Ένας άγνωστος πίνακας του φημισμένου Δανού ζωγράφου Καρλ Μπλοχ [Carl Bloch, 1834 – 1890] ανακαλύφθηκε στην πρώην βασιλική Έπαυλη του Τατοΐου, συντηρήθηκε στα εργαστήρια της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού στην Αθήνα, ταξίδεψε για μία έκθεση αφιερωμένη στον ζωγράφο στο Κρατικό Μουσείο Τέχνης της Δανίας και θα τοποθετηθεί οριστικά προς έκθεση στην πρώην βασιλική Έπαυλη του Κτήματος Τατοΐου, το 2025.
Στην ημερίδα θα παρουσιαστεί το οδοιπορικό του πίνακα από τη λήθη των αποθηκών του Τατοΐου στα φώτα των εγκαινίων της έκθεσης στην Κοπεγχάγη, με σταθμούς στη συντήρησή του και στις προϋποθέσεις προετοιμασίας και μεταφοράς του. Επίσης, θα παρουσιαστούν τα μέχρι σήμερα γνωστά στοιχεία για τη δημιουργία του πίνακα και τους συμβολισμούς του έργου.
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Κατάγομαι από την Αιτωλοακαρνανία. Τα ακούσματά μου ήταν δημοτικά στεριανά καθώς και Ρεμπέτικα. Έμαθα σαντούρι από τον Αριστείδη Μόσχο και την Αγγελίνα Τκάτσιεβα, επίσης στην Αθήνα. Το σαντούρι για πολλά χρόνια ήταν η μεγάλη μου αγάπη. Έχω παίξει με τους παλαιούς οργανοπαίχτες και τραγουδιστές, όπως τον Γιάννη Βασιλόπουλο, τον Γιώργο Κόρο, τον Χρήστο Ζώτο, το Νίκο Σαραγούδα, την Τασία Βέρρα, τη Σοφία Κολλητήρη… Όπως αγαπώ τα δημοτικά τραγούδια της στεριάς, αγαπάω όλα τα είδη της μουσικής μας παράδοσης, καθώς και το σμυρνέικο ρεμπέτικο είδος.»
Με αυτά τα λόγια συστήνεται η Αρετή Κετιμέ, γνωστή και αγαπημένη μουσικός με μακρά πορεία στο παραδοσιακό τραγούδι, η οποία φιλοξενείται την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου στον κήπο του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης», στην Πλάκα, στο πλαίσιο του κύκλου δράσεων «Μουσικά χωριά στην πόλη – Ζωντανή μουσική κληρονομιά στον αστικό χώρο» (2024-2025).
Μέσα από αυτή τη σειρά των εκδηλώσεων, το Μουσείο στρέφει το ενδιαφέρον του στον πολιτισμό της καθημερινότητας στην πόλη και επιδιώκει να φωτίσει μουσικές κοινότητες που δραστηριοποιούνται στις γειτονιές της και ασχολούνται ποικιλότροπα με την παραδοσιακή μουσική, χορεύοντας, τραγουδώντας, παίζοντας μουσική, γλεντώντας και δημιουργώντας κοινωνικούς δεσμούς. Πρόκειται για κοινότητες, φορείς της ζωντανής μουσικής κληρονομιάς, όπως μουσικοχορευτικοί, τοπικοί και άλλοι σύλλογοι ή μουσικά σχήματα που διακινούν και μεταδίδουν γνώση, μάθηση, μνήμη αλλά κυρίως το αίσθημα της από κοινού δημιουργίας και δράσης.
Παράλληλα, το Μουσείο επιδιώκει να φωτίσει τους τρόπους που οι άνθρωποι σε διάφορες γειτονιές της πόλης αναζητούν μέσα από την παραδοσιακή μουσική το αίσθημα του ανήκειν και της συνέχειας στο χρόνο, δημιουργούν σχέσεις και μοιράζονται κοινές αρχές και αξίες, τις οποίες με την πάροδο των χρόνων ενσωματώνουν στη δική τους ταυτότητα και πραγματικότητα.
Η συμμετοχή της Αρετής Κετιμέ εντάσσεται στον θεματικό κύκλο, που άνοιξε στις 27 Ιουνίου, με τίτλο: «Η άνοιξη της πολυφωνίας στις πόλεις».
Σχετικά με το Μουσείο
Οι γενικότεροι στόχοι του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων – Κέντρου Εθνομουσικολογίας (ΜΕΛΜΟΦΑΚΕ) είναι:
α) Η φύλαξη, συντήρηση, καταγραφή, τεκμηρίωση, έρευνα, μελέτη, δημοσίευση και κυρίως η έκθεση και προβολή στο κοινό των φυλασσόμενων σε αυτό πολιτιστικών αγαθών.
β) Ο εμπλουτισμός των Συλλογών και των Αρχείων του με την αποδοχή δωρεών εκ μέρους φυσικών προσώπων, φορέων ή ιδρυμάτων, με προϊόντα κατασχέσεων, με αγορές από την Ελλάδα και το εξωτερικό και με πολιτιστικά αγαθά από όλη την Επικράτεια, σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες, Κεντρικές και Περιφερειακές της Γ.Δ.Α.Π.Κ. και της Γ.Δ.Α.Μ.Τ.Ε., καθώς και με κάθε άλλο νόμιμο τρόπο.
γ) Η προώθηση της εθνομουσικολογικής έρευνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με έμφαση στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιονατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου.
δ) Η προβολή του Μουσείου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, η διοργάνωση εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, η πραγματοποίηση πάσης φύσεως εκδόσεων, η λειτουργία και ο εμπλουτισμός του οπτικοακουστικού και φωτογραφικού αρχείου και της Βιβλιοθήκης, η αναζήτηση χορηγιών.
ε) Η πρακτική άσκηση φοιτητών/σπουδαστών ΑΕΙ και ΤΕΙ, εφόσον δεν προκύπτει δαπάνη που θα βαρύνει το ΥΠ.ΠΟ.Α.
στ) Η συνεργασία και διευκόλυνση των μελετητών-ερευνητών.
Ο Louis A. Ruprecht Jr. είναι ο πρώτος κάτοχος της Έδρας Θρησκευτικών Σπουδών William M. Suttles στο Τμήμα Ανθρωπολογίας, καθώς και ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. στην Ατλάντα της Τζόρτζια (ΗΠΑ). Το τελευταίο βιβλίο του καθηγητή Ρούπρεχτ είναι το Reach Without Grasping: Anne Carson’s Classical Desires (εκδ. Rowman and Littlefield, 2022). Επί του παρόντος εργάζεται πάνω σε ένα νέο βιβλιογραφικό σχέδιο με τον προσωρινό τίτλο The Renaissance Sappho: Fulvio Orsini’s Songs of Nine Illustrious Women (1568). Για το έργο του, τη μεταφορά των αρχαίων ιδεών στους σύγχρονους μελετητές μέσω του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Georgia State University, ο Δρ Ρούπρεχτ έχει λάβει το παράσημο του Τάγματος του Φοίνικα, διάσημο σε μορφή σταυρού από λευκό σμάλτο, και άργυρο ή χρυσό, που φέρει στο κέντρο του τον φοίνικα, σύμβολο της αναγέννησης του Ελληνικού έθνους.
Ο καθηγητής Ρούπρεχτ μίλησε στο Rethinking Greece* σχετικά με την έννοια του «κοσμοπολίτικου ελληνισμού», που χρησιμοποιείται στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Τζόρτζια ως ένας τρόπος επαναπροσδιορισμού της ελληνικής εμπειρίας ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της παγκόσμιας κληρονομιάς, που ανήκει εξίσου σε όλους – για τη μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και τις πολιτικές συνέπειές της στις σύγχρονες δημοκρατίες, για το πώς οι θρησκευτικές ανησυχίες για την «ειδωλολατρική τέχνη» ξεπεράστηκαν από την πίστη στις αρετές της κλασικής τέχνης, για την κατανόηση της τραγικής και μετασχηματιστικής διάστασης του έρωτα όπως εμφανίζεται στην ποίηση της Σαπφούς, και τέλος, για το μέλλον των τμημάτων κλασικών σπουδών στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Όπως σημειώνει ο καθηγητής Ρούπρεχτ, «τα πιο επιτυχημένα προγράμματα κλασικών σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και αξιοποιούν τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, ώστε το αρχαίο υλικό να απευθυνθεί σε πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη υπήρξε η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη».
Ήσασταν ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια από το 2012. Ποια είναι η θέση των Ελληνικών Σπουδών σε ένα σύγχρονο Πανεπιστήμιο; Πώς μπορούν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η αρχαία ελληνική ιστορία να φωτίσουν τις σύγχρονες ανησυχίες;
Ο όρος «ελληνικός» είναι διφορούμενος, αλλά αυτή η ασάφεια μπορεί να είναι και γόνιμη και παραγωγική. Ο όρος είναι πολύ λιγότερο οικείος στο βορειοαμερικανικό κοινό από ό,τι ο όρος «Έλληνας», και έτσι τείνει να χρειάζεται κάποιες εξηγήσεις. Η δική μου άποψη είναι ότι ο όρος περιλαμβάνει τα πάντα, από τα πρώτα υλικά της Μεσογειακής Εποχής του Χαλκού, τα θαύματα της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου, την παράδοξη εγκυκλοπαιδική επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, τα κορυφαία βυζαντινά επιτεύγματα κ.ο.κ., μέχρι και τις σύγχρονες ποιητικές συνεισφορές του Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933), του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971) και του Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996), για να μην αναφέρουμε τα εκπληκτικά σύγχρονα ελληνικά επιτεύγματα στον κινηματογράφο, τη μουσική και το θέατρο. Πρόκειται πράγματι για μια πλούσια και εκτεταμένη κληρονομιά.
Από θεσμική άποψη, η κληρονομιά αυτή τείνει να μοιράζεται μεταξύ των τμημάτων των Κλασικών ή/και των Κλασικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν τις αρχαιότητες, και των τμημάτων των Νεοελληνικών Σπουδών, τα οποία καλύπτουν κυρίως τους δύο προηγούμενους αιώνες. Το βυζαντινό υλικό τείνει να υποβαθμίζεται από αυτές τις θεσμικές ρυθμίσεις.
Υπάρχει ένας περίεργος θρησκευτικός λόγος για κάποια από αυτά, πιστεύω. Αν κοιτάξουμε τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται η θρησκευτική ιστορία στα περισσότερα προτεσταντικά σεμινάρια στις ΗΠΑ, τότε θα δούμε ότι δίνεται μεγάλη προσοχή στις απαρχές: στην Εβραϊκή Βίβλο και την Καινή Διαθήκη, στην πρώιμη εκκλησιαστική ιστορία και στην ιστορία της πρώιμης κοινωνικής και θεσμικής διαμόρφωσης. Αλλά στη συνέχεια κάνουμε ένα άλμα προς τα εμπρός, στον Λούθηρο, τον Καλβίνο και τους νεότερους. Ο Μεσαίωνας τείνει να υποτιμάται, καθώς, από προτεσταντική σκοπιά, η περίοδος αυτή θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως η ιστορία μιας σειράς υπερβολών και λαθών. Βλέπετε αυτή την προκατάληψη ζωντανή και ακμαία στα σχόλια του Έντουαρντ Γκίμπονς για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Όταν διορίστηκα διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, αποφάσισα να εργαστώ ενάντια σε αυτού του είδους την κατάτμηση. Ήθελα να ενσωματώσω την Αρχαιολογία, την Κλασική Φιλολογία, τον Κινηματογράφο, την Ιστορία, τη Λογοτεχνία, τη Μουσική και το Θέατρο πιο απρόσκοπτα σε μια φιλόδοξη σειρά δημόσιων προγραμμάτων. Ήθελα επίσης να εξετάσω το ελληνικό υλικό με τους ευρύτερους δυνατούς όρους: Εποχή του Χαλκού, Αρχαϊκή, Κλασική, Ελληνιστική, Βυζαντινή και Σύγχρονη Εποχή. Τελευταία, ωθήσαμε το ιστορικό πλαίσιο ακόμη και στη Μεσολιθική και Παλαιολιθική περίοδο, καθώς τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν γίνει πολλές συναρπαστικές προνεολιθικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα, τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική χώρα.
Προκειμένου να γιορτάσουμε αυτό το εύρος και να εκφράσουμε τις εκτεταμένες ελληνικές μας δεσμεύσεις, καθιέρωσα τον «κοσμοπολίτικο ελληνισμό» ως θεματικό άξονα του Κέντρου. Η ιδέα είναι προϊόν της τεράστιας επέκτασης του ελληνιστικού πολιτισμού στον απόηχο των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μια απλουστευμένη μορφή της ελληνικής γλώσσας έγινε η γλώσσα της διπλωματίας και του εμπορίου. Ο ελληνικός πολιτισμός έγινε ένα είδος «πολιτισμού-ομπρέλας», που συγκρατούσε μια εθνοτικά και πολιτισμικά ποικιλόμορφη αυτοκρατορία.
