Ελλάδα

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ – Η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε το πρωί της Τρίτης ένα πρωτόγνωρο πακέτο κυρώσεων κατά της Intellexa, εταιρεία-προμηθευτή κατασκοπευτικού λογισμικού, με έδρα την Ελλάδα, και της ηγεσίας του, μετά την εμπλοκή της εταιρείας στη στοχοποίηση αξιωματούχων της αμερικανικής κυβέρνησης.

Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έθεσε στο στόχαστρο δύο φυσικά πρόσωπα και πέντε οντότητες που συνδέονται με την κοινοπραξία Intellexa για τον ρόλο τους στην «ανάπτυξη, λειτουργία και διανομή εμπορικής τεχνολογίας κατασκοπευτικού λογισμικού», η οποία, σύμφωνα με την αμερικανική κυβέρνηση, χρησιμοποιήθηκε εναντίον δημοσιογράφων, αντιφρονούντων, εμπειρογνωμόνων πολιτικής και αξιωματούχων των ΗΠΑ.

Οι κυρώσεις ουσιαστικά παγώνουν τυχόν αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία αυτών που στοχοποιούνται και γενικά απαγορεύουν στους Αμερικανούς να συναλλάσσονται μαζί τους. Όσοι πραγματοποιούν ορισμένες συναλλαγές μαζί τους κινδυνεύουν επίσης να υποστούν κυρώσεις. Η εταιρεία είχε ήδη υπαχθεί σε εμπορικούς περιορισμούς βάσει μέτρων που επιβλήθηκαν από το Υπουργείο Εμπορίου τον Ιούλιο του 2023.

Η ανακοίνωση της Τρίτης αποτελεί την πρώτη περίπτωση που η κυβέρνηση επιβάλλει κυρώσεις σε εμπορική οντότητα κατασκοπευτικού λογισμικού.

Η Intellexa είναι μια γνωστή εταιρεία πληροφοριών στον κυβερνοχώρο, η οποία έχει τραβήξει την προσοχή των μέσων ενημέρωσης τα τελευταία χρόνια, όταν η πλατφόρμα λογισμικού της, γνωστή ως Predator, η οποία επιτρέπει την παρακολούθηση κινητών τηλεφώνων και διαδικτύου, φέρεται να καταγράφηκε σε συσκευές θυμάτων στη Μέση Ανατολή, την Αφρική, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σύμφωνα με αναλυτές, εκτός από το να ενεργεί ως μεμονωμένη εταιρεία, η Intellexa κατέχει, επενδύει και συνεργάζεται επίσης με άλλες εταιρείες κατασκοπευτικού λογισμικού στο πλαίσιο ενός μοντέλου κοινοπραξίας.

«Μόλις μια συσκευή μολυνθεί από το κατασκοπευτικό λογισμικό Predator, το κατασκοπευτικό λογισμικό μπορεί να αξιοποιηθεί για μια ποικιλία δυνατοτήτων κλοπής πληροφοριών και παρακολούθησης – αυτό περιλαμβάνει τη μη εξουσιοδοτημένη εξαγωγή δεδομένων, τον εντοπισμό γεωγραφικής θέσης και την πρόσβαση σε μια ποικιλία εφαρμογών και προσωπικών πληροφοριών της μολυσμένης συσκευής», περιγράφουν σε ανακοίνωσή τους αξιωματούχοι του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ.

Ο ιδρυτής της Intellexa, Ταλ Ντίλλιαν (Tal Dillian), ο οποίος συγκαταλέγεται μεταξύ εκείνων που αποτελούν στόχο των κυρώσεων, δεν ανταποκρίθηκε αμέσως σε αίτημα για σχολιασμό.

Ο κος Ντίλλιαν, πρώην αξιωματικός των ισραηλινών κυβερνητικών υπηρεσιών πληροφοριών, ξεκίνησε την εταιρεία στο Ισραήλ, αλλά αργότερα τη μετέφερε, ιδρύοντας επιχειρήσεις στην Κύπρο και την Ελλάδα, όπου οι νόμοι περί ελέγχου των εξαγωγών για τις τεχνολογίες παρακολούθησης είναι λιγότερο ανεπτυγμένοι. Τα τελευταία χρόνια, η εταιρεία κατηγορήθηκε ότι εξυπηρετούσε την αιγυπτιακή κυβέρνηση, καθώς και το Βιετνάμ, σύμφωνα με ερευνητές ασφαλείας και δημοσιεύματα του Τύπου.

Το 2023, μια ομάδα ερευνητικών ειδησεογραφικών πρακτορείων ανέφερε ότι το καθεστώς του Βιετνάμ προσπάθησε να εμφυτεύσει κατασκοπευτικό λογισμικό στα τηλέφωνα μελών του Κογκρέσου χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της Intellexa. Η στοχοποίηση έγινε ακριβώς τη στιγμή που διπλωμάτες των ΗΠΑ και του Βιετνάμ διαπραγματεύονταν μια συμφωνία συνεργασίας με σκοπό την αντιμετώπιση της κινεζικής επιρροής στη Νοτιοανατολική Ασία, σύμφωνα με την Washington Post.

Μετά από χρόνια εκκλήσεων για δράσεις από ομάδες της κοινωνίας των πολιτών σε διάφορες προεδρικές διοικήσεις, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του προέδρου Μπάιντεν ήταν το πρώτο που ασχολήθηκε με το θέμα της ρύθμισης των εμπορικών εργαλείων πειρατείας, θεσπίζοντας εκτελεστικό διάταγμα το 2023 που επεδίωκε την εισαγωγή νέων ελέγχων.

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν επικεντρωμένες στη θέσπιση σαφών προστατευτικών γραμμών για την υπεύθυνη ανάπτυξη και χρήση αυτών των τεχνολογιών, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών των ατόμων σε όλο τον κόσμο», δήλωσε σε δήλωσή του ο υφυπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ για την τρομοκρατία και τις χρηματοοικονομικές πληροφορίες Μπράιαν Νέλσον.

Του Christopher Bing

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Παραιτήθηκε, τελικά, η COSCO  από το αίτημά της να εγκαταστήσει σταθμό αυτοκινήτων (car terminal) εντός του αρχαιολογικού χώρου Παλατάκι στον επιβατικό σταθμό κρουαζιέρας.

Η COSCO, ζητώντας έγκριση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), θέλησε να μετατρέψει τις προβλήτες κρουαζιέρας στο Παλατάκι σε χώρο στάθμευσης διαμετακομιζόμενων (transit) αυτοκινήτων.

Η COSCO ζήτησε έγκριση από το ΚΑΣ προκειμένου να μετατρέψει και επίσημα πλέον (καθ’ ότι, κατά το παρελθόν, τρεις φορές μετέτρεψε τον χώρο σε σταθμό αυτοκινήτων χωρίς την έγκριση της Εφορείας Αρχαιοτήτων) τον αρχαιολογικό χώρο σε τελωνειακό και σε πεδίο φορτοεκφόρτωσης διαμετακομιζόμενων αυτοκινήτων.

Ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων καλεί την COSCO να σταματήσει να προσβάλλει την πολιτιστική κληρονομιά του Πειραιά, μετατρέποντας τη σε βιομηχανική ζώνη.

Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, έγγραφα και μηνυτήριες αναφορές

Το ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΪΚΗΣ  έδωσε μάχη μέσα από μια σειρά κινητοποιήσεων και κατάφερε, στις 23 Δεκεμβρίου 2021, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιά να απαγορεύσει εγγράφως την παράνομη αυτή ενέργεια της COSCO – η οποία από το 2020 έχει επιχειρήσει τρεις φορές να μετατρέψει τις προβλήτες κρουαζιέρας στο Παλατάκι σε χώρο στάθμευσης 4.000 διαμετακομιζόμενων  αυτοκινήτων – διότι δεν υπήρχαν «ούτε άδειες ούτε μελέτες και, συνακόλουθα των ανωτέρω, υπήρξε παράβαση και της ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ». Ως εκ τούτου, τα παράνομα αυτοκίνητα αποσύρθηκαν.

Έτσι λοιπόν και τώρα, για ακόμα μια φορά, αποδεικνύεται ότι η επαγρύπνηση της κοινωνίας μπορεί να κινητοποιήσει τις πολιτικές δυνάμεις και να ακυρώσει ενέργειες που καταστρατηγούν, καταπατούν και συνάμα αδιαφορούν για την πολιτιστική μας κληρονομιά, καθώς και για την ποιότητα ζωής στην πόλη του Πειραιά.

Φορείς και θεσμικοί εκπρόσωποι έστειλαν αιτήματα στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και κατάφεραν να παραιτηθεί η COSCO από το αίτημά της να εγκαταστήσει τον σταθμό αυτοκινήτων εντός του αρχαιολογικού χώρου Παλατάκι.

Αξίζει δε να θυμηθούμε πως, τον Μάρτιο του 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε παράνομες τις εργασίες κατασκευής προβλήτας στην Πειραϊκή, διότι δεν είχε προβλεφθεί από την COSCO στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Εδώ και 15 ημέρες, έχουν ξεκινήσει βαθυμετρίες ως προκαταρκτική φάση, στην οποία θα υπάρξει και συνέχεια, ενώ τον Φεβρουάριο του 2024 θα εκδικαστούν 7 προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).

Οι πολίτες του Πειραιά είναι σίγουρο πως θα εξακολουθήσουν να βρίσκονται  απέναντι σε κάθε πράξη που θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον, την ιστορία του τόπου, τη ζωή και την αξιοπρέπειά τους.

Tης Έφης Γκανά

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Την ιστορική υποθαλάσσια έκρηξη του ηφαιστείου Κολούμπου στο Αιγαίο, που συνέβη το 1650 προκαλώντας ένα καταστροφικό τσουνάμι, ανακατασκεύασαν ερευνητές του γερμανικού ινστιτούτου GEOMAR σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Η τρισδιάστατη απεικόνιση έδωσε νέα στοιχεία για το συμβάν και ανοίγει νέους δρόμους για την παρακολούθηση των ηφαιστειακών εκρήξεων.

Η ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής του Γιενς Κάρστενς από το Κέντρο Ωκεάνιων Ερευνών GEOMAR Helmholtz του Κιέλου, εξερεύνησε τον υποθαλάσσιο κρατήρα του Κολούμπου με μηχανήματα σύγχρονης τεχνολογίας απεικόνισης και ανακατασκεύασε τα ιστορικά γεγονότα χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά τρισδιάστατα σεισμικά προφίλ. Τα συμπεράσματα δημοσιεύονται στο περιοδικό «Nature Communications».

Η έκρηξη ήταν ορατή στη Σαντορίνη για αρκετές εβδομάδες. Τον Σεπτέμβριο του 1650 οι άνθρωποι ανέφεραν ότι το χρώμα του νερού είχε αλλάξει και το νερό έβραζε. Περίπου επτά χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σαντορίνης ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο είχε αναδυθεί από τη θάλασσα και άρχισε να εκτοξεύει πυρακτωμένους βράχους. Σύννεφα καπνού σκοτείνιαζαν τον ουρανό και μπορούσαν να παρατηρηθούν φωτιές και αστραπές. Στη συνέχεια, το νερό υποχώρησε ξαφνικά, για να ορμήσει προς την ακτογραμμή λίγα λεπτά αργότερα «χτυπώντας» την με κύματα ύψους έως και 20 μέτρων. Ένας τεράστιος κρότος ακούστηκε σε απόσταση άνω των 100 χιλιομέτρων, ελαφρόπετρα και τέφρα έπεσαν στα γύρω νησιά και ένα θανατηφόρο σύννεφο δηλητηριωδών αερίων στοίχισε τη ζωή σε αρκετούς ανθρώπους στη Σαντορίνη.

Οι λεπτομέρειες της ιστορικής έκρηξης συγκεντρώθηκαν και δημοσιεύθηκαν από έναν Γάλλο ηφαιστειολόγο του 19ου αιώνα, ενώ υπάρχουν και ιστορικές περιγραφές από τους κατοίκους του νησιού. Πώς όμως προέκυψαν αυτά τα καταστροφικά γεγονότα;

Για να δώσει απαντήσεις, η ερευνητική ομάδα μελέτησε τον ηφαιστειακό κρατήρα του Κολούμπου με ειδικά μηχανήματα θαλάσσιας τεχνολογίας. «Θέλαμε να καταλάβουμε πώς προέκυψε το τσουνάμι εκείνη την εποχή και γιατί το ηφαίστειο εξερράγη τόσο βίαια», σημειώνει ο Γιενς Κάρστενς.

Στη συνέχεια, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε τρισδιάστατες σεισμικές μεθόδους για να δημιουργήσει μια 3D εικόνα του κρατήρα, το ρηχότερο τμήμα του οποίου βρίσκεται 18 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού.

Η τρισδιάστατη σεισμική απεικόνιση είναι μια γεωφυσική τεχνική που εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι τα ηχητικά κύματα ανακλώνται μερικώς στα όρια των στρωμάτων. Αυτό καθιστά δυνατή τη δημιουργία προφίλ διατομής των γεωλογικών δομών κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας. Σε αντίθεση με τα δισδιάστατα σεισμικά ανάκλασης, τα 3D θαλάσσια σεισμικά ανάκλασης χρησιμοποιούν πολλαπλά καλώδια μέτρησης (δέκτες) που ρυμουλκούνται παράλληλα πίσω από το ερευνητικό σκάφος. Το αποτέλεσμα είναι μια τρισδιάστατη εικόνα, γνωστή ως σεισμικός όγκος, η οποία μας επιτρέπει να κοιτάξουμε κάτω από τον πυθμένα και να αναλύσουμε λεπτομερώς τη γεωλογία της περιοχής.

