ΕΦΗ ΓΚΑΝΑ

Η πρόσφατη απόφαση της Κίνας να άρει τις κυρώσεις που είχε επιβάλει σε ευρωβουλευτές σηματοδοτεί μια σημαντική καμπή στις σχέσεις Πεκίνου-Βρυξελλών, με στόχο την επανεκκίνηση των εμπορικών συνομιλιών και την αναθέρμανση της Συνολικής Συμφωνίας Επενδύσεων (CAI).

Η κίνηση αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Κίνας να ενισχύσει τους δεσμούς με την ΕΕ, εν μέσω των κλιμακούμενων εντάσεων με τις ΗΠΑ. Το Πεκίνο επέβαλε κυρώσεις σε βάρος ευρωβουλευτών εν είδει αντιποίνων για τις κυρώσεις που επέβαλαν οι Βρυξέλλες λόγω της αντιμετώπισης των Ουιγούρων από το κινεζικό καθεστώς.

Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία (599 υπέρ, 30 κατά και 58 αποχές), αναφέρει πως η εξέταση της Συνολικής Συμφωνίας ΕΕ-Κίνας για τις επενδύσεις «εξαρτάται από την άρση των κυρώσεων εκ μέρους της Κίνας». Οι ευρωβουλευτές θεωρούν πως η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτήν τη συμφωνία ως «μοχλό πίεσης» για να σταματήσουν οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα.

Το 2021, η Κίνα επέβαλε κυρώσεις σε πέντε ευρωβουλευτές, μεταξύ των οποίων οι Μάικλ Γκάλερ, Ραφαέλ Γκλούκσμαν, Ιλχάν Κιουτσιούκ και Μίριαμ Λέξμαν. Οι κυρώσεις περιελάμβαναν απαγόρευση εισόδου στην Κίνα και πάγωμα περιουσιακών στοιχείων. Ως απάντηση το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέστειλε τις επίσημες συνομιλίες με την Κίνα και πάγωσε τη διαδικασία επικύρωσης της CAI.

To Πεκίνο επιχειρεί επαναπροσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης εν μέσω διεθνούς απομόνωσης και οικονομικών πιέσεων

Η απόφαση αυτή του ΚΚΚ παρουσιάζεται από το Πεκίνο ως «κίνηση καλής θέλησης». Όμως πίσω από το διπλωματικό προσωπείο διαφαίνεται μια πολύ πιο υπολογισμένη στρατηγική: η αναχαίτιση της απομόνωσης που υφίσταται η Κίνα στη Δύση και η προσπάθεια διάσπασης της κοινής ευρωπαϊκής στάσης απέναντι στις κινεζικές πρακτικές.

Η «παγωμένη» Συνολική Συμφωνία Επενδύσεων (CAΙ), η οποία είχε ανασταλεί μετά τις κυρώσεις, αποτελεί πλέον πρωταρχικό στόχο για το Πεκίνο. Αντιμέτωπο με τους αμερικανικούς δασμούς και δριμεία κριτική για τις πρακτικές της στο εμπόριο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αναζητεί άνοιγμα προς την Ευρώπη, ελπίζοντας πως η οικονομική διπλωματία θα υπερισχύσει της ηθικής ανησυχίας.

Η κίνηση της άρσης των κυρώσεων, που διαπραγματεύθηκε η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μετσόλα, έγινε δεκτή με επιφύλαξη και σκεπτικισμό. Ευρωβουλευτές υπενθυμίζουν ότι το μεγαλύτερο μέρος των δομικών προβλημάτων (από την καταστολή του Χονγκ Κονγκ ως τα στρατόπεδα επανεκπαίδευσης στο Σιντζιάνγκ) παραμένει ανέγγιχτο.

Σταδιακή απομόνωση από τη Δύση – Στροφή προς διμερείς τακτικές

Η Κίνα δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι η γενικευμένη ρήξη με τη Δύση δεν εξυπηρετεί τους οικονομικούς και γεωπολιτικούς της στόχους. Με τις Ηνωμένες Πολιτείες να υιοθετούν πολιτική ενεργού οικονομικού αποκλεισμού, η ΕΕ φαίνεται στον κινεζικό στρατηγικό χάρτη ως ο αδύναμος κρίκος, μια δύναμη που μπορεί ακόμα να πειστεί να συνεργαστεί, με το σωστό μείγμα οικονομικών κινήτρων και πολιτικής ευγένειας.

Η μερική άρση των κυρώσεων, καθώς ευρωβουλευτές όπως ο Γερμανός Ράινχαρντ Μπίτικοφερ παραμένουν στη μαύρη λίστα, ίσως αποτελεί δοκιμαστικό βήμα: ένα τέχνασμα πίεσης για να δει το Πεκίνο αν και κατά πόσο η ΕΕ είναι πρόθυμη να αποδεχθεί μια «επιλεκτική ομαλοποίηση», το οποίο όμως προκαλεί αμφιβολίες για την ειλικρίνεια των κινήσεων του Πεκίνου.

Εμπορικές εντάσεις και στρατηγικές κινήσεις

Η Κίνα αντιμετωπίζει αυξανόμενες εμπορικές πιέσεις από τις ΗΠΑ, με την κυβέρνηση Τραμπ να επιβάλλει δασμούς έως και 145% σε κινεζικά προϊόντα. Ως απάντηση, το ΚΚΚ επιδιώκει να ενισχύσει τους οικονομικούς δεσμούς με την ΕΕ, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως αξιόπιστο εταίρο, και ως αντιστάθμισμα στις αμερικανικές πιέσεις.

Παράλληλα, η ΕΕ εκφράζει ανησυχίες για την εμπορική ανισορροπία με την Κίνα, με το εμπορικό έλλειμα να φτάνει τα 390 δισ. ευρώ το 2022. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν έχει δηλώσει ότι η ΕΕ δεν θα ανεχθεί για πολύ την ανισορροπία αυτή και ζητά θεμιτό ανταγωνισμό και βιώσιμο εμπόριο.

Ηθική ή εμπόριο; Το δίλημμα της Ευρώπης

Η ΕΕ αναμένει συγκεκριμένες ενέργειες από την Κίνα για να προχωρήσει στην επικύρωση της CAΙ και να ενισχύσει τη συνεργασία σε τομείς ενδιαφέροντος.

Η επόμενη σύνοδος κορυφής ΕΕ-Κίνας, προγραμματισμένη για τον Ιούλιο στο Πεκίνο, θα αποτελέσει κρίσιμο σταθμό για την αξιολόγηση της προόδου και την ενίσχυση των διμερών σχέσεων.

Για την Ευρώπη, η απόφαση δεν είναι εύκολη. Από τη μία, η προοπτική κινεζικών επενδύσεων σε κρίσιμους τομείς όπως η πράσινη ενέργεια και η τεχνολογία είναι ελκυστική. Από την άλλη, οι καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο έλεγχος των μέσων ενημέρωσης, η στρατιωτική επιθετικότητα απέναντι στην Ταϊβάν και οι κατασκοπευτικές υποθέσεις στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες καθιστούν τη συνεργασία με το Πεκίνο πολιτικά και ηθικά επικίνδυνη.

Ο Παναγιώτης Χριστοδουλάκης, πρόεδρος του Πανελλήνιου Κέντρου Οικολογικών Ερευνών (ΠΑΚΟΕ), αποτελεί μια εμβληματική μορφή στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα.

