Για την αποσυμφόρηση της Κρήτης και τις επιστροφές μεταναστών που αποτελούν το επόμενο μεγάλο ζητούμενο μίλησε, σε πρωινή εκπομπή της ΕΡΤ, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Θάνος Πλεύρης.
«Η αποσυμφόρηση ολοκληρώνεται αυτήν την εβδομάδα, για έξι μέρες δεν έχουμε ροές και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχει καιρός στο Λιβυκό Πέλαγος. Υπολογίζουμε, δηλαδή, ότι θα είναι κάτω από 500 άτομα, μέχρι αύριο, περίπου που θα έχουν μείνει στο νησί, χθες ήταν 980 και ήδη μεταφέρονταν άλλοι 200, οπότε στην πραγματικότηττα ήδη έχει γίνει η αποσυμφόρηση του νησιού», τόνισε ο υπουργός.
Ακόμη, μίλησε και για την πρόταση να δημιουργηθούν δύο μικρές δομές καταγραφής στο νησί της Κρήτης από την πλευρά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά ξεκαθάρισε ότι προκρίνεται η δημιουργίας μίας κλειστής δομής.
Όπως ανέφερε, σε αυτήν τη δομή δεν θα λιμνάζει ο ίδιος πληθυσμός, «αλλά, αναλόγως με τη ροή την οποία υπάρχει, θα μπαίνουν σε αυτές τις δομές παράνομοι μετανάστες οι οποίοι έρχονται, καταγράφονται και στη συνέχεια μεταφέρονται στην ενδοχώρα, αλλά πάντοτε υπάρχει ένας πληθυσμός και μάλιστα σε συνθήκες κλειστής δομής και αυτή είναι και η επιλογή που υπάρχει για την Κρήτη, δηλαδή όχι σε συνθήκες να μπορούν να μεταφέρονται εκτός της δομής».
Στην ερώτηση πού θα γίνει απάντησε ότι ζητήθηκαν από το ΓΕΕΘΑ κλειστά στρατόπεδα και τις επόμενες ημέρες θα έχουν καταλήξει.
«Για το επόμενο τρίμηνο, όσοι έρχονται από τη Βόρεια Αφρική δεν δικαιούνται να υποβάλουν αίτημα ασύλου. Ακούω μια κριτική και από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ που λέει κάντε τους γρήγορα τον έλεγχο του ασύλου και επιστρέψτε τους. Η χώρα, αυτήν τη στιγμή, έλεγχο ασύλου σε πρώτο βαθμό κάνει στις 28 μέρες και σε δεύτερο βαθμό στους πέντε με έξι μήνες, σύμφωνα με ευρωπαϊκές Οδηγίες, τις οποίες δεν μπορούμε να παρακάμψουμε. Αν έρχονται 1.000 άτομα την ημέρα, εκ των οποίων το 70 με 80% δεν έχει προσφυγικό προφίλ, αλλά μπορούν να καταθέσουν αίτηση, βάσει της πρότασης του ΠΑΣΟΚ θα παραμένουν εδώ έξι μήνες, να τους παρακολουθούμε μέχρι να απορριφθεί το άσυλο τους και να τους επιστρέψουμε. Εμείς κάνουμε κάτι πάρα πολύ απλό. Δεν δεχόμαστε αιτήσεις ασύλου. Άρα, όσοι δεν έχουν προσφυγικό προφίλ -και αυτό είναι που καταλαβαίνουν στα πρώτα 24ωρα αυτοί που κάνουν την καταγραφή- αυτομάτως επειδή έχουν μπει παράνομα, κρατούνται και γίνεται και πράξη απέλασης επειδή δεν μπορούν να υποβάλουν άσυλο. Συνεπώς, είναι σε λίγες μέρες επιστρεπτέοι», σημείωσε ο κ. Πλεύρης, επισημαίνοντας ότι σε όλη αυτήν τη διαδικασία η δυσκολία έγκειται στην επιστροφή. Άλλωστε, όπως είπε, σε ευρωπαϊκό επίπεδο η βασική κουβέντα που διαξέγεται αυτήν τη στιγμή έχει να κάνει με τις επιστροφές, καθώς έχει αλλάξει η οπτική στην Ευρώπη σχετικά με το μεταναστευτικό σε σχέση με το 2019. «Η Ευρώπη έχει καταλάβει ότι πλέον οι κατατρεγμένοι ανά τον κόσμο δεν θα μπορούν να έρχονται και να έχουμε φαινόμενα που όχι απλά δεν εντάσσονταιι στις κοινωνίες, αλλά λειτουργούν επιθετικά σε αυτές τις κοινωνίες», υπογράμμισε.
Αναφερόμενος στην πρόσφατη συζήτηση που έχει ανοίξει για τα επιδόματα που δίνονται, ο υπουργός τόνισε: «Για τους Έλληνες η εθνική μας συμμετοχή είναι από 15 έως 25% και στην Ευρώπη δεν είναι κουτόφραγκοι. Να υπάρχει λελογισμένο πλαίσιο ώστε προφανώς ο καθένας που έρχεται εδώ να τυγχάνει των παροχών που ορίζει η Ευρώπη, αλλά να μη μπαίνουμε σε καθεστώς όπου τα προνόμια αυτά να είναι τέτοια που να ξεπερνούν προνόμια που μπορεί να έχει ο φορολογούμενος Ευρωπαίος που βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας». Επίσης, επανέλαβε ότι θα επανεξεταστεί το σύνολο των προνομίων που έχουν.
Ως μία ακόμη ένδειξη της αυξανόμενης στρατηγικής βαρύτητας της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδας ειδικότερα για την αμερικανική αμυντική πολιτική, κατατέθηκε στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών διακομματικό νομοσχέδιο (H.R. 4343) με τίτλο «Νόμος για την καταγραφή της συνεργασίας ασφαλείας μεταξύ των ΗΠΑ και της Ελλάδος» (U.S.-Greece Defense Interparliamentary Partnership Act) με στόχο την ενίσχυση και επέκταση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Ελλάδα, εδραιώνοντας έναν μηχανισμό παρακολούθησης και αξιολόγησης της διμερούς αμυντικής συνεργασίας από το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ.
Το νομοσχέδιο, το οποίο κατατέθηκε στη Βουλή των αντιπροσώπων από τους βουλευτές Γκρέης Μενγκ, Γκας Μπιλιράκη, Ντίνα Τάιτους και Νικόλ Μαλλιωτάκη, εξέχοντα μέλη της ομάδας ελληνικών υποθέσεων στο Κογκρέσο (Congressional Hellenic Caucus), αποσκοπεί στη θεσμική καταγραφή των ευκαιριών για περαιτέρω εμβάθυνση της διμερούς αμυντικής συνεργασίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις βάσεις που περιλαμβάνει η ανανεωμένη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), αλλά και στις προοπτικές για αξιοποίηση νέων περιοχών, συμπεριλαμβανομένων ελληνικών νησιών.
Έκθεση Πενταγώνου και στρατιωτικές βάσεις
Βάσει του νομοσχεδίου, ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας θα υποχρεούται να υποβάλει ετήσια έκθεση στο Κογκρέσο με συγκεκριμένες προτάσεις για την περαιτέρω ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας στην Ελλάδα. Στην έκθεση θα αναλύονται τα υφιστάμενα δικαιώματα και υποδομές που προσφέρονται στις ΗΠΑ μέσω MDCA, όπως οι βάσεις στην Αλεξανδρούπολη και στη Σούδα, και θα εξετάζεται η δυνατότητα στρατιωτικής επέκτασης σε άλλα σημεία, περιλαμβανομένων στρατιωτικών βάσεων στην ηπειρωτική χώρα και νησιωτικών περιοχών. Αφορά τέσσερις επιπλέον βάσεις. Συγκεκριμένα, εξετάζεται η αξιοποίηση των περιουσιακών δικαιωμάτων που παρείχε η συμφωνία του 2021, η οποία επέτρεψε πρόσβαση σε τέσσερις νέες βάσεις και ενισχύθηκε μέσω τροπολογιών.
Στόχος του είναι η καθαρή καταγραφή και ενημέρωση του Κογκρέσου αναφορικά με τις χρήσεις, ευκαιρίες και επιπτώσεις της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ελλάδα.
Η Αλεξανδρούπολη έχει εξελιχθεί σε κρίσιμο κόμβο για την τροφοδοσία του ΝΑΤΟ προς την Ανατολική Ευρώπη και την Ουκρανία, ενώ η βάση της Σούδας παραμένει ένα από τα πιο στρατηγικά σημεία για τις ναυτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή.
Υφιστάμενες βάσεις υπό τη συμφωνία MDCA (2021)
Σούδα (Κρήτη): Κρίσιμη ναυτική βάση για ΝΑΤΟ και ΗΠΑ, με αμερικανικά μεταγωγικά και κατασκοπευτικά αεροσκάφη (C-130,C-17, KC-135,RC-135), η οποία έχει αναβαθμιστεί σημαντικά τεχνικά και υπηρεσιακά.
Λάρισα και Στεφανοβίκειο (Θεσσαλία): Υποδομές για MQ-9 Reaper και αεροσκάφη θαλάσσιας επιτήρησης, με δυνατότητες συντήρησης, ανεφοδιασμού και επιχειρήσεων.
Αλεξανδρούπολη: Μετεξελίσσεται σε στρατηγικό κόμβο μεταφοράς στρατιωτικού υλικού προς Βουλγαρία και Ρουμανία, παρακάμπτοντας τον Βόσπορο. Η MDCA καλύπτει λιμάνι και αεροδρόμιο.
Η Ελλάδα έχει προτείνει τη Λήμνο και τη Σκύρο ως μελλοντικές βάσεις, ενισχύοντας τον γεωπολιτικό ρόλο της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. ενώ σχεδιάζεται επιπλέον αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης.
Στρατηγική σημασία εν μέσω γεωπολιτικής αστάθειας
Οι εμπνευστές του νομοσχεδίου τονίζουν ότι η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ανταποκρίνεται στις σύγχρονες γεωπολιτικές προκλήσεις, ιδίως με φόντο τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Ουκρανία και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Όπως δήλωσε η βουλευτής Μενγκ, «η νομοθεσία αυτή υποστηρίζει τη σταθερή αμυντική σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας και διευρύνει τη συνεργασία ΗΠΑ-ΝΑΤΟ για την υποστήριξη των συμμάχων μας και την αντιμετώπιση των αντιπάλων μας».
Ο βουλευτής Γκας Μπιλιράκης, από τους πιο σταθερούς υποστηρικτές των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, δήλωσε πως «η Ελλάδα αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο» και ότι «η ενίσχυση της συνεργασίας δεν εξυπηρετεί μόνο τα συμφέροντα των ΗΠΑ, αλλά και την ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή».
Η Ντίνα Τάιτους είπε ότι «η εξακολουθητική συνεργασία πρέπει να διατηρείται στο επίκεντρο του Κογκρέσου. Η Νικόλ Μαλλιωτάκη επεσήμανε την ενίσχυση της ασφάλειας στη Μεσόγειο και «τη σημασία θωράκισης των δημοκρατικών αξιών».