Οι μεγάλες φιλοσοφικές σχολές που εμφανίστηκαν μετά τον Αριστοτέλη (ο οποίος ήταν δάσκαλος του Αλεξάνδρου) – ιδιαίτερα οι Επικούρειοι, οι Σκεπτικιστές και οι Στωικοί – εμφανίστηκαν όλες ως προσπάθειες να σκεφτούν φιλοσοφικά με όρους ευρύτερους από ό,τι επέτρεπε η πιο στενά ελληνική οπτική του Αριστοτέλη. Η Αίγυπτος, η Μεσοποταμία και η Ινδία δεν ήταν πλέον σημαντικά σημεία μόνο στον ελληνιστικό χάρτη, αλλά ήταν και φιλοσοφικά σημαντικά σημεία με νέους και δημιουργικούς τρόπους.
Ο Διόνυσος καβάλα σε έναν πάνθηρα. Ca. 120 – 8ος αιώνας π.Χ., Δήλος.
Ο Διογένης από τη Σινώπη, ο οποίος πέθανε την ίδια χρονιά με τον Αλέξανδρο (323 π.Χ.), έλαβε συγχαρητήρια από τον Αλέξανδρο για την έντονη ανεξαρτησία του, την αυτονομία του και τη φαινομενικά διαβολική ηθική του στάση. Ο Διογένης επινόησε επίσης τον όρο κοσμοπολίτης ή «πολίτης του κόσμου». Το έκανε ως απάντηση στην ερώτηση από πού ήταν (ήταν από τη Σινώπη της Μικράς Ασίας). Η απάντησή του – «η πόλη μου (πόλις) είναι ο κόσμος (κόσμος)» – είχε σκοπό να ξεφύγει από τη δύναμη και την προβολή του ερωτήματος από πού προερχόμαστε. Το από πού προερχόμαστε, υπέδειξε, ήταν λιγότερο καθοριστικό, λιγότερο ενδιαφέρον φιλοσοφικά, από το πού επιθυμούμε να πάμε. Ο κόσμος μας υποτίθεται ότι θα γινόταν μεγαλύτερος και πιο φιλοσοφικά επεκτατικός. Η αφετηρία μας δεν περιορίζει ούτε καθορίζει το πού μπορούμε να καταλήξουμε.
Είναι διαφωτιστικό να φανταστεί κανείς αυτό ως τη δήλωση ενός Έλληνα φιλοσόφου από τη Μικρά Ασία. Εν ολίγοις, οι Έλληνες πάντα ταξίδευαν – ο αυτοπροσδιορισμός τους με έναν ναυτικό πολιτισμό είχε κάποια σχέση με αυτό. Ο ελληνικός αποικισμός των ακτών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας δημιούργησε ένα δίκτυο παράλιων πόλεων και λιμανιών σε όλη τη Μεσόγειο, που επέτρεψε τέτοια ταξίδια και μάλιστα τα εξυμνούσε. Η ελληνική διασπορά έχει πράγματι μια πολύ μακρά και πολύ πλούσια ιστορία – ο κοσμοπολιτισμός είναι μια από τις κύριες αρετές της.
Σήμερα, η ελληνική διασπορά είναι εντυπωσιακά παγκόσμια. Το Τορόντο και η Μελβούρνη είναι μεγάλες και εξέχουσες ελληνικές πόλεις. Ακόμα και η Ατλάντα φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες Έλληνες, που αποκαλούν την πόλη σπίτι τους για περισσότερα από εκατό χρόνια. Φιλοξενεί ένα σημαντικό και δραστήριο ελληνικό προξενείο. Είναι μια ορθόδοξη ελληνική μητρόπολη με περισσότερες από 70 ενορίες. Είναι, με όλους αυτούς τους τρόπους, μια συναρπαστική απεικόνιση του ελληνικού διεθνισμού και των κοσμοπολίτικων δεσμεύσεών του.
Σε μια ιστορική στιγμή, κατά την οποία τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν εντείνει τις δεσμεύσεις τους στον διεθνισμό και έχουν ανοίξει τις πόρτες τους για να επιτρέψουν την είσοδο ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού αλλοδαπών φοιτητών, οι ηθικές δεσμεύσεις που ενσαρκώνει ο Ελληνισμός, τόσο ιστορικά όσο και φιλοσοφικά, φαίνονται μοναδικά κατάλληλες για τη συγκεκριμένη στιγμή.
Εδώ στην Ατλάντα έχουμε χρησιμοποιήσει την έννοια του κοσμοπολίτικου Ελληνισμού ως έναν τρόπο για να επαναπροσδιορίσουμε την ελληνική εμπειρία – τον Ελληνισμό με την πληρέστερη έννοια – ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που ανήκει εξίσου σε όλους. Εδώ, πιστεύω, βρίσκουμε την πιο παραγωγική «εκλεκτική συγγένεια» μεταξύ του Ελληνισμού και του σύγχρονου ερευνητικού Πανεπιστημίου.
Τι σημαίνει για εσάς ο «ελληνισμός», η «ελληνική σκέψη»ή αυτό που έχετε αποκαλέσει «ελληνικό φαινόμενο»;
Στην προηγούμενη απάντησή μου έδωσα μια ιδέα της απάντησής μου σε αυτό το ερώτημα. Στο δικό μου έργο, έχω προσπαθήσει να σκιαγραφήσω το μακρύ ιστορικό τόξο του ελληνισμού, το οποίο, βέβαια, βασίζεται στην ελληνική αρχαιολογία, αλλά εστιάζει περισσότερο στο πώς οι τρόποι του ελληνισμού προσαρμόστηκαν και μεταφράστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους και άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Στο Was Greek Thought Religious? On the Use and Abuse of Hellenism from Rome to Romanticism (2002) [Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; Για τη χρήση και κατάχρηση του Ελληνισμού, από τη Ρώμη έως τον Ρομαντισμό], προσπάθησα να δείξω πώς οι ίδιοι οι όροι, «ελληνισμός» και «Έλληνας», είχαν μετατοπιστεί στις ελληνικές τους σημασίες και είχαν υποστεί ποικίλες μεταφράσεις στα λατινικά και αργότερα στις ρομανικές γλώσσες. Οι θρησκευτικές αλλαγές είχαν μεγάλη σχέση με αυτές τις μετατοπίσεις του νοήματος. Ένα από τα νοήματα που ενσωματώθηκαν αργότερα στους όρους Έλληνες και Ελληνισμός ήταν τα «παγανιστές» και «παγανισμός», αντίστοιχα. Η μετατόπιση από τον «παγανισμό» στον χριστιανισμό αντιπροσωπεύει έτσι μια σεισμική πολιτισμική αλλαγή στην ιστορία της λεκάνης της Μεσογείου.
Ωστόσο, αυτό που μου κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι, ενώ από τη μια πλευρά, η μετάβαση από την παραδοσιακή ελληνική θρησκεία στον Χριστιανισμό άλλαξε τα πάντα, από την άλλη πλευρά, άλλαξε ελάχιστα. Οι εκχριστιανισμένοι Έλληνες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνέχισαν να ντύνονται, να τρώνε, να ασχολούνται με τη φιλανθρωπία και να παντρεύονται όπως έκαναν και πριν. Ο καθαρά χριστιανικός πολιτισμός, που άλλαξε αυτούς τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής, αναδύθηκε πολλούς αιώνες αργότερα.
Αυτό που υποδηλώνει είναι ότι καλά θα κάνουμε να προσέξουμε την ταυτόχρονη συνέχεια και ασυνέχεια στη μακρά ιστορία του Ελληνισμού. Οι συνέχειες είναι για μένα εξαιρετικά υποβλητικές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μεγάλο μέρος της επιστημονικής μου έρευνας επικεντρώνεται στις μεταγενέστερες επαναλήψεις των ελληνικών σχημάτων σε τομείς τόσο διαφορετικούς όπως η τέχνη και η καλλιτεχνική έκθεση στα μουσεία, ο δημοκρατικός πολιτισμός και η δημοκρατική πολιτική, η ερωτική επιθυμία και η ηθική ψυχολογία, καθώς και με θεατρικές έννοιες όπως η τραγωδία και η κωμωδία, για τις οποίες θα πω περισσότερα παρακάτω.
Πλάκα με τον Άγιο Παύλο και τους μαθητές του (περ. 1160-80): Η επιγραφή σε αυτή την πλάκα αναφέρεται στις επιστολές που απηύθυνε ο Παύλος στις διάφορες πρωτοχριστιανικές κοινότητες (προς Ρωμαίους, Κορινθίους, Φιλιππησίους) μεταξύ των οποίων ταξίδεψε, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.
Ολοκλήρωσα το Ήταν η ελληνική σκέψη θρησκευτική; με ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην αναβίωση των ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες μου φαίνονται ως το πιο δραματικό και παγκόσμιο παράδειγμα νεοελληνικού κινήματος στην παγκόσμια ιστορία. Είναι αξιοσημείωτο γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ότι η ιστορία της Ολυμπιακής Αναβίωσης έχει ξεχαστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα. Η θρησκεία, όπως αποδεικνύεται, διαπερνά την ολυμπιακή ιστορία.
Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες καθιερώθηκαν ως θρησκευτικό τελετουργικό γεγονός στο ιερό του Δία στην Ολυμπία το 776 π.Χ. (ή γύρω στο 776 π.Χ.). Απαγορεύτηκαν από τον χριστιανό αυτοκράτορα Θεοδόσιο για θρησκευτικούς λόγους το 393 μ.Χ. Ένα ουσιαστικό μέρος της υπόθεσης για την αναβίωσή τους το 1896 ήταν επίσης θρησκευτικό, όπως προκύπτει από τις ομιλίες και τα γραπτά του «ανακαινιστή» τους, Πιερ ντε Κουμπερτέν [Pierre de Coubertin, 1863-1937]. Εν ολίγοις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες ιδρύθηκαν, ακυρώθηκαν και αναβίωσαν, για θρησκευτικούς λόγους.
Ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι είναι ένα θεμελιώδες ιστορικό ζήτημα. Όπως σημείωσα παραπάνω, ο ελληνισμός – που αντιμετωπίζεται ως ένα τεράστιο αρχείο πολιτιστικής εμπειρίας – παρείχε επίσης ένα πνευματικό θεμέλιο για τον σύγχρονο διεθνισμό και τον κοσμοπολιτισμό. Στην περίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο αθλητισμός εμπορεύεται το νόμισμα του περιορισμού: όρια που επιβάλλονται από κανόνες, όρια που επιβάλλονται από γραμμές και περιορισμούς, όρια που επιβάλλονται από την ίδια τη φυσική μας ενσάρκωση. Είναι η προσεκτική χορογραφία αυτών των ορίων που επιτρέπει να έρθει στο προσκήνιο η υπέρβαση. Εξάλλου, πρέπει να έχουμε κάτι για να υπερβούμε. Αυτός, υποθέτω, είναι ένας λόγος για τον οποίο ο αθλητισμός αποτελούσε σημαντικό πολιτιστικό χώρο, καθώς και πηγή προβληματισμού, τόσο για τους φιλοσόφους όσο και για τους θρησκευτικούς στοχαστές στην αρχαιότητα, και για τον οποίο συνεχίζει να είναι έτσι και σήμερα.
Στην ομιλία σας κατά την παραλαβή του ελληνικούπαράσημου, του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Φοίνικα, σημειώσατε ότι «η ελληνική τραγωδία προορίζεται να γίνει σχεδία της δημοκρατικής ελπίδας». Θα μπορούσατε να επεκταθείτε επί του θέματος;
Η φράση «μια σχεδία ελπίδας» προέρχεται από τον Ραλφ Έλισον [Ralph Ellison, 1914-1994], από τον νέο πρόλογο που συνέταξε για την επετειακή έκδοση των 30 χρόνων του κλασικού μυθιστορήματός του Αόρατος Άνθρωπος. Εκτός από συγγραφέας δυνατών μυθιστορημάτων που εξετάζουν τη δυναμική της φυλής και της εθνικότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Έλισον ήταν αναμφισβήτητα ο καλύτερος δημοκρατικός δοκιμιογράφος που ανέδειξαν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παραθέτω το εν λόγω απόσπασμα:
«Έτσι, αν το ιδανικό της επίτευξης μιας πραγματικής πολιτικής ισότητας μας διαφεύγει στην πραγματικότητα – όπως συνεχίζει να συμβαίνει – υπάρχει ακόμα διαθέσιμο εκείνο το μυθιστορηματικό όραμα μιας ιδανικής δημοκρατίας, στο οποίο το πραγματικό συνδυάζεται με το ιδανικό και μας δίνει αναπαραστάσεις μιας κατάστασης πραγμάτων, στην οποία οι υψηλά ιστάμενοι και οι χαμηλά ιστάμενοι, οι μαύροι και οι λευκοί, οι Βόρειοι και οι Νότιοι, οι γηγενείς και οι μετανάστες συνδυάζονται για να μας διηγηθούν υπερβατικές αλήθειες και δυνατότητες, όπως αυτές που ανακάλυψε ο Μαρκ Τουέιν όταν έβαλε τον Χακ και τον Τζιμ να ταξιδεύουν με μία σχεδία.
