Ο Στέφανος Μίλεσης είναι συγγραφέας, λογοτέχνης, ιστορικός ερευνητής καθώς και ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός παραγωγός. Κύρια σημεία ενδιαφέροντος η μελέτη της αστικής ηθογραφίας-λαογραφίας, οι αστικές παραδόσεις στον Πειραιά και η ναυτική ιστορία. Έχει ασχοληθεί με διάφορα είδη λογοτεχνίας, όπως χρονογράφημα, διήγημα, μυθιστόρημα, δοκίμιο, καθώς και με εγχειρίδια τοπικής ιστορίας για παιδιά και το παιδικό διήγημα.
Γεννήθηκε το 1964 στον Πειραιά και σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων και ηγεσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου έκανε και το μεταπτυχιακό του, στο Πανεπιστήμιο του Birmingham.
Είναι δημιουργός του ιστολογίου και της ιστοσελίδας με τίτλο «Πειραιόραμα Ιστορίας και Πολιτισμού» και συγγραφέας 22 βιβλίων. Από το 2016 είναι πρόεδρος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς.
Έχει δώσει πολλές διαλέξεις σε πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα του Πειραιά και έχει συγγράψει εκατοντάδες άρθρα για την ιστορία του, που έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας. Έχει τιμηθεί με το Χαλκούν Μετάλλιο Ερυθρού Σταυρού, το Μετάλλιο Παλαιού Προσκόπου και με το Μετάλλιο Αθανασίου Λευκαδίτη.
Όταν γράφει για ένα ιστορικό γεγονός, μέσα από τις περιγραφές του μεταδίδει και το σύστημα αξιών της εκάστοτε εποχής. Τίποτα δεν είναι μονόπλευρο, το ίδιο αντικείμενο ή γεγονός έχει πολλές διαφορετικές πτυχές, τις οποίες φροντίζει να αναπτύξει.
Ο Στέφανος Μίλεσης διείσδυσε στην ιστορία του Πειραιά και έβγαλε στην επιφάνεια γεγονότα που είχαν θαφτεί και ξεχαστεί. Έριξε φως σε αυτούς που ονομάστηκαν παράπλευρες απώλειες (όπως στο βιβλίο του «Ο πόλεμος των αμάχων») και στα παιδιά που η κοινωνία περιθωριοποίησε (όπως στο βιβλίο του «Γαβριάδες, οι απόκληροι του Πειραιά»).
Σε συνέντευξή του στην Epoch Times, μιλά για τη σχέση του με τον Πειραιά, τη συγγραφική του πορεία, τον ρόλο του συγγραφέα αλλά και του καλλιτέχνη γενικότερα στην κοινωνία, και για τις δυνατότητες που προσφέρει η χώρα.
Πώς και αποφασίσατε μετά το πτυχίο σας να ασχοληθείτε με την ιστορία;
«Την ιστορία δεν τη γράφουν μόνο οι ιστορικοί αλλά και εκείνοι που μπορούν να περιγράψουν γεγονότα μέσα από το πρίσμα που τους εξασφαλίζει η δική τους ειδική σπουδή. Ειδικά στην εποχή μας κάθε χρόνο συγγράφονται δεκάδες βιβλία, εκατοντάδες διπλωματικές ή διατριβές με θεματολογία που κάποτε πιστεύαμε πως αποτελεί πεδίο αποκλειστικά των ιστορικών. Πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, κοινωνιολόγοι, μουσικολόγοι, δημοσιογράφοι, θεολόγοι, συγγράφουν ιστορίες πόλεων ερμηνεύοντας τα γεγονότα μέσα από τις ιδιαίτερες γνώσεις που έχουν προσλάβει μέσω των επιστημονικών πεδίων τους.
»Η επιχειρηματική ιστοριογραφία είναι επίσης ένας τομέας που δίνει τη δυνατότητα να μελετήσεις και να καταγράψεις την ιστορική πορεία μιας οικονομικής, εμποροβιομηχανικής, ναυτικής επιχείρησης, ενός εργοστασίου ή οργανισμού. Υπό αυτό το πρίσμα από μόνη της η μελέτη της επιστήμης των επιχειρήσεων καταλαμβάνει το εβδομήντα τοις εκατό του Πειραιά, καθώς ως πόλη η ιστορία των επιχειρήσεων ταυτίστηκε με την ίδια την πόλη. Αν σε αυτό προσθέσει κάποιος την έμφυτη ικανότητα συγγραφής, την αγάπη για τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό, τελικά το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι τα 22 βιβλία που έχω μέχρι σήμερα συγγράψει.»