Υποστήριξη από τις ελληνοαμερικανικές οργανώσεις
Το νομοσχέδιο έτυχε θερμής υποδοχής από κορυφαίους ελληνοαμερικανικούς οργανισμούς, όπως το Ελληνοαμερικανικό Συμβούλιο Ηγεσίας (HALC ), το Αμερικανικό Ελληνικό Ινστιτούτο (AHI), την ιστορική ΑΧΕΠΑ και τις Κόρες της Πηνελόπης (Daughters of Penelope) που τονίζουν την αξία της Ελλάδας ως σταθερού συμμάχου του ΝΑΤΟ. Ο εκτελεστικός διευθυντής του HALC, Έντι Ζεμενίδης, σημείωσε ότι η «νομοθεσία αυτή θα οδηγήσει τη διμερή σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας στο επόμενο επίπεδο», ενώ ο πρόεδρος της ΑΧΕΠΑ, Σάββας Τσιβίκος, τόνισε ότι «η Ελλάδα είναι ένας στενός και αξιόπιστος σύμμαχος που υπερβαίνει τακτικά τον στόχο του 2% του ΑΕΠ για τις αμυντικές δαπάνες».
Νομοθετική πορεία
Το νομοσχέδιο κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 10 Ιουλίου 2025 και παραπέμφθηκε σε επιτροπές Εξωτερικών Υποθέσεων και Ένοπλων Δυνάμεων. Εφόσον εγκριθεί, ενδέχεται να ενσωματωθεί στον ετήσιο Αμυντικό Προϋπολογισμό (FY2026 NDAA) για το οικονομικό έτος 2026, διαδικασία που θα του δώσει ισχύ μέσω του ευρύτερου πλαισίου χρηματοδότησης του Πενταγώνου.
Προοπτικές και επόμενα βήματα
Η ψήφιση του νομοσχεδίου ενδέχεται να ενισχύσει περαιτέρω την αμερικανική επιρροή σε μια περιοχή με αυξανόμενο ενδιαφέρον για Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες και Μόσχα. Παράλληλα, αναδεικνύει τον κομβικό ρόλο της Ελλάδας ως πύλης μεταξύ Δύσης και Ανατολής, όχι μόνο σε επίπεδο ενέργειας και διοικητικής μέριμνας, αλλά και ως στρατηγικό παρατηρητήριο σε μια εποχή έντονης αστάθειας και επαναχάραξης σφαιρών επιρροής.
Το αν η διεύρυνση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας θα αποτελέσει τελικά ένα μόνιμο δεδομένο ή μια ευέλικτη προσαρμογή στις έκτακτες συνθήκες του σήμερα, θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές και στρατηγικές εξελίξεις των επόμενων μηνών, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην ευρύτερη περιοχή.
Στην Ελλάδα και σε τέσσερις ακόμα χώρες της ΕΕ θα δοκιμαστεί η εφαρμογή επαλήθευσης ηλικίας για τη χρήση στο διαδίκτυο, ανακοίνωσε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Στο πλαίσιο της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA), η Επιτροπή παρουσίασε σήμερα ένα πρωτότυπο εφαρμογής επαλήθευσης της ηλικίας των χρηστών του διαδικτύου, προκειμένου να αποτραπεί η πρόσβαση των παιδιών σε επιβλαβές και επικίνδυνο περιεχόμενο.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, η εφαρμογή επαλήθευσης θα δοκιμαστεί και θα προσαρμοστεί περαιτέρω σε συνεργασία με πέντε κράτη-μέλη: την Ελλάδα, τη Δανία, την Ισπανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Οι χώρες αυτές θα είναι οι πρώτες που θα συνεργαστούν με την Επιτροπή για την τεχνική λύση με στόχο τη δρομολόγηση εθνικών εφαρμογών επαλήθευσης της ηλικίας.
«Το πρωτότυπο της εφαρμογής επαλήθευσης ηλικίας είναι φιλικό προς τον χρήστη και προστατεύει την ιδιωτική ζωή θέτοντας έναν «χρυσό κανόνα» για τη διασφάλιση της ηλικίας στο διαδίκτυο», τονίζει η Επιτροπή.
Θα επιτρέπει, για παράδειγμα, στους χρήστες να αποδεικνύουν εύκολα ότι είναι άνω των 18 ετών όταν έχουν πρόσβαση σε περιορισμένο περιεχόμενο για ενήλικες στο διαδίκτυο, διατηρώντας παράλληλα τον πλήρη έλεγχο οποιωνδήποτε άλλων προσωπικών πληροφοριών, όπως η ακριβής ηλικία ή η ταυτότητα του χρήστη. Κανείς δεν θα είναι σε θέση να παρακολουθεί, να βλέπει ή να ανακατασκευάζει το περιεχόμενο που συμβουλεύονται οι μεμονωμένοι χρήστες, σημειώνει η Επιτροπή.
Παράλληλα, η Επιτροπή παρουσίασε σήμερα κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο. Μεταξύ άλλων, οι κατευθυντήριες γραμμές παρέχουν συστάσεις για την αντιμετώπιση του εθισμού, του εκφοβισμού στο διαδίκτυο, την ανεπιθύμητη επαφή με αγνώστους και το επιβλαβές περιεχόμενο. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των ανηλίκων καταρτίστηκαν μετά από έρευνα σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες και δημόσια διαβούλευση.
Το σχέδιο επαλήθευσης της ηλικίας άρχισε να αναπτύσσεται στις αρχές του 2025. Θέτει τις βάσεις για την ευρύτερη ανάπτυξη υπηρεσιών κατάλληλων για την ηλικία στο μέλλον και βασίζεται στις ίδιες τεχνικές προδιαγραφές με τα «ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας (eID) που πρόκειται να αναπτυχθούν πριν από το τέλος του 2026. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η συμβατότητα μεταξύ των δύο και καθίσταται δυνατή η ενσωμάτωση της λειτουργίας επαλήθευσης της ηλικίας στα μελλοντικά πορτοφόλια ηλεκτρονικής ταυτοποίησης.
Η Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, αρμόδια για την τεχνολογική κυριαρχία, την ασφάλεια και τη δημοκρατία, Χένα Βίρκνουνεν, δήλωσε σχετικά: «Η διασφάλιση της ασφάλειας των παιδιών και των νέων μας στο διαδίκτυο είναι υψίστης σημασίας για την παρούσα Επιτροπή. Οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την προστασία των ανηλίκων για τις επιγραμμικές πλατφόρμες, σε συνδυασμό με το νέο σχέδιο για την επαλήθευση της ηλικίας, αποτελούν τεράστιο βήμα προόδου εν προκειμένω. Οι πλατφόρμες δεν έχουν καμία δικαιολογία για να συνεχίσουν τις πρακτικές που θέτουν τα παιδιά σε κίνδυνο.»
Αθήνα, Ιούλιος 2025 – Σε σοβαρή πολιτική δοκιμασία υποβάλλεται η κυβέρνηση λόγω του εκτεταμένου σκανδάλου παράνομων επιδοτήσεων μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων). Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βρίσκεται ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων για τη διαχείριση της υπόθεσης στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, ενώ η αντιπολίτευση εντείνει την πίεση ζητώντας διερεύνηση σε βάθος. Η αποκάλυψη του κυκλώματος πλαστών αγροτικών επιδοτήσεων – το οποίο η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία περιγράφει ως οργανωμένο από «εγκληματικές ομάδες εντός και εκτός ΟΠΕΚΕΠΕ» – έχει προκαλέσει σφοδρή αντιπαράθεση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.
Σφοδρή αντιπαράθεση στη Βουλή
Ο πρωθυπουργός, που μέχρι πρότινος απέφευγε λεπτομερή δημόσια αναφορά στην υπόθεση, αναμένεται να τοποθετηθεί στη Βουλή και να ανακοινώσει μέτρα κάθαρσης. Σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους, ο κος Μητσοτάκης εμφανίζεται αποφασισμένος να προχωρήσει σε άμεσες και δραστικές κινήσεις για να περιορίσει τη θεσμική ζημία.
Ήδη, μετά την επιστροφή του από τις Βρυξέλλες στα τέλη Ιουνίου, είχε δηλώσει εμφανώς δυσαρεστημένος: «Δεν έχω ενημερωθεί πλήρως για τη δικογραφία… Όταν πάρω τις αποφάσεις μου θα τις μάθετε».
Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση εντείνει τις πιέσεις. Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, διά του προέδρου του, Νίκου Ανδρουλάκη, έχει ήδη προαναγγείλει ότι εντός των ημερών θα καταθέσει επίσημο αίτημα για σύσταση προανακριτικής επιτροπής της Βουλής.
«Η κυβέρνηση πιάστηκε με τη ‘γίδα στην πλάτη’» δήλωσε χαρακτηριστικά ο κος Ανδρουλάκης, κατηγορώντας ευθέως το Μέγαρο Μαξίμου για συγκάλυψη και ολιγωρία. Εάν πράγματι ο πρωθυπουργός γνώριζε για τις παρατυπίες, «γιατί δεν έκανε τίποτα και φορτώνει στον ελληνικό λαό πρόστιμο 1 δισ. ευρώ;» διερωτήθηκε, αναφερόμενος στα υπέρογκα πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Στο ίδιο μήκος κύματος, όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης εξαπολύουν πυρά γενικά κατά της κυβέρνησης και προσωπικά του κου Μητσοτάκη.
«Αποδεικνύεται κάθε μέρα ότι και η κυβέρνηση γνώριζε, αλλά και ότι πολλά μέλη του υπουργικού συμβουλίου εμπλέκονται – πρέπει να διερευνηθούν οι ευθύνες τους», δήλωσε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Σωκράτης Φάμελλος. Το ΚΚΕ, δια του Δημήτρη Κουτσούμπα, καυτηριάζει την καθυστερημένη αντίδραση: «Τώρα ανακάλυψε ο κος Μητσοτάκης ότι πρόκειται για απόστημα;». Αιχμηρός εμφανίστηκε και ο Κυριάκος Βελόπουλος (Ελληνική Λύση), δηλώνοντας πως «δεν είναι ΝΔ, είναι κόμμα του Κορυδαλλού» – παρομοιάζοντας δηκτικά την κυβερνητική παράταξη με φυλακισμένους εγκληματίες. Και η νέα Αριστερά με τον Αλέξη Χαρίτση κάλεσε ανοιχτά τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί «για να ανασάνει ο τόπος».
Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, προσπαθεί να αμυνθεί απέναντι στην ομοβροντία των καταγγελιών. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης απέρριψε τα περί συνενοχής, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση δεν έμεινε αδρανής: «Μια κυβέρνηση που είναι ‘στο κόλπο’, πιασμένη ‘με τη γίδα στην πλάτη’, θα είχε πρωθυπουργό που δίνει εντολή να στέλνονται δικογραφίες στη Δικαιοσύνη; Να μπλοκάρει πληρωμές;» ανέφερε, υπεραμυνόμενος των κυβερνητικών χειρισμών.
«Θρίλερ» απάτης και εγκληματικές πρακτικές
Σύμφωνα με τη δικογραφία των εισαγγελικών αρχών (Ευρωπαϊκή Εισαγγελία) που διαβιβάστηκε στη Βουλή, η δόλια κατανομή δικαιωμάτων ενίσχυσης από το εθνικό απόθεμα οργανώθηκε με συστηματικό τρόπο και σε ιδιαίτερα μεγάλη κλίμακα.
Στο κύκλωμα συμμετείχαν, κατά το κατηγορητήριο, υψηλά ιστάμενοι παράγοντες: μέλη του Δ.Σ. και στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, αξιωματούχοι του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, υπάλληλοι της εταιρείας-τεχνικού συμβούλου του ΟΠΕΚΕΠΕ (που διαχειρίζεται τα πληροφοριακά συστήματα), καθώς και ιδιοκτήτες τοπικών Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων (τα γνωστά ΚΥΔ όπου οι αγρότες υποβάλλουν τις αιτήσεις τους).