Η τρισδιάστατη απεικόνιση κατά τη συγκεκριμένη έρευνα κατέδειξε ότι ο κρατήρας είχε διάμετρο δυόμιση χιλιομέτρων και βάθος 500 μέτρων, γεγονός που υποδηλώνει μια πραγματικά μαζική έκρηξη, ενώ τα σεισμικά προφίλ αποκάλυψαν επίσης ότι η μία πλευρά του κώνου είχε παραμορφωθεί σοβαρά.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές αποφάσισαν να συγκρίνουν τους διάφορους μηχανισμούς που θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει το τσουνάμι με τις ιστορικές μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΕΚΠΑ και μία από τους συγγραφείς της μελέτης Εύη Νομικού, διαπιστώθηκε ότι «μόνο ο συνδυασμός μιας κατολίσθησης ακολουθούμενης από μια ηφαιστειακή έκρηξη θα μπορούσε να εξηγήσει το τσουνάμι. Η έκρηξη από μόνη της δεν μπορεί να εξηγήσει τη δημιουργία του τσουνάμι. Ωστόσο, όταν η κατολίσθηση συμπεριλήφθηκε στις προσομοιώσεις, τα δεδομένα συμφωνούσαν με τις ιστορικές παρατηρήσεις».

Η μελέτη παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την ανάπτυξη προγραμμάτων παρακολούθησης της ενεργού υποθαλάσσιας ηφαιστειακής δραστηριότητας, όπως το πρόγραμμα «Santory»,με επικεφαλής την κα Νομικού.

«Ελπίζουμε να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε τα αποτελέσματά μας για την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων για την παρακολούθηση των ηφαιστειακών αναταραχών. Το όνειρό μας είναι να δημιουργήσουμε ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, συλλέγοντας δεδομένα σε πραγματικό χρόνο. Τώρα έχουμε τοποθετήσει καινοτόμους υποθαλάσσιους αισθητήρες στο ενεργό υδροθερμικό πεδίο του Κολούμπου και τα δεδομένα συλλέγονται κάθε έξι μήνες», επισημαίνει η κα Νομικού.

Της Μαρίας Κουζινοπούλου

Στο πλαίσιο του 27ου ετήσιου συνεδρίου «Economist Government Roundable», που έλαβε χώρα στο Λαγονήσι στις 24-26 Οκτωβρίου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης συζήτησε με τον Αμερικανό ιαπωνικής καταγωγής πολιτικό επιστήμονα Φράνσις Φουκουγιάμα, αναφερόμενος αρχικά στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.

Ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι από την αρχή η Ελλάδα είχε ξεκάθαρη θέση αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, σύμφωνα με το Διεθνές και το Ανθρωπιστικό Δίκαιο, τονίζοντας την ανάγκη παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας και καταδικάζοντας τη δράση της Χαμάς. «Η Χαμάς είναι τρομοκρατική οργάνωση. Δεν εκπροσωπεί τον παλαιστινιακό λαό», τόνισε ο κος Μητσοτάκης και ανέφερε τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νεντανιάχου στο Ισραήλ. Ο πρωθυπουργός μιλώντας για το ρόλο της Ελλάδας υπογράμμισε πως έχουμε την δυνατότητα να μιλάμε με όλες τις πλευρές, όχι όμως με τη Χαμάς, επαναλαμβάνοντας πως πρόκειται για τρομοκρατική οργάνωση.

Ο κος Μητσοτάκης αναφέρθηκε και στις συζητήσεις στις οποίες συμμετέχει η Ελλάδα με τα ευρωπαϊκά κράτη, τον ΟΗΕ και τις ΗΠΑ για την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα δια θαλάσσης, ενώ έκανε λόγο για παραδοσιακό πόλεμο χαρακωμάτων που θυμίζει τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

«Όταν μιλάμε για τη δική μας αμυντική ικανότητα είναι προφανές ότι στην Ευρώπη πρέπει να κάνουμε περισσότερα. Η έννοια της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης είναι κάτι το οποίο πρέπει να εξετάσουμε με μεγαλύτερη σοβαρότητα. Η Ελλάδα δαπανά πάνω από το 3% του ΑΕΠ της για αμυντικούς σκοπούς. Ένα από τα θέματα που συζητάμε όταν μιλάμε για το ευρωπαϊκό σύμφωνο σταθερότητας είναι να εξαιρέσουμε τις αμυντικές δαπάνες από τον προϋπολογισμό. Η άμυνα είναι κρίσιμης σημασίας για την ελευθερία και την κυριαρχία μας», τόνισε ο πρωθυπουργός.

Επεσήμανε επίσης την ανάγκη να διδαχθούμε από την Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, ώστε τα κράτη να έχουν τη στρατιωτική ικανότητα να υπερασπιστούν την εδαφική τους κυριαρχία, ενώ είπε ότι πρέπει η ΕΕ να δαπανά περισσότερους πόρους για την υπεράσπιση ευρωπαϊκών εδαφών.

Για τη στάση της Ελλάδας στο ψήφισμα του ΟΗΕ, τόνισε πως η χώρα μας ευθυγραμμίστηκε με την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών. «Προσπαθήσαμε να τροποποιήσουμε το ψήφισμα, αλλά δεν καταφέραμε να περάσουμε τις θέσεις μας και γι’αυτό αποφασίσαμε την αποχή», πρόσθεσε.

Συμπλήρωσε ότι η Ελλάδα ήταν μία από τις τρεις ευρωπαϊκές χώρες που μετείχαν στη διεθνή διάσκεψη της Αιγύπτου και για το παλαιστινιακό και σημείωσε πως μία λύση μπορεί να υπάρξει, αυτή των δύο κρατών.

«Στο μυαλό μου, μόνη λύση μπορεί να είναι η αναβίωση του διαλόγου για δύο κράτη. Δηλαδή το δικαίωμα των Παλαιστινίων να έχουν το δικό τους κράτος, χωρίς να απειλούν το δικαίωμα του Ισραήλ να έχει το δικό του κράτος» ξεκαθάρισε ο πρωθυπουργός.

Ο κος Μητσοτάκης είπε, επίσης, πως δεν μπορεί κανείς να φαντάζεται λύση της κρίσης χωρίς στρατηγική ήττα της Χαμάς και πως η Παλαιστινιακή Αρχή έχει αποδείξει ότι είναι αποτελεσματική στη διοίκηση στη Δυτική Όχθη.

Αναφερόμενος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις σημείωσε ότι πρέπει να διατηρηθεί το θετικό μομέντουμ και δήλωσε πως «ο Ταγίπ Εντογάν είναι στη λάθος πλευρά της ιστορίας όταν αρνείται να καταδικάσει τη στάση της Χαμάς».

