NEWSROOM

Ανάλυση ειδήσεων

Το Μνημόνιο Κατανόησης που υπεγράφη στις 27 Νοεμβρίου 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης αποτέλεσε σημείο καμπής για τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Η συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών σχεδιάστηκε να δημιουργήσει έναν θαλάσσιο διάδρομο που εκτείνεται από τις ακτές της Λιβύης προς τις νότιες ακτές της Τουρκίας, αγνοώντας στο σύνολό τους τα ελληνικά νησιά που παρεμβάλλονται.

Η συμφωνία υπεγράφη από τον τότε πρωθυπουργό της Λιβύης, Φαγιέζ αλ-Σαράτζ, και τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε μία περίοδο κατά την οποία η Τρίπολη βρισκόταν σε πολεμική σύγκρουση με τις δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στην Ανατολική Λιβύη. Η χρονική συγκυρία υπογραφής, εν μέσω εσωτερικής διάσπασης στη Λιβύη, αποτέλεσε από την αρχή στοιχείο έντονης αμφισβήτησης ως προς τη νομιμότητα και τη δεσμευτικότητα του μνημονίου.

Αντιδράσεις και αποκλίσεις

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε άμεσα. Στις 13 Δεκεμβρίου 2019, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαρακτήρισε το μνημόνιο αντίθετο προς το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, επισημαίνοντας ότι παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες. Η ίδια διατύπωση υιοθετήθηκε εκ νέου το 2025, με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να επαναλαμβάνει τη θέση του κατόπιν αιτήματος της Ελλάδας.

Η Ελλάδα απάντησε με την άμεση απέλαση του Λίβυου πρέσβη στην Αθήνα, ενώ σε πολυμερείς δηλώσεις χαρακτήρισε τη συμφωνία «άκυρη και ανυπόστατη», υποστηρίζοντας ότι «αγνοεί την ύπαρξη της Κρήτης, της Ρόδου, του Καστελλορίζου, της Κάσου και της Καρπάθου». Η Κύπρος και η Αίγυπτος συντάχθηκαν με την ελληνική θέση, εκδίδοντας κοινές δηλώσεις καταδίκης, ενώ Κάιρο και Αθήνα διεμήνυσαν ότι θα προασπίσουν τα δικαιώματά τους «με όλα τα νόμιμα μέσα».

Διχασμένες οι αρχές εντός Λιβύης

Η εσωτερική πολυδιάσπαση της Λιβύης αποτυπώθηκε και στη στάση απέναντι στη συμφωνία. Η Βουλή των Αντιπροσώπων της Ανατολικής Λιβύης, με έδρα το Τομπρούκ και υπό την ηγεσία του Ακίλα Σάλεχ, την απέρριψε ομόφωνα. Ο ίδιος απέστειλε επιστολή στον ΟΗΕ καταγγέλλοντας την έλλειψη αρμοδιότητας της κυβέρνησης Σαράτζ να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες.

Παράλληλα, ο στρατάρχης Χαφτάρ είχε δημόσια καταγγείλει τη συμφωνία ως απόπειρα νομιμοποίησης τουρκικής στρατιωτικής παρέμβασης στη χώρα. Το 2021, το Εφετείο του Αλ Μπάιντα ακύρωσε επισήμως το μνημόνιο, κρίνοντας ότι δεν είχε εγκριθεί από τη Βουλή, όπως απαιτεί το λιβυκό Σύνταγμα.

Ενδείξεις επαναπροσέγγισης 

Το 2025, ωστόσο, καταγράφηκε μεταβολή του κλίματος. Σύμφωνα με λιβυκά μέσα ενημέρωσης, η Βουλή των Αντιπροσώπων φέρεται να εξετάζει πλέον σοβαρά την επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Ο πρωθυπουργός της Ανατολικής Λιβύης Οσάμα Χαμάντ, σύμμαχος του Χαφτάρ, δήλωσε ότι η συνεργασία με την Τουρκία «διεξάγεται στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας και δεν παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα κανενός κράτους». Η δήλωση αυτή ερμηνεύθηκε ως σήμα πολιτικής αναθεώρησης έναντι της προηγούμενης κάθετης απόρριψης.

Ενεργειακές συμφωνίες και νομικές προσφυγές

Το 2022, Άγκυρα και Τρίπολη υπέγραψαν νέα συμφωνία για την από κοινού εξερεύνηση υδρογονανθράκων. Η συμφωνία επικρίθηκε από Ελλάδα και Αίγυπτο, ενώ το 2024 το Εφετείο Τρίπολης την ακύρωσε, κρίνοντας ότι η προσωρινή κυβέρνηση δεν είχε δικαίωμα να υπογράψει συμφωνίες που επηρεάζουν την κυριαρχία και τους φυσικούς πόρους της χώρας χωρίς έγκριση από το κοινοβούλιο.

Παρά ταύτα, το 2025 υπογράφηκε νέο μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (TPAO) και της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης (NOC), που προβλέπει σεισμικές έρευνες σε έκταση 10.000 χιλιομέτρων σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές. Η TPAO έχει ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον για μακροπρόθεσμη διείσδυση στις αγορές ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής.

