ΕΦΗ ΓΚΑΝΑ

Η Κίνα, μια από τις πιο ταχέως αναπτυσσόμενες δυνάμεις στον τομέα της ρομποτικής, εισέρχεται σε μια νέα φάση: όχι μόνον κατασκευή μηχανών που κινούνται, αλλά ρομπότ με ανθρώπινη εμφάνιση, συναισθηματική έκφραση και ακόμη — όπως φαίνεται — γυναικεία ή ανδρική αισθητική. Στο επίκεντρο αυτής της τάσης βρίσκεται η εταιρεία AheadForm με έδρα τη Σαγκάη, το νεότερο δημιούργημα της οποίας, το Origin M1, είναι μια έκδοση «only head», μια κεφαλή-μονάδα ανθρωποειδούς ρομπότ που φέρει όσα μέχρι χθες ανήκαν περισσότερο στη σφαίρα της φαντασίας. Η εταιρεία δημοσίευσε βίντεο με ένα ρεαλιστικό ρομποτικό κεφάλι που ανοιγοκλείνει τα μάτια, γνέφει καταφατικά και κοιτάζει γύρω του, μιμούμενο πειστικά ένα πραγματικό ανθρώπινο πρόσωπο.

Τι είναι το Origin M1

Η AheadForm παρουσιάζει το Origin M1 ως «πλατφόρμα υψηλής απόδοσης για ανθρώπινες-ρομποτικές αλληλεπιδράσεις». Σύμφωνα με την εταιρεία, η κεφαλή φέρει έως και 25 μικροκινητήρες (blushless micro-motors), οι οποίοι επιτρέπουν λεπτές κινήσεις του προσώπου και ζωντανές εκφράσεις.

Ενσωματωμένες κάμερες στα μάτια (pupil cameras) και αισθητήρες επιτρέπουν στο ρομπότ να βλέπει, να παρακολουθεί το βλέμμα και να συντονίζει κεφάλι-μάτια.

Συγχρόνως, η εταιρεία αναφέρει ενσωμάτωση αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης (LLM/VLM) που στοχεύουν στη «συναισθηματική παρουσία» του ρομπότ, ώστε να μην είναι μόνο μια μηχανή αλλά ένας συνομιλητής πιο ‘ανθρώπινος’.

Το μοντέλο ξεπερνά το απλό κεφάλι. Στην έκδοση Half Body Edition, το κεφάλι φέρει έναν κινητό λαιμό/κορμό, με κίνηση κεφαλής-ματιών, συγχρονισμό χείλους-ομιλίας κ.ά. Σύμφωνα με την εταιρεία, η πλατφόρμα υποστηρίζει πλέον «συγχρονισμό χειλιών σε πραγματικό χρόνο και φυσικό συντονισμό κεφαλιού-ματιού», επιτρέποντας στο ρομπότ όχι μόνο να μιλάει συγχρονισμένα, αλλά και να παρακολουθεί αντικείμενα και να αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον του με πιο πειστικό τρόπο.

«Η κεφαλή μπορεί να τοποθετηθεί σε διάφορες βάσεις ή να ενσωματωθεί σε μεγαλύτερα ρομποτικά συστήματα, καθιστώντας την ιδανική πλατφόρμα για μελέτες τεχνητής νοημοσύνης που βασίζονται σε συναισθήματα, έρευνα αλληλεπίδρασης ανθρώπου-ρομπότ και εγκαταστάσεις βασισμένες σε χαρακτήρες», υποστηρίζουν οι δημιουργοί του.

Ενώ μεγάλο μέρος της ρομποτικής βιομηχανίας βρίσκεται σε έναν αγώνα δρόμου για την κατασκευή δίποδων, ευέλικτων ανθρωποειδών ικανών για εργασία γενικής χρήσης, το AheadForm εργάζεται σε μια παράλληλη και εξίσου πολύπλοκη πρόκληση: την τελειοποίησης του ανθρώπινου προσώπου. Η εστίαση εδώ δεν είναι σε αυτό που μπορεί να κάνει το ρομπότ με τα χέρια του, αλλά σε αυτό που μπορεί να μεταφέρει με το πρόσωπό του.

Η εταιρεία σημειώνει ότι το Origin M1 δεν προορίζεται για μαζική οικιακή χρήση, αλλά πρωτίστως για «έρευνα αλληλεπίδρασης ανθρώπου-ρομπότ», εξυπηρέτηση πελατών, ψυχαγωγία και υψηλής αισθητικής εμφανίσεις. Καθώς τα ρομπότ χρησιμοποιούνται σε χώρους όπου η ανθρώπινη αλληλεπίδραση είναι κρίσιμη (ξενοδοχεία, αεροδρόμια, τουριστικά κέντρα, μουσεία), η εμφάνιση των ρομπότ δεν είναι ένα ελάσσον ζήτημα ούτε αφορά μόνο την αισθητική.