»Πράγμα που μου υπέδειξε ότι ένα μυθιστόρημα θα μπορούσε να διαμορφωθεί ως μια σχεδία ελπίδας, αντίληψης και ψυχαγωγίας που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να επιπλεύσουμε καθώς προσπαθούμε να διαπραγματευτούμε τις αγκυλώσεις και τις δίνες που σηματοδοτούν την ταλαντευόμενη πορεία του έθνους μας προς και μακριά από το δημοκρατικό ιδεώδες.» [1]
Μου φαίνεται ότι αυτό που ο Έλισον έβλεπε ως ρόλο του μυθιστορήματος στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες εκπληρωνόταν στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία κατά τις δραματικές γιορτές. Στην Ποιητική, τους προβληματισμούς του Αριστοτέλη για την αρχαία ελληνική τραγωδία, παρατηρείται ότι η τραγωδία αποτελεί μίμηση μιας πράξης που είναι:
«…σοβαρή, ολοκληρωμένη και έχει ένα ορισμένο μέγεθος. Έχει τη μορφή της παρουσίασης παρά της αφήγησης. Μέσω του οίκτου και του φόβου [δι’ ελέου και φόβου (ελληνικά στη συνέντευξη-σ.τ.μ.)] καταφέρνει την κάθαρση αυτών των συναισθημάτων.» (Ποιητική, 1449b25)
Υπήρξε μεγάλη συζήτηση σχετικά με τον όρο κάθαρση, ο οποίος ήταν εν μέρει ιατρικός όρος που υποδήλωνε μια κάθαρση ή καθαρισμό, στο ιατρικό πλαίσιο. Αυτή δεν μπορεί να είναι η έννοια εδώ, αφού η τραγωδία δεν εξαλείφει τα συναισθήματα του οίκτου και του φόβου. Εξακολουθούμε να λυπούμαστε την Αντιγόνη στο τέλος της τραγωδίας της και εξακολουθούμε να φοβόμαστε την τρομερή μοίρα που οδήγησε τον Οιδίποδα στην καταστροφή. Προτιμώ να σκέφτομαι την κάθαρση ως «μεταμόρφωση» σε σχέση με την τραγωδία. Το ελληνικό κοινό που παρακολουθούσε τα έργα του Σοφοκλή και άλλων έφευγε από το θέατρο του Διονύσου με τον οίκτο και τον φόβο του να έχουν μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, σε κάτι που θα μπορούσαμε να νοήσουμε ως «συμπόνια».
Αυτή είναι η μετασχηματιστική ηθική αξία της ελληνικής τραγωδίας και υποδηλώνει ότι η τραγωδία εξερευνά ένα πολύ ιδιαίτερο είδος πόνου και δυστυχίας. Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα. Συχνά δημιουργείται μεγάλος πόνος από τις επιλογές τους. Αλλά ο πόνος και η δυστυχία είναι η πρώτη λέξη της τραγωδίας, όχι η τελευταία. Η τραγωδία είναι τελικά ένα ελπιδοφόρο είδος, καθώς η τραγωδία παρουσιάζει μορφές πόνου, όπως του Οιδίποδα, που μπορούν να είναι λυτρωτικές. Ο Σοφοκλής μάς δείχνει ότι, μετά από όλες τις δοκιμασίες του, ο Οιδίπους έγινε κάτι σαν θεός στο ιερό άλσος του Κολωνού και το πνεύμα του έγινε μια διαρκής ευλογία για την πόλη της Αθήνας. Τα βάσανά του μετατράπηκαν σε λύτρωση και ο τρόμος που ένιωσαν αρχικά οι άνθρωποι, όταν ήρθαν αντιμέτωποι με τη μοιραία κατάρα του Οιδίποδα, μετατράπηκε σε συμπόνια και φροντίδα.
«Η τραγωδία εξερευνά το πλήρες φάσμα των δυνατοτήτων του τι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν τα ελεύθερα ανθρώπινα όντα.» Η Κατίνα Παξινού στη Μήδεια του Ευριπίδη (1956) στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. (Πηγή: Εθνικό Θέατρο της Ελλάδος)
Ο εξαιρετικός κριτικός θεάτρου του Μπρόντγουεϊ Γουώλτερ Κερρ [Walter Kerr, 1913-1996] δημοσίευσε το 1967 μια πρωτοποριακή μελέτη με τίτλο Tragedy and Comedy (Τραγωδία και κωμωδία). Το επιχείρημά του ακούγεται αντιφατικό μέχρι να το σκεφτείτε. Η τραγωδία, υποστηρίζει, προηγείται της κωμωδίας. Ιστορικά μιλώντας, τα τραγικά φεστιβάλ στην Αθήνα δημιουργήθηκαν περισσότερο από μία γενιά πριν από τα κωμικά φεστιβάλ. Ο Κερρ επιμένει επίσης ότι η τραγωδία προηγείται φιλοσοφικά. Οι λόγοι για τους οποίους το λέει αυτό είναι πολύπλοκοι. Οι κωμωδίες δεν τελειώνουν καλά και οι τραγωδίες δεν τελειώνουν άσχημα. Οι τραγωδίες, στην πραγματικότητα, μπορούν να τελειώσουν με όλους τους διαφορετικούς τρόπους – το τέλος δεν είναι το νόημα μιας τραγωδίας. Στην πραγματικότητα, οι τραγωδίες δείχνουν πέρα από το τέλος τους σε ένα νέο και πιο ανοιχτό μέλλον. Ξεπερνούν τα όρια της σκηνής όπου παίζονται. Η κωμωδία, αντίθετα, παραμένει στη σκηνή και είναι ριζωμένη στο έδαφος. Η κωμωδία είναι κατά βάση σκληρή- μας καλεί να γελάσουμε με αυτό που μας τρομάζει. Η κωμωδία δεν προσφέρει κανένα μέλλον – απλά σταματά και η αυλαία κλείνει. Χωρίς μέλλον δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα. «Η τραγωδία είναι το είδος που υπόσχεται αίσιο τέλος», καταλήγει ο Κερρ. «Είναι επίσης το είδος που είναι ρεαλιστικό ως προς το θέμα.» [2]
Έγραψα τη διδακτορική μου διατριβή για την έννοια της τραγωδίας στην αρχαία Αθήνα, στον πρώιμο χριστιανισμό και στη σύγχρονη ηθική φιλοσοφία. Είχα την τύχη να μπορέσω να ζήσω στην Αθήνα για τα δύο χρόνια που έκανα την έρευνα και τη συγγραφή. Αυτή η εργασία έγινε τελικά το πρώτο μου βιβλίο, το Tragic Posture and Tragic Vision: Against the Modern Failure of Nerve (Τραγική στάση και τραγικό όραμα: Κατά της σύγχρονης αποτυχίας του θάρρους), που εκδόθηκε το 1994. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ο τρόπος με τον οποίο η αθηναϊκή τραγωδία αποτέλεσε πρότυπο για τα Συνοπτικά Ευαγγέλια. Εκεί, επίσης, γινόμαστε μάρτυρες τρομερού πόνου στην απεικόνιση των Παθών του Χριστού, αλλά η μορφή του πόνου που παρουσιάζεται, όσο τρομερή κι αν είναι, πιστεύεται ότι υποδεικνύει τη λύτρωση. Αυτό είναι το μυστήριο της μετασχηματιστικής κάθαρσης, και έχει τόσο πολιτικές όσο και θρησκευτικές συνέπειες. Το πρώιμο κίνημα του Ιησού ήταν μια κοινότητα θεμελιωμένη στη συμπόνια και τη συμφιλιωτική αγάπη. Οι σύγχρονες δημοκρατίες εδράζονται σε συμπονετικές κοινωνικές πρακτικές που αποσκοπούν στην ανύψωση των αξιών της ισότητας και της αδελφοσύνης, στην απελευθέρωση των πλήρων δυνατοτήτων όλων των πολιτών μας.
Οι αρχαίοι Αθηναίοι έβλεπαν πολύ καθαρά τους πολιτικούς και θρησκευτικούς σκοπούς της τραγωδίας. Η πόλη χρηματοδοτούσε τις γιορτές κάθε χρόνο και η παρουσία τους θεωρούνταν πολιτικό καθήκον. Από καιρό αναρωτιόμουν ποιο θα μπορούσε να είναι ένα σύγχρονο δημοκρατικό ανάλογο αυτού του πνεύματος της θαυμάσιας δραματικής περίστασης στο Θέατρο του Διονύσου κάτω από την αθηναϊκή Ακρόπολη. Ο Ραλφ Έλλισον [Ralph Ellison], καθώς και ο Κορνέλ Γουέστ [Cornel West], βλέπουν αυτό το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ. Η μουσική μπλουζ προέκυψε επίσης από την παράδοση της μουσικής του γκόσπελ. Όλες αυτές οι μουσικές νότες είναι τραγικές, γι’ αυτό και τελικά εδράζονται στη συμπόνια και την ελπίδα, και γι’ αυτό μπορούν να διεκδικήσουν τη λυτρωτική αγάπη ως υπερβατική αξία.
Ο Αμερικανός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ραλφ Έλλισον είδε το πνεύμα της τραγωδίας ζωντανό και ακμαίο στη μουσική παράδοση των μπλουζ.
Μια παλαιότερη θεωρία της «εκκοσμίκευσης», στις δεκαετίες του 1950 και 1960, υποστήριζε ότι η θρησκεία ήταν προορισμένη να εξαφανιστεί στη σύγχρονη εποχή. Κατά κάποιο τρόπο, θεωρήθηκε ότι η παραδοσιακή θρησκευτική πίστη δεν θα μπορούσε να αντέξει τις προκλήσεις των νέων επιστημών της Αστροφυσικής, της Κοσμολογίας και της Εξέλιξης. Οι κοινωνικοί επιστήμονες που το πίστευαν αυτό δυσκολεύτηκαν πολύ να εξηγήσουν την άνοδο και την ανανέωση της πολιτικής θρησκείας σε όλον τον κόσμο, το 1979-1980. Αυτό δεν συνέβη μόνο στην Ινδία, το Ιράν και το Ισραήλ – συνέβη στο Βατικανό και συνέβη και στις ΗΠΑ. Ο πρώην καθηγητής μου και στενός προσωπικός μου φίλος Μπρους Μπ. Λώρενς [Bruce B. Lawrence] έγραψε το 1990 την πρώτη συγκριτική μελέτη αυτού του φαινομένου με τίτλο Defenders of God: The Fundamentalist Revolt Against the Modern Age (Υπερασπιστές του Θεού: Η εξέγερση των φονταμενταλιστών ενάντια στη σύγχρονη εποχή). Ένας άλλος στενός προσωπικός φίλος, ο Τζέφρυ Στάουτ [Jeffrey Stout], έγραψε την καλύτερη μελέτη που έχει παραχθεί μέχρι σήμερα σχετικά με τους περιορισμούς αυτής της εκδοχής του κοσμικισμού και της εκκοσμίκευσης, σε ένα βιβλίο με τίτλο Democracy and Tradition (Δημοκρατία και Παράδοση), το 2004.
Είναι σαφές ότι η θρησκεία δεν έχει εξαφανιστεί.
Η δική μου άποψη για τη σύγχρονη εποχή είναι ότι αντιπροσωπεύει μια επαναστατική περίοδο κατά την οποία η θρησκεία πηγαίνει αλλού, όχι μακριά. Οι θρησκευτικές παρορμήσεις και οι πνευματικές ενέργειες δεν περιορίζονται ποτέ αυστηρά μέσα σε εκκλησίες, συναγωγές, τζαμιά, ναούς ή ό,τι άλλο. Μου προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση οι τρόποι με τους οποίους οι παραδοσιακά θρησκευτικές ενέργειες έχουν τεθεί στην υπηρεσία της τέχνης – τόσο για τους καλλιτέχνες που παράγουν τα έργα τους όσο και για τους θεατές που προσκυνούν για να τα δουν. Με μια λέξη, τα δημόσια μουσεία τέχνης είναι από τα εξαιρετικότερα και πιο πρωτότυπα μέρη όπου έχει πάει η θρησκεία στη σύγχρονη εποχή.
Λίγοι σύγχρονοι επισκέπτες των δημόσιων μουσείων τέχνης σήμερα εξετάζουν το θρησκευτικό ενδιαφέρον των συλλογών κατά την ίδρυσή τους. Από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, μέχρι τη Φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης στο Λούβρο, το Μπελβεντέρε του Απόλλωνα και την Ομάδα Λαοκόων στα Μουσεία του Βατικανού και τα Αιγινήτικα Γλυπτά από το Ναό της Αφαίας, που σήμερα στεγάζονται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η κλασική αγαλματοποιία αποτελούσε την καρδιά (αν όχι στην πραγματικότητα την ψυχή) των περισσότερων δημόσιων μουσείων τέχνης κατά τις πρώτες γενιές αυτού που θεωρώ ως «εποχή των μουσείων» (1767-1830).