Η πορεία του ξεκίνησε πριν από 55 χρόνια, όταν, σε ηλικία 25 ετών, εκπόνησε το διδακτορικό του με θέμα την ατμοσφαιρική ρύπανση από μόλυβδο στο κέντρο της Αθήνας. « Τότε ήταν τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούσαν μολυβδούχο βενζίνη, τη σούπερ και την απλή. Οι συγκεντρώσεις του μολύβδου, που είναι πολύ επικίνδυνο μεταλλικό στοιχείο, στην ατμόσφαιρα ήταν πάρα πολύ υψηλές», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η προσπάθειά του να αναδείξει το πρόβλημα της ρύπανσης τον έφερε αντιμέτωπο με τις αρχές. «Πήγα να περάσω το διδακτορικό μου εδώ στην Αθήνα κι επειδή τάραξα τα νερά της εξουσίας με την έκδοση δύο δελτίων που είχα βγάλει τότε, δεν το πέρασαν εδώ στο πανεπιστήμιο της Αθήνας και αναγκάστηκα να πάω στο Λάνκαστερ και να το περάσω μέσα σε δύο μήνες, με άριστα βέβαια εκεί στην Αγγλία», σημείωσε.

Το ΠΑΚΟΕ, μια ανάγκη, ένας αγώνας

Το 1979, νιώθοντας την ανάγκη να προβάλει τα περιβαλλοντικά ζητήματα, ίδρυσε στις 16 Ιουνίου του 1979 το ΠΑΚΟΕ μαζί με άλλους δέκα συνεργάτες και καθηγητές. «Βασικός ιδρυτής είμαι εγώ και άλλοι 10 συνεργάτες μου, καθηγητές και αυτοί στο πανεπιστήμιο της Αθήνας – μαζευτήκαμε και ιδρύσαμε το Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών», ανέφερε.

Σήμερα, το ΠΑΚΟΕ συνεχίζει το έργο του με δράσεις όπως εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού και ελέγχους ποιότητας νερού σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, την εξυγίανση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη θαλάσσια ρύπανση, μετρήσεις για τις κατάλληλες και ακατάλληλες παραλίες εντός και εκτός Αττικής, την παιδική παχυσαρκία κ.ά. Έχει καταγράψει εκατοντάδες παραβάσεις, έχει ασκήσει πίεση σε κρατικούς μηχανισμούς, έχει εκδώσει πολυσέλιδες εκθέσεις και έχει διοργανώσει δράσεις ενημέρωσης του κοινού. Όπως λέει ο ίδιος: «Το ότι ασχολούμαι ακόμα με πείσμα οφείλεται στο ότι δυστυχώς δικαιώνομαι συνεχώς…»

Στο μηνιαίο περιοδικό που εκδίδει, «ΟΙΚΟνομία για το περιβάλλον», αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είμαστε ένας μη κερδοσκοπικός ιδιωτικός οργανισμός που λάβαρό του έχει κάνει την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης απέναντι σε κάθε είδους έγκλημα. Και όχι μόνο οικολογικό. 46 χρόνια τώρα καταγγέλλουμε τα εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος. Τώρα πια δεν θα περιοριστούμε σε μετρήσεις ρύπανσης, διαχείρισης δασών, απόβλητα, τοξικές ουσίες και εφαρμογές εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Θα υψώσουμε τη φωνή μας απέναντι σε κάθε ανομία. Και μέσα από την εφημερίδα μας και μέσα από εκστρατείες ενημέρωσης και μέσα από δελτία Τύπου και μέσα από ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές. ΓΙΑΤΙ ΑΞΙΖΟΥΜΕ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ.»

«Το ΠΑΚΟΕ προσφέρει κοινωνικό έργο, λειτουργώντας ως μοχλός πίεσης προς την κυβέρνηση και τους θεσμικούς φορείς για να αντιλαμβάνονται καλύτερα και πιο γρήγορα τα θέματα του περιβάλλοντος» είναι το μήνυμα που έχει στείλει η κυβέρνηση στο Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών.

Ο ίδιος ο κύριος Χριστοδουλάκης έχει δηλώσει: «Μετά από 46 χρόνια συνεχούς αγώνα και δράσης σαν ΠΑΚΟΕ, εγώ και οι συνεργάτες μου δεν δίνουμε το δικαίωμα σε κανέναν που δεν έχει σχέση με την ποιότητα ζωής και το περιβάλλον να νομίζει ότι έχει σχέση. Όταν δεν έχει σχέση, κάθεται στην άκρη και παρακολουθεί… Τα δικαστήρια και ο λόγος στους πολίτες είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που εμείς υιοθετούμε.»

Η αλήθεια πίσω από τη βιτρίνα του Πειραιά

Ο Πειραιάς αποτελεί μια από τις περιοχές που έχουν δεχθεί έντονη κριτική από τον κο Χριστοδουλάκη για την περιβαλλοντική του κατάσταση. «Πέρα από το 1,5 εκατομμύριο πολίτες που υπάρχουν στον Δήμο Πειραιά, οι οποίες με τις δραστηριότητές τους ρυπαίνουν, έχουμε και τις βιομηχανίες που είναι στη βιομηχανική ζώνη της Ελευσίνας και του Περάματος και στο Κερατσίνι, τον βιολογικό καθαρισμό στο Πέραμα, τις δεξαμενές του πετρελαίου, στη Δραπετσώνα είναι γύρω στα 10 εργοστάσια που ρυπαίνουν συνεχώς, και η Ελευσίνα που είναι η βιομηχανική ζώνη της δυτικής Αττικής – όλα αυτά συνθέτουν ένα παζλ, που δυστυχώς στον Πειραιά γίνεται μια κατάσταση που δεν περιγράφεται. Στο λιμάνι ελλιμενίζονται καθημερινά γύρω στα 50 με 70 πλοία που με τα φουγάρα τους ρυπαίνουν ασύστολα, με το πετρέλαιο μαζούτ που καίνε οι περισσότεροι. Τα αιωρούμενα σωματίδια στον Πειραιά πριν μια εβδομάδα ήταν 10 φορές πάνω από τα ανεκτά όρια [όπως τα έχει καθορίσει] ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Ο Πειραιάς θεωρείται μια χαβούζα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και όχι μόνο.»

Η παρουσία της Cosco στον Πειραιά επίσης προκαλεί ανησυχία. Η Cosco, σύμφωνα με τον κο Χριστοδουλάκη, επιβαρύνει επιπλέον την περιοχή. «Η Cosco είναι κράτος εν κράτει, είναι βασικός μέτοχος στον ΟΛΠ, έχει το management του λιμανιού του Πειραιά [… ] Έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο νομικό πρόβλημα: εκεί που είναι η προβλήτα αυτή δεν έπρεπε να είναι, απαγορεύεται, έχει βγει έξω από τον λιμενοβραχίονα 45 μέτρα», υπογράμμισε. «Έχει και μια ναυπηγοεπισκευαστική βάση στο Πέραμα, άλλη ιστορία και αυτή, το κράτος τη στηρίζει γιατί βγάζει λεφτά από αυτό.»

Οι μεγάλες μάχες – και οι χαμένες και οι κερδισμένες

Ο Παναγιώτης Χριστοδουλάκης έχει ζήσει καταστάσεις που θα τρόμαζαν και τον πιο ψύχραιμο ακτιβιστή. «Μου είχαν δώσει πληροφορία για ένα κινεζικό πλοίο που έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά και μετέφερε ανθρώπινα όργανα μέσα σε κατεψυγμένα ψωμιά. Οι τρεις Κινέζοι που το αποκάλυψαν εξαφανίστηκαν μετά. Δεν ξέρω αν τους εξαφάνισαν ή αν φοβήθηκαν.»