Η δουλειά των στυλιστών ρομπότ

Με την άνοδο τέτοιων αισθητικά προηγμένων ρομπότ εμφανίζεται και μια νέα εργασία. Ειδικοί που αναλαμβάνουν το μακιγιάζ, το styling, το πρόσωπο του ρομπότ, πηγαίνοντας έν βήμα παραπέρα από την κατασκευή. Ουσιαστικά, η ανθρωποειδής μηχανική συναντά τη βιομηχανία της εμφάνισης : τον σχεδιασμό, το πρόσωπο, την έκφραση, την προσωπικότητα.

Η νέα αυτή ειδικότητα αναδύεται καθώς τα ανθρωποειδή ρομπότ αποκτούν πιο ρεαλιστικές εκφράσεις και πρόσωπα. Οι στυλίστες ρομπότ είναι μια διεπιστημονική ομάδα με δεξιότητες από διαφορετικά επαγγέλματα.

Ειδικοί μακιγιάζ τεχνητού δέρματος (silicon makeup artists): Αυτοί οι επαγγελματίες εφαρμόζουν χρωστικές πάνω σε σιλικονούχο δέρμα, ρεαλιστική απόδοση πορώδους, υφής και χρωματικών τόνων, με τεχνικές παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιούνται σε κινηματογραφικά ειδικά εφέ. Η εργασία χρειάζεται εξαιρετική ακρίβεια, καθώς ένα λάθος στο πάχος του χρώματος μπορεί να επηρεάσει την κίνηση των μικροκινητήρων του προσώπου.

Hair stylist για συνθετικά ή εμφυτευμένα μαλλιά: Για τα μαλλιά εμφυτεύονται μία προς μία οι τρίχες, διαδικασία που μπορεί να πάρει μέρες. Οι hair stylist ρυθμίζουν την κόμμωση, το χρώμα και το στυλ ανάλογα με τη χρήση του ρομπότ (π.χ. υπηρεσία, ρεσεψιόν, διασκέδαση).

Costume & fashion specialists: Σχεδιάζουν στολές, επιλέγουν υφάσματα που δεν εμποδίζουν τους σερβοκινητήρες (μικροί κινητήρες με εγκέφαλο που χρησιμοποιούνται ευρέως στη ρομποτική, στα drone, στα ρομποτικά χέρια κλπ), και γενικά δημιουργούν μία προσωπικότητα για το κάθε ρομπότ.

Τεχνικοί εκφράσεων: Ένας νέος ρόλος που συνδυάζει αισθητική με μηχανολογία. Αυτοί ρυθμίζουν μέσω λογισμικού τις βασικές εκφράσεις, το εύρος κίνησης των σερβοκινητήρων, το πώς το μακιγιάζ ή το υλικό του δέρματος ανταποκρίνεται στην κίνηση.

Ethical & cultural advisers: Στην Κίνα (και διεθνώς), ο σχεδιασμός πρέπει να είναι ευαίσθητος σε πολιτισμικά πρότυπα ομορφιάς, κοινωνικά στερεότυπα και την ισορροπία μεταξύ ανθρώπινης και μηχανικής ταυτότητας. Οι σύμβουλοι αυτοί βοηθούν στο να μην γίνεται ένα ρομπότ ούτε «πολύ ανθρώπινο» ούτε «πολύ απρόσωπο».

Χρησιμοποιούνται ειδικά εργαστήρια ρομποτικής αισθητικής, όπου τα ρομπότ στήνονται σε σταθμούς όπως σε μοντέλα μόδας, περνούν από camera test όπως οι ηθοποιοί για να ελεγχθεί αν οι εκφράσεις αποδίδονται σωστά υπό διαφορετικό φωτισμό, συνεργάζονται στενά με μηχανικούς τεχνητής νοημοσύνης, ώστε η εμφάνιση να συνδέεται σωστά με τον τρόπο ομιλίας και συμπεριφοράς του ρομπότ.

Η Κίνα με μεγάλη επένδυση στη ρομποτική και στην τεχνητή νοημοσύνη, φαίνεται έτοιμη να εισάγει τέτοιες ειδικεύσεις, καλλιτέχνες που θα φροντίζουν το πώς φαίνεται και πώς συμπεριφέρεται ένα ανθρωποειδές. Πρόκειται για την υπέρβαση των χαμηλού επιπέδου ρομπότ, που κινούνται και κάνουν απλά καθήκοντα, και την εισαγωγή ρομπότ που προσομοιάζουν περισσότερο τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Η επιδίωξη της AheadForm είναι σαφής: «Η ρομποτική κεφαλή δίνει ταυτότητα και κάνει το ρομπότ πιο προσιτό».

