ADAM MORROW

Η Ζώνη Οχυρών, η τελευταία αμυντική γραμμή της Ουκρανίας, αποτελεί κρίσιμο μέτωπο στη συνεχιζόμενη σύγκρουση με τη Ρωσία.

Κίεβο ελπίζει ότι η αλυσίδα οχυρωμένων πόλεων στα βορειοδυτικά του Ντονέτσκ, γνωστή ως «Ζώνη Οχυρών», θα καταφέρει να αναχαιτίσει περαιτέρω προέλαση των ρωσικών δυνάμεων.

Ωστόσο, η περιοχή αυτή αποτελεί ταυτόχρονα και κομβικό χώρο που η Μόσχα αναμένεται να διεκδικήσει είτε στα πεδία των μαχών, είτε στο τραπέζι διαπραγματεύσεων ειρήνης.

Ανάμεσα στις βασικές απαιτήσεις της Ρωσίας περιλαμβάνεται η αναγνώριση της κυριαρχίας της σε τέσσερις ουκρανικές περιφέρειες, μεταξύ αυτών το Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ, που η Μόσχα ισχυρίζεται πως προσάρτησε το 2022.

Η Ζώνη Οχυρών αντιστοιχεί στο τελευταίο 25% της επαρχίας του Ντονέτσκ που παραμένει υπό ουκρανικό έλεγχο.

«Αυτό είναι που κρατά την ουκρανική αντίσταση ζωντανή, γιατί αν οι Ρώσοι καταλάβουν το υπόλοιπο της επαρχίας, μπορούν να κηρύξουν τη λήξη του πολέμου. Θα έχουν πετύχει τους στόχους του Πούτιν», εξηγεί ο Βρετανός αμυντικός αναλυτής, Τιμ Ρίπλεϊ.

Η συγκεκριμένη ζώνη εκτείνεται κάθετα σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από βορρά προς νότο, παράλληλα με τον οδικό άξονα H-20, συνδέοντας κρίσιμες πόλεις του Ντονμπάς όπως το Σλοβιάνσκ, το Κραματόρσκ, τη Ντρούσκιβκα και την Κονστιτίνιβκα.

Από κοινού, τα σημεία αυτά λειτουργούν ως διοικητικό και υλικοτεχνικό νευραλγικό κέντρο της Ουκρανίας στην περιοχή.

Ο Τούρκος στρατιωτικός αναλυτής Αμπντουλάχ Εγάρ επισημαίνει: «Η γραμμή αυτή αποτελεί νευραλγικό δίκτυο εφοδιασμού με πυκνές οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις. Η Ρωσία δεν μπορεί να προχωρήσει βαθύτερα στο βορειοδυτικό Ντονέτσκ χωρίς να τη διασπάσει».

 

Υπογραμμίζει μάλιστα πως «η Ζώνη Οχυρών δεν είναι απλώς γραμμή άμυνας. Αποτελεί ψυχολογική, πολιτική και διπλωματική πηγή ηθικού και νομιμοποίησης. Όσο παραμένει άθικτη, τόσο ενισχύεται η δυτική στήριξη. Στέλνει το μήνυμα, εντός κι εκτός Ουκρανίας, ότι η χώρα συνεχίζει να αντιστέκεται, ακλόνητα οχυρωμένη».

Ενίσχυση και προετοιμασία ετών

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του αμερικανικού Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW), το Κίεβο τα τελευταία έντεκα χρόνια ενισχύει συστηματικά την αμυντική διάταξη της Ζώνης και αναπτύσσει σημαντικές βιομηχανικές και στρατιωτικές υποδομές εντός και γύρω από τις πόλεις αυτές.

 

Ο Εγάρ αναφέρει ότι από το 2014 η Ουκρανία θωρακίζει τη γραμμή με χαρακώματα, ναρκοπέδια, αντιαρματικά εμπόδια («δόντια δράκου»), πολυβολεία, τσιμεντένια οχυρώματα και υπόγεια κέντρα διοίκησης. Επιπλέον, η βαριά βιομηχανική μορφολογία της περιοχής, με τσιμεντοβιομηχανίες, ανθρακωρυχεία και μεταλλουργικές εγκαταστάσεις, προσφέρει πρόσθετη προστασία.

«Η Ζώνη σφύζει και από επιθετικά όπλα – πυροβολικό, drones, αντιαρματικά, που λειτουργούν σε διασυνδεδεμένο δίκτυο πυρών. Στα μετόπισθεν υπάρχουν και δευτερεύουσες γραμμές άμυνας», επισημαίνει ο Εγάρ.

