Ένας 29χρονος οικοδόμος στο Λονδίνο πάτησε κατά λάθος ένα καρφί 15 εκατοστών που διαπέρασε το παπούτσι του. Ένιωσε έντονο πόνο.
Μεταφέρθηκε αμέσως στα επείγοντα περιστατικά, όπου του έδωσαν παυσίπονα. Ωστόσο, όταν οι γιατροί έβγαλαν αρχικά το καρφί και μετά το παπούτσι του, ανακάλυψαν ότι το πόδι του ήταν άθικτο. Το καρφί είχε περάσει ανάμεσα από τα δάχτυλα των ποδιών του χωρίς να τον τρυπήσει καθόλου.
Αυτή η διάσημη ιατρική περίπτωση, που δημοσιεύθηκε στο British Medical Journal το 1995, φανερώνει ότι ο πόνος μπορεί να είναι νευροπλαστικός, δηλαδή ο εγκέφαλος μπορεί να παράγει σήματα πόνου χωρίς να υπάρχει σωματική βλάβη.
«Όλος ο πόνος παράγεται από τον εγκέφαλο και ανεξάρτητα από το αν αυτός ο πόνος σχετίζεται με έναν πραγματικό τραυματισμό ή όχι, ο πόνος αυτός είναι πραγματικός», δήλωσε ο Γιόνι Ασάρ, κλινικός ψυχολόγος και επίκουρος καθηγητής εσωτερικής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Anschutz Medical Campus του Κολοράντο, στην εφημερίδα The Epoch Times.
Η νευροεπιστήμη υποστηρίζει ότι οι δίοδοι του πόνου στον εγκέφαλο συνδέονται και επηρεάζονται από συναισθήματα όπως ο φόβος ή η προσδοκία του πόνου, το ψυχολογικό στρες και το τραύμα. Σύμφωνα με αυτήν τη γνώση, η αντιμετώπιση των συναισθημάτων είναι αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας του χρόνιου πόνου, τον οποίο η ιατρική επιστήμη ορίζει ως πόνο με διάρκεια τριών έως έξι μηνών.
Η αναγνώριση και η απελευθέρωση καταπιεσμένων συναισθημάτων, περιλαμβανομένων των πεποιθήσεων του φόβου του πόνου, μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να «ξεμάθει» τον χρόνιο πόνο.
Ο εγκέφαλός σας δημιουργεί τον πόνο
Ο πόνος είναι ένα σήμα συναγερμού που στέλνει ο εγκέφαλος για να ειδοποιήσει το σώμα για πιθανό κίνδυνο. Σύμφωνα με το μοντέλο της «προγνωστικής κωδικοποίησης», ο εγκέφαλος μπορεί να δημιουργήσει πόνο ως απάντηση σε έναν πραγματικό τραυματισμό – ή μπορεί να προβλέψει τον πόνο με βάση τον φόβο, την προσδοκία ή προηγούμενες οδυνηρές εμπειρίες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έναν κύκλο στον οποίο ο φόβος και ο πόνος αλληλοενισχύονται, παρατείνοντας την εμπειρία του πόνου.
Ο εγκέφαλος είναι ένα μοναδικό όργανο λόγω της πλαστικότητας του, δηλαδή της ικανότητάς του να αλλάζει και να δημιουργεί νέες νευρικές συνδέσεις. Η νευροπλαστικότητα μάς επιτρέπει να μαθαίνουμε νέες δεξιότητες και γλώσσες και να αναρρώνουμε από εγκεφαλικές βλάβες όπως τα εγκεφαλικά επεισόδια. Ωστόσο, αυτό σημαίνει επίσης ότι ο εγκέφαλος μπορεί να μάθει πράγματα όπως ο πόνος, σύμφωνα με τον Ασάρ.
Το στρες, η κατάθλιψη ή το άγχος μπορούν να θέσουν τον εγκέφαλο σε κατάσταση υψηλού συναγερμού ή σε κατάσταση μάχης ή φυγής.
