Η ευρύτερη περιοχή του Ψηλορείτη, με κορυφή τον ψηλότερο ορεινό όγκο της Κρήτης, αποτελεί μια κιβωτό πολιτισμού, ιστορίας και απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς. Από τα ηρωικά Ανώγεια μέχρι τα απομονωμένα βοσκοτόπια και τα σπήλαια με μυθολογικές αναφορές, η καρδιά της Κρήτης πάλλεται σε έναν ρυθμό που συνδυάζει το παρελθόν με το παρόν. Παραδοσιακοί οικισμοί, πέτρινα μονοπάτια, σπάνια ενδημική χλωρίδα και πανίδα, τοπικές κοινότητες που διατηρούν ζωντανά τα ήθη και τα έθιμα συνθέτουν ένα μωσαϊκό αυθεντικότητας και βιώσιμης ανάπτυξης. Ο Ψηλορείτης δεν είναι απλώς ένα γεωγραφικό σημείο – είναι μια ζωντανή πολιτισμική ενότητα, αναγνωρισμένη και προστατευμένη ως Γεωπάρκο από την UNESCO.
Μέσω του προγράμματος Orea Kriti, ο Δήμος Ανωγείων και η ευρύτερη περιοχή του Ψηλορείτη, χτίζει σταθερά μια νέα τουριστική ταυτότητα, μακριά από τις συνταγές του μαζικού τουρισμού. Με βασικό όραμα τη βιώσιμη ανάπτυξη, η περιοχή επενδύει στη διατήρηση της πολιτιστικής της κληρονομιάς, την ανάδειξη της φύσης και την ενίσχυση του βιωματικού τουρισμού, δίνοντας προτεραιότητα στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, συνδέοντας τον πρωτογενή τομέα και κυρίως την κτηνοτροφία, με τον τουρισμό.
Όπως επισημαίνει ο δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης, «η ανάγκη για την τουριστική αναβάθμιση του τόπου μας υπήρχε διαχρονικά, αλλά πάντα προσαρμοζόταν στις δυνατότητες της περιοχής να μετεξελιχθεί και να υιοθετήσει πράγματα». Σήμερα, με βασικούς άξονες την υγεία, την παιδεία, την πρόνοια και την εργασία, επιχειρείται μια ολιστική στρατηγική για την επιβίωση και ενδυνάμωση των ορεινών περιοχών. Τα Ανώγεια διαθέτουν ένα άρτια εξοπλισμένο Κέντρο Υγείας, μονάδα ΕΚΑΒ, και πλαισιώνονται από γιατρούς και εθελοντές που προσφέρουν προληπτική ιατρική. Σε μόλις 35 λεπτά, βρίσκεται το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου.
Παράλληλα, ο πρωτογενής τομέας παραμένει ισχυρός: η κτηνοτροφία αποτελεί τον πυρήνα της οικονομίας, με το 60-65% του πληθυσμού να είναι ενεργό δυναμικό, ενώ πολλοί νέοι άνθρωποι επιλέγουν να μείνουν και να δουλέψουν στον τόπο τους.
Η στρατηγική για την τουριστική ανάπτυξη βασίζεται στη δημιουργία ενός προορισμού εμπειρίας – όχι αριθμών. Οι κάτοικοι ενδιαφέρονται και συμμετέχουν σε αυτήν τη διαδικασία, με τις όποιες επιφυλάξεις τους να παραμερίζονται όταν βλέπουν απτά αποτελέσματα. Όπως τονίζει ο δήμαρχος, «δεν θέλουμε να γίνει μαζικός προορισμός και επειδή το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης το ελέγχει ο δήμος, η δόμηση μπορεί να μπει σε πλαίσιο».
Όλο και περισσότεροι κάτοικοι δραστηριοποιούνται γύρω από τον τουρισμό με πρωτότυπες ιδέες και προτάσεις διαμονής και εμπειρίας καθώς αυτό συμβάλλει στην αναβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου. Την ίδια ώρα, συμβάλλει και στον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος της Κρήτης η οποία δέχεται σε μεγάλο ποσοστό επαναλαμβανόμενους τουρίστες και η ανάγκη για νέες προσλαμβάνουσες γίνεται ακόμη πιο μεγάλη.