Ο αυξανόμενος ανθρωπομορφισμός των ρομπότ θέτει το εξής ερώτημα: Πώς πρέπει να δείχνουν οι μηχανές;

Όταν ένα ρομπότ μοιάζει πάρα πολύ με άνθρωπο, δημιουργείται το φαινόμενο της «άβολης οικειότητας». Πολλοί θεωρούν πως η τεχνολογία υπερβαίνει τα ανθρώπινα όρια. Πού πρέπει να μπει η γραμμή που διαχωρίζει τον βοηθό-μηχανή και το ανθρώπινο υποκατάστατο; Πώς επηρεάζεται η ανθρώπινη εργασία όταν ανθρωπόμορφες μηχανές μπορούν να αναλάβουν  ρόλους και καθήκοντα; Τι σημαίνει για την ιδιωτικότητα, την αλληλεπίδραση και την ταυτότητα όταν το πρόσωπο που βλέπουμε είναι μηχανικό; Ποιες είναι οι κατευθυντήριες γραμμές για το πώς πρέπει και πώς μπορεί να φαίνεται ένα ρομπότ; Το ερώτημα αυτό μετεξελίσσεται σε «Τι είδους μηχανές θέλουμε να φαίνονται ως άνθρωποι;»

Η Κίνα, ακολουθώντας την πολιτική «εκσυγχρονισμός + τεχνολογία + τεχνητή νοημοσύνη», δείχνει να δίνει έμφαση όχι μόνο στην παραγωγή ρομπότ αλλά και στη διάδρασή τους με τους ανθρώπους. Η AheadForm, από τη Σαγκάη, λειτουργεί ως παράδειγμα αυτής της κατεύθυνσης. Με την κοινωνία και την αγορά να αλλάζουν, τέτοιου είδους μηχανές θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε θέσεις υποδοχής, φιλοξενίας, επικοινωνίας. Η Κίνα έχει σήμερα το προβάδισμα σε αυτό το πεδίο, όπου η εξέλιξη είναι γρήγορη. Το κρίσιμο είναι πού θα βάλουμε τη γραμμή ανάμεσα στο ρομπότ ως εργαλείο και στο ρομπότ ως ον με ανθρώπινη όψη.

Μετά την καταστροφική φωτιά που στοίχισε τη ζωή τουλάχιστον 151 ανθρώπων και πυροδότησε τη δημόσια οργή, οι αρχές του Χονγκ Κονγκ απαντούν με μαζικές συλλήψεις, ακόμη και εθελοντών και πολιτών που ζητούν διαφάνεια, επικαλούμενες «ασφάλεια» και αποτρέποντας το δημόσιο πένθος και τη διεκδίκηση δικαιοσύνης.

Στις 26 Νοεμβρίου, η φονική πυρκαγιά στο συγκρότημα διαμερισμάτων στην περιοχή Τάι Πο στο Wang Fuk Court κατέστρεψε επτά από τους οκτώ πύργους κατοικιών, κτίρια που βρίσκονταν υπό ανακαίνιση με ξύλινα ή μπαμπού ικριώματα, «πράσινα δίχτυα» ασφαλείας και φθορίζοντα πάνελ γύρω από τα παράθυρα. Η φωτιά εξαπλώθηκε με τρομερή ταχύτητα, αποτέλεσμα, όπως δείχνουν οι πρώτες έρευνες, τόσο των εύφλεκτων υλικών όσο και της πλημμελούς επίβλεψης.

Μέχρι σήμερα, ο επίσημος απολογισμός μιλά για τουλάχιστον 151 νεκρούς, ανάμεσά τους και ένας τουλάχιστον πυροσβέστης, και δεκάδες τραυματίες, ενώ δεκάδες άνθρωποι παραμένουν αγνοούμενοι.

Η οδύνη μετατράπηκε σύντομα σε οργή. Χιλιάδες πολίτες, μετανάστες εργάτες, εθελοντές και οικογένειες θυμάτων παρευρέθηκαν σε μνημόσυνα, άφησαν λουλούδια και σημειώματα, ζητώντας διαφάνεια, δικαιοσύνη και ριζικές μεταρρυθμίσεις για την ασφάλεια των κτιρίων.

Από το πένθος στη δίωξη: Η εφαρμογή του νόμου ασφαλείας

Λίγες μέρες μετά την τραγωδία, τα πράγματα πήραν μια σκληρή στροφή. Οι αρχές του Χονγκ Κονγκ δεν περιορίστηκαν στη δίωξη των υπεύθυνων για την ανακαίνιση, αλλά στράφηκαν εναντίον πολιτών, εθελοντών ακόμη και ακτιβιστών που τόλμησαν να απαιτήσουν λογοδοσία.

Τουλάχιστον δεκατρία (13) άτομα έχουν συλληφθεί για πιθανή ανθρωποκτονία εξ αμελείας, μεταξύ των οποίων διευθυντικά στελέχη και τεχνικοί της εταιρείας που έκανε το έργο. Για πρώτη φορά, συνελήφθησαν και άτομα που δεν έχουν σχέση με την κατασκευή, όπως ένας φοιτητής που ξεκίνησε on line αίτημα (petition) για ανεξάρτητη έρευνα, ένας πρώην δημοτικός σύμβουλος ονόματι Κέννεθ Τσέουνγκ [Kenneth Cheung], αλλά και εθελοντές ή απλοί πολίτες που επιχείρησαν να οργανώσουν διαμαρτυρίες ή παρείχαν βοήθεια στα θύματα, με κατηγορίες για «συνωμοσία», «υπονόμευση», «κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια» κ.ά., βάσει του πλαισίου του νόμου εθνικής ασφάλειας (Safeguarding National Security Ordinance).