Στρατιωτικό και θεσμικό πλαίσιο

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο συνοδεύτηκε και από σειρά αμυντικών συμφωνιών. Το 2024 υπεγράφη νέο στρατιωτικό μνημόνιο για παροχή εκπαιδευτικής και επιχειρησιακής στήριξης από την Τουρκία. Οι συμφωνίες αυτές παρέχουν ευρύ πλαίσιο συνεργασίας και διευκολύνσεων στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις που παραμένουν παρούσες στη Λιβύη.

Στον αραβικό κόσμο, η τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη έχει προκαλέσει σκεπτικισμό. Ο πρωθυπουργός της Ανατολικής Λιβύης Οσάμα Χαμάντ, σύμμαχος του Χαφτάρ, δήλωσε ότι η συνεργασία με την Τουρκία «διεξάγεται στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας και δεν παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα κανενός κράτους».

Η δήλωση αυτή ερμηνεύθηκε ως σήμα πολιτικής αναθεώρησης έναντι της προηγούμενης κάθετης απόρριψης.

Συνέχιση των σταθερών ευρωπαϊκών θέσεων

Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει αμετάβλητη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε ψήφισμά του τον Νοέμβριο του 2022 (454 υπέρ, 130 κατά, 54 απών), κάλεσε σε ρητή ακύρωση του μνημονίου. Το ψήφισμα αναφέρει ότι η συμφωνία θεωρείται παράνομο και άκυρο επειδή δεν συμμορφώνεται με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν παράγει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη, ενώ παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα γειτονικών χωρών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η EEAS έχουν επαναλάβει την ίδια θέση σε αλλεπάλληλες δηλώσεις, μεταξύ άλλων τον Οκτώβριο και Δεκέμβριο 2022, με τον Ύπατο Εκπρόσωπο Ζοζέπ Μπορέλ να δηλώνει προς τον τότε ΥΠΕΞ Νίκο Δένδια ότι η ΕΕ θα υπερασπιστεί την ενιαία αυτή γραμμή «όποτε είναι αναγκαίο».

Μεγάλη δασική πυρκαγιά ξέσπασε την Κυριακή 29 Ιουνίου 2025 στις 12:57 το μεσημέρι στα όρια των περιοχών Μεντερές και Σεφεριχισάρ, στα νότια και νοτιοδυτικά της επαρχίας της Σμύρνης. Η πρώτη μάχη με τις φλόγες άρχισε στις 13:12, μόλις 15 λεπτά μετά την έναρξη της φωτιάς.

Η πυρκαγιά πήρε ταχύτατα επικίνδυνες διαστάσεις εξαιτίας των θυελλωδών ανέμων που έπνεαν με ταχύτητες 70 έως 117 χιλιομέτρων την ώρα, όπως ανέφερε ο κυβερνήτης της επαρχίας Σουλεϊμάν Ελμπάν. Μέχρι το βράδυ της Κυριακής, η πυρκαγιά είχε εξαπλωθεί σε τόσο μεγάλη έκταση που ήταν ορατή ακόμα και από τα ελληνικά νησιά, ενώ στάχτες και η μυρωδιά του καπνού έφτασαν μέχρι την Πάτμο.

Εκκενώσεις και αντίκτυπος στους κατοίκους

Οι τουρκικές αρχές προχώρησαν σε μαζικές εκκενώσεις τουλάχιστον 10 οικισμών, κυρίως στην περιοχή του Σεφεριχισάρ. Συγκεκριμένα, πέντε συνοικίες εκκενώθηκαν, καθώς οι φλόγες πλησίαζαν επικίνδυνα κατοικημένες περιοχές.

Σε μία συγκλονιστική περίπτωση, ένας 70χρονος άνδρας με αναπηρικό αμαξίδιο διασώθηκε από τις αρχές στην πόλη Ομούρ του Σεφεριχισάρ, την ώρα που το σπίτι του είχε τυλιχθεί στις φλόγες. Αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν ότι κάτοικοι στο χωριό Ουρκμέζ έκοβαν δέντρα σε απελπισμένη προσπάθεια να ανακόψουν την πορεία της φωτιάς.

Εκτεταμένες καταστροφές

Με το πρώτο φως της ημέρας αποκαλύφθηκε το εύρος της καταστροφής. Αρκετά σπίτια στον Σεφεριχισάρ καταστράφηκαν ολοσχερώς, καθώς η πυρκαγιά έκαιγε ανεξέλεγκτα για περισσότερες από 12 ώρες. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας, Μουράτ Κουρούμ, δήλωσε ότι σε άλλες πυρκαγιές στην επαρχία Μπιλετσίκ καταστράφηκαν 23 σπίτια και συνολικά 47 κτίρια σε τρία χωριά.

Παράλληλα, δεύτερη πυρκαγιά ξέσπασε σε χωματερή στο Γκαζιεμίρ, 13 χιλιόμετρα από το κέντρο της Σμύρνης, επεκτάθηκε σε δασική περιοχή και έφτασε στη βιομηχανική ζώνη του Οτοκέντ. Εκεί, τουλάχιστον μία αντιπροσωπεία αυτοκινήτων καταστράφηκε, ενώ δεκάδες οχήματα κάηκαν ολοσχερώς.

