσόδων και των δαπανών για συγχρηματοδοτούμενα έργα, αλλά και των έκτακτων one off δαπανών για φυσικές καταστροφές) πρωτογενών (εξαιρούνται οι δαπάνες για τους τόκους εξυπηρέτησης του χρέους) δαπανών.

Ειδικά για την Ελλάδα, ο ρυθμός αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών είναι 3,7% για το 2025 (περίπου 3,5 δισ. ευρώ), 3,6% το 2026, 3,1% το 2027 και 3% το 2028. Με τα σημερινά δεδομένα, εάν η χώρα επιθυμεί να δαπανήσει επιπλέον π.χ. 1 δισ. ευρώ από το όριο των 3,5 δισ. ευρώ, τότε θα πρέπει το πρόσθετο ποσό να εξευρεθεί: Είτε από την επιβολή νέων φόρων ή αύξηση των υπαρχόντων είτε από έσοδα σε μόνιμη βάση που θα έχουν την ίδια ισχύ. Τα συγκεκριμένα έσοδα μπορούν να προκύψουν ή από την άνοδο του ΑΕΠ ή από άλλες πηγές όπως η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Και καθώς μισή μονάδα αύξησης των εσόδων από την ανάπτυξη προϋποθέτει άνοδο του ΑΕΠ κατά 5%, εκ των πραγμάτων, όπως κατ’ επανάληψη έχει δηλώσει ο κος Χατζηδάκης, το μεγάλο βάρος ρίχνεται στην αποκάλυψη φορολογητέας ύλης και στην καταπολέμηση της φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής.

Του Ομήρου Εμμανουηλίδη