Για το ενδεχόμενο νέας θητείας Τραμπ στις ΗΠΑ δεν έκανε προγνωστικά και μίλησε για την πολύ ισχυρή σχέση που έχει οικοδομήσει η χώρα μας με τις ΗΠΑ, οι οποίες αναγνωρίζουν το ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή ως πυλώνα σταθερότητας.

Επιπλέον, ο πρωθυπουργός είπε ότι η μεγαλύτερη πρόκληση στις μέρες μας είναι η ανισότητα, ενώ αναφέρθηκε και στο ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης και στη σύσταση στην Ελλάδα αρμόδιας επιτροπής εμπειρογνωμόνων.

Ένα λαμπερό ανάκτορο, στην κυριολεξία, φαίνεται ότι ήταν το μινωικό ανάκτορο των Αρχανών, όπως αποκάλυψε η φετινή ανασκαφή τής Αρχαιολογικής Εταιρείας υπό τη διεύθυνση της δρος Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη. Όπως ενημερώνει ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, η ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε στο βορειότερο, μέχρι στιγμής, τμήμα του ανακτόρου προσέθεσε πολλά νέα στοιχεία για το κτίριο και συμπλήρωσε τις γνώσεις μας για την αρχιτεκτονική και την κατασκευή του. Συγκεκριμένα, ανασκάφηκαν ο ισόγειος χώρος και ο πρώτος όροφος, ενώ πλήθος λίθων είχαν καταπέσει από τον δεύτερο ή τρίτο όροφο, συμπαρασύροντας τμήματα των δαπέδων.

Όπως σημειώνει η ίδια ανακοίνωση, το πιο ενδιαφέρον στοιχείο των φετινών ανασκαφών ήταν η αποκάλυψη της χρήσης για την κατασκευή του ενός λαμπερού υλικού, του γυψόλιθου, γνωστού από τη Φαιστό και την Κνωσό. Στις Αρχάνες χρησιμοποιήθηκε καθ’ υπερβολήν σε παραστάδες, πολύθυρα κ. ά. δημιουργώντας την εντύπωση του «λαμπερού» κτιρίου. Σημαντική ήταν και η αποκάλυψη του πολύθυρου του ανακτόρου, το οποίο μαζί με το δίθυρο -που επίσης αποκαλύφθηκε- από γυψόλιθο και έναν κεντρικό κίονα συγκροτούν το τμήμα ενός «Minoan Hall», σημαντικού στοιχείου της πολυτελούς  μινωικής αρχιτεκτονικής.

Ένα ακόμη νέο στοιχείο είναι ο εντοπισμός του σημείου από όπου είχε αρχίσει η πυρκαγιά με αποτέλεσμα την καταστροφή αυτού του τμήματος του ανακτόρου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, όπως είχε διαπιστωθεί στις ανασκαφές του 1999/2000 όλο το βόρειο ανασκαμμένο τμήμα (δωμάτια 30-33) είχε καταστραφεί από ισχυρή πυρκαγιά, αντίθετα με το λοιπό προς νότια και δυτικά τμήμα, το οποίο και ανεσκάφη τότε. Η πυρκαγιά είχε φθάσει στους 1.000 βαθμούς, όπως είχε γνωμοδοτήσει τότε η Πυροσβεστική Υπηρεσία, η οποία είχε κληθεί. Στον χώρο 33, εξάλλου, που δεν ήταν αποθηκευτικός, είχαν βρεθεί συγκεντρωμένα περί τα 20 μεγάλα πιθάρια, που περιείχαν κρασί, λάδι, ακόμη και υφάσματα, όπως επίσης ιδιαίτερα αγγεία για άρωμα και ένας αιγυπτιακός σκαραβαίος.

Από την ανασκαφή του 2023 φάνηκε ότι η φωτιά προήλθε από έναν χώρο ανωτέρου ορόφου. Παχύ στρώμα στάχτης και καμένου ξύλου βρέθηκε κυρίως στο ΒΑ τμήμα και έφθασε μέχρι το δάπεδο. Από το σημείο αυτό ίσως εξαπλώθηκε η φωτιά. Στη γωνία αυτή του ανασκαφέντος χώρου θα υπήρχε ιερό, όπως δείχνουν τα λίγα διασωθέντα θραύσματα από λίθινα αγγεία: ένα από ορεία κρύσταλλο, ένα από γκρίζο/λευκόλιθο, ένα από εγχάρακτο στεατίτη, καθώς και τμήματα οψιανού. Πρέπει να σημειωθεί, ότι ο οψιανός δεν είναι σύνηθες εργαλείο στην εποχή αυτή (ΥΜΙ περίοδο, περί το 1600 π. Χ.). Το πλήθος των οψιανών, επομένως, που βρίσκεται εδώ έχει μάλλον τελετουργικό/μαγικό χαρακτήρα.

Στο ιερό έχουν βρεθεί ακόμη τμήματα από μικροσκοπικά δείγματα μεγάλων αγγείων, όπως π.χ. από χύτρες, που είναι αφιερωματικά. Ένα ακόμη τελετουργικό εύρημα ήταν ένας θαλάσσιος τρίτωνας, που αποτελούσε όργανο επίκλησης της θεότητας, όπως γνωρίζουμε από σφραγίδα που έχει βρεθεί στο Ιδαίον Άντρο. Θαλάσσια βότσαλα μεγαλύτερου μεγέθους, που συμβολίζουν τη θαλάσσια υπόσταση της θεότητας και τη χρήση τους γνωρίζουμε από την Κνωσό, βρέθηκαν λίγο μακρύτερα (χώρος 37). Τα βότσαλα αυτά συλλέχθηκαν διασπαρμένα κοντά σε έναν εξαίρετο σφραγιδόλιθο από αχάτη με παράσταση ψαριού, που βρέθηκε στον διπλανό χώρο (34). Το ιερό, όπως συμβαίνει συχνά, δεν χρησιμοποιήθηκε ξανά στα μινωικά χρόνια, σημειώνει, μεταξύ άλλων, η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ που αναφέρει πολλά σημαντικά στοιχεία από τις νέες έρευνες.

Το ανάκτορο των Αρχανών βρίσκεται 15 χλμ από αυτό της Κνωσού, με το οποίο, όπως υπολογίσθηκε από τον Γιάννη Σακελλαράκη (Ανακοίνωση σε Κρητολογικό Συνέδριο) έχει το ίδιο μέγεθος. Για την ιστορία του εντοπισμού του, ο σερ Άρθουρ Έβανς, προφανώς έχοντας επισημάνει κάποια στοιχεία, πίστεψε, σύμφωνα με τις βικτωριανές αντιλήψεις της εποχής, ότι εκεί θα βρισκόταν το «θερινό ανάκτορο» της Κνωσού. Το ανάκτορο στη συνέχεια αναζήτησαν οι Μαρινάτος και Πλάτων αλλά σε λάθος θέσεις.

