Διατροφή

Φανταστείτε την κουρκουμίνη ως πυροσβέστη του σώματός σας, πάντα έτοιμη να αναλάβει δράση και να σβήσει τις φλόγες της φλεγμονής και του οξειδωτικού στρες που σιγοκαίνε και βλάπτουν τα κύτταρα, τους ιστούς και τα όργανα αν αφεθούν ανεξέλεγκτες.

Η κουρκουμίνη είναι το κύριο συστατικό του κουρκουμά, του χρυσού μπαχαρικού από τη ρίζα του φυτού Curcuma longa. Μέλος της οικογένειας του τζίντζερ, ο κουρκουμάς οφείλει την κίτρινο-πορτοκαλί απόχρωσή του στην κουρκουμίνη.

Στο φαρμακείο της φύσης, ο κουρκουμάς είναι από παλιά γνωστός για την ικανότητά του να αντιμετωπίζει ένα ευρύ φάσμα παθήσεων, από την αρθρίτιδα και τις πεπτικές διαταραχές έως την επούλωση πληγών.

Η σύγχρονη επιστήμη έχει επίσης αρχίσει να εκτιμά τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Το 1800, οι επιστήμονες Ανρί Ωγκύστ Βόγκελ και Πιερ Ζοζέφ Πελλιτιέ [Henri Auguste Vogel,  Pierre Joseph Pellitier] ανέφεραν ότι είχαν απομονώσει μια «κίτρινη χρωστική ουσία» από τον κουρκουμά, την οποία ονόμασαν κουρκουμίνη.

Το 1949, οι συγγραφείς μίας εργασίας που δημοσιεύτηκε στο Nature ήταν οι πρώτοι που εντόπισαν την ικανότητα της κουρκουμίνης να καταπολεμά τα βακτήρια. Το ενδιαφέρον για την κουρκουμίνη αυξήθηκε τη δεκαετία του 1970, με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή περισσότερων από 17,000 δημοσιευμένων μελετών τα τελευταία 50 χρόνια.

Από αυτές τις μελέτες προκύπτει ότι η κουρκουμίνη είναι μία αντιφλεγμονώδης, αντιοξειδωτική, αντι-ιική, αντιβακτηριακή, αντιμυκητιασική και αντικαρκινική ουσία.

Είτε προσθέτετε κουρκουμά στα γεύματά σας είτε τον λαμβάνετε ως συμπλήρωμα, η κουρκουμίνη είναι ένα θρεπτικό συστατικό που μπορεί πραγματικά να ωφελήσει την υγεία σας εν γένει.

Ιδιότητες

Η κουρκουμίνη δρα προς όφελος της υγείας μας με πολλούς τρόπους:

1. Καταπραΰνει

Η κουρκουμίνη είναι γνωστή για την ικανότητά της να καταπραΰνει τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, παράγοντες που συντελλούν στη χρόνιων ασθενειών όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης.

Η κουρκουμίνη βοηθά στη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2, αναστέλλοντας τον πυρηνικό παράγοντα κάππα Β, ένα μόριο που τροφοδοτεί τη φλεγμονή. Ενισχύει επίσης τη λειτουργία των Β-κυττάρων ενισχύοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Με το τη βελτίωση του ενδοθηλιακή λειτουργία και μειώνοντας το οξειδωτικό στρες και τη φλεγμονή, η κουρκουμίνη διατηρεί τα αιμοφόρα αγγεία σας καθαρά και συμβάλλει στην προστασία από καταστάσεις όπως η αθηροσκλήρωση και η καρδιακή ανεπάρκεια.

Εάν τα επίπεδα οξυγόνου μειωθούν, όπως σε απόφραξη των αιμοφόρων αγγείων ή σε καταστάσεις όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), το άσθμα ή το εμφύσημα, η κουρκουμίνη παρεμβαίνει για να προστατεύσει τα κύτταρα της καρδιάς σας από βλάβη και θάνατο. Η κουρκουμίνη θωρακίζει, επίσης, την καρδιά από βλάβες που προκαλούνται από ορισμένα φάρμακα, σύμφωνα με αναθεώρηση του 2024

Η κουρκουμίνη έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει μια ποικιλία ‘πυρκαγιών’, από τη νόσο του Πάρκινσον (όπως έχει φανεί σε έρευνες σε ζώα) έως την γήρανση και τον καρκίνο (όπως έχει φανεί σε έρευνες σε ανθρώπους). Σύμφωνα με αναθεώρηση του 2015, η κουρκουμίνη όχι μόνο επιβραδύνει τον σχηματισμό διαφόρων όγκων, αλλά μπορεί επίσης να περιορίσει την ανάπτυξη και την εξάπλωσή τους.