Το σκάνδαλο δεν εκτυλίχθηκε εν μία νυκτί, αλλά υπέβοσκε εδώ και χρόνια. Η αρχή έγινε το καλοκαίρι του 2020, όταν μια έμπειρη υπάλληλος του οργανισμού, η Παρασκευή Τυχεροπούλου, πραγματοποίησε δειγματοληπτικό έλεγχο σε 99 ΑΦΜ αγροτών και κτηνοτρόφων.
Από τον έλεγχο αυτό προέκυψαν σημαντικά ευρήματα για παράνομες επιδοτήσεις, με ανύπαρκτες εκτάσεις βοσκοτόπων και ζώα «μαϊμού» – πρακτικές με τις οποίες επιτήδειοι αποσπούσαν δικαιώματα βασικής ενίσχυσης χωρίς να πληρούν τις προϋποθέσεις.
Όπως αποκάλυψε η ίδια αργότερα στους Ευρωπαίους εισαγγελείς, στόχος της έρευνάς της ήταν «να περιοριστεί η κλοπή κοινοτικών πόρων από τους νόμιμους δικαιούχους παραγωγούς». Ωστόσο, η προσπάθειά της αυτή έγινε θρυαλλίδα εξελίξεων: προκάλεσε εσωτερικό πόλεμο στον ΟΠΕΚΕΠΕ, καθώς μέρος της διοίκησης αντέδρασε έντονα. Αντί να στηριχθεί, η μάρτυρας-κλειδί βρέθηκε στο στόχαστρο: υψηλόβαθμα στελέχη επιχείρησαν να τη φιμώσουν, ακόμη και με πειθαρχικές διώξεις εναντίον της για «παράβαση εχεμύθειας».
Ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι το 2024 ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ την καθαίρεσε από τη θέση της διευθύντριας Εσωτερικού Ελέγχου και τη μετέθεσε σε ανενεργό θέση πρωτοκόλλου, ενώ λίγο αργότερα επιβλήθηκε στην κα Τυχεροπούλου ποινή στέρησης μισθού 20 ημερών – μια κίνηση που οι νομικοί της εκπρόσωποι κατήγγειλαν ως εκδικητική ενέργεια για το γεγονός ότι αποκάλυψε παρατυπίες.
Νέα στοιχεία ήρθαν στο φως μέσα από τηλεφωνικές συνομιλίες, που καταγράφηκαν από τον «κοριό» της ΕΛ.ΑΣ. και πλέον αποτελούν μέρος της δικογραφίας.
Σε συνομιλίες τους συζητούν πώς θα απαλλαγούν από τους «ενοχλητικούς» ελέγχους και τα πρόσωπα που τους ενεργοποιούν. Χαρακτηριστική είναι η μνεία σε έναν μυστηριώδη παράγοντα με το μικρό όνομα «Γρηγόρης», για τον οποίο ένας εκ των κατηγορουμένων κομπάζει ότι «ασκεί μεγάλη επιρροή στην κυβέρνηση».
Σε έναν καταγεγραμμένο διάλογο, το στέλεχος αυτό – παράγοντας της ΝΔ στην Κρήτη – αναφέρει ότι επισκέφθηκε το γραφείο του τότε γενικού γραμματέα του πρωθυπουργού, αποκαλύπτοντας διαύλους επικοινωνίας του κυκλώματος με την κορυφή της εξουσίας. Οι νύξεις αυτές έχουν δημιουργήσει βαρύ πολιτικό αντίκτυπο, καθώς αφήνουν να εννοηθεί εμπλοκή ή τουλάχιστον γνώση ατόμων του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος. Όπως μεταδίδεται, οι διάλογοι που διαβιβάστηκαν στη Βουλή «βάζουν στο κάδρο» ακόμη και στενό πυρήνα συνεργατών του κου Μητσοτάκη, αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν επίσημες κατηγορίες προς πολιτικά πρόσωπα πέραν της ανάμειξής τους στο περιγραφόμενο δίκτυο.
Ειδεχθείς λεπτομέρειες αναδύονται και σχετικά με τις μαφιόζικες πρακτικές εκφοβισμού που ακολούθησε το κύκλωμα.
Αγρότες-συνδικαλιστές που κατήγγειλαν την απάτη δέχθηκαν ωμές απειλές κατά της ζωής τους και των οικογενειών τους. Όπως κατέθεσε ένα από τα θύματα, «τα τηλεφωνήματα γίνονται από πακιστανικά τηλέφωνα, από WhatsApp που δεν καταγράφονται. Μου είπαν ότι θα με βρουν σε χαντάκι, ότι ο γιος μου (13 ετών) δεν θα έχει ζωή…».
Άλλος παραγωγός αποκάλυψε με έγγραφα ότι η σύζυγος πρώην αντιπροέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ νοίκιασε 600 στρέμματα εντός στρατιωτικής βάσης (112 Πτέρυγας Μάχης στην Ελευσίνα), με 2.600 ελαιόδεντρα, και λάμβανε από το 2019 έως το 2023 επιδότηση €120.000 ετησίως – για έκταση που προφανώς δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί πραγματικά. Μετά την αποκάλυψη, κι αυτός δέχθηκε προειδοποίηση: «Πάρε σωματοφύλακες γιατί κινδυνεύεις».
«Το δυσώδες κύκλωμα που απομυζούσε πολύτιμους πόρους […] έχει χαρακτήρα εγκληματικής οργάνωσης. Μαφιόζικες πρακτικές δεν έχουν θέση στην κοινωνία μας», τόνισε ο ΣΥΡΙΖΑ σε σχετική ανακοίνωση.
Πράγματι, η αντιπολίτευση συνολικά κάνει λόγο για συμμορία που δρούσε με πολιτική κάλυψη. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του Ν. Ανδρουλάκη στη Βουλή ότι ο πρωθυπουργός «κάλυψε μια εγκληματική συμμορία της ΝΔ» μέχρι να αποκαλυφθεί το θέμα.
Η υπόθεση έχει και μια κρίσιμη νομική διάσταση: το πώς θα αντιμετωπιστούν ποινικά τυχόν εμπλεκόμενα πολιτικά πρόσωπα.
Νομικοί επισημαίνουν ότι το 2020 υπήρξε τροποποίηση στη νομοθεσία περί απάτης σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ – το αδίκημα υποβιβάστηκε σε πλημμέλημα από κακούργημα . Αυτή η αλλαγή, που έγινε επί κυβέρνησης ΝΔ, έχει δεχθεί επικρίσεις ότι ουσιαστικά ελάφρυνε τις ποινικές συνέπειες τέτοιων πράξεων. Ωστόσο, εάν η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) κρίνει ότι στοιχειοθετείται το κακούργημα της συγκρότησης εγκληματικής οργάνωσης, τότε η υπόθεση ξεφεύγει από το πεδίο του νόμου περί ευθύνης υπουργών: ακόμα και πολιτικά πρόσωπα μπορούν να παραπεμφθούν απευθείας στην τακτική δικαιοσύνη, παρακάμπτοντας τις προστατευτικές πρόνοιες του Συντάγματος.
Με απλά λόγια, αν αποδειχθεί ότι στήθηκε εγκληματική οργάνωση, δεν θα ισχύσει η συνήθης ασυλία των υπουργών και βουλευτών.
Πάντως, η πρωτοβουλία για την προανακριτική βρίσκεται στα χέρια της αντιπολίτευσης: αρκούν 30 υπογραφές βουλευτών για να εισαχθεί το θέμα στην Ολομέλεια, και τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνουν διατεθειμένοι να προχωρήσουν ανεξάρτητα.
Εφόσον η συζήτηση διεξαχθεί, η κυβερνητική πλειοψηφία έχει μεν τον τελευταίο λόγο (μπορεί να απορρίψει τη σύσταση επιτροπής με την ψήφο της) , όμως το πολιτικό κόστος ενός τέτοιου «μπλοκαρίσματος» θα είναι υψηλό. Στελέχη της ΝΔ εμφανίζονται διχασμένα: ορισμένοι εισηγούνται μια εξεταστική επιτροπή (ηπιότερη διαδικασία), άλλοι προκρίνουν να αντιμετωπιστεί το θέμα ανοιχτά ώστε να ξεκαθαρίσει πλήρως.
Ήδη, μάλιστα, οι Βορίδης και Αυγενάκης – τα δύο πολιτικά πρόσωπα που περισσότερο στοχοποιήθηκαν – φέρονται να δηλώνουν ότι επιθυμούν τη σύσταση προανακριτικής «επί της ουσίας, για να ακουστεί όλη η αλήθεια στη Βουλή».
Επιπτώσεις και προοπτικές
Σε οικονομικό επίπεδο, το τίμημα για τη χώρα είναι βαρύ: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έπειτα από ελέγχους, επέβαλε πρόστιμα ύψους €415 εκατομμυρίων στην Ελλάδα για τις παρατυπίες και αδυναμίες στον μηχανισμό επιδοτήσεων μέσω ΟΠΕΚΕΠΕ . Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας δήλωσε ότι το ποσό αυτό – ουσιαστικά χρήματα που χάθηκαν λόγω της απάτης – θα καλυφθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή τελικά από τους Έλληνες φορολογούμενους . Παράλληλα, η Ελλάδα θα προσφύγει νομικά για τον διακανονισμό του ποσού, ελπίζοντας σε κάποια μείωση ή ευνοϊκότερο διακανονισμό των προστίμων. Σε κάθε περίπτωση, όμως, πρόκειται για σημαντική οικονομική ζημία και πλήγμα στην αξιοπιστία της χώρας ως προς τη διαχείριση κοινοτικών κονδυλίων.
Σε πολιτικό επίπεδο, ο αντίκτυπος είναι ήδη ορατός στις δημοσκοπήσεις και στο δημόσιο διάλογο. Η υπόθεση έχει τροφοδοτήσει μια γενικευμένη συζήτηση για τις διαχρονικές παθογένειες του κράτους και του κομματικού συστήματος.
Όπως σημειώνουν αναλυτές, το φαινόμενο των πλασματικών επιδοτήσεων δεν είναι καινούργιο – ήδη από τη δεκαετία του ’80 καταγράφονται περιπτώσεις διαφθοράς στις αγροτικές ενισχύσεις, από τα διπλοζυγίσματα στο βαμβάκι μέχρι τα ανύπαρκτα κοπάδια σε δηλωμένα βοσκοτόπια. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ ανέδειξε για άλλη μια φορά αυτό το διαχρονικό μοτίβο: πλασματικές δηλώσεις παραγωγής, συνεργασία επιτηδείων με το πελατειακό πολιτικό σύστημα, και κατάχρηση των ευρωπαϊκών πόρων αντί της αξιοποίησής τους για την ανάπτυξη.
Η κυβέρνηση επιχειρεί τώρα να αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα, προβάλλοντας ότι ο πρωθυπουργός ανέλαβε την ευθύνη και έδρασε αποφασιστικά. Ο ίδιος ο κος Μητσοτάκης αναγνώρισε δημοσίως ότι «αποτύχαμε» στον τομέα αυτό. Κυβερνητικά στελέχη υποστηρίζουν ότι ο πρωθυπουργός στάθηκε «μέρος της λύσης, όχι του προβλήματος» και ότι έδειξε θάρρος αυτοκριτικής και διάθεση κάθαρσης.
Επιπλέον, τονίζουν ότι ήδη επί της θητείας του ελήφθησαν πρωτοβουλίες που απέτρεψαν χειρότερες ζημίες – όπως το πάγωμα πληρωμών προς ύποπτους δικαιούχους και η παραπομπή χιλιάδων περιπτώσεων στη δικαιοσύνη πριν καν εμπλακεί η Ευρωπαία Εισαγγελέας. Αυτά τα επιχειρήματα θα βρεθούν στο επίκεντρο της κυβερνητικής υπεράσπισης το επόμενο διάστημα.