Έτσι, τη δεκαετία του΄60, ο νεαρός τότε αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης, ψάχνοντας στα υπόγεια των σπιτιών αλλά και αποτυπώνοντας ορατά ερείπια βυθισμένα στους δρόμους, είχε την καλή τύχη να βρεθεί στην είσοδο του ανακτόρου, το οποίο αποδείχθηκε μεγαλοπρεπές: Τριώροφο, κατασκευασμένο από λαξευτούς πωρόλιθους, με τοιχογραφίες που εικονίζουν φυτικά και θαλάσσια μοτίβα και γυναικεία μορφή, δάπεδα από χρωματιστούς σχιστόλιθους, βωμούς και πλήθος κινητών, πολύτιμων αντικειμένων, όπως: χρυσελεφάντινα ειδώλια, ανάγλυφους λίθινους λύχνους, ποικίλα αγγεία, ειδώλια κ.ά. Όλα αυτά δεν άφηναν αμφιβολία για την αποκάλυψη του περιζήτητου ανακτόρου από το οποίο ήρθαν στο φως ο θεατρικός του χώρος και το Αρχείο. Ακόμη, ένα από τα ευρήματα, ο περίφημος «οικίσκος των Αρχανών» αποτελεί το μοντέλο για τη μορφή, που θα είχε ένα μινωικό σπίτι, βάζοντας έτσι, τον σύγχρονο άνθρωπο μέσα σ’ αυτό.

Ε.Μ.

Τη δυνατότητα πλήρους χρηματοδότησης σε όσους κτηνοτρόφους επλήγησαν στις καταστροφικές πλημμύρες της Θεσσαλίας και επιθυμούν να επιστρέψουν στο επάγγελμα δίνει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Συγκεκριμένα, όπως είχε ανακοινώσει από τη Λάρισα ο αρμόδιος υπουργός Λευτέρης Αυγενάκης, «δεν θα υπάρξει λεπτό καθυστέρηση στην εφαρμογή του προγράμματος ανασυγκρότησης της Θεσσαλίας».

Προς αυτή την κατεύθυνση, μέσω του Μέτρου 5.2. του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, οι κτηνοτρόφοι θα μπορέσουν να αντικαταστήσουν το ζωικό τους κεφάλαιο, αλλά και να χτίσουν από την αρχή τις σταβλικές τους εγκαταστάσεις χωρίς να χρειαστεί να ξοδέψουν ούτε ένα ευρώ οι ίδιοι μιας και θα χρηματοδοτηθούν 100%.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, από τις πλημμύρες χάθηκαν περισσότερα από 115 χιλιάδες αιγοπρόβατα, βοοειδή και χοίροι ενώ καταστράφηκαν και σταβλικές εγκαταστάσεις.

Σύμφωνα με αυτοψία που διενεργούν οι αρμόδιοι φορείς, αλλά και με όσα έχουν δηλώσει οι παραγωγοί που επλήγησαν, εκτός από το ζωικό κεφάλαιο καταστροφές έχουν υποστεί σταβλικές εγκαταστάσεις, παγολεκάνες, σιλό όπου αποθηκεύονται ζωοτροφές, καθώς και άλλες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία ενός στάβλου.

«Όσον αφορά την απώλεια του ζωικού κεφαλαίου, αυτή θα αποζημιωθεί όπως προβλέπεται από τον ΕΛΓΑ και θα αφορά όσους έχουν κάνει τη δήλωσή τους, ενώ οι καταστροφές στις εγκαταστάσεις αυτές θα αποζημιωθούν από την κρατική αρωγή», δήλωσαν στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Επιπλέον, έχει προβλεφθεί η δημιουργία κτηνοτροφικών πάρκων στις περιοχές που επλήγησαν, όπου οι κτηνοτρόφοι μέσω της οικονομίας κλίμακας θα μπορέσουν να μειώσουν τα έξοδα τους, ενώ θα τους παρασχεθεί και δωρεάν συμβουλευτική για όσους μπουν στο Μέτρο 5.2. από κτηνιατρικές σχολές της χώρας για διάστημα τριών ετών, ώστε να γίνουν βιώσιμοι και παραγωγικοί.

Όμως, όπως υπογραμμίζουν τα στελέχη του ΥΠΑΑΤ, «το εν λόγω μέτρο δεν είναι αποζημιωτικού χαρακτήρα. Απευθύνεται σε όσους πραγματικά επιθυμούν να παραμείνουν στο επάγγελμα, να δημιουργήσουν κοπάδια και να παράξουν ξανά».

Το ζωικό κεφάλαιο

Το ζωικό κεφάλαιο της Θεσσαλίας αναμφίβολα υπέστη σοβαρές απώλειες από τις πλημμύρες της θεομηνίας. Μεταξύ άλλων έχασαν τη ζωή τους 84.528 αιγοπρόβατα, 7.963 βοοειδή και 23.131 χοίροι.

Όπως είχε αναφέρει και ο κος Αυγενάκης, οι κτηνοτρόφοι θα μπορέσουν να αντικαταστήσουν τις απώλειες που έχουν υποστεί στο ζωικό τους κεφάλαιο με 100% χρηματοδότηση, χωρίς να χρειαστεί να βάλουν ούτε ένα ευρώ οι ίδιοι.

Τη δεδομένη στιγμή, όπως ανέφεραν τα στελέχη του ΥΠΑΑΤ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «τα μοναδικά ζώα που είναι προς διάθεση αυτή τη χρονική περίοδο είναι τα έγκυα θηλυκά, τα οποία και λόγω της υψηλής τιμής γάλακτος, καθιστούν δύσκολη τη διάθεσή τους, καθώς οι κτηνοτρόφοι τα κρατάνε για να εκμεταλλευτούν το γάλα, όταν αυτά γεννήσουν. Ίδια είναι και η εικόνα που εντοπίζεται στις αγορές του εξωτερικού».

Έτσι, ο σχεδιασμός έχει στραφεί κατά κύριο λόγο στην απόκτηση μικρών και όχι ενήλικων θηλυκών, την περίοδο του Φεβρουαρίου – Μαρτίου του 2024. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να υπάρξει απώλεια εισοδήματος για τους κτηνοτρόφους και αυτό γιατί θα αρχίσουν να γίνονται παραγωγικά το Δεκέμβριο του 2024.

Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος 5.2 φτάνει τα 45 εκατ. ευρώ. Χρήματα υπεραρκετά μιας και ο αριθμός των ζώων πολλαπλασιαζόμενος με τις τιμές αγοράς απόκτησης είναι μικρότερος του ποσού αυτού.

Τα ίδια στελέχη, απαντώντας σε όσα έχουν ακουστεί το προηγούμενο διάστημα για το ότι δεν υπάρχουν ζώα και πού θα βρεθούν αυτά, σημειώνουν ότι «μόνο στη περιοχή της Θεσσαλίας, στις κτηνιατρικές βάσεις είναι εγγεγραμμένα περισσότερα από 1 εκατομμύριο ζώα και το επόμενο διάστημα αναμένεται να γεννηθούν 1,5 εκατομμύρια μικρά».