Ένας τόπος που αφηγείται
Οι παρεμβάσεις αναπτύσσονται βάσει συγκεκριμένης στρατηγικής και εστιάζουν στην ενίσχυση των παρεχόμενων υπηρεσιών: συνοδούς βουνού, αναρρίχηση, ποδηλατικές διαδρομές και εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος. Η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη για επανασύνδεση με τη φύση και η περιοχή του Ψηλορείτη ανταποκρίνεται με αυθεντικότητα σε αυτή την παγκόσμια μεταστροφή. Κάθε διαδρομή έχει τον δικό της πολιτισμικό πλούτο, ενώ πέρα από το Γεωπάρκο, ο επισκέπτης μπορεί να ανακαλύψει μικρούς θησαυρούς ιστορίας και παράδοσης.
Σημαντική πρωτοβουλία είναι το πρόγραμμα των ορειβατικών μονοπατιών, στο οποίο συμμετέχει και ο Δήμος Ανωγείων, αξιοποιώντας τη χρηματοδότηση που δόθηκε σε ορεινούς προορισμούς. Το Ιδαίον Άντρον, το υψηλότερο και ωραιότερο οροπέδιο της Κρήτης, αποτελεί κεντρικό σημείο της στρατηγικής αυτής.
Η ΚΟΙΝΣΕΠ «Ν-ΙΔΑΙΑ Συνεργασία»
Με την παραχώρηση από τον Δήμο δύο κομβικών υποδομών – του θεματικού πάρκου «Μιτάτα, Ο Τόπος του Βοσκού» και του Κέντρου Αρχαιολογικής Πληροφόρησης – η ΚΟΙΝΣΕΠ Ν-ΙΔΑΙΑ Συνεργασία, υπό τη διαχείριση της Εύης Βρέντζου, υλοποιεί δράσεις με στόχο την ανάδειξη της ταυτότητας του τόπου. Ο επισκέπτης μπορεί να συμμετάσχει σε ένα πλήθος πολιτιστικών και βιωματικών εκδηλώσεων: παραδοσιακές μουσικές βραδιές, θεατρικά δρώμενα, εκθέσεις φωτογραφίας, τοπικών προϊόντων και χειροτεχνίας, παρουσιάσεις βιβλίων, ακόμα και αστροπαρατήρηση.
Η ΚΟΙΝΣΕΠ υλοποιεί εργαστήρια γύρω από τη διατροφή, την τοπική κουζίνα, την τυροκομία και τα παραδοσιακά προϊόντα. Σχεδιάζεται επίσης, ένα ψηφιακό «μιτάτο» (όπως ονομάζεται το σπίτι του βοσκού), όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να γνωρίσουν την καθημερινότητα του βοσκού, ενώ γίνεται προσπάθεια να επαναλειτουργήσει ο παραδοσιακός αργαλειός, σε συνεργασία με τη Σχολή Υφαντικής.
Το τυροκέλι, ο παραδοσιακός χώρος ωρίμανσης του τυριού που λειτουργεί ως φυσικό ψυγείο, αποκαθίσταται με πρότυπο τα ενετικά τυροκομεία. Παράλληλα, υπάρχει και το Κέντρο Μουσικοχορευτικής Μελέτης.
Συνεχίζοντας την παράδοση που ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’80 με τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μουσικό Αύγουστο, φέτος, στα τέλη Ιουλίου, θα πραγματοποιηθεί ένα αφιέρωμα -αντίδωρο στη μνήμη του- στο πλαίσιο του φεστιβάλ ΥΑΚΙΝΘΕΙΑ 2025, ενώ φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών θα ζωγραφίσουν εμπνεόμενοι από το έργο του.
Από τη Σχολή Υφαντικής έως τον οικοτουρισμό
Η Σχολή Υφαντικής στην Αξό που εντάσσεται στις δράσεις του υπουργείου Πολιτισμού υπό την εποπτεία του Κέντρου Επιμόρφωσης & Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, στοχεύει στη διατήρηση της παραδοσιακής τέχνης. Η γνώση που διαθέτουν οι ντόπιοι θα εμπλουτιστεί με επαγγελματική κατάρτιση και μετεκπαίδευση, ώστε να μπορέσει να σταθεί και επιχειρηματικά.