Η καταστολή και οι συλλήψεις έχουν προκαλέσει φόβο, αποτρέποντας πολλούς πολίτες από το να συμμετάσχουν σε δημόσιες εκδηλώσεις πένθους ή διαμαρτυρίας, καθώς το μαζικό πένθος φαίνεται να συνδέεται, για τις αρχές, με δυνητικό κίνδυνο για την ασφάλεια.

Το Γραφείο Διαφύλαξης της Εθνικής Ασφάλειας του Χονγκ Κονγκ δήλωσε ότι θα λάβει μέτρα εναντίον οποιουδήποτε επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει την πυρκαγιά για να υποκινήσει αναταραχές ή να θέσει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια. Η κυβέρνηση υπογραμμίζει την ευαισθησία της απέναντι σε οποιαδήποτε δημόσια αναταραχή, μια αντίδραση που απορρέει από τις διαμαρτυρίες του 2019 που συγκλόνισαν την πόλη πριν το Πεκίνο επιβάλλει το νόμο περί εθνικής ασφάλειας το 2020, ουσιαστικά φιμώνοντας τη διαφωνία.

Το περιθώριο για διαφωνία είναι περιορισμένο στην πρώην βρετανική αποικία, η οποία τέθηκε υπό κινεζικό έλεγχο το 1997. Η πρόσκληση για δημόσια διαμαρτυρία θεωρείται από τις αρχές ως «πολιτικοποίηση» της τραγωδίας. Σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις, οι αρχές θεωρούν οτιδήποτε συνδέεται με την «πολιτικοποίηση» της τραγωδίας (συλλογή υπογραφών, δημόσιες διαμαρτυρίες, απαιτήσεις για διαφάνεια κ.ά.) ως δυνητική απειλή για την ασφάλεια που πρέπει να κατασταλεί.

Σύμφωνα με διεθνείς οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η χρήση του νόμου εθνικής ασφάλειας κατά πολιτών που απλώς ζητούν δικαιοσύνη μετά από μια τραγωδία αποτελεί σοβαρή καταπάτηση της ελευθερίας της έκφρασης και της συλλογικής μνήμης. Από ό,τι φαίνεται, η καταστολή έχει ήδη αποθαρρύνει πολλούς από το να συμμετάσχουν σε δημόσιες εκδηλώσεις πένθους ή διαμαρτυρίας.

Ο θρήνος και η δημόσια οργή για την τραγωδία άσκησαν πίεση στη διοίκηση της πόλης και στην κεντρική κυβέρνηση. Ως απάντηση, η κυβέρνηση ανακοίνωσε σειρά μέτρων: άμεσες αποζημιώσεις σε οικογένειες, προσωρινή στέγαση για τους αστέγους, διευκόλυνση τραπεζικών/ασφαλιστικών υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, όμως, ο κεντρικός φορέας καταστολής απειλεί με «μηδενική ανοχή» απέναντι σε οποιαδήποτε απόπειρα «πολιτικοποίησης», ειδικά εν όψει των επικείμενων εκλογών στο Χονγκ Κονγκ. Οι βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν όπως έχει προγραμματιστεί στις 7 Δεκεμβρίου, ανέφεραν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, αλλά και άτομα που γνωρίζουν το θέμα.

Οι αρχές ανακοίνωσαν τη σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής, της οποίας θα ηγείται δικαστής, για να εξετάσει αιτίες, ευθύνες και διαδικασίες που οδήγησαν στην καταστροφή. Η επιλογή να οδηγηθεί η έρευνα υπό δικαστικό έλεγχο και όχι υπό απλή διοικητική προανάκριση, θεωρείται ως προσπάθεια να δείξει η κυβέρνηση ότι αντιμετωπίζει σοβαρά το σκάνδαλο, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη δικαστική εξουσία, η οποία ήδη λειτουργεί στο πλαίσιο του νόμου εθνικής ασφάλειας.

Η καταστροφική πυρκαγιά στο συγκρότημα κατοικιών του Χονγκ Κονγκ αποκάλυψε την ευθραυστότητα του συστήματος στέγασης της περιοχής. Ο υπερπληθυσμός, τα αμελώς διαχειριζόμενα εργοτάξια και χιλιάδες ηλικιωμένοι και άλλες ευάλωτες ομάδες ζουν παγιδευμένοι σε πολυώροφα κτίρια που είναι δύσκολο να εκκενωθούν.

Στις 26 Νοεμβρίου 2025, μια φονική πυρκαγιά κατέστρεψε μεγάλο μέρος του συγκροτήματος υψηλών πολυκατοικιών Wang Fuk Court στην περιοχή Τάι Πο, στο βόρειο Χονγκ Κονγκ προκαλώντας τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων και αφήνοντας δεκάδες αγνοούμενους. Η καταστροφή ανέδειξε με δραματικό τρόπο τα προβλήματα του αστικού σχεδιασμού και της πολιτικής στέγασης στην πόλη. Οι συνθήκες μαζικής πυκνότητας κατοίκων, η χρήση εύφλεκτων υλικών κατά τις ανακαινίσεις, καθώς και η χρόνια υποτίμηση των πραγματικών αναγκών των πιο ευάλωτων κατοίκων, έχουν ρίξει φως σε μια κρίση, και κοινωνική και ανθρωπιστική, που μπορεί να πυροδοτήσει νέες εντάσεις.