Ο εγκέφαλος που έχει κολλήσει στη λειτουργία υψηλής επιφυλακής προκαλεί συνεχώς την απελευθέρωση ορμονών του στρες στην κυκλοφορία του αίματος. Ένας τέτοιος υπερ-επιφυλακτικός εγκέφαλος συνήθως στέλνει σήματα κινδύνου ακόμη και όταν δεν υπάρχει πραγματική απειλή. Με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα λανθασμένα σήματα τείνουν να ενσωματωθούν στο νευρικό μας σύστημα, οδηγώντας σε χρόνιο πόνο.
«Το καλό είναι ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε την ίδια πλαστικότητα για να βοηθήσουμε τον εγκέφαλό σας να ξεμάθει τον πόνο», δήλωσε ο Ασάρ.
Ο Δρ Αλεχάντρο Σεντούριον, νευρολόγος με έδρα τη Νέα Υόρκη, δήλωσε στην Epoch Times ότι ενώ τα νευρολογικά προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν χρόνιο πόνο, ο χρόνιος πόνος συνδέεται περισσότερο με συναισθηματικά παρά με δομικά προβλήματα.
Σύμφωνα με τον Σεντούριον, αυτό συμβαίνει όταν οι άνθρωποι αποφεύγουν παραβλέπουν συναισθηματικούς στρεσογόνους παράγοντες που το συνειδητό μυαλό δεν θέλει να επεξεργαστεί. Τότε, με υποσυνείδητο τρόπο, η συναισθηματική δυσφορία μεταφέρεται στο σώμα. Ο πόνος στην πλάτη είναι από τις πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις αυτού του φαινομένου, επιτρέποντας στον εγκέφαλο να εστιάσει στον σωματικό πόνο και όχι στη συναισθηματική δυσφορία.
Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική και η αγιουρβέδα αναγνωρίζουν εδώ και καιρό τη σύνδεση νου-σώματος, θεωρώντας τα συναισθήματα, την ενέργεια και τη σωματική υγεία ως βαθιά αλληλένδετα. Η σύγχρονη έρευνα επικυρώνει πλέον τον ρόλο της νευροπλαστικότητας, του στρες και των συναισθημάτων στον χρόνιο πόνο και την ασθένεια, οδηγώντας σε μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση.
Πώς εκδηλώνεται η σύνδεση νου και σώματος στον πόνο της πλάτης
Ο πόνος στην πλάτη είναι ένας από τα πιο κοινά σωματικά προβλήματα παγκοσμίως. Περίπου το 90% του χρόνιου πόνου στη μέση δεν έχει σαφή δομική αιτία που θα απαιτούσε χειρουργική επέμβαση και οι απεικονιστικές μελέτες συχνά δείχνουν «φυσιολογικές αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία» στους δίσκους.
Με βάση την έρευνα των νευροεπιστημών για τον χρόνιο πόνο, «υπάρχει μια αργή αλλά αυξανόμενη παραδοχή στην ιατρική κοινότητα ότι ο χρόνιος πόνος στην πλάτη επηρεάζεται από το σύστημα επεξεργασίας του πόνου στον εγκέφαλο, το στρες και τα συναισθήματα», είπε.
Εκτός από τα παυσίπονα, όπως τα στεροειδή και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και τα οπιοειδή, τα οποία χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση του χρόνιου πόνου, μελέτες έχουν δείξει ότι διάφορες ψυχολογικές επιλογές που εστιάζουν στη σχέση νου και σώματος, όπως η θεραπεία επανεπεξεργασίας του πόνου (PRT), ο διαλογισμός και το τσιγκόνγκ (ασκήσεις για την κίνηση της ενέργειας) μπορούν να ανακουφίσουν αποτελεσματικά τον χρόνιο πόνο στην πλάτη, ηρεμώντας το νευρικό σύστημα και επανασυνδέοντας τα μονοπάτια του πόνου στον εγκέφαλο.