Όμως δεν είναι μόνο τα μεγάλα και «σκοτεινά». Είναι και η καθημερινότητα που πονάει: «Πριν μια εβδομάδα, είδα μπροστά μου έναν άνθρωπο να σκοτώνει δυο μικρά σκυλάκια με όπλο. Κανείς δεν αντέδρασε. Ήρθε το 100 και πάλι τίποτα. Διέφυγε.»

«Τα τρία μεγάλα κακά της μοίρας μας»

Ο πρόεδρος του ΠΑΚΟΕ δεν διστάζει να μιλήσει ευθέως. Επισημαίνει τρεις κύριους κινδύνους για την υγεία και το περιβάλλον: «Ο πρώτος είναι τα νανοσωματίδια των πλαστικών: υπάρχουν ακόμα και μέσα στη μήτρα της εγκύου. Ο δεύτερος είναι το νερό: έχουμε λειψυδρία και κακή ποιότητα. Και ο τρίτος η ατμοσφαιρική ρύπανση: πεθαίνουν κάθε χρόνο 300.000 άνθρωποι στην ΕΕ εξαιτίας της.»

Ο Έλληνας σήμερα: αδιάφορος ή αφυπνισμένος;

«Ο σύγχρονος Έλληνας είναι κουρασμένος… κατηγοριοποιημένος. Ο φτωχός δεν προλαβαίνει να σκεφτεί αν το νερό είναι καθαρό ή αν το γάλα είναι μολυσμένο και ο πλούσιος ενδιαφέρεται μόνο να κάνει κανένα πρόγραμμα να ‘κονομήσει. Αλλά κάτι αλλάζει. Σε σχέση με πριν 10 χρόνια, βλέπω περισσότερο ενδιαφέρον.»

Και συνεχίζει: «Το πρόβλημα είναι ότι όλα γίνονται για το θεαθήναι. Στη Μάνδρα είχαμε 27 νεκρούς. Στο Μάτι, 107. Και τους αθώωσαν όλους. Τώρα τα Τέμπη. Αυτά δεν ξεχνιούνται.»

Ένα μήνυμα, μια τελευταία λέξη

Κλείνοντας τη συζήτηση, όταν τον ρωτήσαμε ποιο είναι το βαθύτερο «γιατί» σε όλα όσα έχει κάνει μέχρι σήμερα, απάντησε με απλότητα:

«Το περιβάλλον είναι το σπίτι μας. Αν δεν αρχίσουμε να το φροντίζουμε, δεν θα υπάρχει τίποτα για να ζήσουμε. Να προβληματιστούν οι πολίτες. Αυτό θέλω.»

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός που ιδρύθηκε από τον Κλάους Σβαμπ, με έδρα τη Γενεύη της Ελβετίας. Ο βασικός του σκοπός είναι να λειτουργεί ως πλατφόρμα διαλόγου ανάμεσα σε πολιτικούς ηγέτες, επιχειρηματίες, ακαδημαϊκούς και άλλους παράγοντες επιρροής με στόχο τη «βελτίωση της κατάστασης του κόσμου».

Στις συνόδους του WEF συγκεντρώνονται μέλη της παγκόσμιας ελίτ για να συζητήσουν κρίσιμα ζητήματα όπως η οικονομία, η τεχνολογία, η κλιματική αλλαγή και η παγκόσμια πολιτική.

«Μετά την πρόσφατη ανακοίνωσή μου, και καθώς μπαίνω στα 88 μου χρόνια, αποφάσισα να παραιτηθώ από τη θέση του προέδρου και μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου, με άμεση ισχύ», είπε ο Σβαμπ σε δήλωση που δημοσίευσε το WEF.

Το Φόρουμ δεν είπε γιατί παραιτήθηκε.

Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του, το WEF εξελίχθηκε σε μια παγκόσμια πλατφόρμα που συγκέντρωνε πολιτικούς, επιχειρηματίες και διαμορφωτές κοινής γνώμης στο ετήσιο συνέδριο του Νταβός.

Ωστόσο, ο Σβαμπ και το Φόρουμ έχουν δεχθεί κριτική για την προώθηση μιας ατζέντας που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της παγκόσμιας ελίτ, συχνά εις βάρος των υπόλοιπων κοινωνικών στρωμάτων.

Η αποχώρηση του Κλάους Σβαμπ από την ηγεσία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ σηματοδοτεί όχι μόνο το τέλος μιας εποχής, αλλά και την κορύφωση της παρακμής ενός οργανισμού που, αν και ξεκίνησε με ένα θετικό παγκόσμιο όραμα, έχει δεχθεί έντονη κριτική για παρέκκκλιση από την αρχική αποστολή του.

Ελιτισμός και αποσύνδεση από την κοινωνία

Το WEF έχει κατηγορηθεί ότι λειτουργεί ως «λέσχη των πλουσίων», όπου οι παγκόσμιες ελίτ συζητούν για προβλήματα που επηρεάζουν κυρίως τους λιγότερο προνομιούχους, χωρίς να τους εκπροσωπούν επαρκώς. Παρά τις προσπάθειες για πιο διευρυμένη συμμετοχή, με την πρόσκληση ακτιβιστών και νέων ηγετών, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων συνεχίζει να προέρχεται από τον επιχειρηματικό και πολιτικό χώρο, αφήνοντας εκτός τους ανθρώπους που βιώνουν άμεσα τις συνέπειες των παγκόσμιων προκλήσεων.

Οι διοργανωτές επικρίνονται για αποκλεισμό από τις συνελεύσεις του οργανισμού των «ανθρώπων που πλήττονται περισσότερο» από τα προβλήματα που ελπίζουν να λύσουν, λέει η Αντριέν Σορμπόμ, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Κέντρο Οργανωτικής Έρευνας της Στοκχόλμης και συν-συγγραφέας ενός βιβλίου για το WEF.

Έλλειψη διαφάνειας και στα οικονομικά

Ο Σβαμπ έχει επικριθεί και για την έλλειψη διαφάνειας στα οικονομικά του WEF. Η ετήσια αμοιβή του, που ανέρχεται σε περίπου ένα εκατομμύριο ελβετικά φράγκα, έχει προκαλέσει αντιδράσεις, ιδιαίτερα δεδομένου ότι το WEF δεν πληρώνει ομοσπονδιακούς φόρους. Επιπλέον, η ανάθεση συμβολαίων σε εταιρείες στις οποίες ο Σβαμπ είχε προσωπικά συμφέροντα έχει εγείρει ερωτήματα.

Αντιδημοκρατικές διαδικασίες και επιρροή

Το WEF έχει κατηγορηθεί ότι προωθεί ένα μοντέλο πολυμερούς διακυβέρνησης που παρακάμπτει τις δημοκρατικές διαδικασίες, επιτρέποντας σε μια αυτοεπιλεγμένη ομάδα «μετόχων» να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς λογοδοσία στους πολίτες. Αυτό έχει οδηγήσει σε ανησυχίες για την υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών και την ενίσχυση της ελίτ.

Έχει κατηγορηθεί και για την προώθηση ιδεών όπως η «Μεγάλη Επανεκκίνηση», που θεωρούνται από ορισμένους ως προσπάθειες ελέγχου των παγκόσμιων πληθυσμών, ενώ η Wall Street Joυrnal πέρυσι κατήγγειλε το Φόρουμ για παρενόχληση, καθώς το WEF είχε αναθέσει σε δικηγορική εταιρεία να διερευνήσει την κουλτούρα της εφημερίδας. Το WEF αρνήθηκε τις κατηγορίες.