Την ίδια ώρα, η αντιπολίτευση θα επιμείνει ότι οι ευθύνες της κυβέρνησης δεν εξαντλούνται στην «εκ των υστέρων» αντιμετώπιση. Το γεγονός ότι επί χρόνια το σύστημα αυτό δρούσε ανενόχλητο, με τις διοικήσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ να μην προβαίνουν σε ουσιαστικές αλλαγές ή ελέγχους, βαραίνει την εικόνα της κυβερνώσας παράταξης. Ήδη καταλογίζεται στο κυβερνών κόμμα ότι καθυστέρησε υπερβολικά: παρά τις πληροφορίες που υπήρχαν ήδη από το 2021-2022 για ύποπτες επιδοτήσεις, δεν ελήφθησαν έγκαιρα μέτρα, παρά μόνο όταν επενέβη η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και η υπόθεση πήρε τον δρόμο της Δικαιοσύνης. Επιπλέον, το πολιτικό μήνυμα της παραίτησης ενός υπουργού και τριών υφυπουργών, παρότι ισχυρό, συνιστά για κάποιους ομολογία ότι το πρόβλημα είχε απλωθεί έως τα υψηλότερα κλιμάκια.
Μια από τις πιο σύγχρονες απεικονιστικές μεθόδους μελέτης βιολογικών μορίων, η κρυοηλεκτρονική μικροσκοπία (Cryo-EM), που έχει χαρακτηριστεί ως «επανάσταση» στη δομική βιολογία, αποκτά το πρώτο της εξειδικευμένο εργαστήριο στη νοτιοανατολική Ευρώπη και αυτό θα βρίσκεται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), στην Ελλάδα. Επικεφαλής για την οργάνωσή του είναι ένας Έλληνας ερευνητής με διεθνή πορεία, ο καθηγητής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Χάλλε-Βιτεμβέργης, Παναγιώτης Καστρίτης.
Το εργαστήριο θα διαθέτει τέσσερα υπερσύγχρονα μικροσκόπια Cryo-EM: τα Krios G4, Aquilos 2, Talos L120C (S)TEM και Spectra 200 (S)TEM. Έχουν ήδη υπογραφεί οι συμβάσεις προμήθειας των Cryo-EM και γίνονται οι ανακαινίσεις των χώρων που θα τα στεγάσουν.
Το εργαστήριο θα αποτελεί τμήμα του νέου Κέντρου Αριστείας Theranostics, που σχεδιάζεται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών για την έρευνα και καινοτομία στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Η κρυοηλεκτρονική μικροσκοπία είναι μια βραβευμένη με Νόμπελ τεχνική που φέρνει επανάσταση στην παρατήρηση των μορίων. Μέχρι πρότινος, η παρατήρηση των πρωτεϊνών ή άλλων μορίων και των πολύπλοκων μηχανισμών τους σε ατομικό επίπεδο ήταν μια πρόκληση. Το Cryo-EM δίνει στους επιστήμονες την ευκαιρία να παρατηρήσουν λεπτομερώς με ισχυρούς ηλεκτρομαγνητικούς φακούς βιολογικά δείγματα που έχουν καταψυχθεί απότομα σε υγρό άζωτο. Οι εικόνες που προκύπτουν συνδυάζονται και αναλύονται από ειδικό λογισμικό για να αποκαλύψουν τελικά την τρισδιάστατη δομή ενός μορίου της πρωτεΐνης ή των συμπλόκων της. Τελικός στόχος, είναι να επιτευχθεί η πλήρης κατανόηση της λειτουργίας των κυττάρων.
Έχοντας λάβει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ERA Chair για την ανάπτυξη του εργαστηρίου κρυοηλεκτρονικής μικροσκοπίας στο ΕΙΕ, ο Παναγιώτης Καστρίτης έχει αναλάβει να στήσει το εργαστήριο και έχει ήδη συγκροτήσει την πολυεπιστημονική ομάδα που αναλαμβάνει όλα τα στάδια προετοιμασίας και ανάλυσης των δειγμάτων. Η ομάδα εκπαιδεύεται, μέσω επισκέψεων στα μικροσκόπια του εργαστηρίου του στη Γερμανία, ώστε να χειρίζεται τα μηχανήματα και τα δεδομένα. Επίσης, ο κος Καστρίτης μεταφέρει την τεχνογνωσία λειτουργίας του εργαστηρίου, ώστε να δημιουργήσει γέφυρες συνεργασίας με άλλα ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα, στη νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. «Η εξωστρέφεια είναι απίστευτα σημαντική για αυτήν την τόσο ακριβή και πολύτιμη τεχνολογία που θα έρθει στην Ελλάδα», επισημαίνει ο κος Καστρίτης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Το ταξίδι του Παναγιώτη Καστρίτη στον μικρόκοσμο των κυττάρων ξεκίνησε από τις σπουδές του στη Βιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα μαθήματα της Μοριακής Βιοφυσικής, με καθηγητή τον Σταύρο Χαμόδρακα, πρωτεργάτη της υπολογιστικής βιολογίας στην Ελλάδα, ο κος Καστρίτης εντυπωσιάστηκε από τη δομική βιολογία, όπου γίνεται προσπάθεια κατανόησης της λειτουργίας των κυττάρων με αναλυτικές μεθόδους.
«Είναι προφανώς εντυπωσιακό για όλους μας ότι αποτελούμαστε από δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων κύτταρα, τα οποία επικοινωνούν. Μέσα από το μάθημα της Βιοφυσικής συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι βιοφυσικοί νόμοι με τους οποίους καταλαβαίνουμε πώς λειτουργεί το κύτταρο. Ουσιαστικά, ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει φυσικά μοντέλα, σχετικά επιτυχημένα στην κατανόηση της λειτουργίας των πρωτεϊνών μέσα στο κύτταρο και αυτή η μαθηματικοποίηση του κυττάρου με εντυπωσίασε», θυμάται.
Κατά τη διάρκεια της διπλωματικής του εργασίας, ο κος Καστρίτης έλαβε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, μέσω πρωτοβουλίας του καθηγητή Βιοχημείας, Κωνσταντίνου Βοργιά, για να επισκεφθεί το εργαστήριο Φασματοσκοπίας Πυρηνικού Μαγνητικού Συντονισμού (NMR) στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Εκεί, απέκτησε το διδακτορικό του στην υπολογιστική δομική βιολογία, το οποίο διακρίθηκε ως το καλύτερο διδακτορικό του Κέντρου Βιομοριακής Έρευνας Bijvoet του Πανεπιστημίου, το 2012.
Στη συνέχεια, πραγματοποίησε μεταδιδακτορική έρευνα στο φημισμένο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊδελβέργη, ένα από τα ερευνητικά κέντρα που ανέπτυξαν και τελειοποίησαν τη μέθοδο της κρυοηλεκτρονικής μικροσκοπίας. Εκείνη την περίοδο, οι δημοσιεύσεις για τις πρώτες δομές πρωτεϊνικών συμπλόκων που παρατηρούνταν με κρυοηλεκτρονικά μικροσκόπια, σε ατομική, δηλαδή πολύ υψηλή, διακριτικότητα, συζητούνταν έντονα στην επιστημονική κοινότητα.
Μέχρι τότε, οι δύο βασικές μέθοδοι παρατήρησης των κυττάρων ήταν η κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ και το NMR, ωστόσο με την κρυοηλεκτρονική μικροσκοπία οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι έχουν τη δυνατότητα να δουν σε υψηλή ανάλυση πολύπλοκα βιολογικά μόρια που δεν μπορούν να αναλυθούν με τις άλλες μεθόδους, προκειμένου να καταφέρουν να κατανοήσουν στο μέλλον τη συνολική λειτουργία του κυττάρου.
Η κρυοηλεκτρονική μικροσκοπία, αν και γνωστή από τη δεκαετία του 1960, γνώρισε πραγματική έκρηξη τα τελευταία χρόνια, καθώς, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κος Καστρίτης, «το μικροσκόπιο έγινε πιο σταθερό και με νεότερης τεχνολογίας κάμερες και την ίδια περίοδο έγινε επανάσταση στο hardware, στις κάρτες γραφικών, καθώς και στα προγράμματα ανάλυσης δεδομένων που χρησιμοποιούνται. Επίσης, ο τρόπος παρασκευής του δείγματος έγινε σχεδόν αυτοματοποιημένος. Για τους λόγους αυτούς, το 2017 δόθηκε το βραβείο Νόμπελ Χημείας στους επιστήμονες που εξέλιξαν τη μέθοδο αυτή.»
Το 2018, ο Παναγιώτης Καστρίτης ανέλαβε να δημιουργήσει το εργαστήριο Cryo-EM στο Πανεπιστήμιο Χάλλε – Βιτεμβέργης, όπου έχει χειριστεί χρηματοδοτήσεις πολλών εκατομμυρίων ευρώ και έχει δημοσιεύσει έρευνες στα κορυφαία επιστημονικά περιοδικά όλου του κόσμου. Επίσης, από το 2023 είναι επισκέπτης ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και έχει λάβει την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ERA Chair ύψους δυόμισι εκατομμυρίων ευρώ για να μεταφέρει τη γνώση της κρυοηλεκτρονικής μικροσκοπίας στην Ελλάδα.
Μέσα από όλο αυτό το ταξίδι στον κόσμο των κυττάρων με τη βοήθεια του Cryo-EM, ο κος Καστρίτης παρατηρεί το πόσο έχει αλλάξει η εικόνα του κυττάρου στο μυαλό του. «Το κύτταρο ουσιαστικά για μένα είναι ένα σύνολο. Αυτή η απίστευτη πολυπλοκότητα του κυττάρου είναι δυσνόητη όταν είσαι φοιτητής. Ακόμα και σήμερα, όμως, δεν γνωρίζω περισσότερα επί του συνόλου του. Μπορεί να καταλαβαίνεις ότι οι μαθηματικές εξισώσεις και οι πειραματικές μέθοδοι μπορούν να προβλέψουν και να αναλύσουν κάποια πράγματα, αλλά τελικά όλη αυτή η πολυπλοκότητα του κυττάρου παραμένει και πάλι ένα αναπάντητο ερώτημα. Πλέον, όμως, αυτή την πολυπλοκότητα μπορούμε να την προσεγγίσουμε συστηματικά σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό. Είναι απίστευτη η διαφορά κατανόησης βιολογικών μακρομορίων και των δράσεών τους με την κρυοηλεκτρονική μικροσκοπία.»
Ποιος είναι, όμως, ο τελικός στόχος αυτής της κατανόησης, τον ρωτάμε. «Η κρυοηλεκτρονική μικροσκοπία είναι ένας τελείως καινούριος τρόπος να προσπαθείς να καταλάβεις τη λειτουργία του κυττάρου. Αυτό που κάνω μέσα από την έρευνά μου είναι να παίρνω κύτταρα, να τα ‘σπάω’ και να βλέπω τι έχουν μέσα, δηλαδή να κατανοήσω πώς είναι το περιεχόμενο του κυττάρου και τι δομή έχει. Κάθε εικόνα που λαμβάνουμε, κάθε δομή που λύνουμε, αποκαλύπτει τελείως καινούρια γνώση για τη λειτουργία του κυτταρικού μεταβολισμού. Θέλω μέσα από την έρευνά μου να κατανοήσω τη δομή της ζωής. Και μέσα από αυτή την κατανόηση, σε συνεργασία με άλλους βιολόγους πιο εξειδικευμένους στα ιατρικά ή βιοτεχνολογικά θέματα, προχωρούμε στην επίλυση αναπάντητων ερωτημάτων γύρω από τον καρκίνο, το Αλτσχάιμερ και άλλες ασθένειες», καταλήγει.