Θεωρείται η χειρότερη τραγωδία που έχει πλήξει την πόλη μέχρι στιγμής και θα μπορούσε ακόμη και να αναγκάσει τη φιλοκινεζική τοπική κυβέρνηση να αναβάλει τις επερχόμενες εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τις 7 Δεκεμβρίου.

Το συγκρότημα Wang Fuk Court, το οποίο χτίστηκε το 1983, αποτελείται από οκτώ πολυώροφους πύργους και περίπου 2.000 διαμερίσματα, όπου ζούσαν περί τους 4.800 άνθρωποι.

Η πυρκαγιά ξεκίνησε το μεσημέρι της Τετάρτης, περίπου στις 14:51 τοπική ώρα, σε έναν από τους πύργους που τελούσε υπό ανακαίνιση και μέσα σε λίγα λεπτά εξαπλώθηκε και σε άλλους ορόφους. Σύμφωνα με αναφορές τύλιξε περίπου 32 ορόφους σε μόλις 5 λεπτά.

Μέχρι σήμερα, οι επίσημοι απολογισμοί δείχνουν τουλάχιστον 128 επιβεβαιωμένους νεκρούς και πάνω από 200 αγνοουμένους. Οι τραυματίες είναι δεκάδες, ανάμεσά τους και πυροσβέστες, ενώ εκατοντάδες κάτοικοι έχουν απομακρυνθεί και φιλοξενούνται σε πρόχειρα καταφύγια.

Οι έρευνες και οι αρχικές προκαταρκτικές ανακοινώσεις συγκλίνουν στο ότι η φωτιά φαίνεται να ξεκίνησε από τις σκαλωσιές που περιέβαλλαν τα κτίρια, κατασκευασμένες από μπαμπού και καλυμμένες με δίχτυ, στο πλαίσιο των εργασιών ανακαίνισης. Ο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας του Χονγκ Κονγκ, Τζον Λι, δήλωσε ότι η κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο επανεξέτασης της χρήσης αυτού του υλικού, προτείνοντας την πιθανή αντικατάστασή του με μεταλλικές κατασκευές. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν — δίχτυ, πλαστικές μεμβράνες, προστατευτικά πλέγματα και πιθανώς αφρώδη/πλαστικά πάνελ (π.χ πολυστυρένιο) — χαρακτηρίστηκαν από τις αρχές ως ‘εύφλεκτα’ και ‘ασυνήθιστα’ για κατοικίες, και κρίθηκαν βασικοί παράγοντες για την ταχεία εξάπλωση της φωτιάς.

Όπως δήλωσαν κλιμάκια διάσωσης και η τοπική κυβέρνηση, πολλά από τα συστήματα ασφαλείας —πυρανίχνευση, συναγερμοί — φαίνεται να μην λειτούργησαν ή να ήταν ανεπαρκή, γεγονός που πιθανώς επέτεινε τον αριθμό των θυμάτων.

Ήδη η αστυνομία προχώρησε σε συλλήψεις — διευθυντών και τεχνικών συμβούλων της εταιρείας που είχε αναλάβει τις ανακαινίσεις — απαγγέλοντας κατηγορίες για ανθρωποκτονία από αμέλεια έως και βαριά αμέλεια, που σχετίζονται με την κατασκευαστική εταιρεία που είναι υπεύθυνη για το έργο, τη Hong Yip Construction Engineering, η οποία έχει μακρά ιστορία κακοδιαχείρισης. Ο αρχηγός της πυροσβεστικής, Γέουνγκ Γιαν-κιν [Yeung Yan-kin], επιβεβαίωσε ότι η χρήση πάνελ πολυστυρενίου για τη σφράγιση παραθύρων, μια πρακτική που χαρακτήρισε «ασυνήθη», ήταν βασικός παράγων για την ταχεία εξάπλωση της φωτιάς, καθώς αυτά τα υλικά είναι εξαιρετικά εύφλεκτα. Οι κάτοικοι είχαν ήδη επικρίνει τη διαχείριση του έργου από τη Hong Yip για ζητήματα όπως τα πεταμένα αποτσίγαρα και η χρήση πάνελ, τα οποία είχαν ήδη τροφοδοτήσει φόβους για πυρκαγιά.

Η τραγωδία επαναφέρει στο προσκήνιο τις χρόνιες παθογένειες του συστήματος στέγασης στο Χονγκ Κονγκ. Υπερπληθυσμός, πολλοί ένοικοι σε μικρά διαμερίσματα, ανακαινίσεις με ελάχιστο κόστος, και άγνοια ή υποτίμηση θεμελιωδών προδιαγραφών ασφαλείας.