2. Προστατεύει τις αρθρώσεις

Έρευνα έχει δείξει ότι η κουρκουμίνη είναι ανάλογη της ιβουπροφαίνης στην ανακούφιση του πόνου και τη βελτίωση της λειτουργίας σε άτομα με οστεοαρθρίτιδα. Σε τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη του 2009, το εκχύλισμα κουρκουμά λειτούργησε εξίσου καλά με την ιβουπροφαίνη στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώθηκε το 2014, όταν μια άλλη μελέτη έδειξε ότι ο κουρκουμάς παρείχε συγκρίσιμη ανακούφιση από τον πόνο και τη δυσκαμψία του γόνατος. Αλλά η κουρκουμίνη δεν αφορά μόνο τον πόνο – επίσης επιβραδύνει τον εκφυλισμό των αρθρώσεων.

Αυτό που κάνει επίσης τον κουρκουμά να ξεχωρίζει είναι η ικανότητά του να παρέχει αυτά τα οφέλη με λιγότερες παρενέργειες από αυτές της ιβουπροφαίνης – κυρίως όσον αφορά τον κοιλιακό πόνο και τη δυσφορία.

3. Ενισχύει την εγκεφαλική λειτουργία

Η κουρκουμίνη μπορεί να είναι σε θέση να βοηθήσει στην πρόληψη και τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ, τον πιο κοινό τύπος άνοιας μεταξύ των ηλικιωμένων. Δύο είναι οι βασικότεροι υπαίτιοι: η φλεγμονή του εγκεφάλου και η συσσώρευση πλακών β-αμυλοειδούς, οι οποίες συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Η κουρκουμίνη βελτιώνει τη μνήμη κατά 28% σε ενήλικες με ήπια προβλήματα μνήμης, δείχνοντας δυνατότητες για την όξυνση της γνωστικής λειτουργίας, σύμφωνα με μια έρευνα του 2018 μελέτη.

Η κουρκουμίνη ενισχύει επίσης τη διάθεσή σας. Μία μετα-ανάλυση του 2017 αποκάλυψε ότι η κουρκουμίνη μπορεί να αντιστρέψει την κατάθλιψη και το άγχος, κερδίζοντας φήμη και ως φυσικό αντικαταθλιπτικό.  Κλινική δοκιμή του 2013 έδειξε ότι είναι εξίσου αποτελεσματική με τη φλουοξετίνη (κοινώς γνωστή ως Prozac) – χωρίς τον κίνδυνο αυτοκτονικών σκέψεων που συνοδεύουν ενίοτε το συνταγογραφούμενο φάρμακο.

Άλλες ιδιότητες

Εκτός από τους παραπάνω ρόλους, η κουρκουμίνη έχει ηπατοπροστατευτικές ιδιότητες, αποτρέποντας δυνητικά ηπατικές διαταραχές που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες.

Επίσης, αλληλεπιδρά άμεσα με τα βακτήρια του εντέρου. Μελέτες δείχνουν ότι η κουρκουμίνη προάγει τα ωφέλιμα βακτήρια όπως τα μπιφιδοβακτηρίδια και οι γαλακτοβάκιλλοι, ενώ μειώνει τα επιβλαβή βακτήρια όπως οι εντερόκοκκοι και τα εντεροβακτήρια. Αυτή η αλλαγή στη χλωρίδα του εντέρου μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση των ανοσοενισχυτικών, αντιφλεγμονωδών και ρυθμιστικών της χοληστερόλης επιδράσεων της κουρκουμίνης.

Γνωρίζετε ότι…

• Ο κουρκουμάς χρησιμοποιείται συνήθως ως φυσική βαφή τροφίμων και υφασμάτων.
• Η κουρκουμίνη και το κύμινο προέρχονται από δύο εντελώς διαφορετικά φυτά: η κουρκουμίνη είναι η δραστική ένωση που βρίσκεται στη ρίζα του κουρκουμά (Curcuma longa), ενώ το κύμινο προέρχεται από τους σπόρους του φυτού Cuminum cyminum, που ανήκει στην οικογένεια των καροτοειδών. Και τα δύο έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση, αλλά διαφέρουν ως προς την ισχύ και τα οφέλη για την υγεία.
• Σύμφωνα με κατάλογο που συνέταξε η GreenMedInfo, ο κουρκουμάς έχει δείξει αποτελεσματικότητα συγκρίσιμη με τουλάχιστον 14 συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως ατορβαστατίνη (εμπορική ονομασία Lipitor), ασπιρίνη, και οξαλιπλατίνη (φάρμακο για τον καρκίνο του παχέος εντέρου).
• Αν και η κουρκουμίνη είναι ο ‘σταρ’, στον κουρκουμάς βρίσκεται κι άλλο ένα αξιόλογο συστατικό: η αρωματική τουρμερόνη. Σε μελέτη του 2014, η αρωματική τουρμερόνη αναγέννησε νευρώνες σε αρουραίους, γεγονός που υποδηλώνει την πιθανότητα χρήσης σε νευρολογικές διαταραχές.
• Ο κουρκουμάς  χρησιμοποιείται με ασφάλεια στα τρόφιμα και την ιατρική για περισσότερα από 3.000 χρόνια.