Επιχειρήσεις κατάσβεσης

Περισσότεροι από 1.200 πυροσβέστες συμμετέχουν στις επιχειρήσεις κατάσβεσης, εκ των οποίων οι 600 ανήκουν στις δασικές υπηρεσίες. Επιστρατεύθηκαν 122 πυροσβεστικά οχήματα, 74 υδροφόρες και 84 χωματουργικά μηχανήματα.

Ωστόσο, οι θυελλώδεις άνεμοι δυσχέραναν σοβαρά την αεροπυρόσβεση. Ο κυβερνήτης Ελμπάν ανέφερε ότι οι σφοδροί άνεμοι δεν επέτρεπαν σε ελικόπτερα να επιχειρήσουν, με αποτέλεσμα μόνο δύο αεροσκάφη να πραγματοποιήσουν ρίψεις νερού, υποστηρίζοντας τις χερσαίες δυνάμεις. Τα συγκεκριμένα αεροσκάφη είναι σε θέση να ρίχνουν έως 12 τόνους νερού ανά εξόρμηση.

Επιπτώσεις στις μεταφορές

Η πυκνή παρουσία καπνού προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στις αεροπορικές και οδικές μεταφορές. Το αεροδρόμιο της Σμύρνης ανέστειλε προσωρινά όλες τις πτήσεις, με αρκετά δρομολόγια να εκτρέπονται σε άλλα αεροδρόμια.

Ταυτόχρονα, δρόμοι που οδηγούν στον αυτοκινητόδρομο έκλεισαν στην περιοχή του Γκαζιεμίρ, καθώς η φωτιά απείλησε τη βιομηχανική ζώνη.

Έρευνες για εμπρησμό και συλλήψεις

Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιλμάζ Τουντς, ανακοίνωσε ότι 17 άτομα συνελήφθησαν στο πλαίσιο των ερευνών για τις πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν μεταξύ 26 και 28 Ιουνίου σε διάφορες περιοχές της χώρας.

Ιδιαίτερα, ένας ύποπτος συνελήφθη στην περιοχή Μπούτζα της Σμύρνης, κατηγορούμενος ότι προκάλεσε πυρκαγιά ρίχνοντας βενζίνη στο σπίτι του. Οι αρχές εξετάζουν το ενδεχόμενο οργανωμένων εμπρησμών.

Έκταση της κρίσης

Η πυρκαγιά στη Σμύρνη εντάσσεται σε ευρύτερο κύμα πυρκαγιών που πλήττει την Τουρκία. Μόνο την Κυριακή 29 Ιουνίου ξέσπασαν 77 πυρκαγιές, εκ των οποίων οι 53 σε δασικές εκτάσεις. Συνολικά, μέσα σε έναν μήνα εκδηλώθηκαν 1.459 πυρκαγιές σε όλη τη χώρα.

Ο υπουργός Γεωργίας και Δασών, Ιμπραΐμ Γιουμακλί, δήλωσε ότι μόνο τις τελευταίες δύο ημέρες καταγράφηκαν περισσότερες από 150 πυρκαγιές, κυρίως στις επαρχίες Σμύρνης, Ντενιζλί, Αϊδινίου και Μανίσα. Στις τελευταίες 48 ώρες, 93 φωτιές καταγράφηκαν πανεθνικά.

Αιτίες και προειδοποιήσεις

Αν και δεν υπάρχει ακόμη επίσημο πόρισμα, οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πρόβλημα με ηλεκτρικά καλώδια. Παράλληλα, οι συλλήψεις για εμπρησμό ενισχύουν τα ερωτήματα σχετικά με τα ακριβή αίτια των πυρκαγιών.

Η Γενική Διεύθυνση Δασών προειδοποίησε τους πολίτες να μην ανάβουν φωτιές σε εξωτερικούς χώρους για τις επόμενες 10 ημέρες, επισημαίνοντας ότι λόγω των καιρικών συνθηκών ο κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιάς έχει αυξηθεί κατά 70%.

Ανθρώπινος απολογισμός

Παρά την έκταση της καταστροφής, δεν έχουν αναφερθεί θάνατοι. Τρεις πολίτες διακομίστηκαν προληπτικά σε νοσοκομείο με αναπνευστικά προβλήματα, λόγω εισπνοής καπνού.

Στην περιοχή Ιλιπινάρ της Φώκαιας, περίπου 550 κάτοικοι απομακρύνθηκαν από 175 σπίτια, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται δύο γειτονιές και τέσσερα χωριά.

Η πυρκαγιά στη Σμύρνη συνεχίζεται για δεύτερη ημέρα, με τις πυροσβεστικές δυνάμεις έδωσαν ολονύχτια μάχη για να περιορίσουν τα μέτωπα που εξακολουθούν να απειλούν κατοικημένες περιοχές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις της μητρόπολης της δυτικής Τουρκίας.