Θα πρέπει να τονιστεί, πάντως, ότι θα υπάρχουν επιτροπές που θα ελέγχουν ότι τα ζώα είναι κατάλληλα για αγορά, θα είναι υπεύθυνες για τυχόν υπερχρεώσεις ενώ θα δίνουν και το τελικό «ΟΚ» για το αν μια σταβλική εγκατάσταση είναι έτοιμη να υποδεχθεί τα ζώα.

Η προμήθεια των ζώων θα γίνει από συνεταιρισμούς και παραγωγικές μονάδες που θα υποδείξει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ώστε να πληρούνται οι απαιτήσεις και να καλύπτουν κάθε κτηνοτροφική εγκατάσταση που έχει η κάθε περιοχή.

Οι κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις

Στο ίδιο καθεστώς θα υπαχθεί και η επαναδημιουργία των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων που καταστράφηκαν στη Θεσσαλία. Οι ενταγμένοι κτηνοτρόφοι του Μέτρου 5.2 θα μπορέσουν να φτιάξουν από τη αρχή τους στάβλους τους με χρηματοδότηση 100%, μιας και στις επιλέξιμες δαπάνες περιλαμβάνονται και οι δαπάνες υποδομών.

Εντός των επόμενων ημερών, ίσως και μέσα στην επόμενη εβδομάδα, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα δώσει στη δημοσιότητα τα πρότυπα σχέδια στάβλων.

Προβλέπονται να είναι κατασκευασμένοι με τέτοιο τρόπο, ώστε τα σταβλισμένα ζώα να μπορούν να αποδίδουν 100% της παραγωγής τους.

Επιπλέον, θα τηρούν πλήρως τους κανόνες υγιεινής και βιοασφάλειας, ενώ θα προβλέπεται και η δημιουργία εγκαταστάσεων, διαθέσιμων στους κτηνοτρόφους, προκειμένου να μπορούν απεγκλωβίζουν τα ζώα τους σε περίπτωση πλημμυρών. «Γενικότερα θα είναι υπερσύγχρονες μονάδες που θα μπορούν να αξιοποιήσουν όλες τις τελευταίες τεχνολογίες γύρω από τη ζωική παραγωγή» επισήμαναν.

Τα κτηνοτροφικά πάρκα

Στο νομοσχέδιο που ετοιμάζει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων υπάρχει μέριμνα για την απλοποίηση ίδρυσης και λειτουργίας κτηνοτροφικών πάρκων, τα οποία θα λειτουργούν με συγκεκριμένους κανόνες που πληρούν την ευζωία, και την υγιεινή των ζώων.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, με τη δημιουργία τους θα υπάρξουν οικονομίες κλίμακας και βελτιστοποίηση της παραγωγής και της οικονομικής βιωσιμότητας των κτηνοτρόφων.

Το ΥΠΑΑΤ βρίσκεται σε συνεννόηση με την τοπική αυτοδιοίκηση η οποία θα πρέπει να υποδείξει τους κατάλληλους χώρους, που θα πρέπει να πληρούν κάποιους βασικούς όρους, όχι μόνο ως προς τη χρήση αλλά και ως προς τη δυνατότητα διαφυγής των ζώων σε περίπτωση επανάληψης των πλημμυρών.

«Θα είναι εύκολα προσβάσιμα από τα χωριά, αλλά σε τέτοια σημεία που, σε περίπτωση μιας πιθανής πλημμύρας, να υπάρξει ασφαλής διαφυγή του ζωικού κεφαλαίου», σημείωσαν τα στελέχη του ΥΠΑΑΤ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η δημιουργία των κτηνοτροφικών πάρκων, σύμφωνα με τα ίδια στελέχη, θα έχει μεταξύ άλλων και ως αποτέλεσμα τη μείωση των εξόδων των κτηνοτρόφων, ενώ θα τους προσφέρεται και δωρεάν συμβουλευτική για τρία χρόνια.

«Το έχουμε προβλέψει αυτό σε συνεργασία με καθηγητές από την Κτηνιατρική Σχολή του ΑΠΘ, της Κτηνιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και συγκεκριμένα με το τμήμα Ζωικής Παραγωγής. Θα δημιουργηθούν ομάδες οι οποίες θα παρακολουθούν και θα συμβουλεύουν τους κτηνοτρόφους, ώστε να είναι βιώσιμοι και παραγωγικοί», κατέληξαν.

Του  Θ. Παπακώστα

Υπήρξαν ένα καθοριστικής σημασίας μέσο εμψύχωσης, για τους στρατιώτες του Αλβανικού Έπους. Τα δέματα και τα γράμματα προς τους στρατιώτες, που λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1940 βρίσκονταν ήδη στα χιονισμένα βουνά, ήταν μια οδηγία που είχε δοθεί από το υπουργείο Εσωτερικών και το υπουργείο Στρατιωτικών, με στόχο να τους κρατήσει συναισθηματικά ακμαίους, αν και οι συνθήκες που βίωναν μακριά από τα σπίτια τους και τις οικογένειες τους ήταν δύσκολες.

Γυναίκες και άνδρες από όλη τη χώρα έστελναν στα βουνά δέματα που περιείχαν τσιγάρα, χαρτζιλίκι, μια φανέλα, ένα κασκόλ ή ένα ζευγάρι γάντια και ένα γράμμα, χωρίς συγκεκριμένο παραλήπτη, αφού αυτά έφταναν με φορτηγά και μουλάρια στα βουνά και αφήνονταν για να τα παραλάβουν τυχαία οι φαντάροι μας, όπως είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ιστορικός- ερευνητής Κωστής Μαμαλάκης.

«Πλησιάζοντας τα Χριστούγεννα του 1940, με το κρύο και τις κακουχίες να έχουν δυσκολέψει πάρα πολύ τις συνθήκες, η αποστολή τέτοιων δεμάτων ήταν πολύ σημαντική. Ακόμη και αν δεν υπήρχε συγκεκριμένη σύνδεση είτε οικογενειακή είτε φιλική, ένα γράμμα μπορούσε να δώσει ελπίδα σε έναν στρατιώτη στο μέτωπο. Ότι κάποιος τον σκέφτεται, ότι ένας συμπατριώτης του ή μια συμπατριώτισσα προσεύχεται για να είναι καλά», ανέφερε ο κος Μαμαλάκης.

Από τις αξιομνημόνευτες και περίεργες μικρές ανθρώπινες ιστορίες, τμήματα της μεγάλης ιστορίας του Αλβανικού Έπους, είναι και αυτή του στρατιώτη Εμμανουήλ Ασημιανάκη στα χιονισμένα βουνά, που παρέλαβε ένα τέτοιο δέμα, στις 14-12-1940.