Λεπτομέρεια από τα στοιχεία του αετώματος του ναού της Αφαίας στην κεντρική Γλυπτοθήκη του Μονάχου
Στο βιβλίο μου Winckelmann and the Vatican‘s First Profane Museum (Ο Βίνκελμαν και το πρώτο κοσμικό μουσείο του Βατικανού, 2011), καθώς και σε επόμενα άρθρα που δημοσιεύθηκαν το 2018 και το 2022, έχω παρουσιάσει τα αρχειακά στοιχεία από τη Βιβλιοθήκη του Βατικανού και τα Μυστικά Αρχεία της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι ο Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν [Johann Joachim Winckelmann, 1717-1768], περισσότερο γνωστός ως νεοκλασικός ευαγγελιστής και ιστορικός τέχνης, ήταν επίσης ο ημι-μυστικός επιμελητής του πρώτου «Κοσμικού Μουσείου» του Βατικανού. Χάρηκα που η τελευταία ειδική έκθεση που επιμελήθηκαν τα Μουσεία του Βατικανού πριν από το λουκέτο του COVID επικεντρώθηκε σε αυτή την ιστορία. Η έκθεση «Winckelmann: Αριστουργήματα σε όλο το Μουσείο του Βατικανού» παρουσιάστηκε στο κοινό από τις 9 Νοεμβρίου 2018 έως τις 9 Μαρτίου 2019.
Ιδρύθηκε το 1767, επεκτάθηκε και ολοκληρώθηκε το 1792, λεηλατήθηκε από τις δυνάμεις της Γαλλικής Επανάστασης υπό τον Ναπολέοντα το 1796 και αργότερα επαναπατρίστηκε στο Βατικανό το 1818. Το μικρό μουσείο του Βίνκελμαν «επιμελήθηκε πρώτα το κοσμικό», γεγονός που με τη σειρά του επέτρεψε την πολιτιστική και ιστορική εξημέρωση όσων μέχρι τότε θεωρούνταν κυρίως ως «ειδωλολατρικά είδωλα». Νομίζω ότι είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτά τα αγάλματα δεν είχαν αλλάξει, στις περισσότερες περιπτώσεις, για αρκετές χιλιάδες χρόνια, εκτός από τις σπάνιες περιπτώσεις που αναστηλώθηκαν. Αντίθετα, ο τρόπος που βλέπουμε αυτά τα αγάλματα, ο τρόπος που τα κοιτάμε, έχει αλλάξει δραματικά.
Έτσι, τα αγάλματα των ελληνικών θεών και ηρώων, τα περισσότερα από τα οποία ήταν γυμνά, νομιμοποιήθηκαν και εξημερώθηκαν στη συμβολική πρωτεύουσα του χριστιανικού κόσμου (Ρώμη). Αυτό συνέβη σε στάδια, αλλά στάδια που ήταν σωρευτικά και που εξελίχθηκαν με εκπληκτική ταχύτητα. Αυτά τα «ειδωλολατρικά είδωλα» θεωρήθηκαν αρχικά ως «ωραία τέχνη», στη συνέχεια ως υποδείγματα «ιδανικής ομορφιάς», και ακόμη αργότερα ως «εθνικός θησαυρός». Μετά το Βατερλώ, όλες οι προηγούμενες θρησκευτικές ανησυχίες σχετικά με το Museo Profano του Βατικανού είχαν εξαφανιστεί – οι καρδινάλιοι και ο Πάπας ήθελαν απλώς πίσω τους εθνικούς θησαυρούς τους.
Αυτό που ο Χανς Μπέλτινγκ [Hans Belting] ονόμασε Εποχή της Τέχνης, η οποία ήταν επίσης η αρχή αυτού που εγώ ονομάζω Εποχή των Μουσείων, προσφέρει μια εκπληκτική μελέτη περίπτωσης του περιστασιακού φλερτ με τις ειδωλολατρικές φόρμες, που θα είχε πολύ μεγάλη πολιτιστική εμβέλεια και επιρροή τόσο στον κόσμο της Μεσογείου όσο και πέρα από αυτόν. Οι θρησκευτικές ανησυχίες για την ειδωλολατρική τέχνη ξεπεράστηκαν από την πίστη στην πνευματική δύναμη της ιδανικής ομορφιάς και τις υπερβατικές αρετές της κλασικής τέχνης.
Το έργο σας επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές πολιτιστικές μορφές προσαρμόστηκαν σε μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους, ενώ το θέμα του σεμιναρίου σας στο Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα το επόμενο έτος θα είναι ο Έρωτας. Πώς έχει μεταμορφωθεί η έννοια του Έρωτα από την αρχαιότητα;
Εδώ και πολλά χρόνια διδάσκω ένα μάθημα με τίτλο «Θρησκεία και Σεξουαλικότητα». Νομίζω ότι το «Έρως στην Αρχαιότητα» θα μπορούσε να είναι ένα καλύτερο όνομα για το μάθημα, καθώς το μυστήριο με το οποίο ξεκινώ περιλαμβάνει το ερώτημα πώς να μεταφράσουμε καλύτερα την ελληνική λέξη έρως. Είναι εντυπωσιακό, αν και ατυχές, ότι ο όρος «ερωτικός» (erotic) στα σύγχρονα αγγλικά έχει μια πιο στενά σεξουαλική χροιά. Αντίθετα, οι αρχαίοι ελληνικοί όροι έρωςκαι τα ερωτικά υπονοούσαν κάτι σαν παθιασμένη και συγκλονιστική επιθυμία, μια επιθυμία που έχει τη δύναμη να αναιρέσει εντελώς το άτομο που τη βιώνει.
Τα αφροδίσια αναφέρονταν στις σεξουαλικές εμπειρίες ενός ατόμου στα αρχαία ελληνικά – τα ερωτικά αναφέρονταν σε κάτι άλλο, κάτι πολύ πιο μυστηριώδες, ακόμη και ιερό.
Τοιχογραφία που δείχνει μια γυναίκα που υποτίθεται ότι είναι η Σαπφώ και κρατάει εργαλεία γραφής, από την Πομπηία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Η Σαπφώ από τη Λέσβο (η οποία δραστηριοποιήθηκε ποιητικά γύρω στο 600 π.Χ.) ήταν διάσημη, μεταξύ άλλων, για την ιδιαίτερη ικανότητά της να επινοεί νέους όρους. Ήταν η πρώτη που αποκάλεσε τον έρωτα «γλυκόπικρο» (ο όρος της ήταν γλυκύπικρον, στα αιολικά ελληνικά). Σε αυτό το ποιητικό απόσπασμα (#130), η Σαπφώ αναφέρει επίσης τον έρωτα ως «λυσιμελή» (lusimelês).
Ο όρος είναι μια ρητορική ηχώ του ομηρικού ιδιωματισμού για τον θάνατο, όπου όταν ένας πολεμιστής έχει χτυπηθεί από ακόντιο ή σπαθί λέγεται ότι τα μέλη του «λύθηκαν». Το σώμα καταρρέει, μην έχοντας πλέον τον έλεγχο του εαυτού του, και η ψυχή δραπετεύει βογκώντας μέσα από την πύλη του στόματος του ετοιμοθάνατου. Η Σαπφώ παίρνει αυτή την εικόνα από το πεδίο της μάχης και την τοποθετεί δραματικά μέσα στην ανθρώπινη καρδιά. Ο έρωτας δεν είναι υπό τον έλεγχό μας – συχνά φαίνεται ο έρωτας να ελέγχει εμάς.
Η Σαπφώ, όπως και άλλοι αρχαϊκοί Έλληνες λυρικοί ποιητές, παρομοιάζει μια τέτοια ερωτική εμπειρία με τον θάνατο. Στο εξίσου διάσημο Απόσπασμα Ερωτικού
Τριγώνου (#31), λέει ρητά ότι η θέα του αγαπημένου της να μιλάει σε κάποιον άλλον την τρελαίνει σχεδόν, με σωματικά συμπτώματα, έτσι ώστε να φαίνεται σχεδόν νεκρή μες στο μυαλό της. Όπως το θέτει η Αν Κάρσον [Anne Carson], «η αλλαγή του εαυτού είναι απώλεια του εαυτού γι’ αυτούς τους ποιητές». [3]
Η ιδιοφυΐα της Σαπφούς, όπως και του Σωκράτη, ήταν να βλέπει την αλλαγή του εαυτού της και ως μια μορφή ψυχικής μεταμόρφωσης. Η δύναμη του έρωτα έγκειται στην ικανότητά του να μας μεταμορφώνει. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση που είναι επώδυνη, όσο ευλογημένη κι αν φαίνεται επίσης. Ο όρος της Σαπφούς «γλυκόπικρος» αποτυπώνει αρκετά καλά αυτή την τραγική και μεταμορφωτική διάσταση των ερωτικών. Η ιδέα κορυφώνεται με τον εκπληκτικό ισχυρισμό του Σωκράτη στον Φαίδρο (244a-245c) ότι ο έρωτας είναι πράγματι μια τρέλα, αλλά ότι ορισμένες μορφές τρέλας είναι στην πραγματικότητα δώρα από τους θεούς.
Η παθιασμένη επιθυμία είναι ακριβώς ένα τέτοιο δώρο, που διευρύνει τους ηθικούς και συναισθηματικούς μας ορίζοντες, δημιουργώντας νέες διαστάσεις συμπόνιας και φροντίδας. Μπορεί κανείς να επιθυμεί με πάθος ένα άλλο πρόσωπο – μπορεί να επιθυμεί με πάθος ένα θεϊκό ον. Τα ερωτικάδιαθέτουν ένα ευρύ φάσμα και μια ιερή συμβολική διάσταση. Έτσι, ακόμη και στην αρχαιότητα, η θρησκεία πήγαινε αλλού.
Η Αν Κάρσον, της οποίας το Eros the Bittersweet αναφέρθηκε παραπάνω, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίζεται στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον Φαίδρο του Πλάτωνα. Προσφέρει μια υπέροχη αναλογία μεταξύ του φλερτ της γνώσης και του φλερτ του έρωτα. Το να ερωτεύεσαι και το να γνωρίζεις εμπεριέχουν και τα δύο παθιασμένη επιθυμία – και οι δύο μεταμορφώνουν και διευρύνουν αναγκαστικά τον εαυτό. Πρόκειται για εμπειρίες όπου το κεφάλι και η καρδιά διαπλέκονται και η προσοχή μας γίνεται απείρως λεπτότερη.
Θα ήταν απελπιστικά μειωτικό να εξισώσουμε τον έρωτα με το σεξ, όπως προσπάθησαν να κάνουν ορισμένοι σύγχρονοι στοχαστές. Οφείλουμε τη σύγχρονη αντίληψή μας για τη «σεξουαλική ταυτότητα» στη σύγχρονη ψυχολογία, η οποία ασχολήθηκε με την έννοια αυτή στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι μετασχηματισμοί που εμπλέκονται σε μια τέτοια έννοια είναι εκτεταμένοι. Το σεξ, άλλωστε, είναι κάτι που κάνουν πολλοί άνθρωποι (όχι όλοι). Η σεξουαλική ταυτότητα, αντίθετα, είναι κάτι που έχουν όλοι οι άνθρωποι (ακόμη και ο «άγαμος» είναι μια σεξουαλική ταυτότητα).
Η διάκριση μεταξύ του είναι και του πράττειν ήταν πολύ σημαντική στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Αυτό που θέλω να επισημάνω είναι ότι η σημερινή μας εκδοχή των «πολιτισμικών πολέμων», τουλάχιστον στη σεξουαλική τους διάσταση, έχει περισσότερο νόημα αν δώσουμε προσοχή σε αυτήν τη διάκριση. Οι νόμοι έχουν σχεδιαστεί για να ρυθμίζουν τη δραστηριότητα, όχι την ταυτότητα. Αλλά το ηθικό διακύβευμα μιας συζήτησης αυξάνεται αναγκαστικά όταν συζητάμε για την ταυτότητά μας, για το ποιοι είμαστε, και όχι για το τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να επιλέξουμε να κάνουμε.