Εισερχόμαστε στο παράρτημα της εταιρείας στο Σύνταγμα, σε έναν χώρο λιτό και μοντέρνο που χαρακτηρίζεται από το βασικό μπλε χρώμα του χαλιού με τις παραλλαγές του και τα λευκά μινιμαλιστικά έπιπλα. Κοιτώντας λίγο ψηλότερα διακρίνονται λευκά πολύφωτα που μοιάζουν με φυσαλίδες, τα οποία ξεπροβάλλουν γύρω από τη βασική στρογγυλή λάμπα. Σε συνδυασμό με την οροφή-καθρέφτη που επεκτείνει τον χώρο, δημιουργούν μία αίσθηση μεγαλείου — συναίσθημα που μάλλον αρμόζει στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιό της. Λευκά προϊστορικά λιοντάρια με τους χαυλιόδοντες στέκουν επιβλητικά σε διάφορα σημεία του χώρου, σαν προστάτες μίας σημαντικής κληρονομιάς.
Σύντομα μας πλησιάζει ο κ. Βαγγέλης Κτενιάδης, Διευθύνων Σύμβουλος της V² Development. Καθόμαστε στο μεγάλο στρογγυλό τραπέζι του σαλονιού υποδοχής και μας εξιστορεί την αρχή, την πορεία και την επέκταση της εταιρείας.
(Ανδρέας Σταυρινίδης/Taste of Life)
Ιστορικό θεμέλιο της σημερινής ελληνικής ιδιοκτησίας
Η εταιρεία, γνωστή στο παρελθόν ως Ergon Development, ιδρύθηκε το 1975 από τον συνονόματο πατέρα του, Βαγγέλη Κτενιάδη, ο οποίος δραστηριοποιούνταν στον χώρο του real estate ήδη από το 1962.
Μέχρι το 1976, η εταιρεία είχε εξελιχθεί στη μεγαλύτερη επιχείρηση οικιστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, έχοντας συνάψει περισσότερα από 7.500 συμβόλαια πώλησης για αποκλειστικά δικά της περιουσιακά στοιχεία.
Σήμερα, αποτελεί την εταιρεία με τον μεγαλύτερο τζίρο στον τομέα του real estate στην ελληνική αγορά.
Λόγω της περιορισμένης οικονομικής κατάστασης στην Ελλάδα το 1960, η τότε Ergon Development πουλούσε οικόπεδα με εξήντα δόσεις των πέντε χρόνων. Έτσι, κάθε Έλληνας, ανεξάρτητα της οικονομικής του δυνατότητας, μπορούσε σταδιακά να αποκτήσει το δικό του κομμάτι γης.
Αυτό έθεσε ένα σημαντικό θεμέλιο για τη γενικότερη οικονομική κατάσταση των Ελλήνων μέχρι και σήμερα, καθώς η ατομική κατοχή γης είναι ταυτόχρονα μία ευκαιρία για περαιτέρω επενδύσεις και αναβαθμίσεις.
«Την εποχή εκείνη [δεκαετία 1960] πολύ λίγοι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν ένα ακίνητο κατευθείαν από μία εταιρεία. Πουλούσαμε περισσότερο οικόπεδα. Η εταιρεία μας είναι ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο έχουμε στην Ελλάδα το υψηλότερο ποσοστό ιδιοκτησίας από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην Ευρώπη. Ακριβώς γιατί ο κόσμος δεν αγόραζε ακίνητα, αγόραζε οικόπεδα.
»Όταν, λοιπόν, αγόραζε ένα οικόπεδο, είτε βαθμιαία έχτιζε ένα σπίτι είτε υπήρχε το ζήτημα της αντιπαροχής. Με αυτόν τον τρόπο έδινε τα οικόπεδα σε κατασκευαστικές εταιρείες χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει κάτι. Από τα οκτώ-δέκα διαμερίσματα που θα έχτιζαν οι εταιρείες, θα έπαιρνε και ο ιδιοκτήτης του οικοπέδου ένα ή δύο. Είναι κάτι που επίσης κράτησε την ελληνική κοινωνία σε συνοχή τα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης που πέρασαν. Το να έχει ο Έλληνας το δικό του σπίτι τουλάχιστον τού έδινε μία ασφάλεια και μία δυνατότητα να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτήν τη δεκαετία με έναν διαφορετικό τρόπο», λέει ο κ. Κτενιάδης.
Ο Βαγγέλης Κτενιάδης, Διευθύνων Σύμβουλος της V² Development. (Ανδρέας Σταυρινίδης/Taste of Life)
Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ακινήτων στην ελληνική αγορά ανήκει σε ιδιώτες αποτελεί «το μυστικό του ελληνικού real estate». Οι περιοχές στην Ελλάδα στις οποίες, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, η εταιρεία έχει διαθέσει οικόπεδα εκτείνονται από το Περιστέρι έως το Ίλιον, το Λουτράκι (3.500-4.000 οικόπεδα), την Εύβοια, την Ερέτρια, την Αθήνα, την Κερατέα, το Λαύριο, το Πόρτο Ράφτη, τα Μέγαρα, την Κινέτα, το Ηράκλειο Κρήτης κ.ά.
Εμπνευσμένος κυρίως από τον πατέρα του, συμμετείχε μαζί του σε διάφορα πρότζεκτ ακινήτων από πολύ νεαρή ηλικία. Σπούδασε οικονομικά και real estate και μετονόμασε την εταιρεία σε V², λόγω του κοινού τους ονόματος.
Η φυσική πορεία των πραγμάτων
«Ό,τι πάει επάνω, θα πέσει κάποια στιγμή κάτω. Το θέμα είναι πόσο μεγάλος είναι αυτός ο κύκλος. Πρέπει απλά να αγοράζεις στις έξι η ώρα και να πουλάς στις δώδεκα [έξι το χαμηλότερο και δώδεκα το υψηλότερο σημείο του κύκλου]. Ο κάθε επιχειρηματίας έχει τη δική του αντίληψη για αυτό. Όταν τα πράγματα πάνε καλά στο real estate, ναι, μπορεί να υπάρξουν κάποια σημαντικά οικονομικά οφέλη αλλά όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, μαζί με τον τουρισμό, είναι τα πρώτα τμήματα της οικονομίας που χτυπιούνται — και χτυπιούνται άσχημα», επισημαίνει ο κ. Κτενιάδης.
Ήταν η ώρα έξι — όπως λέει χαρακτηριστικά — όταν η οικονομική κρίση άρχισε να δείχνει τα πρώτα της σημάδια στον χώρο του real estate, ήδη από το 2008.
Από τότε και για τα επόμενα τρία έως τέσσερα χρόνια, η εταιρεία του παρέδιδε ένα ακίνητο κάθε οκτώ μήνες, γεγονός που δημιούργησε σοβαρές δυσκολίες ακόμη και στην κάλυψη των βασικών λειτουργικών εξόδων.
«Προσαρμόσου και κάνε το καλύτερο που μπορείς, με αξιοπρέπεια, για να επιβιώσεις στις δύσκολες στιγμές και να απολαύσεις ό,τι έχεις όταν τα πράγματα πηγαίνουν καλά. Αυτό θα συμβαίνει πάντα».
(Ανδρέας Σταυρινίδης/Taste of Life)
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν τον Μάιο του 2013, όταν ο ίδιος συνέβαλε στην ίδρυση του ελληνικού προγράμματος μόνιμης άδειας παραμονής. Μέσω του προγράμματος, ένας κάτοικος του εξωτερικού μπορούσε να αποκτήσει άδεια παραμονής (και, μετέπειτα, την ελληνική υπηκοότητα) αγοράζοντας ανακαινισμένες κατοικίες σε διάφορες περιοχές της Αθήνας — ακόμα και στο κέντρο.
«Έσωσε το ελληνικό real estate στα δύσκολα εκείνα χρόνια», σημειώνει.
Η μεγάλη αυτή δυσκολία στην ευρύτερη ελληνική οικονομία έγινε αντί για καθοριστικό εμπόδιο μία ευκαιρία για ένα διαφορετικό άνοιγμα στην αγορά και μάλιστα με πρωτοφανή επιτυχία. «Το 2018, για πρώτη φορά πρόγραμμα άλλης χώρα ξεπέρασε σε αριθμό επιτυχημένων αιτήσεων το αμερικανικό EB-5. Το 2019, είχαμε μία ακόμα μεγαλύτερη αύξηση, άνω του 22%, οπότε για μία ακόμη χρονιά το ελληνικό πρόγραμμα είναι το Νο1 πρόγραμμα στον πλανήτη.»
Σύμφωνα με τον κ. Κτενιάδη, όσον αφορά το real estate, η Ελλάδα αποτελεί παγκόσμιο προορισμό, με το μεγαλύτερο ποσοστό επενδυτών να είναι Κινέζοι, σε ποσοστό 70-75%. Οι επόμενοι πελάτες, πλειοψηφικά, προέρχονται από την Τουρκία και έπειτα από τη Ρωσία.
Οι καλύτερες περιοχές της Ελλάδας για επένδυση σε κατοικία, είναι οι περιοχές στα νοτιοανατολικά προάστια της Αθήνας, από το Παλαιό Φάληρο μέχρι τη Βουλιαγμένη. «Έχεις την αίσθηση ότι, ενώ είσαι μέσα στον αστικό ιστό μίας πόλης πέντε εκατομμυρίων κατοίκων, ότι είσαι σε νησί — [είσαι] κοντά στη θάλασσα και μπορείς να πας για μπάνιο. Το μοναδικό μέρος που μπορεί να συγκριθεί με αυτό είναι η νότια Γαλλία.»
Εξωστρεφής προσέγγιση
Η V² έχει επεκτείνει τα γραφεία της στο εξωτερικό σε μέρη όπως η Σαγκάη, το Πεκίνο, η Γκουανγκτζού και το Ναϊρόμπι. Έχει μία αποκλειστική συνεργασία με χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας.
«Γενικότερα, στόχος της εταιρείας είναι να έχει μία όσο περισσότερο εξωστρεφή προσέγγιση γίνεται και να δίνει σε όλον τον πλανήτη τη δυνατότητα της προώθησης του ελληνικού προγράμματος της άδειας μόνιμης παραμονής και γενικότερα την πώληση ακινήτων στην Ελλάδα, γιατί η χώρα μας είναι πανέμορφη, είναι πολύ ιδιαίτερη. Η χώρα μας ψηφίζεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια από το Condé Nast Traveler ως η Νο1 χώρα στον πλανήτη για να ζεις.»
Η V² Development τιμήθηκε με το επίσημο βραβείο «Συνεισφορά στην Ελληνική Οικονομία» (Contribution to the Greek Economy Award) την 1η Νοεμβρίου 2021, από το Εμπορικό Επιμελητήριο Αθηνών (Athens Chamber of Tradesmen), κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης «Βραβεία Βιώσιμης-Καινοτόμου & Υπεύθυνης Επιχειρηματικότητας» στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ανήκει στα υψηλότερης αναγνώρισης επιχειρηματικά βραβεία στην Ελλάδα, επιβραβεύοντας εταιρείες που συνεισφέρουν ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Το βραβείο απονεμήθηκε παρουσίᾳ εξεχόντων μελών της ελληνικής πολιτείας, μεταξύ των οποίων ο τέως υπουργός Ανάπτυξης, Άδωνις Γεωργιάδης, και η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Η εκδήλωση επιβράβευσε εταιρείες που διακρίθηκαν για βιώσιμη, καινοτόμο και υπεύθυνη επιχειρηματικότητα, ενισχύοντας την εικόνα της V² Development ως πρότυπο επιχειρηματικής αριστείας.