Η αποστολέας έγραφε μεταξύ άλλων: «Αγαπητέ στρατιώτη. Φθάνουν Χρηστούγεννα. Όλλοι οι άνθρωποι μένουν στα σπίτια τους για να εορτάσουν….Εσείς οι ήρωές μας θα τα επεράσετε εις τα βουνά της Ηπείρου…Έχετε τη βοήθειαν του Θεού και νικάται τον αιμοβόρο εχθρό… Πρέπει να έχετε θάρρος και επιμονή… Θα νικήσετε όμως και έτσι θα γυρίσετε εις τα σπίτια σας νικηταί…».

Η νεαρή γυναίκα ζητούσε από τον στρατιώτη να της απαντήσει στο γράμμα της, όπως και έπραξε.

Ο στρατιώτης, διαβάζοντας το γράμμα, αναγνώρισε στην αποστολέα την ίδια του την αδελφή, τη Σοφία Ασημιανάκη, που ζώντας μέσα στο ίδιο της το σπίτι την αγωνία του αδελφού στο μέτωπο του πολέμου, είχε την ευαισθησία να στείλει σε έναν οποιοδήποτε στρατιώτη ένα δέμα που περιελάμβανε μεταξύ άλλων το γράμμα, τσιγάρα και 50 δραχμές και που ποτέ δεν θα μπορούσε να πιστέψει ότι θα ήταν ο ίδιος της ο αδελφός.

Την επιστολή της νεαρής γυναίκας και την απαντητική επιστολή του αδελφού της έχει στο αρχείο του ο ιστορικός – ερευνητής Κωστής Μαμαλάκης, ο οποίος αναφέρθηκε στην απίστευτη αυτή σύμπτωση, την οποία, όπως τόνισε, είχε συμπεριλάβει στο ημερολόγιό του ως ιστορία και ο αξιωματικός Γεώργιος Καβός, που είχε τον Εμμανουήλ Ασημιανάκη, στην μονάδα του.

Όπως είπε ο κος Μαμαλάκης, στην απάντησή του ο Εμμανουήλ Ασημιανάκης αρχικά δεν αποκαλύφθηκε.

«Αγαπημένη πατριώτισσα… Η σημερινή ημέρα είναι χωρίς υπερβολήν μια από τις ποιο ευτηχησμένες της ζωής μου… Εις εμέ λοιπόν κατά την διανομήν επεφύλαξε η τύχη να κληρωθή το δικό σας δέμα… Εκπληρών λοιπόν την επιθυμίαν σας, σας γράφω και σας απαντώ… Να είσθαι βεβαία ηρωική πατριώτισσα ότι ο Έλλην στρατιώτης θα εκτελέση το καθήκον του παντού και πάντοτε. Πολύ δε περισσότερον όταν σκέπτετε ότι πίσω από αυτόν ευρίσκεται η σεμνή Ελληνοπούλα που περιμένη από αυτόν την ελευθερίαν και την σωτηρίαν της τιμής της…».

Πιο κάτω στην απάντησή του, ο Εμμανουήλ Ασημιανάκης αναφέρεται σε «μυθιστορηματικές» συμπτώσεις, γράφοντας χαρακτηριστικά: «Ούτε εγώ λοιπόν δεν πίστεβα εις αυταίς μέχρι της στιγμής όπου έλαβα το δέμα σας. Γιαυτό και θα φυλάξω τα δύο τσιγάρα όπου μου έστειλες και όταν γυρίσω νικητής, θα τα φουμάρουμε μαζί. Γιατί γλυκιά μου αδελφή Σοφία, ο στρατιώτης όπου έλλαβε το δέμα και την επιστολήν σας είμαι εγώ ο Αδελφός σου Ασημιανάκης Εμμ. Τα σέβη μου εις την Μητέρα και τα φιλιά μου εις την συσηγό μου Καλιόπη και αδελφή μας Μαρίκα, θείο Μηχάλη και εις όλους τους συνγγενείς. Σε φιλώ και ευχαριστό διά το ευγεναίς έσθιμα σου υπέρ της Αγαπημένης μας πατρίδος Ελλάδος. Σε φιλό και μένω υπόχρεος ο Αδελφός σου Ε. Ασημιανάκης».

Οι στρατιώτες στο μέτωπο είχαν την ανάγκη να γράφουν συχνά, είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κος Μαμαλάκης, ο οποίος συμπλήρωσε ότι αυτή η συνήθεια, συνδεόταν και με το φόβο του θανάτου.

«Έγραφαν και συνδέονταν με την πατρίδα, σκηνοθετούσαν στο μυαλό τους μια μητέρα, μια αδελφή που τους περίμενε. Έχει υπάρξει καταγραφή, ότι στρατιώτης έγραφε σχεδόν κάθε δύο ημέρες. Μια τέτοια επαναλαμβανόμενη ανάγκη να επικοινωνήσει, ίσως να σχετιζόταν και με το φόβο που είχαν αυτοί οι άνθρωποι ότι το κάθε γράμμα τους μπορεί και να ήταν το τελευταίο», εξήγησε ο κος Μαμαλάκης.

Σε «καταφύγιο» ιστορικής μνήμης και γνώσης έχει μετατραπεί το μεγαλύτερο και σημαντικότερο καταφύγιο που ξεκίνησε να λειτουργεί στην Πάτρα με την έναρξη του πολέμου του 1940, αφού η αχαϊκή πρωτεύουσα ήταν πρώτη μεγάλη πόλη που βομβαρδίστηκε στις 28 Οκτωβρίου από τα ιταλικά αεροπλάνα.

Με πρωτοβουλία του πολιτιστικού τομέα του Δήμου Πατρέων, ‘αποτυπώνονται’, μέσα από την έκθεση που λειτουργεί στο καταφύγιο, μοναδικής αξίας αρχειακού και ιστορικού υλικού στιγμές, από την κήρυξη του πολέμου, τους πρώτους βομβαρδισμούς της Πάτρας, την κατοχή της από τα ναζιστικά στρατεύματα, την αντίσταση και την απελευθέρωση της πόλης.

Ο ιστορικός χώρος του καταφυγίου, κάτω από την πλατεία Υψηλών Αλωνίων, ήταν γνωστός σε πολλούς κατοίκους της ευρύτερης περιοχής και όχι μόνο, αλλά παρέμενε αναξιοποίητος.

Τον Οκτώβριο του 2014, το περιφερειακό τμήμα του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας οργάνωσε την παρουσίαση της ομάδας εργασίας, με θέμα τους τρόπους αξιοποίησης του καταφυγίου, στο πλαίσιο των παράλληλων δράσεων της έκθεσης «Φαντάσου την πόλη: Πάτρα 2014».

Στη συνέχεια, με πρωτοβουλίες του Δήμου Πατρέων, το καταφύγιο αξιοποιήθηκε και αποδόθηκε ως χώρος ιστορικής μνήμης το 2020, στο πλαίσιο των εορτασμών για την απελευθέρωση της Πάτρας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, στις 4 Οκτωβρίου του 1944.

Σύμφωνα με τον δήμο, ο χώρος του καταφυγίου είναι επισκέψιμος σε ετήσια βάση και πλέον έχει μετατραπεί σε πόλο έλξης για σχολεία, φορείς και συλλογικότητες από πολλές περιοχές της Ελλάδας.