Περιβαλλοντική υποκρισία

Παρά τις δηλώσεις για δέσμευση στην αειφορία, το WEF έχει επικριθεί για την περιβαλλοντική του υποκρισία. Οι πολυτελείς εκδηλώσεις, οι μετακινήσεις με ιδιωτικά τζετ, πολυτελή αυτοκίνητα και άλλες μορφές μεταφοράς υψηλής έντασης άνθρακα που χρησιμοποιούνται από χιλιάδες παρευρισκόμενους, καθώς και η παρουσία εταιρειών που ευθύνονται για την περιβαλλοντική υποβάθμιση, αντιβαίνουν στις διακηρύξεις του οργανισμού για προστασία του περιβάλλοντος. Η υποκρισία μιας συγκέντρωσης που υποστηρίζει τη βιωσιμότητα, ενώ συμβάλλει στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος έχει γίνει ένα μείζον σημείο διαμάχης.

Η παραίτηση του Σβαμπ έρχεται σε μια περίοδο αυξανόμενης δυσπιστίας προς τους παγκόσμιους θεσμούς και τις ελίτ που τους διοικούν. Η μετάβαση της ηγεσίας του WEF σε νέα πρόσωπα θα δοκιμάσει την ικανότητα προσαρμογής του οργανισμού στις απαιτήσεις μιας εποχής που ζητά περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία. Θα αναθεωρήσει τον ρόλο του, επαναπροσδιορίζοντας την αποστολή του, με στόχο μια πιο δίκαιη και συμπεριληπτική παγκόσμια συνεργασία;

Η παγκόσμια γεωπολιτική και οικονομική σκηνή βρίσκεται σε φάση ραγδαίων μεταβολών, με την Κίνα να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο σε αυτήν τη μετάβαση.

Αν και αντιμετωπίζει προκλήσεις, όπως η δημογραφική συρρίκνωση και η απώλεια εμπορικών εταίρων, η Κίνα ενισχύει τη γεωστρατηγική της θέση μέσω τεχνολογικών επενδύσεων, ενεργειακών συνεργασιών και της προώθησης μιας πολυπολικής παγκόσμιας τάξης με τη συνεργασία  Ρωσίας, Κίνας και των χωρών του Παγκόσμιου Νότου (άλλοτε γνωστές ως χώρες του «τρίτου κόσμου») να επιταχύνουν αυτή τη διαμόρφωση.

Η οικονομική και γεωπολιτική συνεργασία Κίνας- Ρωσίας, σε συνδυασμό με την επέκταση των BRICS, επιδιώκουν να αποδυναμώσουν την κυριαρχία των ΗΠΑ και της Ευρώπης στο διεθνές σύστημα.

Η δημογραφική πρόκληση για την Κίνα, η βόμβα της γήρανσης

Η Κίνα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σοβαρή δημογραφική κρίση. Ο πληθυσμός της έχει αρχίσει να μειώνεται και προβλέπεται ότι μέχρι το 2050 θα είναι κατά 8% μικρότερος από τον σημερινό. Ο ΟΗΕ σημειώνει ότι η δημογραφική ύφεση της Κίνας είναι καταστροφική για την οικονομία της. Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως «4-2-1», όπου ένα παιδί υποστηρίζει δύο γονείς και τέσσερις παππούδες, ασκεί πίεση στο κοινωνικό και συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας. Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι Κινέζοι θα βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε ένα συνταξιοδοτικό σύστημα που υποχρηματοδοτείται.

Η Κίνα θα πληρώνει για πολλά χρόνια την περιβόητη «πολιτική του ενός παιδιού» που ίσχυε για δεκαετίες.

Αξίζει να αναφερθεί πως η Ινδία αναμένεται να συνεχίσει την πληθυσμιακή της αύξηση, φτάνοντας τα 1,7 δισεκατομμύρια μέχρι το 2064, αριθμό σχεδόν διπλάσιο από εκείνο της Κίνας την εποχή που εφαρμόστηκε η πολιτική του ενός παιδιού.

Η βαθύτερη γεώτρηση στην ιστορία της Κίνας

Παρά τις δημογραφικές προκλήσεις, η Κίνα επενδύει σε φιλόδοξα τεχνολογικά έργα. Στη λεκάνη Ταρίμ, στην περιοχή Σιντζιάνγκ, κοντά στο πετρελαϊκό πεδίο Ταρίμ της χώρας, ξεκίνησε η διάνοιξη γεώτρησης βάθους 10.000 μέτρων, που θα διαρκέσει περίπου 457 ημέρες. Το έργο αυτό που διευθύνεται από την China National Petroleum Corp, στοχεύει στην εξερεύνηση του εσωτερικού της γης και στην ανακάλυψη ενεργειακών πόρων, ενισχύοντας τις επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες της χώρας, σύμφωνα με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του το 2021.

Γεωπολιτική στροφή, η πολυπολική παγκόσμια τάξη

Η Κίνα, σε συνεργασία με τη Ρωσία και άλλες χώρες όπως τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, και τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας, προωθεί την αποδολαριοποίηση και την ενίσχυση μιας πολυπολικής παγκόσμιας τάξης. Αυτή η συμμαχία είναι απαραίτητη για τις ηγεμονικές βλέψεις της Κίνας, η οποία θέλει να επικρατήσει στη μάχη κατά των ΗΠΑ, του ισχυρότερου ανταγωνιστή της. Η στρατηγική της αποσκοπεί στην αποδυνάμωση της δυτικής κυριαρχίας και στην ενίσχυση της επιρροής των αναδυόμενων οικονομιών.

Τι συζητήθηκε στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών

Στις 9-12 Απριλίου πραγματοποιήθηκε στους Δελφούς το 10ο Οικονομικό Φόρουμ όπου συζητήθηκε το θέμα της διαμάχης της Κίνας και των ΗΠΑ για το ρόλο του ηγέτη στην παγκόσμια τάξη.

Ο καθηγητής Στρατηγικής, από το Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, κος Αθανάσιος Πλατιάς, έκανε λόγο για ένα νέο «ψυχρό πόλεμο» μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, αλλά και την προσπάθεια απεξάρτησης της αμερικανικής οικονομίας από την κινεζική. Ειδικότερα για την Κίνα, επεσήμανε ότι είναι σε ανοδική πορεία έχοντας στόχο να απομακρύνει τις ΗΠΑ από την κορυφή της οικονομίας. Δημιουργεί μια συμμαχία με τη Ρωσία, τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν επιδιώκοντας να ελέγξει την Ευρασία.

Αναφορικά με την οικονομική απεξάρτηση, ο κος Πλατιάς είπε ότι η ΗΠΑ έκαναν το λάθος να μεταφέρουν τη βιομηχανία τους στην Κίνα και τώρα ανησυχούν ότι η κατάσταση γύρισε εναντίον τους. Για αυτόν τον λόγο έχουν στραφεί στους δασμούς, προκειμένου να δημιουργήσουν αντικίνητρα για επενδύσεις στην Κίνα. Απώτερος στόχος αυτής της τακτικής είναι να επιστρέψει η παραγωγή στις ΗΠΑ ή σε γειτονικά κράτη όπως ο Καναδάς ή τουλάχιστον σε φιλικά κράτη όπως η Ιαπωνία και η Ταϊβάν, σημείωσε ο κος Πλατιάς.