Μέχρι σήμερα, η V² έχει επεκτείνει σημαντικά το χαρτοφυλάκιό της, ολοκληρώνοντας έργα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη, ενώ ταυτόχρονα υλοποιεί νέα επενδυτικά σχέδια σε αγορές της Ευρώπης και της Ασίας. Η εταιρεία έχει υιοθετήσει πλήρως τεχνολογίες smart building με έμφαση στην αειφορία και την περιβαλλοντική υπευθυνότητα. Παράλληλα, το ελληνικό πρόγραμμα παροχής μόνιμης άδειας παραμονής παραμένει κεντρικός πυλώνας της στρατηγικής της, προσελκύοντας επενδυτές από όλον τον κόσμο και συμβάλλοντας ενεργά στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
H Eυρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει ενήμερη για το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης περί τρίμηνης αναστολής εξέτασης των αιτημάτων ασύλου για προερχόμενους από τη Βόρεια Αφρική, τονίζοντας ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια «εξαιρετική κατάσταση».
«Γνωρίζουμε τα σχέδια που ανακοίνωσε η ελληνική κυβέρνηση. Πρόκειται για μια εξαιρετική κατάσταση», δήλωσε ο εκπρόσωπος της Επιτροπής, αρμόδιος για θέματα μετανάστευσης, Μάρκους Λάμερτ, κατά τη σημερινή ενημέρωση της Επιτροπής. Ο ίδιος υπενθύμισε ότι στα πρόσφατα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, επισημαίνεται η «ανησυχητική κατάσταση στη Λιβύη» και «οι πιθανές συνέπειές της, τόσο όσον αφορά την ευρωπαϊκή ασφάλεια όσο και τις μεταναστευτικές ροές».
«Οποιαδήποτε μέτρα ληφθούν από την Ελλάδα πρέπει να γίνουν κατανοητά σε αυτό το πλαίσιο», συνέχισε ο Μ. Λαμέρτ, προσθέτοντας ότι η Επιτροπή βρίσκεται σε στενή επαφή με τις ελληνικές αρχές για να λάβει τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με αυτά τα μέτρα και την εφαρμογή τους στην πράξη.
Διαβεβαίωσε, επίσης, ότι η Επιτροπή συνεχίζει να υποστηρίζει την Ελλάδα επιχειρησιακά και οικονομικά και με την υποστήριξη των αρμόδιων ευρωπαϊκών οργανισμών και ότι είναι έτοιμη να εντείνει την υποστήριξη αυτή. Παράλληλα, τόνισε ότι η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με την Ελλάδα «όσον αφορά την εντατικοποίηση του έργου με τις χώρες εταίρους».
Την πρόθεσή της να εστιάσει στη προστασία της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, των ισχυρών και συνεπών συμμάχων που έχουν οι ΗΠΑ στην κρίσιμη γεωπολιτική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, υπογράμμισε η Κίμπερλυ Γκιλφόιλ κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας για την επικύρωση του διορισμού της στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας.
«Η κύρια εστίαση πρέπει να είναι στο τι πρόκειται να κάνουμε σε αυτή την περιοχή που είναι τόσο επιτακτική για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ και στο πώς θα προστατεύουμε επίσης τους ισχυρούς συμμάχους που έχουμε στην Κύπρο, το Ισραήλ και την Ελλάδα. Και θα διασφαλίσω ότι αυτός θα είναι ο στόχος της αποστολής μου, εστιάζοντας ακριβώς σε αυτό.»
Η Κίμπερλυ Γκιλφόιλ αναφέρθηκε επίσης στο κρίσιμο θέμα της ενδεχόμενης επανένταξης της Τουρκίας στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35, λέγοντας ότι η γειτονική χώρα έχει αποκλειστεί λόγω των δικών της επιλογών.
«Όπως αναφέρατε προηγουμένως, η Τουρκία αποκλείεται από την απόκτηση των F-35 βάσει του αμερικανικού νόμου που προωθήσατε. Οι χώρες και οι άνθρωποι στη ζωή κάνουν επιλογές. Και η Τουρκία επέλεξε να συνεργαστεί με τους Ρώσους για το σύστημα S-400», τόνισε απευθυνόμενη στον πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων γερουσιαστή Τζιμ Ρις.
Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας, η κα Γκιλφόιλ προχώρησε σε μια ξεκάθαρη αντιπαραβολή μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, παρουσιάζοντας τη χώρα μας ως έναν ισχυρό, σταθερό και συνεπή σύμμαχο, που ανταποκρίνεται πάντα στις προκλήσεις και ξεπερνάει τις προσδοκίες.
«Νομίζω ότι είναι επιτακτική ανάγκη να επικεντρωθούμε και να επισημάνουμε την αντιπαραβολή μεταξύ ενός ισχυρού και σταθερού συμμάχου, που ανταποκρίνεται στα καλέσματα και ξεπερνά τις προσδοκίες, όπως η Ελλάδα, και κάποιου που, ναι, είναι στο ΝΑΤΟ, αλλά πρέπει επίσης να ακολουθήσει και να είναι το ίδιο ισχυρός και στρατηγικός σύμμαχος. Αυτό δεν το έχουμε αυτή τη στιγμή», επεσήμανε η κα Γκιλφόιλ.
Στο σημείο αυτό διευκρίνισε ότι εκφράζει προσωπικές απόψεις ως πολίτης και ότι ανυπομονεί να εμβαθύνει περισσότερο στα συγκεκριμένα ζητήματα, ακολουθώντας τις οδηγίες του προέδρου των ΗΠΑ και συνεργαζόμενη με τον Αμερικανό πρέσβη στην Άγκυρα Τομ Μπάρακ.
«Απολαμβάνω μια πολύ στενή σχέση με τον πρέσβη Τομ Μπάρακ στην Τουρκία. Τον γνωρίζω εδώ και πολύ καιρό. Και έχω μια στενή σχέση με τον πρέσβη Τσούνη. Νομίζω ότι αυτό θα είναι καθοριστικό για να βεβαιώσουμε ότι θα είμαστε έτοιμοι και ότι θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τις προσδοκίες από την πρώτη κιόλας μέρα.»
Ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Κωστής Χατζηδάκης, σε συνέντευξη που παραχώρησε στην ΕΡΤ, δήλωσε ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να εφαρμόζει πολιτικές μετανάστευσης στη βάση των ευρωπαϊκών και διεθνών κανόνων, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι η χώρα δεν πρόκειται να χαλαρώσει τα μέτρα ελέγχου, ειδικά εν μέσω της τουριστικής περιόδου.
Αναφερόμενος στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, ο κος Χατζηδάκης σημείωσε ότι η δράση της κυβέρνησης θα κινηθεί σε τρεις άξονες: επαφές με τις δύο υφιστάμενες διοικήσεις της Λιβύης, επιχειρησιακή διαχείριση στη θαλάσσια περιοχή και ενίσχυση των διαδικασιών ελέγχου στο ελληνικό έδαφος.
Η Λιβύη αποτελεί σημαντική πύλη διέλευσης μεταναστών προς την Ευρώπη, ειδικά μετά την αποσταθεροποίηση της χώρας το 2011, όταν κατέρρευσε το καθεστώς Καντάφι. Έκτοτε, η χώρα παραμένει διχασμένη με δύο ανταγωνιστικές διοικήσεις – στην Τρίπολη και στη Βεγγάζη – γεγονός που έχει καταστήσει δύσκολη την ανάπτυξη ενιαίας μεταναστευτικής πολιτικής και τη συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς. Στο παρελθόν, η Ελλάδα έχει υποστηρίξει τις ευρωπαϊκές προσπάθειες για σταθεροποίηση της περιοχής, ενώ έχουν υπάρξει επαφές με αμφότερα τα λιβυκά στρατόπεδα για ζητήματα ασφάλειας και μετανάστευσης.
Σχολιάζοντας την πρόσφατη απόφαση της λιβυκής κυβέρνησης που εδρεύει στη Βεγγάζη να κηρύξει ανεπιθύμητα τα μέλη της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας για το μεταναστευτικό – υπό τον Επίτροπο Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων – ο κος Χατζηδάκης ανέφερε ότι η κατάσταση χαρακτηρίζεται από διοικητική ασάφεια, δεδομένου ότι δύο διαφορετικές αρχές διεκδικούν τον έλεγχο της χώρας. Υπογράμμισε πως η Λιβύη δεν μπορεί να αγνοήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και πως η όποια οικονομική στήριξη προς τη χώρα περνά και από την Αθήνα.
Σε ερώτηση για το θέμα του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης δήλωσε ότι έχουν ήδη ξεκινήσει διαδικασίες για διασταυρώσεις στοιχείων από την Οικονομική Αστυνομία και την ΑΑΔΕ, με στόχο την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών αγροτικών επιδοτήσεων. Προτεραιότητα δίνεται σε περιπτώσεις υψηλών ποσών.
Το θέμα έχει λάβει διαστάσεις τους τελευταίους μήνες, όταν ήρθαν στη δημοσιότητα περιπτώσεις καταβολής ενισχύσεων σε δικαιούχους που δεν πληρούσαν τα απαραίτητα κριτήρια ή σε εκτάσεις που δεν ήταν επιλέξιμες. Η νέα διοίκηση του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων έχει κληθεί να επιβλέψει την εκκαθάριση των περιπτώσεων αυτών, με σκοπό την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του μηχανισμού διανομής κοινοτικών πόρων στον αγροτικό τομέα. Η κυβέρνηση, όπως δήλωσε, επιδιώκει συνέχεια των μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών, με βάση όσα έχουν επιτευχθεί σε τομείς όπως η ψηφιακή διακυβέρνηση, η αναδιάρθρωση της ΔΕΗ και η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.
Αναφορικά με ενδεχόμενες πρόωρες εκλογές, ο κος Χατζηδάκης ξεκαθάρισε ότι η κυβέρνηση προτίθεται να εξαντλήσει την τετραετή θητεία της έως το 2027, επισημαίνοντας την ύπαρξη σταθερής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και την ανάγκη αξιοποίησης του πολιτικού χρόνου για την προώθηση μεταρρυθμίσεων στους τομείς της οικονομίας, της εκπαίδευσης, της υγείας και της εξωτερικής πολιτικής.
Αναφερόμενος στη συμπλήρωση δέκα ετών από το δημοψήφισμα του 2015, ο αντιπρόεδρος σημείωσε ότι το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας ψήφισε υπέρ της συμφωνίας εκείνης της περιόδου χωρίς ανταλλάγματα, αναγνωρίζοντας ότι η εναλλακτική επιλογή θα μπορούσε να οδηγήσει σε έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη. Τόνισε επίσης τη σημασία της υπευθυνότητας που, κατά δήλωσή του, επέδειξε η τότε ηγεσία.
Σε ό,τι αφορά την οικονομία, ο κος Χατζηδάκης υποστήριξε ότι βασικοί πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, όπως ο τουρισμός, η ναυτιλία και η αγορά ακινήτων, παραμένουν σημαντικοί. Παράλληλα, ανέδειξε την αναπτυξιακή προοπτική κλάδων όπως τα logistics, η φαρμακοβιομηχανία και η καινοτομία, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στη θεσμική υποστήριξη του οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων και στη διαθεσιμότητα κεφαλαίων μέσω κρατικών και ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, επανέλαβε ότι θα συνεχιστεί σε σταθερό και ισορροπημένο πλαίσιο, με στόχο τον συνδυασμό δημοσιονομικής πειθαρχίας και κοινωνικής στήριξης.