Ο αείμνηστος γιατρός Τζον Ε. Σάρνο, ένας από τους πρωτοπόρους της ιατρικής για νου και σώμα, αναφέρθηκε στις διαταραχές του πόνου που προκαλούνται από το συναίσθημα ως Σύνδρομο Μυοσίτιδας της Έντασης (ΣΜΣ), γνωστό και ως σύνδρομο νου-σώματος. Πολλές διασημότητες έχουν πιστώσει δημοσίως στον Σάρνο τη θεραπεία του πόνου στην πλάτη τους μετά την ανάγνωση των βιβλίων του.
Στο «Healing Back Pain: The Mind-Body Connection» (Θεραπεύοντας τον πόνο της πλάτης: Η σχέση νου και σώματος), ο Σάρνο προσφέρει 12 θέσεις που μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να διαχειριστούν τον χρόνιο πόνο, μεταξύ αυτών:
- Το σώμα μου είναι φυσιολογικό και δεν έχω τίποτα να φοβάμαι
- Ο πόνος είναι μια ακίνδυνη αίσθηση, που αποσπά την προσοχή μου από τα δύσκολα συναισθήματα
- Ο καταπιεσμένος θυμός μου είναι το βασικό συναισθηματικό ζήτημα
- Εγώ είμαι υπεύθυνος και όχι το υποσυνείδητό μου
- Θα επικεντρωθώ στο ψυχολογικό και όχι στο σωματικό
Οι βασικές τεχνικές της μεθόδου είναι ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας, οι θετικές επιβεβαιώσεις και η τήρηση ημερολογίου.
Ο Σέντουριον, νευρολόγος με περισσότερα από 20 χρόνια εμπειρίας, θυμάται έναν από τους ασθενείς του με χρόνιο πόνο στη μέση που βρήκε ανακούφιση χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του Σάρνο, Πριν καταφύγει εκεί, είχε δοκιμάσει φυσιοθεραπεία και διάφορες άλλες μεθόδους χωρίς όμως σημαντικά αποτελέσματα.
Οι καθημερινές υπενθυμίσεις και η σύνδεση πόνου-συναισθήματος βοήθησαν τον ασθενή να συνειδητοποιήσει ότι ένιωθε επί χρόνια θυμό και δυσαρέσκεια για τη μητέρα του για ένα οικογενειακό ζήτημα, πιστεύοντας ότι η μητέρα του τον αδικήσει στο ζήτημα της οικογενειακής κληρονομιάς. Καθώς ο άντρας άρχισε να αφήνει τα αρνητικά συναισθήματα, ο χρόνιος πόνος του σταδιακά υποχώρησε μέχρι που εξαφανίστηκε.
Μία άλλη περίπτωση είναι η Τσάρλι, μια νεαρή φοιτήτρια βιοχημείας από το Λονδίνο, η οποία αφηγήθηκε σε μια ταινία μικρού μήκους πώς ανέκαμψε μία διετία χρόνιου πόνου στην πλάτη. Είχε δοκιμάσει ακόμη και υψηλή δόση οπιοειδών παυσίπονων χωρίς επιτυχία.
Η Τσάρλι άρχισε να τηρεί ημερολόγιο ακολουθώντας την τεχνική νου-σώματος. Ακόμη και πριν το συνειδητοποιήσει, η καταγραφή στο ημερολόγιο τη βοήθησε να απελευθερώσει συναισθήματα που είχαν εγκλωβιστεί μέσα της από την παιδική έως την ενήλικη ζωή της, και λειτουργούσαν ως πηγές έντασης και άγχους. Στην αρχή, ένιωθε ότι το να γράφει για πράγματα που την ενοχλούσαν ήταν άσκοπο. Όμως, όπως είπε, συχνά βγαίνουν συναισθήματα κατά τη διαδικασία της καταγραφής την ύπαρξη των οποίων ούτε καν υποψιαζόμαστε. Αυτό τη βοήθησε να επεξεργαστεί δύσκολα συναισθήματα και ο πόνος της άρχισε να ξεθωριάζει.