Το ευρύτερο περιβάλλον του Ψηλορείτη ενδείκνυται για οικοτουρισμό και αγροτουρισμό, με μονάδες υψηλής αισθητικής που διαθέτουν ακόμη και πισίνες, χώρους spa και μοντέρνα τυροκομεία. Οι διακοπές εδώ συνδυάζουν την αυθεντικότητα με την ποιότητα.
Στην Αξό, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το εντυπωσιακό Μουσείο Ξυλογλυπτικής, με έργα φτιαγμένα από κορμούς δέντρων, ενώ σε όλη την περιοχή είναι εμφανής η παρουσία χειροτεχνών, με δημιουργίες σε ξύλο, πηλό και φυσικά υλικά.
Τοπικά προϊόντα, συνεργασίες και η «Ορέα Κρήτη»
Η προώθηση των τοπικών προϊόντων, όπως τα κρασιά, τα τυριά και τα είδη χειροτεχνίας – ακόμα και ξύλινες τσάντες – στηρίζεται σε συνεργασίες με τουριστικούς πράκτορες και ξενοδόχους της περιοχής. Το πρόγραμμα «Ορέα Κρήτη», σε συνεργασία με την ΑΚΟΜΜ – Ψηλορείτης Αναπτυξιακή, με πρόεδρο τον Σωκράτη Κεφαλογιάννη και διευθυντή τον Δημήτρη Παττακό, συνδέει τους παραγωγούς με τις τουριστικές επιχειρήσεις του νησιού, ενισχύοντας τον βιώσιμο τουρισμό και την τοπική γαστρονομία. Ήδη, έχουν διαμορφωθεί οκτώ διαδρομές που προσφέρουν αυθεντικές εμπειρίες.
Η τουριστική ταυτότητα των Ανωγείων δεν είναι απλώς υπό διαμόρφωση· είναι το αποτέλεσμα ενός πολυετούς σχεδιασμού, μιας ισχυρής κοινωνικής συνοχής και της βαθιάς επιθυμίας να παραμείνει ο τόπος ζωντανός, δημιουργικός και αυθεντικός.
Αναγνώριση της μακρόχρονης προσπάθειας για την ανάδειξη της αυθεντικότητας και της βιωσιμότητας του προορισμού αποτελεί και η πρόσφατη ένταξη των Ανωγείων στη λίστα των Best Tourism Villages του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO). Πρόκειται για μια διεθνή διάκριση που απονέμεται σε χωριά που ξεχωρίζουν για την πολιτιστική τους ταυτότητα, την αφοσίωσή τους στην προστασία της παράδοσης και του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και για τις βιώσιμες τουριστικές τους πρακτικές. Υπενθυμίζεται ότι είναι η δεύτερη περιοχή στην Ελλάδα, μετά το Σουφλί, που έχει λάβει τέτοια διάκριση. Για τα Ανώγεια, η αναγνώριση αυτή έρχεται ως επιστέγασμα μιας συλλογικής προσπάθειας με επίκεντρο την τοπική κοινωνία και το μοναδικό της αποτύπωμα στον Ψηλορείτη.
Τι είναι το Δίκτυο «Ορέα Κρήτη»
Οι αναπτυξιακές εταιρίες της Κρήτης – Αναπτυξιακή Ηρακλείου ΑΑΕ ΟΤΑ, ΑΚΟΜΜ Ψηλορείτης ΑΑΕ ΟΤΑ, Αναπτυξιακή Λασιθίου ΑΑΕ ΟΤΑ και Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης ΑΕ – στο πλαίσιο του προγράμματος LEADER δημιούργησαν το δίκτυο διατοπικής συνεργασίας με τίτλο «ΟΡΕΑ ΚΡΗΤΗ».
Σκοπός του δικτύου είναι η ανάδειξη της κτηνοτροφικής παράδοσης της Κρήτης και των ποιοτικών προϊόντων της, καθώς και η δημιουργία προϋποθέσεων για συμπληρωματικό εισόδημα για τους κτηνοτρόφους, μέσω των διδακτικών κτηνοτροφικών αγροκτημάτων.
Η προσπάθεια εστιάζει στο να γίνουν οι διδακτικές φάρμες το μέσο μεταφοράς και διάδοσης της κτηνοτροφικής παράδοσης, του τοπικού πολιτισμού, της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και των μνημείων της κτηνοτροφικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Της Νικόλ Καζαντζίδου