Η διαθεσιμότητα των κατοικιών είναι εξαιρετικά περιορισμένη και τα ενοίκια εξαιρετικά υψηλά. Πολλοί νέοι, για παράδειγμα, ζουν σε λεγόμενα σπίτια-φέρετρα, περίπου 8 τετραγωνικών μέτρων που δημιουργήθηκαν χωρίζοντας μεγαλύτερα διαμερίσματα. Οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με αναπηρία, ειδικότερα, δεν έχουν κανέναν τρόπο να ξεφύγουν υπό αυτές τις συνθήκες. Σχεδόν το 40% των κατοίκων του Wang Fuk Court είναι 65 ετών και άνω. Συχνά ζουν με αλλοδαπές οικιακές βοηθούς, οι οποίες βάσει νόμου πρέπει να διαμένουν με τους εργοδότες τους. Πολλές από αυτές τις αλλοδαπές γυναίκες εξακολουθούν να αγνοούνται, ενώ δύο Ινδονήσιες γυναίκες που φρόντιζαν ηλικιωμένες οικογένειες έχουν πεθάνει και δύο άλλες έχουν τραυματιστεί.

Η διάσταση της κοινωνικής κρίσης και της ευαλωτότητας

Αυτό που κάνει τη συγκεκριμένη φωτιά ιδιαίτερα δραματική δεν είναι μόνο οι αριθμοί, είναι οι συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων, ηλικιωμένοι, άτομα με αναπηρίες, αλλοδαπές οικιακές βοηθοί, εργαζόμενοι χαμηλού εισοδήματος. Σε συγκροτήματα όπως το Wang Fuk Court που για δεκαετίες αποτέλεσαν φθηνή λύση στέγασης, η πυκνότητα, η φτώχεια και οι περιορισμένες εναλλακτικές είναι καθημερινή πραγματικότητα. Την ίδια ώρα, οι εργασίες βελτίωσης είναι συχνά πρόχειρες, υπό την πίεση του κόστους, με αποτέλεσμα η ασφάλεια να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.

Η κυβέρνηση εδώ και χρόνια έχει ωθήσει σε πολιτικές που εγκλωβίζουν χιλιάδες κατοίκους σε διαμερίσματα ελάχιστης έκτασης (micro-units ή sub-divided flats), με ανεπαρκείς υποδομές και εξόδους κινδύνου, έναν συνδυασμό που, όπως κατέδειξε με τραγικό τρόπο η προσφατη πυρκαγιά, μπορεί να αποβεί θανατηφόρος.

Το Χονγκ Κονγκ προετοιμαζόταν για τις τοπικές εκλογές για το Νομοθετικό Συμβούλιο, οι οποίες είχαν προγραμματιστεί για τις 7 Δεκεμβρίου. Οι εκστρατείες που διεξήγαγε η κυβέρνηση για την ενθάρρυνση της συμμετοχής των ψηφοφόρων έχουν ανασταλεί, αλλά ο πρωθυπουργός Τζον Λι δεν έχει ακόμη αποφασίσει εάν θα τις αναβάλλει.

Πλέον, μετά την καταστροφή, η κοινωνική δυσαρέσκεια αναζωπυρώνεται όχι μόνο λόγω της άμεσης απώλειας, αλλά και γιατί οι κάτοικοι αισθάνονται ότι ζούσαν υπό καθεστώς διαρκούς ρίσκου, και δεν εκπλήσσονται που οι ελλείψεις ασφαλείας μετατράπηκαν σε μαζική τραγωδία. Το θέμα της στέγασης, ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όχι απλώς ως real estate, επανέρχεται.

Από τότε που το Πεκίνο επέβαλε τον νόμο περί εθνικής ασφάλειας το 2020, έχει δει μια αυξανόμενη επιδείνωση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η φιλοκινεζική τοπική αυτοδιοίκηση, αφού φίμωσε τις δημοκρατικές φωνές, ενέκρινε μόνο «πατριωτικούς» υποψηφίους και γέμισε την πόλη με φυλλάδια για να προωθήσει την ψηφοφορία και να αυξήσει την προσέλευση, η οποία στις τελευταίες εκλογές του 2021 ήταν μόλις 30%. Η πόλη περιμένει επίσης εδώ και μήνες την απόφαση που θα ολοκληρώσει τη δίκη του Τζίμμυ Λάι, του μεγιστάνα φιλοδημοκράτη που βρίσκεται φυλακισμένος εδώ και χρόνια παρά το γεγονός ότι είναι 78 ετών και πάσχει από διαβήτη.

Σε έναν τόπο με τεράστια οικονομική ανισότητα και έντονη πίεση, δεν αποκλείεται η καταστροφή να πυροδοτήσει νέα κοινωνικά κινήματα — κατοίκων, εργαζομένων, αλλοδαπών βοηθών, ηλικιωμένων — για ασφαλή στέγη, δικαίωμα στην αξιοπρεπή ζωή.