O «Πολύγραφος ή Το καλοκαίρι των ηρώων» είναι ένα νεανικό διήγημα που διαδραματίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980 σε ένα ελληνικό νησί. Η συγγραφέας, Μαρία Σκαμάγκα, δεν μας αποκαλύπτει σε ποιο – δεν χρειάζεται. Το νησί που περιγράφει έχει το άρωμα, τις γεύσεις και τα τζιτζίκια όλων των ελληνικών νησιών. Αφηγητής είναι ο δεκάχρονος Παντελής, ο οποίος μαζί με τον καινούριο φίλο και γείτονά του Λεωνίδα θα ζήσουν μία πραγματική περιπέτεια, γεμάτη ηρωισμό – όπως περίπου ποθούν…
Περίπου, αλλά όχι ακριβώς. Γιατί αυτά που ανακαλύπτουν, δεν είναι αυτά που ονειρεύονταν. Δεν είναι ανεξιχνίαστα μυστήρια και λαμπερές πράξεις, αλλά οι σκιές της Ιστορίας: της οικογενειακής τους ιστορίας, της ιστορίας του νησιού και της Ιστορίας της χώρας. Χωρίς να γίνεται ιστορικό ή διδακτικό, ο «Πολύγραφος», μέσα από τις ανακαλύψεις των παιδιών ανασύρει από το παρελθόν και διαπλέκει αυτά τα τρία, μαζί με όλα τα πρόσωπα.
Με αυτόν τον τρόπο, τα δύο αγόρια θα γνωρίσουν τον αληθινό ηρωισμό. Αυτόν που πηγάζει από την αναγκαιότητα, αυτόν που χρειαζόμαστε για να υπερασπιστούμε τις πεποιθήσεις και τις αρχές μας και για να βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας, παρά τον πόνο και τις αντιξοότητες. Και τα παιδιά μαθαίνουν ότι μόνο αντιμετωπίζοντας γενναία τις δυσκολίες, ψυχικές ή σωματικές, γεννιέται η δύναμή μας και μεγαλώνει το ανάστημά μας.
Η αφήγηση μάς αποκαλύπτει ότι ήρωες δεν είναι μόνο αυτοί που κάνουν εντυπωσιακές πράξεις. Ο ηρωισμός είναι και μία υπόθεση της καθημερινότητας, όπως αποδεικνύουν η γιαγιά του Παντελή και άλλα πρόσωπα της ιστορίας. Η καρτερία, η υπέρβαση, η αλληλεγγύη, το σθένος είναι μερικά μόνο από τα συστατικά του.
Διερευνώντας το θέμα του ηρωισμού, η Μαρία Σκαμάγκα το υφαίνει μαζί με τον παιδικό ιδεαλισμό και τη φαντασία, με τη μυστική ισχύ της κοινότητας και της οικογένειας, με τη σοφία που φέρνει η ηλικία, με τη νοσταλγία που χρωματίζει τη μνήμη, εξωραΐζοντας και γλυκαίνοντας το παρελθόν. Φόντο η γνώριμη στους περισσότερους αναγνώστες εικόνα του ελληνικού νησιώτικου καλοκαιριού, η ατμόσφαιρα του οποίου είναι δοσμένη με γλαφυρότητα αλλά και οικονομία – δύο σημαντικά προτερήματα του βιβλίου.
Άλλο ένα είναι η αθωότητα που διαπνέει την ιστορία, η οποία διατηρείται παρά τη γειτνίασή της με το σκληρό θέμα των διωγμών και των εξορίστων, χάρη στην προσοχή και την τρυφερή φροντίδα της Μαρίας Σκαμάγκα. Οι πολλές αρετές του βιβλίου αναγνωρίστηκαν με μία βράβευση και πολλαπλές υποψηφιότητες.
Η συγγραφέας, που έχει και η ίδια έναν γιο στην εφηβεία τώρα, μοιράζεται με την Epoch Times μερικές από τις σκέψεις της για τον ηρωισμό, τη νοσταλγία και ορισμένα ακόμα θέματα του «Πολύγραφου».
Μαρία Σκαμάγκα (Ευγενική παραχώρηση της ίδιας)
Θα ήθελες να μιλήσεις για τη σκέψη που σε ώθησε να κινηθείς γύρω από το θέμα του ηρωισμού, αλλά και για την έννοια του ηρωισμού γενικότερα, όπως την αντιλαμβάνεσαι εσύ; Πόσο ανάγκη έχουμε τους ήρωες, ατομικά και ως κοινωνία;
Η αρχική σκέψη πίσω από την ιστορία ήταν να μιλήσω στον γιο μου για το νησί του. Ύστερα, να το κάνω μέσα από ένα σχήμα ελκυστικό για εκείνον – μια ιστορία που να τον αφορά, που να μπορεί μέσα της να αναγνωρίσει κάτι από τον εαυτό του. Τον είχα παρακολουθήσει αρκετά χρόνια να πλάθει ιστορίες στο παιχνίδι του με άλλα παιδιά και πάντα υπήρχε αυτό το στοιχείο, το ηρωικό. Κάποιος δυνατός και γενναίος, κάποιος γεμάτος αυταπάρνηση, που προσπαθεί για το καλό. Και το αντίθετό του φυσικά. Οπότε, τον ακολούθησα. Δεν ήταν δική μου πρόθεση η παρουσία των ηρώων, είναι κάτι που τα παιδιά «παίζουν» σαν από ένστικτο – τους καλούς και τους κακούς. Η ερώτησή σου, ωστόσο, με έκανε να συνειδητοποιήσω το εξής: τρία βιβλία έχω γράψει μέχρι σήμερα και οι ήρωες υπάρχουν στον τίτλο των δύο από αυτά… Άρα, σκέφτομαι τώρα, μάλλον με απασχολεί το θέμα του ηρωισμού. Στο πρώτο μου βιβλίο, μια συλλογή διηγημάτων που δεν κυκλοφορεί πια, οι ιστορίες μου ήταν «χωρίς ήρωες». Δηλαδή χωρίς εκείνους τους ανθρώπους τους «μεγαλύτερους από τη ζωή», με τα μεγάλα και φωτεινά πεπρωμένα. Οι ήρωες του Πολύγραφου είναι κάπως αλλιώτικοι. Και ναι, νομίζω είναι αυτοί που είμαστε αναγκαστικά όλοι μας, εφόσον παλεύουμε τη ζωή ό,τι και αν ρίξει στο διάβα μας, και είναι και κείνοι που χρειαζόμαστε όλοι μας και τώρα και πάντα. Οι αλληλέγγυοι. Εκείνοι που περιπολούν τα νερά της Μεσογείου για να περισυλλέξουν τους απέλπιδες των καιρών μας που πνίγονται καραβιές καραβιές, εκείνοι που μπαίνουν σε σκάφη για να σπάσουν αποκλεισμούς όπως αυτός της Γάζας αψηφώντας τα ντρόουν των ισχυρών. Αυτοί είναι οι ήρωες, αυτοί ήταν πάντα, όσοι αψηφούν τη δυσκολία και τον φόβο για να σταθούν έμπρακτα στο πλευρό των αδυνάτων. Ναι, τους έχουμε ανάγκη, ίσως σήμερα περισσότερο από ποτέ.
Αναζητώντας μυστήρια, τα αγόρια ανακαλύπτουν ένα μυστήριο που συνδέεται με την ιστορία της οικογένειάς τους, αλλά και με την Ιστορία της χώρας. Και οι δύο – η οικογενειακή και της πατρίδας – διαπερνούν και συνδέουν τις γενιές. Πώς βλέπεις τη σχέση μεταξύ παρελθόντος-παρόντος-μέλλοντος, και πόσο απαραίτητη πιστεύεις ότι είναι η σύντηξη των τριών;
Ιδιοσυγκρασιακά, έχω το βλέμμα στραμμένο στο παρελθόν. Η Ιστορία με συναρπάζει, γιατί με συναρπάζει η ιδέα του χρόνου που περνάει και της απώλειας που το πέρασμα αυτό συνεπάγεται. Δεν είναι μια αισιόδοξη σκοπιά, είναι δύσκολη και βασανιστική. Όμως τι είναι η Ιστορία αν όχι, μεταξύ άλλων, και μια προσπάθεια να κρατήσεις ζωντανό, να περισώσεις από τη λήθη, αυτό που έχει οριστικά χαθεί; Η μνήμη, την οποία η Ιστορία διαχειρίζεται, η ατομική και η συλλογική – οντότητες δυναμικές, πρωτεϊκές και οι δύο – είναι στο μυαλό μου η πατρίδα μας, το έδαφος όπου ριζώνουμε εμείς και τα βιώματά μας, το χώμα που μας τρέφει και μας κάνει αυτό που είμαστε. Πώς θα κατανοήσουμε ποιοι είμαστε για να είμαστε καλά στο τώρα και να εξελιχθούμε στο αύριο, αν δε χαρτογραφήσουμε αυτή την περιοχή της μνήμης, αν δεν αναλύσουμε τη σύσταση αυτού του εδάφους; Και στο προσωπικό και στο συλλογικό επίπεδο.
Στο διήγημα είναι διάχυτη η νοσταλγία. Μού θύμισε κάτι που είχα διαβάσει για τον «Τομ Σώγερ» του Μαρκ Τουέιν, ότι δηλαδή περισσότερο από βιβλίο για παιδιά, είναι ένα βιβλίο για μεγάλους που θέλουν να αναπολήσουν τον καιρό που ήταν οι ίδιοι παιδιά. Ισχύει αυτό για τον «Πολύγραφο»; Ποια είναι η θέση που έχει η νοσταλγία στη ζωή σου;
Τι όμορφη παρατήρηση! Ναι, νομίζω πως ο «Πολύγραφος» είναι ακριβώς αυτό. Και προέκυψε προγραμματικά – η νοσταλγία δηλαδή ήταν μια βασική κινητήρια δύναμη πίσω από την αφήγηση. Όπως σου είπα και στην αρχή, θέλησα να γράψω μια ιστορία που θα μιλούσε στον γιο μου για το νησί του. Στο νησί αυτό, που εγώ υιοθέτησα ως τόπο μου στο τέλος των εφηβικών μου χρόνων, ο μπαμπάς του και οι φίλοι μας από εκεί είχαν ζήσει αυτά τα καλοκαίρια, σ’ αυτά τα τοπία, με αυτούς τους ανθρώπους γύρω τους. Κι εγώ, που αγάπησα αυτόν τον τόπο, εγώ που κουβαλώ χρόνια στην καρδιά μου δικές μου εικόνες από αυτόν, έχω ζηλέψει πολύ για κείνα τα παιδικά καλοκαίρια που ’χουν φτάσει σε μένα ως διηγήσεις, τα έχω νοσταλγήσει πολύ κι ας μην ήταν ολότελα δικά μου. Στον «Πολύγραφο» αυτά τα δύο πλέκονται, η μνήμη εκείνων των παιδιών και οι μνήμες οι δικές μου. Η νοσταλγία χτυπάει κόκκινο!