Κατά ειρωνικό τρόπο, όταν η κλασική φιλολογία και η ψυχολογία αναδύθηκαν ως πανεπιστημιακές επιστήμες στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, τότε τα ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα της Σαπφούς έγιναν κεντρικά και πρόσφατα αμφιλεγόμενα. Δεδομένου ότι καταγόταν από το νησί της Λέσβου και ότι συλλογιζόταν με τόσο πάθος τις νεαρές γυναίκες του κύκλου της, ο όρος «λεσβία» συνδέθηκε με τη νέα ψυχολογική κατηγορία της σεξουαλικής ταυτότητας. Ορισμένοι ρομαντικοί εξήραν τα πάθη της Σαπφούς, ενώ ορισμένοι βικτωριανοί βρήκαν δημιουργικούς τρόπους να αποερωτικοποιήσουν την ποίησή της, όταν δεν την καταδίκαζαν ευθέως. Αυτή η αμφιταλαντευόμενη χρήση μιας αρχαίας Ελληνίδας ποιήτριας για την επιβεβαίωση ή την αντιμετώπιση των σύγχρονων ηθικών απόψεων για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα συνεχίστηκε και τους επόμενους αιώνες.
Η τετράτομη Ιστορία της σεξουαλικότητας (1976-1984) του Μισέλ Φουκώ προσπάθησε να αφηγηθεί αυτή την ιστορία. Ενώ πρόκειται για μια περίπλοκη ιστορία κατά τον Φουκώ, νομίζω ότι το ηθικό της δίδαγμα είναι πολύ κομψό και αρκετά απλό. Το σεξουαλικό υποκείμενο, κατέληξε ο Φουκώ, είναι σαφώς σύγχρονο, προϊόν της ψυχολογίας και του ενδιαφέροντός της για τη διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας. Αλλά το επιθυμητικό υποκείμενο είναι αιώνιο. Η Σαπφώ και ο Πλάτωνας είναι δύο από τους πιο εύγλωττους αρχαίους υποστηρικτές της επιθυμίας. Όπως γνώριζαν καλά, ο έρωτας αλλάζει τον εαυτό, διευρύνοντας τα όριά του και τις πνευματικές του δυνατότητες. Μας αποδίδεται ένας ευρύτερος και πιο περιεκτικός εαυτός, πιο ικανός για συμπόνια και φροντίδα.
Η Καναδή ποιήτρια και κλασικίστρια Αν Κάρσον, ανέπτυξε μια ολόκληρη φιλοσοφία του έρωτα που στηρίχθηκε στα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς και στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα.
Ποιο είναι το μέλλον των Ελληνικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ;
Το 1903, μόλις επτά χρόνια μετά τη Σύγχρονη Ολυμπιακή Αναβίωση, οι δευτεροετείς φοιτήτριες του Κολλεγίου Barnard στη Νέα Υόρκη προκάλεσαν τις πρωτοετείς φοιτήτριες σε μια σειρά αθλητικών και καλλιτεχνικών αγώνων. Έτσι γεννήθηκαν οι «Ελληνικοί Αγώνες» στο Μπάρναρντ. Εξελίχθηκαν σε ένα εξαιρετικό πολιτιστικό φαινόμενο και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στο ευρύτερο κοινό – έγιναν μία από τις πιο περιζήτητες εκδηλώσεις στο Μανχάταν. Οι γυναίκες του Μπάρναρντ αφιέρωναν τους αγώνες κάθε χρόνο σε έναν διαφορετικό ελληνικό θεό, συνέθεταν μουσική και ποίηση, σχεδίαζαν κοστούμια, ακόμη και κατασκεύαζαν άρματα, όλα καινούργια για τον διαγωνισμό κάθε έτους.
Την επαναστατική άνοιξη και το καλοκαίρι του 1968, φοιτητές πανεπιστημίων σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ ζήτησαν ριζικές αλλαγές στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών και άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές. Στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ακριβώς απέναντι από το Μπάρναρντ στο Μπρόντγουεϊ, οι φοιτητές κατέλαβαν τα κτίρια της διοίκησης και άντεξαν για εβδομάδες προτού αποβληθούν με τη βία. Τα αιτήματά τους ήταν πολλά, μεταξύ των οποίων καλύτεροι μισθοί για το πανεπιστημιακό προσωπικό, πιο δίκαιες πανεπιστημιακές πρακτικές απόκτησης ακινήτων στη γειτονιά Morningside, απεμπλοκή του πανεπιστημίου από τις στρατιωτικές συμβάσεις και δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών στις Αφροαμερικανικές Σπουδές και τις Γυναικείες Σπουδές.
Η φοιτητική κατάληψη στο Κολούμπια έτυχε να ξεκινήσει την εβδομάδα του Απριλίου που ήταν προγραμματισμένοι να διεξαχθούν οι Ελληνικοί Αγώνες στο Κολέγιο Μπάρναρντ. Σε ένδειξη αλληλεγγύης στις φοιτήτριες της απέναντι πλευράς του δρόμου, οι γυναίκες του Μπάρναρντ ακύρωσαν τους Ελληνικούς Αγώνες του 1968. Την επόμενη χρονιά ακύρωσαν οριστικά τους Ελληνικούς Αγώνες, θεωρώντας ότι «δεν έχουν πλέον σχέση» με τις ανησυχίες των φοιτητών.
Εξέγερση των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κολούμπια, 1968.
Από αυτή την ιστορική απόσταση, μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτονταν οι γυναίκες του Μπάρναρντ. Απέρριπταν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους διδάσκονταν τα ελληνικά στο Μπάρναρντ και αλλού, από τότε που καθιερώθηκε η Κλασική Φιλολογία τον 19ο αιώνα και οι Ελληνικοί Αγώνες το 1903. Απέρριπταν την απαρχαιωμένη ρητορική που ισχυριζόταν ότι ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ο «μεγαλύτερος πολιτισμός» και η αρχαία Ελλάδα η μοναδική «παιδική ηλικία της Ευρώπης». Απέρριψαν τον έμμεσο ταξισμό και τον ελιτισμό της κλασικής μάθησης. Επιθυμούσαν να αντικαταστήσουν αυτές τις κλασικίζουσες ευαισθησίες με πιο πολυπολιτισμικές και πολυεθνικές. Τους φοιτητές αυτούς οφείλουμε να ευχαριστήσουμε για τη δημιουργία τμημάτων Αφροαμερικανικών Σπουδών και Γυναικείων Σπουδών σε όλες τις ΗΠΑ (αλλά και στην Ευρώπη). Αλλά μία από τις ακούσιες συνέπειες αυτών των μεταρρυθμίσεων του προγράμματος σπουδών ήταν η περιθωριοποίηση των Κλασικών και των Κλασικών Σπουδών.
Ποτέ δεν ήταν μια πρόταση είτε-είτε, αλλά άρχισε να φαίνεται έτσι. Τώρα, περισσότερο από μια γενιά μετά από αυτές τις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις του προγράμματος σπουδών, είμαστε σε καλύτερη θέση να επαναδιατυπώσουμε αυτές τις προτάσεις του προγράμματος σπουδών με τη μορφή ενός ερωτήματος «τόσο το ένα όσο και το άλλο». Δεν υπάρχει ασυμβίβαστο μεταξύ της ύπαρξης ισχυρών προγραμμάτων Αφροαμερικανικών ή Αφρικανικών Σπουδών, Γυναικείων Σπουδών και Κλασικών Σπουδών.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα πιο επιτυχημένα προγράμματα Κλασικών Σπουδών μού φαίνεται ότι έχουν ξεπεράσει τις αυστηρά φιλολογικές και αυστηρά κλασικιστικές προσεγγίσεις του αρχαίου κόσμου και έχουν αξιοποιήσει τους πόρους της ανθρωπολογίας, μεταξύ άλλων κλάδων, για να μπορέσουν τα αρχαία υλικά να μιλήσουν για πιο σύγχρονες ανησυχίες. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη ήταν η εφαρμογή των κατηγοριών της ταυτότητας στον αρχαίο κόσμο: φυλή και εθνικότητα, φύλο, σεξουαλικότητα, θρησκεία και τάξη. Η αρχαία Ελλάδα παρέχει ένα θαυμάσιο και εκτεταμένο αρχείο προβληματισμού για όλες αυτές τις έννοιες και τους προβληματισμούς. Στις προηγούμενες παρατηρήσεις μου, για παράδειγμα, πρότεινα μια σημαντική διάσταση της διαφορετικότητας της Ελλάδας στους ερωτικούς της προβληματισμούς.
Ο στόχος τώρα είναι να παρουσιαστεί η συνεχιζόμενη σημασία του Ελληνισμού με νέους όρους: ως αποφασιστικά κοσμοπολίτικη και ως ένα ουσιαστικό κομμάτι της Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε τον Ελληνισμό στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια υπό την αιγίδα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών. Η πρόταση συνεχίζει να αποδίδει καρπούς.
Οι μπάμιες αποτελούν εξαιρετική πηγή βιταμίνης K, απαραίτητης για την υγεία των οστών. Επιπλέον, περιέχουν τις απαραίτητες για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος βιταμίνες C, Α και καροτενοειδή. Τα τελευταία (ιδίως η λουτεΐνη και το β-καροτένιο) παρουσιάζουν αντιοξειδωτική δράση, περιορίζοντας σημαντικά τις επικίνδυνες ελεύθερες ρίζες.
Η συνύπαρξή τους με τροφές πλούσιες σε λιπαρά, όπως το ελαιόλαδο και η φέτα, αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητά τους και απογειώνει τη θρεπτική αξία του πιάτου.
Κλασικά γίνονται στην κατσαρόλα αλλά το καλοκαίρι, στα νησιά που όλοι τρέχουμε, ο εύκολος τρόπος είναι οι μπάμιες στο φούρνο. Γίνονται με τα ίδια υλικά δηλαδή και στον φούρνο. Αφού ετοιμάσουμε τις μπάμιες, κάνουμε μια σάλτσα ντομάτας και τα βάζουμε όλα μαζί σε ταψί στο φούρνο.
Παραλλαγές υπάρχουν πολλές. Από τις πιο δημοφιλείς είναι οι μπάμιες με κοτόπουλο, ενώ γίνονται και με κρέας, με ψάρι ή με διάφορα λαχανικά.
Όταν αγοράζουμε μπάμιες φροντίζουμε το χρώμα τους να είναι καταπράσινο και η σάρκα τους να μην λυγίζει δείγμα ότι είναι πολύ φρέσκες και τρυφερές.
Η μπάμια ‘φωνάζει’ για σκόρδο, μαϊντανό και ντομάτα. Ντομάτα φρέσκια, σαρκώδη, γλυκιά, στην εποχή της. Αν χρησιμοποιήσετε ντομάτα εμπορίου, θα χρειαστείτε 2 συσκευασίες των 400 γραµ. Προτιμήστε τα ολόκληρα αποφλοιωμένα ντοματάκια και περάστε τα στο μπλέντερ να λιώσουν. Κάνουν καλύτερη σάλτσα. Σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστείτε και 1 φλ. νερό στη συνταγή.
Το μυστικό για τέλειες μπάμιες, είναι το ξύδι και η ζέστη. Με τον τρόπο αυτό θα αποφύγετε το αντιαισθητικό σάλιο τους στο φαγητό σας.
Για να φτάσουν στο πιάτο σωστά μαγειρεμένες – τόσο όσο να μην ανοίξουν και λιώσουν – χρειάζεται να τις μαγειρέψετε σε μέτρια φωτιά και να μην ανακατεύετε με κουτάλα, γιατί τότε θα λιώσουν και θα διαλυθούν. Ανακάτεμα κάνουμε μόνο ανακινώντας τα χερούλια της κατσαρόλας.
Η επιτυχία είναι στο τέλος του μαγειρέματος να μένει λίγη σάλτσα με το λάδι της. Να μελώνει δηλαδή το φαγητό.
Υλικά
1 kg μπάμιες φρέσκιες καθαρισμένες
1 κ.σ. αλάτι χόνδρο
⅓ φλ. ελαιόλαδο
2 μέτρια ξερά κρεμμύδια ψιλοκομμένα
2 σκελίδα σκόρδο
1 κ.σ. πελτέ ντομάτας
1 kg φρέσκες τριμμένες ντομάτες
⅓ φλ. ξύδι από κρασί
½ ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο
Αλάτι
Πιπέρι
Προετοιμασία
Καθαρίζουμε τις μπάμιες με ένα μικρό κοφτερό μαχαίρι κι αφαιρούμε το περίβλημα γύρω από το κεφαλάκι σαν να τις ξεφλουδίζουμε κωνικά. Φροντίζουμε το κεφαλάκι τους να μείνει πάνω στη μπάμια και να μην ανοίξει ή σκιστεί.
Αφού τελειώσουμε, τις πλένουμε και τις στραγγίζουμε καλά.
Τις βάζουμε σε ταψί, τις περιχύνουμε με ξύδι και τις πασπαλίζουμε με το χοντρό αλάτι. Τις ανακατεύουμε ελαφρά να πάει το ξύδι παντού.
Αφήνουμε να σταθούν για 1 ώρα περίπου. Αν είναι καλοκαίρι τις βγάζουμε στον δυνατό ήλιο.