Παρά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, ο ίδιος διαπιστώνει ότι αυτά επισκιάζονται από την υστέρηση σε ισχύ πυρός και κυριαρχία στον αέρα.

Ο Ρίπλεϊ συμφωνεί, τονίζοντας ότι «η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια καλά εφοδιασμένη δύναμη, με σαφή αριθμητική υπεροχή». «Δεν πρόκειται για μια αδιάρρηκτη εφεδρική δύναμη σταθερά ανεπτυγμένη στα χαρακώματα. Προσπαθούν να κρατήσουν τη γραμμή με ό,τι διαθέτουν, το οποίο ολοένα εξαντλείται», σημειώνει. «Όσο ανθεκτικές κι αν είναι οι οχυρώσεις, η αντοχή τους εξαρτάται από τον αριθμό των στρατιωτών που τις επανδρώνουν και από το πόσο πυροβολικό καλύπτει το μέτωπο».

Η μάχη για το Ντονμπάς

Το 2022, η Μόσχα εισέβαλε σε τέσσερις ανατολικές περιφέρειες της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων του Ντονέτσκ και του γειτονικού Λουγκάνσκ, που αποτελούν το βιομηχανικά πλούσιο Ντονμπάς.

Την ίδια χρονιά, το Κρεμλίνο ανακοίνωσε την προσάρτηση αυτών των περιοχών – μια ενέργεια που το Κίεβο και η πλειονότητα των δυτικών πρωτευουσών καταδικάζουν ως παράνομη και δεν αναγνωρίζουν. Αυτή τη στιγμή, οι ρωσικές δυνάμεις ελέγχουν σχεδόν ολόκληρο το Λουγκάνσκ και περίπου το 75% του Ντονέτσκ, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας της περιφέρειας.

 

Για να καταλάβει το υπόλοιπο 25%, περίπου 6.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα, η Ρωσία πρέπει πρώτα να διασπάσει τη Ζώνη Οχυρών – κάτι που, σύμφωνα με το ISW, προς το παρόν αδυνατεί να πραγματοποιήσει άμεσα.

Δυτικές εκτιμήσεις επισημαίνουν ότι η Ζώνη αποτελεί το βέλτιστο οχυρό της Ουκρανίας, όπου κάθε άμεση επίθεση θα επιφέρει σοβαρές απώλειες στο ρωσικό στρατό.

«Η Ζώνη επιβραδύνει τη ρωσική προέλαση και αυξάνει το κόστος και τον κίνδυνο για τη Μόσχα. Κάθε σημείο της γραμμής ενισχύει τα γειτονικά, πολλαπλασιάζοντας τη συνολική αμυντική ικανότητα», αναφέρει ο Εγάρ.

Όπως εξηγεί, στην περίπτωση άμεσης επίθεσης, η Ρωσία καλείται να πολεμήσει ταυτόχρονα σε πολλά σημεία, κάτι που καταπονεί σημαντικά τις δυνάμεις της, δίνοντας στον ουκρανικό στρατό πολύτιμο χρόνο για ανασυγκρότηση, εφοδιασμό κι ενίσχυση διεθνούς υποστήριξης.

Επιχειρήσεις φθοράς και αβέβαιο μέλλον

Στη νεότερη έκθεσή του το ISW αναφέρει ότι οι ρωσικές δυνάμεις καταβάλλουν προσπάθειες να υπερκεράσουν τη Ζώνη από νοτιοδυτικά, σε μια διαδικασία που εκτιμάται ότι μπορεί να διαρκέσει χρόνια.

Ο Εγάρ, ωστόσο, αμφισβητεί το χρονοδιάγραμμα, προειδοποιώντας: «Αν η Ρωσία αυξήσει την πίεση στο Ντνιεπροπετρόφσκ, η Ουκρανία ίσως εξαναγκαστεί να αποσύρει εφεδρείες από το Ντονέτσκ και να αποδυναμώσει τη Ζώνη Οχυρών.

 

Η Μόσχα πιέζει ταυτόχρονα σε δύο μέτωπα, στο Ντονέτσκ και στη γραμμή του Δνείπερου, εφαρμόζοντας τακτική φθοράς. Εάν οι ουκρανικές εφεδρείες και τα αποθέματα πυρομαχικών εξαντληθούν περαιτέρω, το χρονοδιάγραμμα μπορεί να συντομεύσει δραματικά».