Η νέα νομοθετική ρύθμιση του υπουργείου Ανάπτυξης, που κατατέθηκε στη Βουλή, επιτρέπει στην ONEX να επεκτείνει τις δραστηριότητές της πέρα από τη ναυπηγοεπισκευή, εντάσσοντας στον σχεδιασμό εμπορική και ενεργειακή λειτουργία, καθώς και λιμενικό έργο σε στρατηγικό επίπεδο. Με το νέο σχέδιο για τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, θα μπορούν να μεταφέρονται προϊόντα όπως LNG, containers και χύδην φορτία, ενώ θα υπάρξει και σύνδεση με το Θριάσιο που μετατρέπεται σε κόμβο logistics όπως αναφέρουν πηγές του υπουργείου.

Αυτό σημαίνει ότι η Ελευσίνα δεν θα είναι πλέον μόνο χώρος συντήρησης πλοίων, αλλά πολυ-τομεακός κόμβος με διεθνείς προεκτάσεις.

Στο πλαίσιο της ρύθμισης παραχωρούνται επιπλέον 400 στρέμματα, ώστε να αναπτυχθούν νέες λιμενικές, εμπορικές και αμυντικές υποδομές. Η κίνηση αυτή ανοίγει χώρο για νέες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ενισχύει τη ναυπηγική δυναμικότητα και επιτρέπει στο λιμάνι να λειτουργήσει ανεξάρτητα και εμπορικά.

Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση δίνεται η δυνατότητα στην Αμερικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα (DFC) να χρηματοδοτήσει τις επιπλέον εργασίες.

Όπως έχει δηλώσει το υπουργείο Ανάπτυξης, η προσπάθεια αυτή είναι «προς όφελος των εργαζομένων, της ανάπτυξης και της πατρίδας».

Δεύτερος Πειραιάς στη Δυτική Αττική

Η θέση της Ελευσίνας, με άμεση πρόσβαση σε κεντρικούς άξονες, σιδηροδρομικές υποδομές και σε διεθνές δίκτυο εμπορίου, την καθιστά μοναδική πύλη προς την Ευρώπη. Προβάλλεται ως ένας δυτικός εμπορικός πόλος, σε επίπεδο logistics, ενέργειας, αμυντικής βιομηχανίας και ναυτιλιακών υπηρεσιών.

Πηγές του υπουργείου Ανάπτυξης τονίζουν ότι το νέο σχέδιο συμπληρώνει το Λιμάνι του Πειραιά, δεν στοχεύει στην αντικατάστασή του.

Η Ελευσίνα αλλάζει ρόλο. Από μια πόλη με βιομηχανικό παρελθόν και περιβαλλοντική κόπωση, επαναπροσδιορίζεται ως πυλώνας της δυτικής πύλης της Ευρώπης. Η επένδυση του ενός δισεκατομμυρίου ευρώ για το νέο λιμάνι, σε συνδυασμό με τις αναβαθμίσεις των ναυπηγείων και των σιδηροδρομικών-οδικών υποδομών, αποτελεί τον πυρήνα μιας γεωπολιτικής αναδιάταξης που έχει στραμμένο πάνω της το βλέμμα της Ουάσιγκτον.

Το σχέδιο έχει την ονομασία Διάδρομος Δυτικής Αττικής (Western Attica Corridor), και η σημασία του ξεπερνά κατά πολύ τα ελληνικά σύνορα. Το λιμάνι των 800 στρεμμάτων πρόκειται να αποτελέσει τη νέα θαλάσσια πύλη της Δύσης.

Στην ιδιοκτησία της ONEX, το νέο λιμάνι προσθέτει στην Ελευσίνα: υποδομές εμπορευματοκιβωτίων, ενεργειακές εγκαταστάσεις, κέντρα αποθήκευσης και υποστήριξης, άμεση σύνδεση με το Θριάσιο. Για πρώτη φορά η Ελλάδα αποκτά ενιαίο δίκτυο λιμένα-logistics που μπορεί να ανταγωνιστεί μεγάλες μεσογειακές πύλες μεταφορών.

Το Θριάσιο αναμένεται να αποτελέσει την αποθήκη της Ευρώπης στη Μεσόγειο. Ο εμπορευματικός κόμβος στο Θριάσιο, με 400.000 παλετοθέσεις και σιδηροδρομική πρόσβαση σε βόρειους διαδρόμους αναμένεται να επιταχύνει τη ροή των φορτίων προς τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη, να μειώσει την εξάρτηση από ενδιάμεσες χώρες και να φέρει την αναβάθμιση της Ελλάδας ως ευρωπαϊκού logistics hub.

Η Ελευσίνα, μαζί με την Αλεξανδρούπολη και τον Πειραιά, σχηματίζουν ένα τρίγωνο ενεργειακής και εμπορικής ισχύος.

Υποδομές που ξεμπλοκάρουν

Το project ενεργοποιεί παγωμένα έργα και την επανεκκίνηση κρίσιμων μεταφορικών δικτύων, όπως η σύνδεση της Λεωφόρου Σχιστού με την Αττική οδό που αφορά την ευρύτερη ζώνη Σκαραμαγκά/Πέραμα/Ναυπηγείων, με στόχο την καλύτερη πρόσβαση στις υποδομές (λιμάνι, logistis hub, σιδηρόδρομος κλπ), η αξιοποίηση υπόγειων σηράγγων στη λίμνη Κουμουνδούρου, που σχεδιάστηκαν για να συνδέσουν την περιοχή Σκαραμαγκά/Πειραιά/Εθνική οδό με την Αττική οδό — ένα σημαντικό οδικό, μεταφορικό δίκτυο, για το οποίο οι εργασίες ξεκίνησαν το 1991 με προβλεπόμενη παράδοση το 2003, αλλά έμειναν στάσιμες και δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ.