Συνολικά, η Κίνα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, αλλά ταυτόχρονα επιδιώκει να ενισχύσει τη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη μέσω τεχνολογικών επενδύσεων και γεωπολιτικών συνεργασιών. Η έκβαση αυτής της προσπάθειας θα καθορίσει την παγκόσμια ισορροπία ισχύος τις επόμενες δεκαετίες.

Οι «έξυπνες πόλεις» έχουν αναδειχθεί ως μοντέλο αστικής ανάπτυξης, αξιοποιώντας την τεχνολογία για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Ωστόσο, η εφαρμογή τους έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με την ιδιωτικότητα και την ελευθερία των πολιτών.

Οι «έξυπνες πόλεις» διαφημίζονται ευρέως ως η απάντηση στα σύνθετα προβλήματα των σύγχρονων μητροπόλεων: κυκλοφοριακή συμφόρηση, ενεργειακή σπατάλη, εγκληματικότητα, αειφορία. Πίσω από την ελκυστική πρόσοψη τεχνολογικής καινοτομίας, όμως, αναδύεται ένας βαθύτερος προβληματισμός: ποιο είναι το πραγματικό κόστος αυτής της μετάβασης; Και κυρίως, ποιο πρότυπο έξυπνης πόλης επιχειρεί να επιβληθεί παγκοσμίως;

Η Κίνα προσφέρει σήμερα το πιο εξελιγμένο – και συνάμα πιο ανησυχητικό – παράδειγμα τέτοιου μοντέλου. Πόλεις όπως η Χανγκτζού και η Σαγκάη λειτουργούν ήδη με ολοκληρωμένα δίκτυα επιτήρησης, όπου κάθε περιοχή έχει ένα κέντρο δεδομένων, γνωστό ως «εγκέφαλος της πόλης» που παρακολουθεί και αποθηκεύει απίστευτες ποσότητες πληροφοριών για όλους τους πολίτες, εκατομμύρια κάμερες εξοπλισμένες με αναγνώριση προσώπου και τεχνητή νοημοσύνη, ελέγχοντας σε πραγματικό χρόνο τη συμπεριφορά των πολιτών. Όλα καταγράφονται έως την παραμικρή λεπτομέρεια – όπως, π.χ., το αν ένας εργάτης οικοδομών φοράει το κράνος του εν ώρα εργασίας, η παράνομη απόρριψη σκουπιδιών και άλλες μικροπαραβάσεις. Οι αστυνομικές περιπολίες έχουν πρόσβαση στα συστήματα παρακολούθησης μέσω μιας εφαρμογής για κινητά, που τους επιτρέπει να ενεργούν άμεσα σε περιπτώσεις παράβασης του νόμου.

Σύμφωνα με την Deutsche Welle, «τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας καυχιούνται ότι η αστυνομία μπορεί να εντοπίσει κάθε άτομο στο δρόμο μέσα σε ένα μόνο δευτερόλεπτο». Οι Κινέζοι πολίτες παρακολουθούνται σε κάθε βήμα της καθημερινής τους ζωής, ακόμα και όταν εισέρχονται στις οικίες τους.

Αυτή η υποδομή αποτελεί τη ραχοκοκαλιά ενός συστήματος κοινωνικής βαθμολόγησης, όπου κάθε πολίτης αξιολογείται, επιβραβεύεται ή τιμωρείται, ανάλογα με τη «συμμόρφωσή» του. Τα αδικήματα οδηγούν έναν πολίτη στη λήψη χαμηλής κοινωνικής πίστωσης, με αποτέλεσμα να μπει στη «μαύρη λίστα». Αυτό σημαίνει στέρηση της δυνατότητάς του να χρησιμοποιεί αεροπλάνα και τρένα υψηλής ταχύτητας, απαγόρευση εξόδου από τη χώρα, άρνηση πρόσβασης σε υπηρεσίες, αδυναμία πρόσβασης των παιδιών σε καλά σχολεία ή κολέγια, αποκλεισμό από την ενοικίαση διαμερίσματος.

Ένα είδος ψηφιακού ελέγχου που δεν προκύπτει τυχαία

Στην πραγματικότητα, ο σκοπός της «έξυπνης πόλης», όπως φαίνεται από την ευρεία χρήση της στην Κίνα, μικρή σχέση έχει με την ποιότητα ζωής. Στην ουσία, πρόκειται για στρατηγική επιλογή ενός αυταρχικού κράτους, το οποίο χρησιμοποιεί την τεχνολογία όχι για να ενισχύσει τις ελευθερίες, αλλά για να τις περιορίσει.

Το πιο ανησυχητικό είναι πως τέτοιες πρακτικές πλέον δεν περιορίζονται στο εσωτερικό της Κίνας. Σύμφωνα με ένα άρθρο του World Population Review του 2024, «οι έξυπνες πόλεις άρχισαν να εμφανίζονται στην Ευρώπη με πρωτοστάτες τη Βαρκελώνη και το Άμστερνταμ», με την τελευταία να βραβεύεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ‘Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Καινοτομίας’ για το έτος 2016. «Στις Ηνωμένες πολιτείες, το Σαν Φρανσίσκο, η Ατλάντα, η Νέα Υόρκη, το Μαϊάμι το Ντένβερ, η Βοστώνη, το Κολόμπους, το Σικάγο και το Κάνσας Σίτι ήταν από τις πρώτες έξυπνες πόλεις των ΗΠΑ». Δεν γίνεται αναφορά στην Κίνα και τις περισσότερες από 500 έξυπνες πόλεις της, γιατί αυτό ίσως κάνει τους ανθρώπους να αμφισβητήσουν το σχέδιο. Καλύτερα να προσποιούμαστε ότι είναι ευρωπαϊκή ιδέα.

Οι έξυπνες πόλεις , στην πραγματικότητα, είναι μια κινεζική κομμουνιστική ιδέα, που καθιερώθηκε από το Κομουνιστικό Κόμμα της Κίνας στο 12ο Πενταετές Σχέδιό της, που εκδόθηκε το 2011.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF), μέσω της G20 Global Smart Cities Alliance, προωθεί αντίστοιχες αρχές «διακυβέρνησης μέσω τεχνολογίας» και σε άλλες χώρες. Ο ιδρυτής του WEF, Κλάους Σβαμπ, φαίνεται να είναι μεγάλος θαυμαστής του κινεζικού μοντέλου και έχει ανοιχτά χαρακτηρίσει την Κίνα «πρότυπο για το μέλλον». Εδώ και χρόνια, ο ΟΗΕ και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, με επικεφαλής τον Κλάους Σβαμπ, προωθούν την παγκόσμια επιτήρηση με τη μορφή των «έξυπνων πόλεων». Στην Κίνα, ήδη από το 2018, υπήρχαν περισσότερες από 500 «έξυπνες πόλεις». Ο ρόλος του WEF στην ανάπτυξη έξυπνων πόλεων παγκοσμίως είναι βασικός. Το WEF, παρόλο που δεν εκλέγεται από κανέναν, ηγείται της πρωτοβουλίας 2022 G-20 για τις έξυπνες πόλεις. Ο μη εκλεγμένος Σβαμπ κατέχει επίσης εξέχουσα θέση στις συνεδριάσεις της G20 για λόγους που είναι εντελώς ασαφείς.

Με επικεφαλής το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η G20 Global Smart Cities Alliance είναι η μεγαλύτερη παγκόσμια πρωτοβουλία που «αναπτύσσει, δοκιμάζει και εφαρμόζει παγκόσμια πρότυπα και πολιτικές για να διασφαλίσει ότι τα δεδομένα που συλλέγονται σε δημόσιους χώρους χρησιμοποιούνται με ασφάλεια και ηθική, μετριάζουν πιθανούς κινδύνους και ενισχύουν την εμπιστοσύνη του κοινού».