Σκεπτικισμό εκφράζει και ο Ρίπλεϊ σχετικά με το πόσο θα αντέξει η γραμμή άμυνας: «Όλα εξαρτώνται από το αν οι δυνάμεις που βρίσκονται εκεί σήμερα διατηρήσουν τη μαχητική τους ισχύ, τον απαραίτητο εξοπλισμό και τα πυρομαχικά. Όταν αρχίσουν να φθείρονται, η δυνατότητα άμυνας καταρρέει. Ήδη έχουν καταγράψει φθορά και αναγκάζονται σε υποχωρήσεις λόγω έλλειψης στρατιωτών για να κρατήσουν τη γραμμή και να αποφύγουν την περικύκλωση».

Ερωτηθείς πόσο χρόνο δίνει στην Ουκρανία, υπό κανονικές συνθήκες, πριν διασπαστεί πλήρως η Ζώνη, ο Ρίπλεϊ απαντά: «Στην καλύτερη περίπτωση, έναν ακόμη χρόνο. Μέχρι το τέλος του έτους, όλες αυτές οι πόλεις θα έχουν πέσει ή θα απειλούνται άμεσα. Βλέπουμε ήδη τον ρυθμό προέλασης της Ρωσίας από το περασμένο καλοκαίρι. Αν συνεχιστεί έτσι για έξι μήνες ακόμη, ολόκληρο το Ντονέτσκ θα έχει χαθεί».

Ενταμένες μάχες σημειώνονται στην ανατολικοκεντρική περιφέρεια της Δνιπροπετρόβσκ, δυτικά του Ντονέτσκ, σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές από το Κίεβο.

Όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος του ουκρανικού στρατού, Βίκτορ Τριχομπόφ, «ρωσικές δυνάμεις έχουν εισέλθει σε δύο οικισμούς στη Δνιπροπετρόβσκ, τη Ζαπορόζσκ και τη Νοβοχιρίβκα, όπου προσπαθούν να εδραιώσουν παρουσία».

Μιλώντας στο πρακτορείο Reuters στις 26 Αυγούστου, ο Τριχομπόφ ανέφερε ότι οι ουκρανικές δυνάμεις στην περιοχή «δίνουν μάχες για να διατηρήσουν τις θέσεις τους».

Την ίδια ημέρα, το ουκρανικό μπλογκ «Deep State War», που παρακολουθεί τις εξελίξεις στα μέτωπα, μετέδωσε μέσω Telegram ότι οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν και τους δύο οικισμούς.

Ωστόσο, το ουκρανικό γενικό επιτελείο διέψευσε άμεσα αυτές τις πληροφορίες, δηλώνοντας: «Οι αναφορές περί κατάληψης των εν λόγω οικισμών από τους Ρώσους δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Οι ουκρανικές αμυντικές δυνάμεις αναχαίτισαν την προέλαση των Ρώσων εισβολέων και συνεχίζουν να ελέγχουν τη Ζαπορόζσκ παρά τις συνεχείς προσπάθειες του εχθρού».

Η ανακοίνωση συνέχισε, επισημαίνοντας: «Εξίσου σφοδρές μάχες διεξάγονται στην περιοχή της Νοβοχιρίβκα, όπου οι στρατιώτες μας προκαλούν σημαντικές απώλειες στον εχθρό».

Από ρωσικής πλευράς, η Μόσχα υποστηρίζει πως έχει καταλάβει αρκετά χωριά και οικισμούς στη Δνιπροπετρόβσκ, συμπεριλαμβανομένων της Ζαπορόζσκ και της Νοβοχιρίβκα.

Στα τέλη Ιουνίου, τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν πως οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν το χωριό Νταχνόι, ύστερα από μήνες αργής αλλά σταθερής προέλασης.

Ο φιλορώσος αξιωματούχος Βλαντίμιρ Ρόγκοφ ανέφερε ότι οι ρωσικά στρατεύματα απέκρουσαν μονάδες των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων από τον πρώτο οικισμό της περιφέρειας.