Για ποιoν λόγο επιλέξατε να γράψετε για την ιστορία του Πειραιά;
«Ο Πειραιάς δεν είναι μονάχα η γενέθλια πόλη μου, αλλά είναι όλη η Ελλάδα σε μικρογραφία. Ο Πειραιάς από την ίδρυσή του ως σύγχρονος δήμος το 1835, συγκέντρωσε παροικίες νησιωτών, Πελοποννησίων, Ρουμελιωτών, Ηπειρωτών. Κάθε γωνιά της Ελλάδας βρήκε τον δικό της χώρο στην πόλη. Υπήρξε η πρωτεύουσα της Βιομηχανίας, του Εμπορίου, της Ναυτιλίας, μήτρα του ρεμπέτικου, σιδηροδρομικό σταυροδρόμι, λίκνο της δημοκρατίας και γενέθλια πόλη μεγάλων καλλιτεχνών, ζωγράφων, ηθοποιών, λογοτεχνών. Η ιστορία της πόλης είναι η ιστορία της χώρας σχεδόν σε όλους τους τομείς. Προσφυγιά, μετανάστευση, βομβαρδισμοί, κοινωνικά κινήματα, εργατιά αλλά και αστική τάξη, Ρώσοι εμιγκρέδες, πόλη Αγίων και αμαρτωλών. Ποτέ μια τόσο μικρή εδαφική περιοχή δεν κατάφερε να χωρέσει τόσο μεγάλη ιστορία όσο ο Πειραιάς. Δεν είναι τυχαίο που αποτέλεσε τον τόπο δραματουργίας στα μυθιστορήματα σημαντικών Ελλήνων λογοτεχνών, ενέπνευσε μουσικούς να συνθέσουν μοναδικά κομμάτια και σκηνοθέτες να τον επιλέξουν ως σκηνικό των ταινιών τους.»
Ποιο είναι ένα όχι και τόσο γνωστό ιστορικό γεγονός της ιστορίας του Πειραιά;
«Δύσκολη ερώτηση για να απαντηθεί σε μερικές μόνο αράδες. Στο μυαλό μου ένα από τα δεκάδες άγνωστα γεγονότα που έρχεται χωρίς δυσκολία είναι ο πνιγμός των 800 επιβατών του ατμόπλοιου ΕΛΛΑΣ μπροστά από τον Ηλεκτρικό Σταθμό Πειραιά ύστερα από αεροπορική επιδρομή των Γερμανών, το 1941. Ουδείς έχει ασχοληθεί με αυτό, καμία ιστορική αναφορά δεν υπάρχει και οι μόνοι που το ερευνούν είναι οι Αυστραλοί δημοσιογράφοι καθώς μέσα στο πλοίο υπήρχαν πολλοί δικοί τους τραυματίες.»
Ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη, κατά την άποψη σας, στη σύγχρονη κοινωνία;
«Ο ρόλος του καλλιτέχνη προσδιορίζεται από τον ίδιο του τον τίτλο. Να ασχολείται με τις καλές τέχνες. Ελευθερία στις τέχνες υπάρχει μόνο στο μυαλό των ατάλαντων. Οι τέχνες είναι μόνο καλές, κατά συνέπεια υπάγονται σε κανόνες που ορίζουν το ήθος, την καλαισθησία, την αναλογία, την αισθητική, το φως, τα συναισθήματα. Αν ένα έργο προκαλεί απέχθεια ή προκαλεί… γενικώς, δεν είναι τέχνη, είναι κάτι άλλο. Στις εκθέσεις που διοργανώνονται πρέπει να εκτίθενται δημιουργίες καλλιτεχνών και όχι ό,τι τού κατέβει του καθενός στο ταραγμένο του μυαλό για να προκαλέσει, να ταράξει, να δημιουργήσει θόρυβο. Μη ξεχνάμε πως περισσότερο θόρυβο κάνουν οι άδειοι τενεκέδες. Οι τέχνες δεν πρέπει να δημιουργούν θόρυβο αλλά γαλήνη, καλλιέργεια, αισθητική. Η τέχνη ΠΟΤΕ δεν είναι αντιαισθητική.»
Η σύγχρονη Ελλάδα προωθεί τους συγγραφείς και τους ιστορικούς;
«Στη σύγχρονη Ελλάδα υπάρχει προώθηση ιστορικών και συγγραφέων, όχι όμως όπως το εννοείτε με καλές προθέσεις. Στην Ελλάδα η προώθηση έχει μάλλον τις διαστάσεις σκανδάλου. Το σύστημα θέλει με κάθε τρόπο να προωθήσει τους δικούς του ανθρώπους που συνδέονται άμεσα με κομματικούς συνδυασμούς, στρατευμένες ιδεολογίες ή που είναι πομποί ιδεών που το εξυπηρετούν. Ανοίγουμε τηλεοπτικούς δέκτες και βλέπουμε τους ίδιους ιστορικούς, τους ίδιους συγγραφείς, την ίδια ώρα σε διαφορετικά παράθυρα.
»Τα βιβλιοπωλεία έχουν γίνει σούπερ μάρκετ που τοποθετούν τα ίδια βιβλία στη βιτρίνα που αναγκαστικά πουλάνε γιατί ο κόσμος δε βλέπει κάτι διαφορετικό. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και με τα βραβεία που απονέμονται κατόπιν γνωριμιών, μεσολαβήσεων και παρεμβάσεις τρίτων. Όλοι όσοι ασχολούνται με τη συγγραφή το γνωρίζουν αυτό. Μόνο όσοι δεν ξέρουν εντυπωσιάζονται με τέτοιες απονομές, που δυστυχώς δεν γίνονται με μόνο κριτήριο την ικανότητα. Ταξιδεύει κάποιος με αεροπλάνο πάει να αγοράσει ένα βιβλίο πριν την επιβίβαση και βρίσκει μόνο συγκεκριμένων εκδοτικών οίκων. Το ίδιο στα μεγάλα πολυκαταστήματα βιβλίων και οπουδήποτε αλλού.»