Ποιος όμως παρακολουθεί τους «παρατηρητές»; Η όλη ιδέα βασίζεται στο ότι «η αλεπού παρακολουθεί το κοτέτσι».

Η Δύση, και ιδιαίτερα η Ευρώπη, βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι

Αν η Δύση, στο βωμό της «τεχνολογικής εξέλιξης», ακολουθήσει το παράδειγμα αυτό, διακυβεύει κάτι πολύ πιο ουσιαστικό από την αποδοτικότητα της διαχείρισης πόλεων. Διακυβεύει τον ίδιο τον δημοκρατικό της χαρακτήρα.

Η απουσία θεσμικών εγγυήσεων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, η έλλειψη διαφάνειας στη χρήση αλγορίθμων και η ανεξέλεγκτη επέκταση της παρακολούθησης δημιουργούν ένα πλαίσιο επικίνδυνης κανονικοποίησης του ψηφιακού ελέγχου.

Το ερώτημα. λοιπόν, για τις δυτικές κοινωνίες είναι επείγον και κρίσιμο: Μπορούν να υιοθετήσουν την τεχνολογία των έξυπνων πόλεων χωρίς να υιοθετήσουν και το αυταρχικό της φορτίο;

Η απάντηση προϋποθέτει ξεκάθαρες θεσμικές και ηθικές γραμμές. Πρέπει να διασφαλιστεί η προστασία της ιδιωτικότητας, η λογοδοσία των συστημάτων AI, η δημόσια πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων και κυρίως η αποτροπή της παρακολούθησης των πολιτών χωρίς τη συναίνεσή τους.

Η τεχνολογία δεν είναι κακή από μόνη της. Το κρίσιμο ερώτημα είναι: ποιος την ελέγχει; Με τι σκοπούς; Και με ποια όρια; Στο κινεζικό μοντέλο, ο έλεγχος ανήκει στο κράτος και ο στόχος είναι η «πειθαρχία» του πολίτη, όχι η ελευθερία και η ευημερία του.

Ο Δυτικός κόσμος έχει μπροστά του μια επιλογή: είτε να ενσωματώσει την τεχνολογία με σεβασμό στις αξίες της ελευθερίας, της ιδιωτικότητας και της δημοκρατικής λογοδοσίας είτε να διολισθήσει σε ένα νέο, τεχνοκρατικό καθεστώς, πιο ύπουλο και σιωπηλό από κάθε παραδοσιακή μορφή ελέγχου.

Το κινεζικό μοντέλο ίσως μοιάζει αποτελεσματικό. Αλλά σε έναν κόσμο όπου η αποτελεσματικότητα αντικαθιστά την ελευθερία, αυτό που χάνεται τελικά είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.

Η πρόσφατη απόφαση της CK Hutchison Holdings να πουλήσει τα λιμάνια της στον Παναμά σε κοινοπραξία υπό την ηγεσία της αμερικανικής Black Rock έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση της κινεζικής κυβέρνησης και των κρατικών μέσων ενημέρωσης, στέλνοντας τις μετοχές της εταιρείας που έχει έδρα στο Χονγκ Κονγκ σε απότομη πτώση. Η συμφωνία, αξίας 22,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, περιλαμβάνει την πώληση 43 λιμανιών σε 23 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των δύο στρατηγικών λιμανιών στη Διώρυγα του Παναμά.

Η κινεζική κρατική εφημερίδα Ta Kung Pao και ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός σταθμός CCTV επέκριναν τη συμφωνία, χαρακτηρίζοντάς την ως «παράδοση μαχαιριού σε αντίπαλο» και κατηγορώντας τη CK Hutchison για «κερδοσκοπία» και «προδοσία» των εθνικών συμφερόντων της Κίνας και του κινεζικού λαού. Το άρθρο αυτό αναδημοσιεύθηκε από επίσημες κινεζικές κυβερνητικές ιστοσελίδες, υπογραμμίζοντας τη σοβαρότητα με την οποία το Πεκίνο αντιμετωπίζει την υπόθεση. Ως εταιρεία του Χονγκ Κονγκ, η CK Hutchison θα έπρεπε να είναι προσεκτική σχετικά με το πώς χειρίζεται συμφωνίες που θα μπορούσαν να βλάψουν το εθνικό συμφέρον της Κίνας, ανέφερε η ανάρτηση από τον λογαριασμό Yuyuantantian στην πλατφόρμα κοινωνικών μέσων Weibo.

Ωστόσο, λίγα λεπτά μετά τη ζωντανή μετάδοση, η ανάρτηση είχε εξαφανιστεί. Όποιος κι αν είναι ο λόγος για τη διαγραφή της ανάρτησης, υπογραμμίζει την κάθετη αντίθεση της Κίνας στη συμφωνία, και τελικά κατάφερε να γίνει επανεξέταση της συναλλαγής.

Επίσης, το Reuters ανέφερε την Παρασκευή ότι η CK Hutchinson έχει καθυστερήσει μέρος της διαδικασίας πώλησης, αν και πηγές ανέφεραν ότι η συμφωνία δεν έχει ακυρωθεί. Στην πρόσφατη δήλωση κερδών της, η CK Hutchison δεν έκανε καμία αναφορά στη συμφωνία για τα λιμάνια, αν και είπε ότι «οι γεωπολιτικές και εμπορικές εντάσεις έχουν αυξηθεί […] σημαντικά».

Η οριστική τεκμηρίωση της συμφωνίας αναμένεται να ανακοινωθεί στις 2 Απριλίου, ωστόσο, η παρεμβολή του Πεκίνου για να αποτρέψει την πώληση έχει δημιουργήσει μία νέα συνθήκη.

Στις 28 Μαρτίου, η Κρατική Διοίκηση για τη Ρύθμιση της Αγοράς της Κίνας ανακοίνωσε την έναρξη έρευνας για πιθανές παραβιάσεις των κινεζικών αντιμονοπωλιακών νόμων.

Η κρατική Cosco Shipping Ports ενδέχεται να αναλάβει την εξαγορά κάποιων από τα λιμάνια που προορίζονταν για την BlackRock. H Hutchison σχεδιάζει να πουλήσει λιμάνια σε περιοχές όπου η Cosco εξετάζει επενδύσεις όπως η Νοτιοανατολική Ασία, η Λατινική Αμερική και η Αφρική.

Η κινεζική κυβέρνηση είναι σαφής στην απαίτησή της να ευθυγραμμιστούν οι επιχειρήσεις του Χονγκ Κόνγκ με το Πεκίνο « το οποίο δεν φαίνεται πια να διατηρεί τον ημιαυτόνομο χαρακτήρα του» όπως επεσήμανε και ο Steve Vickers, CEO της εταιρίας διαχείρισης ρίσκου Steve Vickers Associates. Μια τέτοια στοχοποίηση ενδέχεται να δημιουργήσει ανησυχίες για το μέλλον και άλλων μεγάλων εταιρειών του Χονγκ Κονγκ δεδομένης της στρατηγικής τους σημασίας, που λειτουργούν ως ενδιάμεσοι μεταξύ Κίνας και Δύσης όπως οι HSBC,Swire, China Light & Power (CLP) και Jardine Matheson.