Γιατί τις μαρινάρω σε ξύδι και αλάτι;
Αυτό το μαρινάρισμα, ειδικά κάτω από τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο, θα τις βοηθήσει να μείνουν ολόκληρες και να μην τρέξει το κολλώδες υγρό από το εσωτερικό τους και βγουν τα σπόρια τους στο μαγείρεμα. Το αποτέλεσμα; Στο μαγείρεμα θα είναι πιο γλυκιές με κρουστή σάρκα.
Εκτέλεση
Ζεσταίνουμε το μισό ελαιόλαδο σε μια κατσαρόλα και ροδίζουμε τις μπάμιες για 3-4′ χωρίς πολύ ανακάτεμα, σε δυνατή φωτιά. Ανακινούμε απλά την κατσαρόλα από τα χερούλια.
Προσθέτουμε και σοτάρουμε το κρεμμύδι για 3-4 λεπτά να γίνει διάφανο.
Προσθέτουμε το σκόρδο και σοτάρουμε για 1′.
Ρίχνουμε τον πελτέ ντομάτας και τον τρίβουμε για 1 λεπτό στη βάση της κατσαρόλας.
Στη συνέχεια ρίχνουμε την τριμμένη ντομάτα. Αλατοπιπερώνουμε και σιγοβράζουμε σε μέτρια φωτιά για περίπου 25′ να μαλακώσουν, αλλά όχι να λιώσουν.
Τέλος, προσθέτουμε το υπόλοιπο ελαιόλαδο και τον μαϊντανό.
Βράζουμε για λίγα επιπλέον λεπτά μέχρι να μελώσουν οι μπάμιες και να μείνουν με το λάδι τους και ελάχιστη σάλτσα.
Δεν τις ανακατεύουμε ποτέ μέσα στη σάλτσα γιατί θα ανοίξουν και θα διαλυθούν.
Νερό δεν είναι απαραίτητο ότι θα χρειαστείτε. Οι μπάμιες έχουν πολύ υγρασία και η φρέσκια ντομάτα επίσης. Τώρα, αν χρησιμοποιήσετε ντομάτα εμπορίου, το νερό είναι απαραίτητο. Θα βάλετε τόσο όσο να μισοσκεπάζονται τα υλικά στην κατσαρόλα.
Δοκιμάστε το φαγητό κι αν χρειάζεται, προσθέστε 2-3 πρέζες ζάχαρη. Συνήθως όταν οι ντομάτες είναι φρέσκες είναι γλυκιές και η ζάχαρη είναι περιττή. Άλλωστε και το ξερό κρεμμύδι δίνει γλύκα και χυλώνει καλά τη σάλτσα. Αν χρησιμοποιήσετε ντομάτα εμπορίου, τότε σίγουρα θα χρειαστείτε λίγη γλύκα.
Σερβίρονται ζεστές ή σε θερμοκρασία δωματίου με τυρί φέτα και φρέσκο ψωμί.
Μια πυρκαγιά που καίει στα βόρεια προάστια της ελληνικής πρωτεύουσας, της Αθήνας, έχει στοιχίσει τη ζωή σε μια γυναίκα, εντούτοις οι πυροσβέστες λένε ότι οι ασθενέστεροι άνεμοι τους βοηθούν στην αντιμετώπιση της πυρκαγιάς.
Η πυρκαγιά ξέσπασε στις 11 Αυγούστου κοντά στο χωριό Βαρνάβας, 32 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας, και κατέστρεψε στρέμματα δασικής έκτασης, σπίτια και αυτοκίνητα.
Τροφοδοτούμενη από τους ισχυρούς ανέμους, η φωτιά εξαπλώθηκε προς τα νότια και απειλούσε το χωριό Γραμματικό, την αρχαία πόλη του Μαραθώνα και το παραθαλάσσιο θέρετρο της Νέας Μάκρης.
Το βράδυ της Δευτέρας έφτασε στα Βριλήσσια, περίπου 13 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, όπου οι πυροσβέστες ανακάλυψαν το πτώμα μιας γυναίκας σε ένα βιομηχανικό κτίριο.
Πιστεύεται ότι ήταν εργαζόμενη που εγκλωβίστηκε στον χώρο εργασίας της σε μια περιοχή που είχε δοθεί εντολή εκκένωσης. Μέχρι στιγμής δεν έχει αναγνωριστεί η ταυτότητά της.
Η πυροσβεστική υπηρεσία ανέφερε ότι περισσότεροι από δώδεκα άνθρωποι έλαβαν πρώτες βοήθειες από τραυματιοφορείς, κυρίως για εισπνοή καπνού.
Πέντε πυροσβέστες υπέστησαν ελαφρά εγκαύματα και αναπνευστικά προβλήματα.
Εκκενώθηκε το νοσοκομείο Παίδων
Τρία νοσοκομεία, συμπεριλαμβανομένου ενός νοσοκομείου για παιδιά, δύο μοναστήρια και ένα ίδρυμα για νέους έχουν εκκενωθεί.
Περισσότεροι από 250 κάτοικοι έχουν απομακρυνθεί από τα βόρεια προάστια της Αθήνας.
Εκατοντάδες πυροσβέστες, υποστηριζόμενοι από πυροσβεστικά οχήματα και αεροπλάνα και ελικόπτερα που κάνουν ρίψεις νερού, κατάφεραν να επιβραδύνουν την προέλαση της πυρκαγιάς σε κατοικημένες περιοχές.
Όμως οι άνεμοι προβλέπεται να ενισχυθούν και πάλι αργότερα την Τρίτη και, με θερμοκρασίες που κυμαίνονται γύρω στους 40 βαθμούς Κελσίου, οι πυροσβέστες αντιμετωπίζουν ένα δύσκολο έργο για να αποτρέψουν την καταστροφή χιλιάδων ιδιοκτησιών.
«Η γενική εικόνα φαίνεται βελτιωμένη, αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά μέτωπα σε διάφορες περιοχές», δήλωσε αξιωματούχος της πυροσβεστικής.
Περιπου 100 χιλιάδες στρέμματα και εκατοντάδες σπίτια έχουν καεί.
Έχοντας περάσει μήνες με λίγες βροχές, τα περισσότερα δάση της Ελλάδας είναι ξερά και η χώρα προβλέπεται να έχει το θερμότερο καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ.
Η Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει τον ευρωπαϊκό μηχανισμό πολιτικής προστασίας και αναμένεται να λάβει βοήθεια από τη Γαλλία, την Ιταλία και την Τσεχία.
Η Ισπανία και η Τουρκία έχουν επίσης προσφέρει τη βοήθειά τους.
Τα επιβατικά οχηματαγωγά πλοία έχουν εκτραπεί από το λιμάνι της Ραφήνας, το οποίο βρίσκεται βορειοανατολικά της πρωτεύουσας.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης διέκοψε τις διακοπές του στην Κρήτη τη Δευτέρα και επέστρεψε στην Αθήνα.
Η Ελλάδα έχει συχνά μακρά, ξηρά καλοκαίρια και τα τελευταία χρόνια η καταπολέμηση των πυρκαγιών έχει γίνει τακτικό φαινόμενο για τη χώρα.
Το 2018, μια πυρκαγιά στοίχισε τη ζωή σε 104 ανθρώπους στο παραθαλάσσιο θέρετρο Μάτι, κοντά στην Αθήνα, και πέρυσι, 20 άνθρωποι σκοτώθηκαν από πυρκαγιά στη βορειοανατολική Ελλάδα.
Τον Σεπτέμβριο, ο κ. Μητσοτάκης έδωσε κεντρική ομιλία στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, όπου δήλωσε ότι θα προσλάβει περισσότερους πυροσβέστες και δασικούς εργάτες και θα αυξήσει τους φόρους για τους τουρίστες στην Ελλάδα, ώστε να πληρωθεί ένα ταμείο 600 εκατομμυρίων ευρώ για την κλιματική αλλαγή.
Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που παλεύει με τις πυρκαγιές φέτος.
Παρόμοια προβλήματα υπήρξαν και σε άλλα μέρη των Βαλκανίων και στην Ισπανία.
Του Chris Summers
Το Associated Press και το Reuters συνέβαλαν σε αυτό το άρθρο.
Στο μικροσκόπιο της CIA, καθώς και άλλων αρχών ασφαλείας από την Ευρώπη, έχει μπει ο Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων του Οργανισμού Λιμένος Πειραιά (ΟΛΠ ) εξαιτίας της απουσίας υποδομών ελέγχου των κοντέινερ και της μη εφαρμογής του Διεθνούς Κώδικα Ασφαλείας Πλοίων-Λιμένων (ISPSCode), σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Reporter.
Οι δραστηριότητες στο λιμάνι του Πειραιά περιλαμβάνουν τις κρουαζιέρες, τη μεταφορά επιβατών, τον σταθμό εμπορευματοκιβωτίων και αυτοκινήτων, τη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, τα logistics και τις υπηρεσίες ελεύθερης ζώνης.
Η Cosco Shipping, μια από τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες του κόσμου, κατέχει ποσοστό 67% στο λιμάνι του Πειραιά ως κύριος μέτοχος της ΟΛΠ Α.Ε.
Το θέμα του ελέγχου των εμπορευματοκιβωτίων απασχολεί πολύ τους Αμερικανούς, όπως και πολλούς Ευρωπαίους, με τους Γερμανούς και τους Ολλανδούς να πρωτοστατούν. «Σε κάθε συνάντηση, είναι ένα από τα κύρια θέματα που θέλουν να συζητήσουν μαζί μας», αναφέρει ανώτατη πηγή του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, το θέμα αυτό τίθεται στην κινεζική πλευρά με κάθε ευκαιρία, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει καμία απάντηση που να δίνει λύση στο πρόβλημα.
Η ελληνική πλευρά, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που της παρέχονται σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, αφού η Cosco κατέχει πλέον στο λιμάνι πλειοψηφικό ποσοστό, προσπαθεί με τα λίγα μέσα που διαθέτει να περισώσει κάπως την κατάσταση, έχοντας ως μοναδικό εξοπλισμό ένα μηχάνημα ελέγχου των κοντέινερ, που κι αυτό ανήκει στο τελωνείο. Φυσικά, ένα μηχάνημα είναι αδύνατον να ελέγξει τα χιλιάδες κοντέινερ που περνούν καθημερινά από τον Πειραιά προς άλλα λιμάνια της Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Η επένδυση της Cosco στον Πειραιά
Ο Πειραιάς είναι το μόνο ευρωπαϊκό λιμάνι στην ανατολική Μεσόγειο με τις απαραίτητες υποδομές που επιτρέπουν τη μεταφόρτωση φορτίου και με βάθος που επιτρέπει στα μεγαλύτερα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων να ελλιμενιστούν.
Η θέση του λιμανιού του Πειραιά στη νότια Ευρώπη δίνει στον Πειραιά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των βορείων αντιπάλων του (Ρότερνταμ, Αμβούργο), εξοικονομώντας περίπου μια εβδομάδα χρόνου διέλευσης από την Ασία και την Αφρική.
Σύμφωνα με ερευνητική μελέτη του Τσάρλι Λάιονς Τζόουνς [CharlieLyons Jones], ερευνητή στο Αυστραλιανό Ινστιτούτο Στρατηγικής Πολιτικής (ASPI) και του Ραφαήλ Βέιτ [RaphaelVeit], διευθύνοντος συμβούλου Ασίας & Ειρηνικού στην εταιρεία συμβούλων ΝAMEAGroup, κατά την τελευταία δεκαπενταετία το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας έχει παραχωρήσει δάνεια περίπου 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε Έλληνες πλοιοκτήτες για ναυπήγηση πλοίων σε κινεζικά ναυπηγεία, όπου έχουν ναυπηγηθεί περισσότερα από 1.000 πλοία, αξίας άνω των 50 εκατομμυρίων δολαρίων το κάθε ένα.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, η αδύναμη οικονομική θέση της Ελλάδας και η σχετική αξία του Πειραιά για την ελληνική οικονομία την καθιστούν επίσης πιο ευαίσθητη στην πολιτική επιρροή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (ΛΔΚ ). Αρκετά παραδείγματα υποδηλώνουν έντονα την έμμεση, αν όχι ρητή, επιρροή της ΛΔΚ στην ελληνική λήψη αποφάσεων.
Ανατρέχοντας στον Ιούνιο του 2016, λίγο μετά την πώληση του μεριδίου του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) στην Cosco, η Ελλάδα μπλόκαρε μια ενιαία δήλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που καταδίκαζε την Κίνα, μετά από απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, για τα αλιευτικά δικαιώματα στα νησιά Σπράτλυ, αντικείμενο διένεξης με τις Φιλιππίνες.
Επίσης, το 2017, η Ελλάδα μπλόκαρε δήλωση της ΕΕ που επέκρινε το ιστορικό της Κίνας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ στη Γενεύη, με το επιχείρημα ότι η «μη εποικοδομητική κριτική της Κίνας» είναι αντιπαραγωγική και μεροληπτική.