 

Έκτοτε, το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας ισχυρίζεται πως έχει καταλάβει επιπλέον οικισμούς στην περιοχή, όπως τη Μαλεΐβκα, το Γιανβάρσκογε και το Βορονόι. Στα μέσα Αυγούστου, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσίας (FSB) ανακοίνωσε την καταστροφή τεσσάρων ουκρανικών μονάδων παραγωγής πυραύλων σε συνδυασμένη επιχείρηση, με το επίσημο ουκρανικό πρακτορείο αντιπληροφόρησης να διαψεύδει τους ισχυρισμούς αυτούς.

Στις 20 Αυγούστου, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε ότι οι δυνάμεις του κατέλαβαν τη Νοβοχιρίβκα στη Δνιπροπετρόβσκ. Τέσσερις ημέρες αργότερα, ανακοίνωσε την κατάληψη της Φίλια, στο πλαίσιο επιθετικών επιχειρήσεων.

Στις 25 Αυγούστου, ρωσικά κανάλια στο Telegram μετέδωσαν πως η Ζαπορόζσκ «απελευθερώθηκε», γεγονός που, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς, βελτίωσε την τακτική θέση των ρωσικών δυνάμεων και επέτρεψε την περικύκλωση ουκρανικών μονάδων στην περιοχή.

Αξιωματούχος της αυτοανακηρυχθείσας Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ, που χαίρει της αναγνώρισης της Μόσχας, δήλωσε: «Η κατάληψη του οικισμού επέτρεψε στις ρωσικές δυνάμεις να περικυκλώσουν ουκρανικές ένοπλες μονάδες που βρίσκονταν στην περιοχή».

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έχει υποβαθμίσει τη στρατηγική σημασία της ρωσικής προέλασης στη Δνιπροπετρόβσκ, εκτιμώντας πως στόχος είναι να αποκομίσει η Μόσχα επικοινωνιακά οφέλη.

Η Epoch Times δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα τους ισχυρισμούς αμφοτέρων των πλευρών σχετικά με τη διεξαγωγή των εχθροπραξιών.

Από τις αρχές του 2022, η Ρωσία έχει εμπλακεί στην κατάληψη διαφόρων περιοχών της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ουκρανίας, ανάμεσά τους το Ντονέτσκ, το Λουγκάνσκ, τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα.

Αργότερα, η Μόσχα ανακοίνωσε την προσάρτηση των εν λόγω περιοχών, θεωρώντας τις πλέον τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενώ το Κίεβο παραμένει αμετακίνητο στην πρόθεσή του να τις ανακτήσει, μαζί με την Κριμαία που είχε προσαρτηθεί από τη Ρωσία το 2014.

Παρά τις πρόσφατες επιχειρήσεις, η Ρωσία δεν έχει καταφέρει να θέσει υπό τον έλεγχό της τη Δνιπροπετρόβσκ, η οποία συνορεύει με το Ντονέτσκ, τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα.

Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, καταδίκασε τα ρωσικά αεροπορικά πλήγματα στην Ουκρανία, τα οποία είχαν ως στόχο εγκαταστάσεις ενέργειας που ανήκουν στη Socar, τη κρατική εταιρεία πετρελαίου και φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν.

Ο Αλίεφ εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής συνομιλίας στις 10 Αυγούστου με τον Ουκρανό ομόλογό του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σύμφωνα με ανακοίνωση του γραφείου τύπου του Αζέρου προέδρου.

Στη συνομιλία, οι δύο ηγέτες καταδίκασαν τα σκόπιμα αεροπορικά πλήγματα της Ρωσίας εναντίον αποθηκευτικής μονάδας πετρελαίου της Socar καθώς και άλλων αζερικών εγκαταστάσεων και ενός σταθμού συμπίεσης φυσικού αερίου που μεταφέρει αζερικό αέριο στην Ουκρανία.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση: «Οι δύο ηγέτες υπογράμμισαν την πεποίθησή τους ότι αυτές οι επιθέσεις δεν θα πλήξουν τη συνεργασία των δύο χωρών στον τομέα της ενέργειας.»

Την περασμένη εβδομάδα, οι αρχές στο Κίεβο ανακοίνωσαν ότι η Ρωσία έπληξε αντλιοστάσιο ιδιοκτησίας του Μπακού στη νότια περιφέρεια της Οδησσού, το οποίο χρησιμοποιούνταν για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το ουκρανικό Υπουργείο Ενέργειας δήλωσε τότε: «Πρόκειται για καθαρό ρωσικό χτύπημα σε υποδομές αμιγώς πολιτικές, με στόχο τον ενεργειακό τομέα και, ταυτόχρονα, τις σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους εταίρους στην Ευρώπη.»