Η αντίδραση της Κίνας δεν περιορίζεται μόνο στη συγκεκριμένη συμφωνία. Αναλυτές εκτιμούν ότι η κινεζική δυσαρέσκεια για την πώληση των λιμανιών του Παναμά μπορεί να επηρεάσει και άλλες επιχειρηματικές συμφωνίες μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών, όπως η πιθανή πώληση των αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων της Tik Tok, που ανήκει στην κινεζική εταιρεία ByteDance. Η κινεζική κυβέρνηση φαίνεται να υιοθετεί μια πιο επιθετική στάση απέναντι σε πιέσεις για εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων σε αμερικανικά συμφέροντα, γεγονός που μπορεί να περιπλέξει περαιτέρω τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Το Πεκίνο θεωρεί ότι η Ουάσιγκτον επιχειρεί να εξαναγκάσει κινεζικές επιχειρήσεις να αποχωρήσουν από στρατηγικές θέσεις, είτε πρόκειται για λιμάνια είτε για τεχνολογικές πλατφόρμες.

Η σκληρή στάση της Κίνας δείχνει ότι πιθανότατα θα επιχειρήσει να δυσκολέψει αντίστοιχες συμφωνίες στο μέλλον, ασκώντας οικονομικές και πολιτικές πιέσεις για να διατηρήσει τον έλεγχό της σε κρίσιμες υποδομές και αγορές.

Ο Πειραιάς, μια πόλη με πλούσια ιστορία και στρατηγική σημασία, έχει μετατραπεί σε αντικείμενο αντικρουόμενων συμφερόντων και πολιτικών σκοπιμοτήτων. Οι αποφάσεις για την ανάπτυξή του μοιάζουν να κινούνται περισσότερο από επιδιώξεις φορέων και επενδυτών παρά από τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.

Η αστική του ανάπτυξη, οι επενδύσεις στις υποδομές και οι πολεοδομικές παρεμβάσεις μοιάζουν να μην καθορίζονται από μια ενιαία στρατηγική, αλλά αντίθετα να επηρεάζονται από συγκρούσεις και διαπραγματεύσεις ισχυρών παιχτών.

Η πρόσφατη ακύρωση

Η ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου ακύρωσε τον διαγωνισμό για την ανάπλαση της Πειραϊκής, δικαιώνοντας τις νομικές και κοινωνικές αντιδράσεις που είχαν προκληθεί από τη διακήρυξη του έργου. Με συνολικό προϋπολογισμό 25 εκατομμύρια ευρώ, το έργο είχε προκαλέσει έντονες συζητήσεις σχετικά με τη διαφάνεια, τη χρησιμότητά του για την τοπική κοινωνία και τον σεβασμό του φυσικού και αρχαιολογικού τοπίου.

Οι λόγοι της ακύρωσης

Η απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου βασίστηκε σε σοβαρές ενστάσεις για τη διαδικασία ανάθεσης, καθώς κρίθηκε ότι υπήρξε έλλειψη διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων. Στην πράξη, η σύμβαση κατέληξε σε μία μόνο εταιρεία, γεγονός που δημιούργησε υπόνοιες για ευνοϊκή μεταχείριση.

Επιπλέον, η ολομέλεια δεν πείστηκε για την αναγκαιότητα του κόστους των 25 εκατομμυρίων ευρώ για την ανάπλαση μιας περιοχής μόλις 2,5 χιλιομέτρων. Οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνονταν – διαπλάτυνση πεζοδρομίων, επισκευή αγωγών όμβριων υδάτων και αισθητικές αλλαγές – θεωρήθηκαν υπερκοστολογημένες, χωρίς τεκμηριωμένη απόδειξη ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών.

Η ακύρωση της ανάθεσης ήταν αποτέλεσμα και των έντονων αντιδράσεων που είχαν προηγηθεί από το Παρατηρητήριο Πειραϊκής και δημοτικές παρατάξεις της αντιπολίτευσης. Οι δημόσιες συγκεντρώσεις στον Σταυρό της Πειραϊκής ανέδειξαν τη δυσαρέσκεια των κατοίκων, οι οποίοι ζητούσαν ουσιαστική διαβούλευση και όχι αποφάσεις ερήμην της τοπικής κοινωνίας.

Οι βασικότερες ενστάσεις που είχαν διατυπωθεί περιελάμβαναν: τη σκοπιμότητα του έργου, καθώς φάνηκε να εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα της κρουαζιέρας, την αισθητική και αρχαιολογική αλλοίωση της περιοχής, την περιβαλλοντική επιβάρυνση με την κοπή 28 δέντρων και την αντικατάστασή τους από χαμηλή βλάστηση, την ανεπαρκή αιτιολόγηση των 241 νέων θέσεων στάθμευσης στην ακτή Θεμιστοκλέους κ.ά.

Ο Πειραιάς στο σταυροδρόμι των συμφερόντων

Ο Πειραιάς, ως το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και μία από τις σημαντικότερες πύλες της Ευρώπης, έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ διαφορετικών οικονομικών, πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων.

Η πρόσφατη ακύρωση του διαγωνισμού για την ανάπλαση της Πειραϊκής δεν είναι παρά ένα ακόμα επεισόδιο σε αυτή τη διαμάχη.

Αυτό το μοτίβο δεν είναι καινούργιο. Η ιστορία του Πειραιά βρίθει από παραδείγματα όπου αποφάσεις για έργα και παρεμβάσεις λαμβάνονταν ερήμην των κατοίκων, είτε για να εξυπηρετηθούν επιχειρηματικά συμφέροντα είτε για να προωθηθούν πολιτικές επιδιώξεις.

Η ιδιωτικοποίηση του λιμανιού, η συνεχιζόμενη επέκταση των δραστηριοτήτων της Cosco, οι αλλαγές στο κυκλοφοριακό μοντέλο της πόλης και οι πολεοδομικές παρεμβάσεις γίνονται συχνά αντικείμενο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε κρατικούς φορείς, τοπική αυτοδιοίκηση, επιχειρηματίες και κοινωνικά κινήματα.

Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το αν μια επένδυση είναι «καλή» ή «κακή», αλλά το ποιος αποφασίζει και με ποια κριτήρια. Ο Πειραιάς φαίνεται να μην ανήκει στους κατοίκους του, αλλά να αποτελεί μια σκακιέρα όπου οι μεγάλοι παίκτες – από δημοτικές αρχές μέχρι πολυεθνικές εταιρείες – διαμορφώνουν την τύχη του ανάλογα με τις δικές τους προτεραιότητες.

Η ακύρωση της ανάπλασης της Πειραϊκής δεν είναι το τέλος αυτής της ιστορίας, αλλά ίσως μια ευκαιρία να ανοίξει ένας ουσιαστικός διάλογος. Ο Πειραιάς αξίζει έναν σχεδιασμό που να σέβεται την ιστορία, το περιβάλλον και τις πραγματικές ανάγκες του, κι όχι άλλη μια απόφαση που θα εξυπηρετήσει λίγους εις βάρος πολλών.

Νέους κανονισμούς εξέδωσε η κινεζική κυβέρνηση, που αυστηροποιούν τον έλεγχο των θρησκευτικών δραστηριοτήτων των ξένων στη χώρα. Οι υπάρχοντες κανονισμοί, που είχαν τεθεί σε ισχύ την 1η Σεπτεμβρίου 2023, απαιτούσαν από τους θρησκευτικούς χώρους να υποστηρίζουν την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος και την πολιτική «σινοποίησης» των θρησκειών.