Το 2017 πάλι, η Ελλάδα αντιτάχθηκε στον αυστηρότερο έλεγχο των κινεζικών επενδύσεων στην Ευρώπη.
Το 2019, η συνεργασία Ελλάδας και Κίνας όπως παρουσιάστηκε σε επίπεδο ελίτ, κατόπιν συζητήσεων του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της ΛΔΚ και γενικό γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος είχε επισκεφθεί τότε την Ελλάδα, περιγράφηκε ως μία υποστηρικτική σχέση, όπου μια καλοπροαίρετη ΛΔΚ βοηθά μια ευάλωτη Ελλάδα να ανακάμψει από την κρίση της Ευρωζώνης του 2015 μέσω του BRI (BeltandRoadInitiative – Πρωτοβουλία ‘Μία ζώνη, ένας δρόμος’), με τον Πειραιά να αποτελεί τον σημαντικότερο κρίκο της αλυσίδας του Νέου Δρόμου του Μεταξιού. Σύμφωνα με δημοσίευση του UFWD (UnitedFrontWorkDepartment), και οι δύο μεριές δήλωσαν ότι η Ελλάδα είναι «ένας σημαντικός κόμβος στον θαλάσσιο δρόμο του μεταξιού (BRI) και ότι το έργο στο λιμάνι του Πειραιά προσφέρει ένα παράδειγμα των πλεονεκτημάτων της διεθνούς συνεργασίας».
Καταλήγοντας, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, η αντιμετώπιση της θαλάσσιας και λιμενικής επέκτασης της Κίνας – και γενικότερα του BRI του Πεκίνου – απαιτεί μεγαλύτερη επικοινωνία και συντονισμό εντός της κυβέρνησης, με τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και διεθνώς. Εντός της κυβέρνησης, αυτό περιλαμβάνει τακτική ανταλλαγή πληροφοριών και συζήτηση πολιτικής μεταξύ των παραγόντων ασφάλειας, όπως και των οικονομικών και διπλωματικών παραγόντων, προκειμένου να διασφαλιστεί μια συνεπής προσέγγιση που δεν θα είναι ευάλωτη στην τακτική του διαίρει και βασίλευε της Κίνας.
Με πληροφορίες από: Reporter, ASPI (Australian Strategic Policy Institute)
Μια εκδήλωση για την ανάδειξη της αξίας και των προβλημάτων της οικογένειας έλαβε χώρα για πρώτη φορά στην Ελλάδα την προηγούμενη εβδομάδα, με ομιλίες και παρέλαση στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Η Περπερίδου Νικολέτα, μία από τις διοργανώτριες στη Θεσσαλονίκη, είπε στους Epoch Times ότι η εκδήλωση, με όνομα Family Pride, εορτάζει την ελληνική παραδοσιακή οικογένεια και μιλά για τα προβλήματα που αυτή αντιμετωπίζει, τόσο τα οικονομικά όσο και τα εκπαιδευτικά, τις τελευταίες δεκαετίες.
Η εκδήλωση θέλει να παρουσιάσει «την πατροπαράδοτη ελληνική οικογένεια, τις αξίες και τις παραδόσεις μας στα τόσα χρόνια,» είπε στους Epoch Times η συνδιοργανώτρια Μαρία Δήμου.
«Υπερήφανα δηλώνουμε τη θρησκεία μας, τη βιολογική μας ταυτότητα και τον ιερό θεσμό της ελληνικής οικογένειας. Επιπλέον, θέλουμε να μιλήσουμε και για τα προβλήματα που βιώνει μια ελληνική οικογένεια,» είπε.
Η διοργανώτρια ομάδα ήταν η «Ελληνίδες Μάνες», μια διαδικτυακή ομάδα που δημιουργήθηκε για την πραγματοποίηση τέτοιων εκδηλώσεων.
Το Family Pride ξεκίνησε στη Σερβία και τη Βουλγαρία, και ήταν η πρώτη φορά που έλαβε χώρα στην Ελλάδα, με τους διοργανωτές να λένε ότι θα ήθελαν να γίνει θεσμός.
«Θέλουμε να δηλώσουμε τη φυσιολογικότητά μας, δεν ερχόμαστε απέναντι σ’ αυτούς τους ανθρώπους [τους ομοφυλόφιλους], αλλά θέλουμε να δηλώσουμε κι εμείς με υπερηφάνεια αυτό που είμαστε, και έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που νιώθουμε μειονεκτικά όσον αφορά το τι μας προσφέρει [η πολιτεία]», είπε η κα Δήμου.
Προβλήματα όπως η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα και η διάβρωση της πυρηνικής οικογένειας είναι ακόμα δύο κρίσιμα θέματα.
Σχετικά με την οικονομική τους κατάσταση, οι γονείς σήμερα αντιμετωπίζουν ακραίες οικονομικές καταστάσεις, και ως αποτέλεσμα πολλοί δεν θέλουν πλέον να έχουν παιδιά από φόβο βιοπορισμού, σύμφωνα με την κα Δήμου.
«Η woke ατζέντα έχει εισβάλει στις ζωές μας βίαια, προωθώντας στα παιδιά μας μία άλλη κουλτούρα», η οποία παράγει χαλαρότητα των ηθών, λέει κα Δήμου. «Φέρνουν μία αναρχία στις ζωές των παιδιών, δεν δίνουν μία πειθαρχία. Όχι την πειθαρχία που θέλουν να παρουσιάζουν ως αυστηρή, [αλλά] μία πειθαρχία με την οποία εμείς μεγαλώσαμε και θεωρούμε ότι μπορεί να υπήρχαν λάθη, αλλά από το ένα άκρο να μην πάμε στο άλλο. Να είμαστε λίγο πιο ανθρώπινοι.»
Οι νέοι σήμερα νιώθουν μπερδεμένοι και για έναν ακόμη λόγο, από τα πρότυπα που προωθούνται στα ΜΜΕ και στις τέχνες, σύμφωνα με την κα Περπερίδου. «[Η νεολαία] δεν γνωρίζει πια τις αξίες της, τα βασικά πράγματα, ξεκινάνε και πολλά πράγματα μέσα απ’ το σχολείο.»
Η εκδήλωση αποτελείτο από ομιλίες που διήρκησαν λιγότερο από μία ώρα, δίπλα στον Λευκό Πύργο, και συνεχίστηκε με μια πορεία σε γειτονικούς δρόμους της πόλης.
Κατά την διάρκεια των ομιλιών, η κα Δήμου είπε, «Θέλουμε, μέσα από αυτή την προσπάθεια, να απαιτήσουμε από το κράτος να στηρίξει επιτέλους την ελληνική οικογένεια. Θέλουμε να σκύψει πάνω από τα πραγματικά προβλήματα που βιώνουμε.»
«Δεν θα επιτρέψουμε άλλο να μας επιβάλλουν πρότυπα τα οποία είναι ξένα στις πατροπαράδοτες αξίες μας, προσβάλλουν τη λογική και επηρεάζουν την ευαίσθητη φύση των παιδιών μας. Δεν θα επιτρέψουμε την χαλαρότητα των ηθών, την οποία προβάλλουν ως πρόοδο. Το φυσιολογικό είμαστε εμείς και αυτό δεν θα αλλάξει», πρόσθεσε.
Ένας άλλος ομιλητής ήταν ο πατήρ Στυλιανός, ο οποίος μίλησε για την αξία μιας παραδοσιακής οικογένειας και τη σοφία που μπορούμε να αντλήσουμε από την αρχαιότητα. Ανέφερε τον Αθηναίο ρήτορα Δημοσθένη, ο οποίος είχε πει ότι: «Μέσα στις ανθρώπινες κοινωνίες όλα καταλύονται όταν η πόλη πέσει στα χέρια των πιο φαύλων», όταν επικρατούν τα ποταπά, το θράσος και η αυθάδεια, αντί της πειθαρχίας και του ενάρετου βίου, της σύνεσης και του σεβασμού, σύμφωνα με τον ιερέα.
«Αρνούνται τη φυσική τάξη του κόσμου και θέλουν να την αντικαταστήσουν με ιδεολογήματα, και να αναποδογυρίσουν, εις μάτην, τη φυσική τάξη του κόσμου», είπε ο ιερέας.
Στη συνέχεια, έφερε το παράδειγμα του Ηράκλειτου, ο οποίος είχε πει:«Ο Ήλιος ουχ υπερβήσει μέτρα» (Ο Ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια της πορείας του), καθώς ο ιερέας ήθελε να αναφερθεί στη φυσιολογική κατάσταση των πραγμάτων και στην τάση σύγχυσης των φύλων που στοχεύει τους νέους.
Συνέχισε τον λόγο του μιλώντας για τις αξίες της παραδοσιακής οικογένειας, λέγοντας ότι θα έπρεπε να αποτελεί ένα μέρος αγάπης και ένα ειρηνικό καταφύγιο.
Οι καταγγελίες κατά της Cosco από φορείς και κατοίκους για ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και του αστικού ιστού με βυθοκορήματα που θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία έχουν έρθει και πάλι στο προσκήνιο.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του φορέα Παρατηρητήριο Πειραϊκής, «τα βυθοκορήματα που προκύπτουν κατά τη διαδικασία της βυθοκόρησης του Κεντρικού Λιμένα του Πειραιά, που διενεργείται εδώ και τρεις μήνες, έχουν χαρακτηριστεί ως τοξικά από μελέτες του Πανεπιστημίου Πατρών και του ΕΛΚΕΘΕ, χαρακτηρισμό τον οποίον αποδέχεται ο ΟΛΠ και υιοθετείται και από το Υπ. Περιβάλλοντος μέσω της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του 2023».
Πριν από λίγες ημέρες, φορτηγίδα με βυθοκορήματα υπερφορτώθηκε, πήρε κλίση και παρ’ ολίγον να ανατραπεί στην Ε10, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των εργαζομένων και του περιβάλλοντος. Αποκαλύφθηκε δε η ύπαρξη σχισμένου τρυπημένου πλέγματος, το οποίο προορίζεται να συγκρατεί τα υλικά μέσα στη θάλασσα. Η λύση που δόθηκε, προκειμένου να αποσυμφορηθεί η εν λόγω φορτηγίδα, ήταν – φευ – να πετάξουν τα μαύρα αυτά τοξικά βυθοκορήματα πάλι στη θάλασσα.
Το μέλος του Παρατηρητηρίου Πειραϊκής που βιντεοσκόπησε το όλο εγχείρημα απειλήθηκε από τους εργολάβους της Cosco ότι παραβιάζει τον νόμο περί προσωπικών δεδομένων και με θράσος διαμαρτύρονται στα δικαστήρια ότι δεν τους αφήνουν να κάνουν τη δουλειά τους, σύμφωνα με τα λεγόμενα των μελών του Παρατηρητηρίου Πειραϊκής.
Κατόπιν παράστασης διαμαρτυρίας που πραγματοποιήθηκε στις 12 Ιουλίου από τα μέλη του Παρατηρητηρίου Πειραϊκής, εκπροσώπων εργατικών σωματείων και του εργατικού κέντρου Πειραιά προς το λιμεναρχείο Πειραιά, όπου επιδόθηκε ψήφισμα, οι βυθοκορήσεις έχουν σταματήσει, κανείς όμως δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για όσα έγιναν.
Αξίζει δε να μνημονεύσουμε πως πριν από τρεις μήνες με επιστολή στον δήμαρχο Πειραιά, η Cosco απειλούσε τα μέλη του Παρατηρητηρίου Πειραϊκής με μηνύσεις και δήλωνε ότι σέβεται απολύτως το περιβάλλον.
Απόφαση της Kομισιόν προς ΟΛΠ
Μία από τις τέσσερεις δεσμεύσεις που έχει ζητήσει η Κομισιόν από την ΟΛΠ ΑΕ, προκειμένου να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το έργο επέκτασης της νέας προβλήτας κρουαζιέρας στη νότια ζώνη του λιμανιού, είναι να μεταφέρονται με πλοιάρια οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων σε προβλήτα που θα βρίσκεται στο Φάληρο, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, και από εκεί να μεταβαίνουν με τουριστικά λεωφορεία στα διάφορα αξιοθέατα.
Αυτή η ενέργεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα αποσυμφορήσει το λιμάνι του Πειραιά από το κυκλοφοριακό χάος. Το συνολικό κόστος του έργου επιδοτείται κατά 95% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ΟΧΙ από την Cosco. Δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδοτεί με το ποσό των 135 εκατομμυρίων την κατασκευή του νέου λιμανιού στην Πειραϊκή. Εκτός από την προαναφερθείσα δέσμευση, οι άλλες τρεις είναι:
Επέκταση του επιβατικού σταθμού κρουαζιέρας σε νέα προβλήτα.
Δημιουργία υποδομών για την ηλεκτροδότηση πλοίων από την ξηρά όταν είναι ελλιμενισμένα. Αυτή είναι η δυσκολότερη προϋπόθεση που θέτει η Επιτροπή, καθώς μέχρι τώρα είχαν προγραμματίσει βάσει του master plan μόνο την αλλαγή καυσίμου σε φυσικό αέριο κι όχι την ηλεκτροδότηση.