Το ιστορικό του καταφυγίου περιγράφεται σε μία από τις εισόδους, όπου αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«Το καταφύγιο των Υψηλών Αλωνίων έχει κατασκευαστεί κάτω από την πλατεία και τα δύο σημεία πρόσβασης βρίσκονται στο πρανές που αρχίζει από το πάνω μέρος του πεζόδρομου της Τριών Ναυάρχων, συνεχίζει βορειοανατολικά, παράλληλα με την οδό Αθανασίου Διάκου και αποτελεί μέρος του Ρωμαϊκού αναλημματικού τοίχου. Ο συγκεκριμένος τοίχος έχει μήκος περίπου 70 μέτρων και πιθανότατα κτίστηκε στα χρόνια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα και έκτοτε – ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα – υπέστη αρκετές προσθήκες με αποτέλεσμα να έχει την σημερινή μορφή.»

»Αν και δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία ή έγγραφες μαρτυρίες για την κατασκευή του καταφυγίου, εικάζεται ότι κατασκευάστηκε στη δεκαετία του 1930 για να επιτελέσει τον σκοπό της προφύλαξης των αμάχων σε περίπτωση αεροπορικής επιδρομής μαζί με τους υπόγειους χώρους ορισμένων δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων της Πάτρας.

»Πρόκειται για το παλαιότερο και μεγαλύτερο καταφύγιο το οποίο υπήρχε στην Πάτρα και έσωσε αρκετό κόσμο τόσο κατά τη διάρκεια των αεροπορικών βομβαρδισμών των Ιταλών το 1940 όσο και στη συνέχεια, έπειτα από αρκετούς μήνες, από τα αεροσκάφη της γερμανικής αεροπορίας.

»Να σημειωθεί ότι η Πάτρα ήταν η πρώτη μεγάλη πόλη της Ελλάδας που βομβαρδίστηκε από τα αεροπλάνα των Ιταλών το 1940. Μάλιστα, τα καταφύγια λειτουργούσαν βάσει κανονισμού, τον οποίο έπρεπε να τηρούν οι πολίτες.

»Μέσα στο καταφύγιο μπορεί εύκολα να διακρίνει κανείς τους πέντε μικρούς θαλάμους που αποτελούν και τους χώρους εκείνους που φιλοξενούσαν για ώρες τους Πατρινούς, οι οποίοι έτρεχαν να σωθούν, όταν άκουγαν τις σειρήνες.

»Το καταφύγιο αποτελείται από τρεις διαδρόμους-στοές που συνδέονται μεταξύ τους σε σχήμα «Π» μήκους 39,13 μέτρων, 30,10 μέτρων και 39,50 μέτρων αντίστοιχα και πλάτους δύο μέτρων. Τα άκρα των δύο μεγαλύτερων και παράλληλων στοών αποτελούν τις εισόδους από τον δρόμο.

»Εσωτερικά σε διάφορα σημεία παραπλεύρως των στοών υπάρχουν πέντε μικροί θάλαμοι από 5 τ.μ. έως 8 τ.μ. ο καθένας. Το συνολικό εμβαδόν του καταφυγίου είναι 210 τ.μ., ενώ το μέγιστο ύψος είναι 2,10 μέτρα.

»Οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από πέτρα, οι τοξωτές οροφές από κεραμικά στοιχεία (συμπαγή τούβλα) και οι δύο είσοδοί του έχουν σιδερένιες πόρτες με καμάρα σε ημικυκλικό τόξο.

»Πρόκειται χωρίς αμφιβολία για ένα από τα πιο ιστορικά και σημαντικά – ίσως το σημαντικότερο – καταφύγιο που έχει κατασκευαστεί και συνέβαλε στην προστασία των Πατρινών από τις αεροπορικές επιδρομές κατά τη διάρκεια της τριπλής φασιστικής κατοχής. Ωστόσο δεν είναι το μόνο, καθώς με βάση μαρτυρίες και πηγές συνολικά μέχρι τον Δεκέμβριο του 1940 είχαν διαμορφωθεί περισσότερα από 30 καταφύγια στην πόλη της Πάτρας, τα περισσότερα από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα.»

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μαρτυρίες και καταγραφές, ως καταφύγια χρησιμοποιήθηκαν υπόγεια μεγάλων κτιρίων, που εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να υπάρχουν μέσα στο κέντρο της πόλης.

Στη διασταύρωση της οδού Παναχαϊκού με την περιμετρική οδό της πλατείας των Υψηλών Αλωνίων, λίγα μόλις μέτρα  μακρύτερα από το προαναφερόμενο καταφύγιο, υπάρχει ακόμα – αλλά ανακατασκευασμένο – το κτίριο του οποίου το μεγάλο υπόγειο χρησιμοποιείτο για να προστατευθούν οι κάτοικοι από τις βόμβες.

Στη γειτονική λεωφόρο Δ. Γούναρη και στη διασταύρωσή της με την οδό Κορίνθου υπάρχει το δικαστικό μέγαρο, το υπόγειο του οποίου χρησιμοποιήθηκε και αυτό ως καταφύγιο.

Ακριβώς απέναντι, βρίσκεται το παλιό τριώροφο κτίριο, όπου σήμερα στεγάζεται η «Πολυφωνική» χορωδία της Πάτρας. Το υπόγειο του τριώροφου κτιρίου χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο, με τις εισόδους να είναι και σήμερα ορατές.

Εκεί κοντά, στη διασταύρωση των οδών Κανακάρη και Βότση, το υπόγειο της κλινικής χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο, όπως και το υπόγειο του κτιρίου, στη διασταύρωση των οδών Μαιζώνος και Ερμού, κοντά στην κεντρική πλατεία Γεωργίου.

Στον ίδιο δρόμο, την οδό Μαιζώνος, υπάρχει το μεγάλο κτίριο, όπου μέχρι πριν από λίγα χρόνια στεγάζονταν τα Αρσάκεια σχολεία και τώρα πρόκειται να στεγάσει το δημαρχείο της πόλης. Στο υπόγειό του έβρισκαν προσωρινή ασφάλεια πολλοί Πατρινοί, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούσε και ως νοσοκομείο. Μάλιστα, οι μεγάλοι κόκκινοι σταυροί που υπήρχαν στους εξωτερικούς τοίχους συντηρήθηκαν στο πλαίσιο εργασιών ανακαίνισης του κτιρίου.

Ως καταφύγια χρησιμοποιήθηκαν επίσης το υπόγειο του ιστορικού ιερού ναού της Παντάνασσας, το υπόγειο του γειτονικού κτιρίου της πρώην κλινικής «Λάζαρη», αλλά και το υπόγειο του επιβλητικού κτιρίου, γνωστότερου ως οικία Γαλανόπουλου, όπου βρίσκεται σχεδόν απέναντι από το Ρωμαϊκό Ωδείο.