Όντας μητέρα ενός εφήβου, ποιος είναι, κατά τη γνώμη σου, ο ρόλος της περιπέτειας και του κινδύνου στη διαμόρφωση τους; Διαχρονικά, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, φαίνεται να είναι κάτι που επιζητούν, άλλοι με περισσότερο και άλλοι με λίγο λιγότερο πάθος – ειδικά τα αγόρια… Είναι μια αληθινή περιπέτεια ικανή να τα αποτραβήξει από τον ψηφιακό κόσμο, όπου έχει μεταφερθεί η ζωή τους σήμερα;
Δεν ξέρω. Δεν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να απαντήσω την ερώτησή σου. Φαντάζομαι πως ναι, αν δώσουν την ευκαιρία στον πραγματικό κόσμο να εισχωρήσει στη ζωή τους, αν του αφήσουν μια χαραμάδα να τους δείξει πόσα θαυμαστά κρύβει… Ίσως πια να συμβαίνει αυτό λίγο αργότερα απ’ ό,τι παλιότερα. Εκεί, στην καρδιά της εφηβείας, που αναγκαστικά στρέφεσαι προς τους άλλους, τους συνομηλίκους σου. Που θες να βγεις έξω, να υπάρξεις μόνος – μακριά από την οικογένεια, εννοώ – να αναμετρηθείς με τον κόσμο. Πιστεύω – αν και θα το πω με δυσκολία, γιατί με φοβίζει – ότι είναι σημαντική και η περιπέτεια και ο κίνδυνος. Ή, μάλλον, ας το πω αλλιώς: η σκανταλιά, η έξοδος από αυτό που λέμε σήμερα «ζώνη άνεσης». Ήμουν πολύ μετρημένο και φοβισμένο παιδί, πολύ σωστό και υπεύθυνο – οι γονείς μου κοιμούνταν ήσυχοι. Σήμερα ζηλεύω τις ιστορίες των φίλων μου, τις σκανταλιές τους, τα παραστρατήματα, τις περιπέτειες – που είχαν, βέβαια, αίσιο τέλος. Ας το πούμε κι αυτό, γιατί αυτό είναι το αγκάθι.
Διαπραγματεύεσαι και το θέμα της φιλίας: στην ιστορία σου, η φιλία των δύο αγοριών αναπτύσσεται από απλή παρέα σε κάτι πιο βαθύ μέσα από την αλληλοβοήθεια, την προσφορά, την εκτίμηση, τον θαυμασμό και, φυσικά, τη θυσία.
Ναι, είναι αυτές οι πρώτες φιλίες, εκεί κοντά στο τέλος του Δημοτικού, που είναι λίγο σαν έρωτας.
Στην περιπέτεια των παιδιών μπαίνουν και οι μεγάλοι κάποια στιγμή, παίζοντας μάλιστα καθοριστικό ρόλο. Είναι ευχάριστο που δεν τους έδωσες έναν απόμακρο ρόλο ούτε τους παρουσιάζεις σαν καρικατούρες ή εχθρούς των παιδιών, αλλά τους εμφανίζεις σαν αυτό που θα έπρεπε να είναι οι μεγάλοι για τους νέους: βοηθητικοί, υποστηρικτικοί πρακτικά και με τις γνώσεις τους, καθοδηγητικοί ακόμα, αλλά με σεβασμό και κατανόηση για τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών. Με αυτόν τον τρόπο, υπάρχει πραγματικά σχέση μεταξύ τους, σχέση γόνιμη για όλους. Αυτό κατά πόσο το βλέπεις να συμβαίνει γύρω μας σήμερα; Κατά πόσο υπάρχει ακόμα ή λείπει από την κοινωνία μας;
Οι ενήλικες του «Πολύγραφου», ιδίως οι μεγαλύτεροι, είναι άνθρωποι σοφοί, αλλά δεν είναι σπουδαγμένοι. Έχω την αίσθηση ότι εκείνες οι γενιές, οι παππούδες μας, είχαν πολύ συχνότερα καλύτερη αντίληψη του ρόλου τους απ’ ό,τι εμείς σήμερα. Στέκονταν στο ύψος τους απέναντι στα παιδιά. Εμείς σήμερα – κυρίως, η δική μου η γενιά, αυτή βλέπω να βουλοπλέει, που έλεγε και η γιαγιά μου – είμαστε σπουδαγμένοι σε μεγάλα ποσοστά, αλλά δεν είμαστε σοφοί. Οι αξίες μας είναι τις περισσότερες φορές στη θέση τους, η αγάπη μας ακέραιη, η δέσμευσή μας απέναντι στα παιδιά που μεγαλώνουμε αναμφισβήτητη, αλλά κάπου μπερδεύεται το πράγμα. Κάπου υπάρχει λάθος, που λέει και το τραγούδι. Αλλά πού – δεν είναι εύκολο να το εντοπίσεις. Είναι, ενδεχομένως, ένας συνδυασμός πραγμάτων. Είμαστε σαφώς γνώστες πολλών θεωριών, ελάχιστα βιωμένων ωστόσο, είμαστε δέσμιοι σε μεγάλες πλειοψηφίες ενός βιοπορισμού με εξοντωτικά ωράρια – άρα κατατρυχόμαστε συνεχώς από ένα αίσθημα ενοχής και ανεπάρκειας, και αντί να καθοδηγούμε ενδίδουμε… είναι καθένα από αυτά και όλα αυτά μαζί. Όχι, σοφοί δεν είμαστε όπως ο θείος Σαράντος και η γιαγιά του Παντελή. Είναι λίγοι αυτοί που βλέπω γύρω μου που είναι παραστάτες της νιότης και οδηγοί ζωής συνάμα. Και δε βγάζω την ουρά μου απ’ έξω. Το καλό με τη λογοτεχνία είναι ότι πλάθεις τον κόσμο, το σύμπαν της κάθε ιστορίας, αλλά και τον εαυτό σου – αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι σε κάθε ιστορία υπάρχουν στοιχεία του ανθρώπου που την επινόησε – ακριβώς όπως τα θέλεις. Θα ήθελα πολύ λοιπόν να ήμουν σαν τη Μορφούλα, που αντί να μαλώσει, κατανοεί, που ανασύρει το παιδί μέσα της και στέκει δίπλα στο πληγωμένο εγγόνι της με ανακουφιστική επιείκια.
Με αφορμή το παραπάνω, ας σταθούμε και στα συναισθήματα τα οποία μεταφέρει ο «Πολύγραφος» – πολλά και διάφορα, είναι αλήθεια, και σε πολλά επίπεδα. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι θετικά, ακόμα και όταν κρύβεται πόνος από πίσω ή άσχημες ιστορίες, τις οποίες δεν αφήνεις να ‘μολύνουν’ το βιβλίο – θέλω να πω, δεν προβάλλεις το άσχημο, δεν στέκεσαι σε αυτό, αλλά προσφέρεις αμέσως το αντίδοτο, ώστε να υπερβούμε. Αυτό είναι στάση ζωής.
Ο πόνος στον «Πολύγραφο» και η ασχήμια είναι πράγματα παλιά και χωνεμένα. Είναι αυτά που έχουν κάνει τους ανθρώπους καρτερικούς, επιεικείς, ανθρώπινους. Σοφούς, που λέγαμε και πριν. Δεν είναι δική μου στάση ζωής, γιατί εγώ όπως σου είπα και πριν ανήκω σε αυτούς που δεν είναι σοφοί, αλλά τη θαυμάζω και θα ήθελα να την κατακτήσω κάποια στιγμή.
Το βιβλίο δεν πέρασε απαρατήρητο. Bρέθηκε στη βραχεία λίστα τριών φορέων για καλύτερο νεανικό βιβλίο, μεταξύ αυτών της IBBY Greece. Κέρδισε επίσης το βραβείο Βιβλίου για Παιδιά του ηλεκτρονικού περιοδικού λόγου και τέχνης «Χάρτης». Το πρώτο σου παιδικό βιβλίο, ο «Σκύλος Κάρλος», ήταν επίσης στη βραχεία λίστα του «Αναγνώστη». Ποιες πιστεύεις ότι είναι οι αρετές του «Πολύγραφου» και ποιες οι αδυναμίες του; Εγώ θα αναφέρω τη θαυμαστή οικονομία του (παρούσα και στο πρώτο παιδικό βιβλίο), χάρη στην οποία καταφέρνεις με λίγα λόγια – σαν τη Μορφούλα – να πεις πολλά.
Την αγαπώ την οικονομία του λόγου, όπως αγαπώ και τον λυρισμό στη γλώσσα. Στον «Πολύγραφο», η προσπάθεια να συνδυαστούν αυτά τα δύο συχνά αλληλοαναιρούμενα στοιχεία ήταν συνειδητή. Η βασική αρετή, ωστόσο, του βιβλίου κατά τη γνώμη μου είναι το συναίσθημα που βρίσκεται στον πυρήνα του – που είναι αληθινό, βιωμένο και δουλεμένο χρόνια. Και που – το βλέπω τώρα, εκ των υστέρων – είναι διάχυτο, χρωματίζει τα πρόσωπα, χρωματίζει τους τόπους, είναι συστατικό κάθε γωνιάς του σκηνικού, κάθε στιγμιότυπου της ιστορίας. Και αυτό το παλιό, ώριμο συναίσθημα είναι δικό μου και βρίσκεται ακέραιο στην καρδιά της ιστορίας μου. Όσο για τις αδυναμίες του, θα πω αυτό που μου είπε μια φίλη πρόσφατα: άντε, καιρός είναι τώρα να γράψεις και ένα βιβλίο. Εννοώντας την έκταση της ιστορίας. Πάλι στην οικονομία γυρίζουμε, δηλαδή. Αλλά στο αντεστραμμένο της είδωλο αυτή τη φορά.
Θα ήθελες να προτείνεις δέκα βιβλία (τυχαίος αριθμός!) για εφήβους για να πάρουν μαζί τους στο νησί, φέτος το καλοκαίρι;
Δέκα;! Όχι. Μπορώ όμως να προτείνω δυο-τρία. Το ένα το διαβάζουμε μαζί με τον γιο μου. Είναι αστείο, είναι συγκινητικό, έχει μυστήριο. Το λένε «Η γιαγιά μου σας χαιρετάει και σας ζητάει συγγνώμη», από τις εκδόσεις Κέδρος. Το άλλο είναι ένα μυθιστόρημα που μετέφρασα πέρυσι για τις εκδόσεις Μεταίχμιο, μια ιστορία ενηλικίωσης βαθιά τρυφερή. Ο τίτλος είναι «Οι Περιπέτειες του Ηρακλή Μπιλ». Και σίγουρα μια Άγκαθα Κρίστι. Ταιριάζει πολύ με το καρπούζι και τα μεσημεριανά δωμάτια με τις κλειστές γρίλιες.
Πού θα πας διακοπές;
Θα πάω στην Εύβοια, στην Κρήτη και στο νησί του «Πολύγραφου».
«Ο πολύγραφος ή Το καλοκαίρι των ηρώων» της Μαρίας Σκαμάγκα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (2024).
* * * * *
Το βιβλίο βρέθηκε φέτος στη Χρυσή Λίστα του ELNIPLEX για το 2025 (βιβλία παραγωγής 2024), στη βραχεία λίστα του IBBY Greece για το βραβείο «Φανή Αποστολίδου» σε συγγραφέα βιβλίου για εφήβους και νέους/ες, καθώς και στη βραχεία λίστα του περιοδικού «Αναγνώστης» για το βραβείο λογοτεχνικού βιβλίου για παιδιά. Κέρδισε το βραβείο βιβλίου για παιδιά 2024 του περιοδικού λόγου και τέχνης «Χάρτης».
* * * * *
Η Μαρία Σκαμάγκα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. Έχει ασχοληθεί επί σειρά ετών με τη λογοτεχνική μετάφραση και τη μετάφραση και επιμέλεια δοκιμίων για την τέχνη και την αρχιτεκτονική. Έχει γράψει μια συλλογή διηγημάτων (Ιστορίες χωρίς Ήρωες, Μίνωας, 2003) και ένα παιδικό παραμύθι (Ο Σκύλος Κάρλος, Μεταίχμιο, 2016). Ζει στην Αθήνα με τον σύντροφό της και τον γιο τους.