Την αγορά οικολογικών λεωφορείων για τη μεταφορά επιβατών.
Μέχρι σήμερα έχει υλοποιηθεί το 25% του έργου με το ύψος των κονδυλίων που έχουν απορροφηθεί μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2023 να ανέρχεται στα 41 εκατομμύρια ευρώ.
Τα αιτήματα και οι ανησυχίες Αμερικανών και Γερμανών σχετικά με την ασφάλεια και το περιβάλλον
Οι Αμερικανοί υποστηρίζουν ότι ο νέος τερματικός σταθμός κρουαζιέρας και η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη επιβαρύνουν υπερβολικά το περιβάλλον της πόλης του Πειραιά και του Περάματος, και ότι ο ΟΛΠ δεν λαμβάνει καμία μέριμνα για την προστασία των κατοίκων.
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στελέχη των υπηρεσιών ασφαλείας των ΗΠΑ, της Γερμανίας και άλλων ευρωπαϊκών κρατών που έχουν λιμάνια μέσω των οποίων διακινούνται κοντέινερ που προέρχονται από τον τερματικό σταθμό του Πειραιά ζητούν συνεχώς από το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και από το Αρχηγείο του Λιμενικού Σώματος να αναλάβουν πρωτοβουλίες, ώστε ο ΟΛΠ να λάβει μέτρα για ελέγχους ασφαλείας, εξαιτίας της απουσίας υποδομών ελέγχου των κοντέινερ και μη εφαρμογής του Διεθνούς Κώδικα Ασφάλειας Πλοίων και Λιμένων.
Το θέμα του ελέγχου των εμπορευματοκιβωτίων τίθεται συνεχώς στην κινεζική πλευρά, χωρίς όμως να έχει υπάρξει κάποια απάντηση μέχρι σήμερα.
Το λιμάνι του Πειραιά είναι πλέον ιδιωτική εταιρεία, αφού το 67% του λιμανιού ανήκει πλέον στην Cosco, και η ελληνική πλευρά κάνει ό,τι μπορεί για να καλύψει έστω και ένα μικρό μέρος των ελέγχων.
Είναι γνωστό πως το ελαιόλαδο έχει οφέλη για την υγεία, αλλά τι γίνεται με τα φύλλα της ελιάς;
Πρόσφατη μελέτη δείχνει πως τα εκχυλίσματα αιθανόλης από τα φύλλα της ελιάς που παράγονται στην Ισπανία και την Ελλάδα περιέχουν αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές και αντικαρκινικές ιδιότητες και πως ενδέχεται να έχουν θεραπευτική αξία για την αντιμετώπιση του μελανώματος, έναν τύπο καρκίνου του δέρματος.
Ελλάδα εναντίον Ισπανίας
Ερευνητές από τη Ρουμανία διεξήγαγαν μια μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Antioxidants («Αντιοξειδωτικά») στις 27 Ιουνίου, για να διερευνήσουν τις φυτοχημικές ενώσεις και τις δυνατότητες των φύλλων της ελιάς.
Ενώ άλλες έρευνες έχουν δείξει πως το ελαιόλαδο και τα εκχυλίσματα των φύλλων ελιάς έχουν αντιοξειδωτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες που μπορούν να καταπολεμήσουν αρκετά είδη καρκίνου, οι Ρουμάνοι ερευνητές ήθελαν να μάθουν κατά πόσο η περιοχή στην οποία μεγάλωσε το δέντρο επηρεάζει τις φυτοχημικές του ενώσεις.
Οι ερευνητές μάζεψαν φύλλα ελιάς από τη Σεβίλη της Ισπανίας και τη Λευκάδα της Ελλάδας, τα αποξήραναν και τα συνέθλιψαν, και ύστερα τα ανακάτεψαν με ένα διαλυτικό μέσο για να τα ετοιμάσουν για ανάλυση.
Τα εκχυλίσματα ελέγχθηκαν για τοξικότητα ως προς τα ανθρώπινα κύτταρα μελανώματος και εκτιμήθηκαν για την επίδραση τους στην ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων. Όταν ένας όγκος αναπτύσσεται, συνήθως αρχίζουν να παράγονται περισσότερα αιμοφόρα αγγεία για να παρέχουν θρεπτικά συστατικά στον όγκο.
Τα εκχυλίσματα των φύλλων ελιάς από την Ελλάδα περιείχαν περισσότερες πολυφαινόλες, όπως η λουτεΐνη, η οποία βελτιώνει την υγεία των οφθαλμών και η ελαιοευρωπαΐνη, η οποία έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, καθώς και ιδιότητες μείωσης των λιπιδίων και κατά της αθηροσκλήρωσης.
Τα εκχυλίσματα από τα φύλλα της ελιάς από την Ισπανία περιείχαν σχεδόν τη διπλάσια ποσότητα μετάλλων από τα εκχυλίσματα από την Ελλάδα. Τα Ισπανικά εκχυλίσματα είχαν υψηλότερα επίπεδα νικελίου, ψευδαργύρου, χαλκού, χρωμίου και σιδήρου – όλα αναγκαία θρεπτικά συστατικά. Ωστόσο, περιείχαν επίσης υψηλότερα επίπεδα καδμίου και αλουμινίου, τα οποία μπορεί να είναι τοξικά σε υψηλές δόσεις. Οι ερευνητές καθόρισαν πως τα επίπεδα δεν ήταν τοξικά.
Τα εκχυλίσματα των φύλλων ελιάς από την Ελλάδα είχαν μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δραστηριότητα, ως εκ τούτου ήταν πιο αποτελεσματικά στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών. Ήταν επίσης πιο αποτελεσματικά στην καταπολέμηση των κυττάρων του μελανώματος και για την πρόληψη του σχηματισμού αιμοφόρων αγγείων, άλλη μια αντικαρκινική ιδιότητα.
Ωστόσο, τα εκχυλίσματα φύλλων ελιάς από την Ισπανία ήταν πιο αποτελεσματικά ενάντια σε ένα ευρύτερο φάσμα βακτηρίων, υποδηλώνοντας πως περιέχουν περισσότερες αντιμικροβιακές ιδιότητες. Τα ισπανικά εκχυλίσματα δεν επηρέασαν τον σχηματισμό αιμοφόρων αγγείων.
«Τα ευρήματά μας συνεισφέρουν σε έναν πιο ευρύ χαρακτηρισμό των φύλλων ελιάς που προέρχονται από την Ισπανία και την Ελλάδα […] με τα φυτοχημικά και βιολογικά δεδομένα να υποδεικνύουν πιθανή χρήση τους ως υψηλά εκχυλίσματα αντιοξειδωτικών με πιθανό αντίκτυπο στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης», έγραψε η ερευνητική ομάδα.
Γιατί τέτοια διαφορά;
Οι ερευνητές πιστεύουν η διαφορά στη χημική σύσταση είναι πιθανόν να οφείλεται στις διαφορές του κλίματος και τις περιοχές καλλιέργειας μεταξύ της Ισπανίας και της Ελλάδας. Επομένως, η ερευνητική ομάδα είπε πως είναι απαραίτητο να λαμβάνουμε υπ’ όψιν τον τύπο του φύλλου ελιάς που χρησιμοποιείται κατά την παραγωγή θεραπευτικών μέσων.
«Κατά τον προσδιορισμό των φυτών, η περιεκτικότητα σε στοιχεία έχει εξεταστεί μεμονωμένα, σκεπτόμενοι μόνο τη συμβολή του αντίστοιχου στοιχείου στο φυτό και στον ανθρώπινο οργανισμό σε σύγκριση με τις συνιστώμενες ημερήσιες προσλήψεις και τα ημερήσια επιτρεπτά όρια», έγραψαν οι ερευνητές.
Από τη στιγμή που οι ελιές καλλιεργούνται και σε άλλα μέρη του κόσμου, περιλαμβανομένης της Πορτογαλίας και της Ιταλίας, είναι σημαντικό να εξετάσουμε την αποτελεσματικότητα των ενώσεων στα φύλλα ελιάς που έχουν μαζευτεί από αυτές τις χώρες επίσης, σημείωσε η ομάδα.
Κατόπιν προσφυγής του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά, μετά από αίτημα κατοίκων και φορέων του Πειραιά στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) για να σταματήσουν οι βυθοκορήσεις (εκσκαφές τοξικών αποβλήτων) από την Cosco στο λιμάνι του Πειραιά, επετεύχθη προσωρινή αναστολή των εργασιών βυθοκόρησης.
Το παρατηρητήριο Πειραϊκής ξεκίνησε τον κινηματικό και δικαστικό αγώνα κατά της προκαλούμενης οδικής και θαλάσσιας ρύπανσης από τις βυθοκορήσεις που διενεργούσε η Cosco από τον Ιανουάριο του 2024, παρόλο που σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του κινήματος της Πειραϊκής δέχθηκαν εκφοβισμό και απειλές από την εν λόγω εταιρεία, η οποία να υπενθυμίσουμε ότι κατέχει το 67% του λιμανιού.
Με τεκμηριωμένο υλικό, αποτελούμενο από πλήθος φωτογραφιών και μιας επιστημονικής έκθεσης του ομότιμου καθηγητή θαλάσσιου περιβάλλοντος και εκπροσώπου του Παρατηρητηρίου Πειραϊκής κου Βασίλη Τσελέντη, έθεσαν το θέμα στη διάθεση του δικηγορικού συλλόγου Πειραιά.
Μεγάλη ανατροπή της απόφασης του ΣτΕ
Όλα όμως ανατράπηκαν και η απόφαση του ΣτΕ ίσχυσε τελικά μόνο για ένα Σαββατοκύριακο, αφού η Cosco έθεσε αίτημα προς το ΣτΕ για αναστολή της απόφασής του με το επιχείρημα κινδύνου στη ναυσιπλοΐα και την ασφάλειά της.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι προηγήθηκε αβάσιμο δημοσίευμα στο Πρώτο Θέμα, όπου αναφέρονται ατυχήματα πλοίων στο λιμάνι του Πειραιά λόγω του μικρού βάθους του λιμένα χωρίς όμως να δίνονται συγκεκριμένες πληροφορίες για το πλοίο στο οποίο αναφερόταν, τι βλάβη υπέστη, αν πραγματοποιήθηκε ανάκριση και ποια ήταν τα συμπεράσματα που προέκυψαν. Εδώ, βέβαια, πρέπει να τονίσουμε πως το λιμενικό έχει γνώση των χαρτών για το βάθος του λιμένα και βάσει αυτού ορίζει τις θέσεις ελλιμενισμού των πλοίων και πλοία με μεγάλο βύθισμα δεν ελλιμενίζονται σε θέσεις με μικρό βάθος, ακριβώς για να αποφεύγονται τυχόν ατυχήματα.
Να αναφέρουμε, επίσης, πως η Cosco εδώ και δύο μήνες δεν έχει προσκομίσει έγγραφα αδειοδοτήσεων, τα οποία έχουν ζητηθεί από το ΣτΕ σε προηγούμενη απόφασή του που δικαίωσε τους κατοίκους και τους φορείς που προσέφυγαν.
Οι μεθοδεύσεις και οι αυθαιρεσίες της Cosco όχι μόνο δεν σταματούν, αλλά όλο και αυξάνονται, καθώς προσπαθεί να οικειοποιηθεί όλο και περισσότερους χώρους, αδιαφορώντας για τις δυσμενείς επιπτώσεις στον πολιτισμό, το περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων
Είναι αξιοσημείωτο και το γεγονός ότι πριν λίγες μέρες η Cosco επιχείρησε να περιφράξει τον μώλο της ΔΕΗ προκειμένου να αλλάξει τη χρήση του σε τερματικό χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων (car terminal), ενώ κατέχει ήδη 40.000 τετραγωνικά μέτρα με 5.100 θέσεις σε τερματικό χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων στο Κερατσίνι.
Το ίδιο είχε συμβεί πέρυσι και στο Παλατάκι, αλλά χάρις σε διαμαρτυρίες που οργανώθηκαν, η απόπειρα τελικά δεν τελεσφόρησε.
Καθώς οι εργάτες της ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης θα έχαναν χιλιάδες θέσεις εργασίας με αυτά τα σχέδια της Cosco, αντέδρασαν ξηλώνοντας την περίφραξη κατόπιν καλέσματος του Συνδικάτου Μετάλλου και του Σωματείου Ναυπηγοξυλουργών.
Πώς μπορούμε, λοιπόν, να μιλάμε για αύξηση των θέσεων εργασίας, όπως ισχυρίζεται η Cosco, όταν χωρίς άδεια προσπαθεί να προσαρτήσει στην κατοχή της όλο και περισσότερους χώρους στο λιμάνι αδιαφορώντας για τα μεροκάματα που χάνονται;