Θα ενισχυθεί, επίσης, ένας σιδηροδρομικός σταθμός εντός της ζώνης του λιμένα. Το πρόσφατο νέο νομοθετικό πλαίσιο και οι κινήσεις των διαχειριστών προβλέπουν σιδηροδρομική σύνδεση των ναυπηγείων-λιμένα Ελευσίνας με το δίκτυο του Θριάσιου Εμπορευματικού Κέντρου και μέσω αυτού με το εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο. Δηλαδή , η πρόθεση είναι να μετεξελιχθεί το λιμάνι σε hub με σιδηροδρομική πύλη, ώστε να συνδέεται εμπορευματικά και λογιστικά με το Θριάσιο και πέραν αυτού.

Ο αμυντικός βραχίονας

Τα Ναυπηγεία Ελευσίνας αναβαθμίζονται με δυνατότητα ναυπήγησης πολεμικών πλοίων έως 40.000 τόνων, ενισχύοντας αποφασιστικά την εγχώρια αμυντική βιομηχανία και τις διαταλαντικές συνεργασίες.

Η πιστοποίηση της ONEX από τις ΗΠΑ για υπηρεσίες του 6ου Αμερικανικού Στόλου δείχνει ότι η Ελευσίνα αποκτά ρόλο-κλειδί στον Νατοϊκό σχεδιασμό.

Η χρηματοδότηση των 125 εκατομμυρίων δολαρίων από τη U.S. International Development Finance Corporation εντάσσει το έργο σε μια ευρύτερη στρατηγική: διασφάλιση θαλάσσιων και χερσαίων διαδρομών του ΝΑΤΟ, ενίσχυση ενεργειακής ασφάλειας, νέα πύλη εμπορικής πρόσβασης προς την Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη. Πρόκειται λοιπόν για γεωπολιτική αναδιάταξη.

Ο Διάδρομος Δυτικής Αττικής δεν περιορίζεται στη Δυτική Αττική. Σχεδιάζεται η προέκτασή του έως την Αλεξανδρούπολη, η οποία αποτελεί κρίσιμο συμφέρον για ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Το δίκτυο μετατρέπεται έτσι σε διάδρομο εμπορίου και στρατιωτικής υποστήριξης από τη Μεσόγειο έως τη Μαύρη Θάλασσα. Η Ελλάδα γίνεται γέφυρα της Δύσης σε μια περιοχή που αναδιαμορφώνεται από πολεμικές συγκρούσεις και μεγάλες δυνάμεις.

Τι σημαίνει για τους πολίτες

Η περιοχή που μέχρι χθές χαρακτηριζόταν περιβαλλοντικά φορτισμένη και υποβαθμισμένη προσελκύει πλέον νέες επενδύσεις, δημιουργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας, βλέπει τις υποδομές της να αναβαθμίζονται θεαματικά.

Ταυτόχρονα, όμως, εγείρονται ερωτήματα: Πόσο θα προστατευθεί το περιβάλλον; Πώς θα διασφαλιστεί η διαφάνεια στις συμβάσεις; Θα ωφεληθούν πραγματικά οι τοπικές κοινωνίες ή μόνο οι μεγάλοι όμιλοι;

Τα έργα αναμένεται να ξεκινήσουν εντός του 2026 και να ολοκληρωθούν μέσα σε τρία χρόνια. Η Ελευσίνα από εργατοτεχνικό κέντρο της βαριάς βιομηχανίας περνά στην προηγμένη εποχή της άμυνας και των logistics, αποκτώντας διεθνή ρόλο.

Εάν υλοποιηθεί στον χρόνο και στην κλίμακα που ανακοινώνεται, η Ελλάδα μετατρέπεται σε βασική πύλη εμπορίου και ασφάλειας της Ευρώπης· η Δυτική Αττική θα αλλάξει ταυτότητα και μέλλον και η γεωπολιτική σημασία της χώρας εντός του ΝΑΤΟ θα ενισχυθεί κατακόρυφα.

Το νέο λιμάνι και ο Διάδρομος Δυτικής Αττικής φέρνουν την Ελλάδα στο επίκεντρο ενός σχεδίου όπου εμπόριο, άμυνα και γεωπολιτική ασφάλεια συγκλίνουν σε έναν ενιαίο άξονα, που καθορίζει το μέλλον της περιοχής. Η ανάπτυξη υπόσχεται αναγέννηση, αλλά απαιτεί σύγχρονα συστήματα αντιρρύπανσης και διαφάνειας στα έργα ώστε να διασφαλιστεί ότι η νέα εποχή δεν θα επαναλάβει λάθη του παρελθόντος.