Τι συμβουλές θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με τη συγγραφή;
«Να κλείσει τα αυτιά του, να μην ακούει κανέναν και να ακολουθήσει το ένστικτο και τα συναισθήματά του. Να γράφει ακατάπαυστα… Δύο κανόνες που σίγουρα έχουν πολλοί ακούσει είναι αληθινοί. Ο πρώτος κανόνας λέει πως “όποιος γράφει κάνει λάθη, μόνο όποιος δεν γράφει είναι αλάνθαστος”. Ο δεύτερος λέει πως “όσοι μπορούν να γράψουν γίνονται συγγραφείς, όσοι δεν μπορούν ασκούν κριτική στους πρώτους”. Σε αυτούς τους δύο κανόνες εγώ θα προσθέσω και έναν τρίτο που είπε ένας καθηγητής μου: “Μη σταματάς να βαδίζεις για να ρίξεις πίσω τη λάσπη που σου πετούν, αλλιώς δεν θα φτάσεις ποτέ στον προορισμό σου…”. Η δική μου πείρα και οι άνθρωποι που γνώρισα στην πορεία, δυστυχώς επιβεβαιώνουν πλήρως τους παραπάνω τρεις κανόνες. Μέχρι στιγμής αναζητώ την εξαίρεση… πιθανόν όμως δεν υπάρχει. Όποιος γράφει, σκύβει πάνω από τα έργα του, δεν προλαβαίνει ούτε έχει διάθεση να ασκήσει κριτική σε έργα άλλων. Αυτά τα κάνουν μόνο όσοι δεν έχουν να παρουσιάσουν δικό τους έργο.»
Ποιος είναι ο ρόλος της Φιλολογικής Στέγης Πειραιά σήμερα, κατά την άποψη σας;
«Να κινείται ανάμεσα στον κόσμο καλώντας τον για συμμετοχή σε πραγματικά πολιτιστικά δρώμενα που καλλιεργούν τη ψυχή, που πλάθουν χαρακτήρες και όχι σε κοινωνικές ή κοσμικές εκδηλώσεις όπως γίνεται πλέον σήμερα. Οι συγγραφείς, οι ποιητές, οι ζωγράφοι του παρελθόντος ήταν πνευματικοί δημιουργοί, δεν τριγυρνούσαν σε κοσμικά κοκτέιλ πάρτι με ένα μπράντι στο χέρι. Ξοδεύονται στις μέρες μας απίστευτα ποσά γύρω από την έννοια ‘πολιτισμός’ ενώ η σωστή ταμπέλα που θα έπρεπε να φέρει αυτό που κάνουν είναι ‘κοσμική ζωή’. Σέλφι, μπουφέ, δεξιώσεις, γκαλά, πασαρέλες, βραβεύσεις, διαφημίσεις, τηλεπερσόνες δεν είναι πολιτισμός. Δυστυχώς και στους Δήμους το ίδιο συμβαίνει. Ανοίγεις τις μπροσούρες στο πεδίο Πολιτισμός και διαβάζεις για επιδείξεις μόδας, βόλτες με καραβάκια και άλλα που δεν θέλω να αναφερθώ, τα γνωρίζουμε όλοι.»
Έχετε ξεκινήσει ή έχετε σκοπό να ξεκινήσετε να γράφετε κάτι καινούργιο; Εάν ναι, ποιο είναι το θέμα;
«Ολοκληρώνω ένα επίτομο έργο που αφορά στη λειτουργία 87 επιχειρήσεων της ναυπηγοεπισκευαστικής βάσης Περάματος που επέλεξαν έναν διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης. Συναθροίστηκαν σε ένα συγκεκριμένο χώρο δημιουργώντας ένα πρωτοποριακό Βιομηχανικό Πάρκο στον Πειραιά, το γνωστό ΒΙ.ΠΑ. Σχιστού. Το ενδιαφέρον είναι όχι το πώς προόδευσαν αλλά το πώς αγωνίστηκαν για να καταφέρουν να υπερνικήσουν το τέρας της γραφειοκρατίας που τους απειλούσε σε κάθε τους ενέργεια. Μετά απορούμε γιατί οι νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα και φεύγουν για το εξωτερικό και γιατί δεν μπορεί να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα.»
Ο Στέφανος Μίλεσης ανήκει στους σπάνιους ανθρώπους. Παρά τις αντίξοες συνθήκες έχει καταφέρει να κρατήσει τη Φιλολογική στέγη ανοικτή. Αναγνωρίζει και ευχαριστεί τακτικά τους συνεργάτες του. Η προσφορά του στην ανάδειξη της ιστορίας του Πειραιά και όχι μόνο είναι ανεκτίμητη. Είναι ένα άτομο με αξίες, του οποίου η δουλειά μιλάει από μόνη της.