Οι νέοι λεπτομερείς κανόνες, που θα τεθούν σε ισχύ την 1η Μαΐου, καλούν τώρα και τους μη Κινέζους να «σεβαστούν την ανεξαρτησία και την αυτοδιοίκηση» των τοπικών θρησκευτικών κοινοτήτων, υπακούοντας στις οδηγίες του Κόμματος. Θα απαγορεύονται οι μικτοί εορτασμοί μεταξύ αλλοδαπών και Κινέζων, ενώ έχει καθοριστεί ακόμη και ο αριθμός των βιβλίων που θα μπορούν να φέρουν από το εξωτερικό «για προσωπική χρήση».

Η νέα καταστολή της θρησκευτικής δραστηριότητας αλλοδαπών που βρίσκονται στο κινεζικό έδαφος δημοσιεύτηκε εχθές από την Εθνική Διοίκηση για Θρησκευτικά Θέματα (National Religious Affairs Administration – NRAA), το μακρύ χέρι του Ενωμένου Μετώπου του Κομμουνιστικού Κόμματος για θρησκευτικά θέματα.

Ο νέος κανονισμός είναι μία πολύ σαφής έκφραση του συνθήματος «Σινοποίηση», που απηύθυνε εδώ και καιρό ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ σε όλες τις θρησκείες που υπάρχουν στην Κίνα. Ο νέος κανονισμός NRAA διευκρινίζει ότι η σινοποίηση ισχύει και για τους ξένους.

Είναι άξιο λόγου να αναφερθεί ότι από τους πρώτους που δημοσίευσαν τους νέους κανόνες εχθές ήταν ο ιστότοπος της επισκοπής της Σαγκάης, το σταυροδρόμι των σχέσεων μεταξύ της Κίνας και του υπόλοιπου κόσμου.

«Κανένας οργανισμός ή άτομο δεν μπορεί να χρησιμοποιεί ιστότοπους θρησκευτικών δραστηριοτήτων για να διεξάγει δραστηριότητες που θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια, διαταράσσουν την κοινωνική τάξη [ή] βλάπτουν τα εθνικά συμφέροντα», ανέφερε αντίγραφο των κανόνων που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Ενωμένου Μετώπου, του τμήματος προσέγγισης και επιρροής του κόμματος.

O Τσανγκ Τσία-Λιν, καθηγητής στο Ινστιτούτο της Ηπειρωτικής Κίνας στο πανεπιστήμιο Tamkang της Ταϊβάν, είπε ότι οι νέοι κανόνες αντιπροσωπεύουν τον θρίαμβο της πολιτικής έναντι της πνευματικότητας.

Ένας βουδιστής μοναχός, που χρησιμοποίησε το θρησκευτικό όνομα Σι Νταογκούο για να μιλήσει, είπε: «Ο παραποιημένος βουδισμός [που προωθούν] είναι απλώς μία μορφή κεκαλυμμένης οργανωτικής πλύσης εγκεφάλου. Δεν μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε ελεύθερη ή ανεξάρτητη σκέψη». Ο Σι Νταογκούο είπε ότι βρίσκεται ήδη υπό στενή παρακολούθηση και ότι παύθηκε από τα καθήκοντά του όταν άρχισε να μιλάει για την καταστροφή της θρησκείας του.

Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, οι θρησκευτικοί χώροι υποχρεούνται να υποβάλλουν λεπτομερή σχέδια των δραστηριοτήτων τους για έγκριση εκ των προτέρων και να εκπαιδεύουν τους πιστούς στην αγάπη προς την πατρίδα, εναρμονιζόμενοι με την πολιτική της σινοποίησης. Επιπλέον, απαγορεύεται η αποδοχή δωρεών από το εξωτερικό και η πρόσκληση ξένου προσωπικού για διδασκαλία χωρίς προηγούμενη έγκριση.

Η πολιτική της σινοποίησης στοχεύει στην ευθυγράμμιση των θρησκευτικών δογμάτων με τις σοσιαλιστικές αξίες. Πρόκειται για μια μακροχρόνια στρατηγική της κινεζικής κυβέρνησης για την ευθυγράμμιση της θρησκείας με τον κομμουνισμό και τη διασφάλιση της πίστης στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ), το οποίο ασπάζεται και προωθεί τον αθεϊσμό.

Το σύνταγμα της Κίνας λέει ότι οι απλοί πολίτες απολαμβάνουν «ελευθερία θρησκευτικών πεποιθήσεων» και η κυβέρνηση αναγνωρίζει επίσημα πέντε θρησκείες: τον Βουδισμό, τον Καθολικισμό, το Ισλάμ, τον Προτεσταντισμό και τον Ταοϊσμό. Όμως το ΚΚΚ είναι υπεράνω του συντάγματος, παρακολουθεί στενά τη θρησκευτική δραστηριότητα και ρυθμίζει τη θρησκεία.

Η θρησκευτική δραστηριότητα που δεν ανταποκρίνεται στην έγκριση του ΚΚΚ ως «μορφή πολιτιστικής κληρονομιάς» κατηγοριοποιείται από τις αρχές ως «δεισιδαιμονία» ή «κακή λατρεία».

Εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες όπως Ουιγούροι, Θιβετιανοί, άλλοι χριστιανοί και οι ασκούμενοι της πνευματικής πρακτικής Φάλουν Γκονγκ (που αποτελούν την πολυπληθέστερη ομάδα) διώκονται βάναυσα και υπόκεινται σε συστηματικά βασανιστήρια, ακόμα και  εξαναγκαστικές αφαιρέσεις των οργάνων τους.

Το κυβερνών ΚΚΚ προωθεί τον αθεϊσμό και αποθαρρύνει τους πολίτες από το να ακολουθούν κάποια θρησκεία. Τα 281 εκατομμύρια Κινέζοι που ανήκουν στο ΚΚΚ ή στις συνδεδεμένες με αυτό οργανώσεις νεολαίας απαγορεύεται επίσημα να συμμετέχουν σε ένα ευρύ φάσμα πνευματικών παραδόσεων.

Αυτή η στάση της Κίνας απέναντι στη θρησκεία χρονολογείται από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, το 1949.

Κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης (1966-1976), ο τότε ηγέτης του ΚΚΚ Μάο Τσε Τουνγκ ορκίστηκε να εξαλείψει τα «τέσσερα παλαιά»: «τα παλιά πράγματα, τις παλιές ιδέες, τα παλιά έθιμα και τις παλιές παραδόσεις». Στο πλαίσιο αυτής της εκστρατείας, οι Ερυθροφρουροί επιτέθηκαν και κατέστρεψαν πολλούς ναούς, αγάλματα και άλλα κειμήλια πολιτιστικής κληρονομιάς.

Οι νέοι κανονισμοί έχουν προκαλέσει ανησυχία μεταξύ των θρησκευτικών κοινοτήτων, καθώς θεωρείται ότι αποτελούν προσπάθεια περαιτέρω ελέγχου και περιορισμού της θρησκευτικής ελευθερίας στην Κίνα. Παρά το γεγονός ότι το σύνταγμα της Κίνας εγγυάται την ελευθερία της θρησκευτικής πίστης, το ΚΚΚ επιβάλλει αυστηρούς περιορισμούς στις θρησκευτικές δραστηριότητες, με την εφαρμογή των νέων κανονισμών να αποτελεί μέρος της ευρύτερης στρατηγικής του για την ενίσχυση του πολιτικού ελέγχου επί των θρησκειών, εντείνοντας το ήδη βεβαρημένο κλίμα για τη θρησκευτική ελευθερία στη χώρα και προκαλώντας σοβαρές ανησυχίες και στη διεθνή κοινότητα.