Τώρα, κάθε φορά που βιώνει νέα σωματικά συμπτώματα, κοιτάζει πρώτα μέσα της, υπενθυμίζοντας στον εαυτό της να δει πώς αισθάνεται εκείνη τη στιγμή. Θεωρεί ότι οι επώδυνες αισθήσεις είναι ένα μήνυμα από το σώμα της που της ζητά να «συντονιστεί με κάτι» που μπορεί να αγνοούσε. Είπε ότι το ανθρώπινο σώμα είναι πολύ πιο ισχυρό από ό,τι νομίζουμε και ότι έχουμε μέσα μας τα εργαλεία για να βοηθήσουμε τον εαυτό μας.
Οι ειδικοί της νευροεπιστήμης και της ψυχολογίας έχουν επεκτείνει τις αρχές νου-σώματος του Σάρνο για να εφαρμόσουν τη νευροπλαστικότητα και την έρευνα για τον πόνο που σχετίζεται με το άγχος σε καταστάσεις χρόνιου πόνου. Μία από αυτές τις τεκμηριωμένες θεραπείες είναι η θεραπεία επανεπεξεργασίας του πόνου, η οποία στοχεύει στη δημιουργία νέων συνδέσεων στον εγκέφαλο ώστε να «ξεμάθει» τον χρόνιο πόνο.
Θεραπεία επανεπεξεργασίας του πόνου
Η θεραπεία επανεπεξεργασίας πόνου (Pain Reprocessing Therapy – PRT) στοχεύει στη μείωση ή την εξάλειψη του χρόνιου πόνου. Χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές για να βοηθήσει τους ανθρώπους να επανεκπαιδεύσουν τον εγκέφαλό τους ώστε να ερμηνεύει τον χρόνιο πόνο ως μια ασφαλή αίσθηση αντί για τραυματική.
Η σωματική παρακολούθηση είναι μια βασική τεχνική της PRT που ενθαρρύνει τους ασθενείς να παρατηρούν τον πόνο τους με περιέργεια και να τον επαναπροσδιορίζουν ως μία μη επιβλαβή σωματική αίσθηση. Καθοδηγούνται να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες ρουτίνας, όπως το περπάτημα ή το σκύψιμο, τις οποίες μπορεί να απέφευγαν λόγω του φόβου του πόνου, και να επανεκτιμήσουν τις επώδυνες αισθήσεις ως ασφαλείς, αναδιαμορφώνοντας τις πεποιθήσεις τους για τον πόνο. Τέλος, η PRT αντιμετωπίζει το συναισθηματικό στοιχείο του πόνου – οι ασθενείς καθοδηγούνται να αναγνωρίζουν και να επεξεργάζονται το άγχος, το στρες και τα τραύματα του παρελθόντος και να καλλιεργούν θετικά συναισθήματα.
Με αυτόν τον τρόπο, βοηθά τους ασθενείς να σπάσουν τον κύκλο πόνος-φόβος και να αναδιαμορφώσουν τις νευρωνικές συνδέσεις του εγκεφάλου.
Το 2021, ο Ασάρ και η ομάδα του διεξήγαγαν την πρώτη κλινική δοκιμή για να μελετήσουν τον αντίκτυπο της PRT σε άτομα με χρόνιο πόνο στην πλάτη. Οι σαρώσεις νευροαπεικόνισης έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες που ακολούθησαν τη θεραπεία επανεπεξεργασίας του πόνου είχαν μειωμένη εγκεφαλική δραστηριότητα σε διάφορες περιοχές που σχετίζονται με την επεξεργασία του πόνου.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 66% των ασθενών στην ομάδα PRT απαλλάχθηκαν ολοκληρωτικά ή σχεδόν από τον πόνο μέσα στο διάστημα των τεσσάρων εβδομάδων θεραπείας, σε σύγκριση με το 20% της ομάδας του εικονικού φαρμάκου και το 10% της ομάδας της συνήθους φροντίδας, που ακολουθούσαν μόνο την καθιερωμένη θεραπείακατά τη διάρκεια της δοκιμής. Τα οφέλη της θεραπείας διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό επί ένα τουλάχιστον έτος, όπως έδειξε η παρακολούθηση των υποκειμένων.
Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας επανεπεξεργασίας πόνου, οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν σχετικά με τις εμπειρίες τους. Περιέγραψαν τη σύνδεση πόνου-συναισθήματος ως κρίσιμο συστατικό της θεραπείας και δήλωσαν ότι η PRT τους βοήθησε να διακρίνουν μεταξύ δύο τύπων πόνου: τον πόνο που προκαλείται από τραυματισμό και τον πόνο που προκύπτει από συναισθηματική δυσφορία. Η αντίληψή τους για τον πόνο είχε αλλάξει.
Οι άνθρωποι συχνά αποδίδουν τον χρόνιο πόνο τους σε φυσικούς παράγοντες, όπως η ηλικία, το βάρος, η στάση του σώματος ή ένας παλιός τραυματισμός. Η PRT στοχεύει στην αλλαγή αυτών των αντιλήψεων, δήλωσε ο Ασάρ.
Ασκήσεις τσιγκόνγκ και διαλογισμός
Το qi-gong (τσιγκόνγκ) είναι ένα παραδοσιακό κινεζικό σύστημα άσκησης για τον νου και το σώμα, που αποτελείται από ασκήσεις αργής κίνησης, τεχνικές αναπνοής και εστιασμένες τεχνικές ενσυνειδητότητας και διαλογισμού που βοηθούν στην εξισορρόπηση της ενέργειας (που ονομάζεται τσι ή ζωτική ενέργεια) μέσα στο σώμα, για την επίτευξη βέλτιστης υγείας. Εκτός από τη σωματική πτυχή, οι τεχνικές τσιγκόνγκ καλλιεργούν και την εσωτερική φύση του ατόμου, κυρίως μέσω της ανάπτυξης ενός συμπονετικού και συγχωρητικού πνεύματος, καθοδηγώντας τους ανθρώπους να αφήσουν τα αρνητικά και να αγκαλιάσουν τα θετικά.
Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ασκήσεις τσιγκόνγκ έχουν κερδίσει δημοτικότητα παγκοσμίως λόγω της αποτελεσματικότητας τους σε διάφορες παθήσεις – ο χρόνιος πόνος στη μέση είναι μεταξύ αυτών.
Μια πρόσφατη μελέτη σε βετεράνους του αμερικανικού στρατού με χρόνιο πόνο στη μέση έδειξε ότι οι πρακτικές τσιγκόνγκ μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον πόνο. Η έρευνα διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες στους οποίους δόθηκε ένα πρόγραμμα ασκήσεων τσιγκόνγκ διάρκειας οκτώ εβδομάδων παρουσίασαν σημαντική βελτίωση σε όλα τα ζητήματα που σχετίζονταν με τον πόνο, περιλαμβανομένης της έντασης του πόνου, της δυσκολίας που προέκυπτε από τον πόνο στη μέση και των διαταραχών του ύπνου, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.
Επιπλέον, μια κλινική δοκιμή μίας ρουτίνας ενσυνειδητότητας διάρκειας μικρότερης των δύο ωρών την εβδομάδα βελτίωσε σημαντικά τις ικανότητες και την ποιότητα ζωής των ασθενών με χρόνιο πόνο στην πλάτη, με περισσότερο από το 80% των συμμετεχόντων να περιγράφουν υποχώρηση των συμπτωμάτων τους σχεδόν αμέσως μετά το πέρας των οκτώ εβδομάδες.
Ο Ασάρ πιστεύει ότι οι μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις όπως η θεραπεία επανεπεξεργασίας του πόνου και οι συναφείς θεραπείες θα μπορούσαν να έχουν τεράστια επίδραση σε αυτό το δυσεπίλυτο πρόβλημα στην υγειονομική περίθαλψη, προσφέροντας «ένα πολλά υποσχόμενο μονοπάτι προς τα εμπρός – ένα μονοπάτι όπου η ανάρρωση από τον χρόνιο πόνο είναι δυνατή».
Των Arsh Sarao and Makai Allbert