Με ανακοίνωση της 6ης Αυγούστου, την οποία επικαλέστηκε το κρατικό πρακτορείο TASS, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας επιβεβαίωσε ότι οι ρωσικές δυνάμεις έπληξαν εγκαταστάσεις του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου που στηρίζουν τη λειτουργία του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος της Ουκρανίας.

Τον περασμένο μήνα, η Ουκρανία διοχέτευσε για πρώτη φορά αζερικό αέριο μέσω της διαδρομής Τρανσβαλκανικός, ενώ ανακοίνωσε σχέδια για αύξηση των εισαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν.

Από την εισβολή της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία το 2022, οι ρωσικές επιθέσεις σε ουκρανικές ενεργειακές υποδομές έχουν πολλαπλασιαστεί, με χρήση κυρίως πυραύλων και drones.

Η Ουκρανία απαντά με σχεδόν καθημερινές επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε διάφορους στόχους στη δυτική Ρωσία, συχνά πλήττοντας ενεργειακές εγκαταστάσεις. Αμφότερες οι πλευρές, πάντως, ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιούν όπλα ακριβείας εναντίον αποκλειστικά στρατιωτικών στόχων, επιδιώκοντας να μην υπάρξουν θύματα μεταξύ των αμάχων.

Κρίση στις σχέσεις Μόσχας – Μπακού

Τους τελευταίους μήνες, οι σχέσεις Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν, μιας μικρής χώρας στον νότιο Καύκασο, έχουν επιδεινωθεί αισθητά έπειτα από δεκαετίες σταθερότητας.

Το πρώτο μεγάλο ρήγμα σημειώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν αεροσκάφος επιβατικής πτήσης του Αζερμπαϊτζάν, που εκτελούσε το δρομολόγιο Μπακού–Γκρόζνι στη νοτιοανατολική Ρωσία, συνετρίβη στο Καζακστάν.

 

Το Αζερμπαϊτζάν κατηγόρησε τη ρωσική αντιαεροπορική άμυνα ότι χτύπησε κατά λάθος το αεροπλάνο, προκαλώντας τη συντριβή και τον θάνατο 38 επιβατών.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εξέφρασε στη συνέχεια τη λύπη του για το τραγικό γεγονός, αποφεύγοντας ωστόσο να αναλάβει ευθύνη εκ μέρους της Μόσχας.

Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν και άλλο τον Ιούλιο, όταν συνελήφθησαν στο Αζερμπαϊτζάν αρκετοί Ρώσοι υπήκοοι, ανάμεσά τους και δύο δημοσιογράφοι, με διάφορες κατηγορίες.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, οι ρωσικές αρχές είχαν συλλάβει αρκετούς ομογενείς Αζέρους, δύο εκ των οποίων πέθαναν υπό κράτηση, ως ύποπτοι για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημα.

Σε αντίποινα, το Μπακού ανακοίνωσε πανεθνική απαγόρευση όλων των προγραμματισμένων ρωσικών πολιτιστικών εκδηλώσεων και αρνήθηκε να συμμετάσχει στη συνεδρίαση του Οικονομικού Συμβουλίου της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (CIS), που πραγματοποιήθηκε στις 18 Ιουλίου στη Μόσχα.

Το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί διαχρονικό μέλος της CIS, μπλοκ υπό ρωσική ηγεσία που περιλαμβάνει εννέα πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.

Σε μια ακόμη αιχμηρή δήλωση κατά της Μόσχας στις 19 Ιουλίου, ο Αλίεφ δήλωσε στους δημοσιογράφους πως η Ουκρανία «…δεν πρέπει ποτέ να αποδεχθεί την κατοχή από ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις».

 

Στις 8 Αυγούστου, το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία υπέγραψαν στην Ουάσιγκτον ιστορική συμφωνία για τον τερματισμό δεκαετιών συγκρούσεων στον Νότιο Καύκασο, περιοχή την οποία η Μόσχα ανέκαθεν θεωρεί ζωτική για τα συμφέροντά της.

Σε τελετή με οικοδεσπότη τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο Αλίεφ και ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν, υπέγραψαν συμφωνία που ανοίγει τον δρόμο για ένα διμερές αμερικανικής πρωτοβουλίας διάδρομο διαμετακόμισης.

Με πληροφορίες από το Reuters