Πηγές κουρκουμίνης

Λάβετε την κουρκουμίνη από πηγές τροφίμων αν μπορείτε. Ολόκληρη η ρίζα του κουρκουμά, η οποία περιέχει κουρκουμίνη, αρωματική τουρμερόνη και μια σειρά από άλλες βιοδραστικές ενώσεις που ακόμη διερευνώνται, προσφέρει πολύ πιο ολοκληρωμένα οφέλη από ό,τι τα συμπληρώματα από μόνα τους.

Διατροφικές πηγές κουρκουμίνης είναι οι εξής:

• Κουρκουμάς (φυτό Curcuma longa): είναι η πλουσιότερη φυσική πηγή κουρκουμίνης, με την κουρκουμίνη να αποτελεί περίπου το 3 – 8 % της σύνθεσής του, ανάλογα με τις συνθήκες καλλιέργειας.
• Αλεσμένος κουρκουμάς: μία κουταλιά κουρκουμά σε σκόνη (περίπου 3 γραμμάρια) περιέχει συνήθως μεταξύ 30 και 90 χιλιοστόγραμμα κουρκουμίνης. Η υψηλότερη συγκέντρωση κουρκουμίνης βρίσκεται στην καθαρή σκόνη κουρκουμά, με μέσο όρο 3,14 %  κατά βάρος.
• Μάνγκο τζίντζερ: συγγενής του κουρκουμά με ήπιο άρωμα που θυμίζει μάνγκο, το τζίντζερ μάνγκο περιέχει κουρκουμίνη, την ίδια ένωση που είναι υπεύθυνη για τα αντιφλεγμονώδη οφέλη του κουρκουμά, και χρησιμοποιείται παραδοσιακά τόσο στα τρόφιμα όσο και στην ιατρική.
• Σκόνη κάρυ: Παρόλο που η κουρκουμίνη είναι ένα από τα κύρια συστατικά των μειγμάτων κάρυ, οι περισσότερες σκόνες κάρυ περιέχουν σχετικά χαμηλά επίπεδα κουρκουμίνης και η περιεκτικότητά τους ποικίλλει σημαντικά.
• Άλλα είδη διατροφής: Μπορεί να καταναλώνετε ήδη κουρκουμίνη χωρίς καν να το γνωρίζετε. Λόγω του ζωηρού του χρώματος, ο κουρκουμάς προστίθεται συχνά στη μουστάρδα, τα δημητριακά, το τυρί, τα τσιπς, τη μαγιονέζα, το βούτυρο, τα τουρσιά και τα αρτοσκευάσματα. Αυτά τα τρόφιμα περιέχουν μικρές ποσότητες κουρκουμίνης.

Συνταγή: Χρυσό γάλα με μπαχαρικά

΄Σε πέντε λεπτά μπορείτε να φτιάξετε ένα ζεστό, αντιφλεγμονώδες ρόφημα γεμάτο κουρκουμίνη. Το μαύρο πιπέρι ενισχύει την απορρόφηση της κουρκουμίνης, ενισχύοντας λίγο ακόμα την υγεία σας!

Υλικά για 1 φλιτζάνι

• 1 φλιτζάνι γάλα (γαλακτοκομικό, αμυγδάλου, βρώμης ή καρύδας)
• 1 κουταλάκι του γλυκού λάδι καρύδας
• ½ κουταλάκι του γλυκού τριμμένο κουρκουμά
• ¼ κουταλάκι του γλυκού κανέλα
• Μία πρέζα μαύρο πιπέρι
• 1 κουταλάκι του γλυκού ακατέργαστο μέλι ή σιρόπι σφενδάμου (προαιρετικά)

Εκτέλεση

• Βάλτε όλα τα υλικά σε ένα κατσαρολάκι και ζεστάνετε σε μέτρια προς χαμηλή θερμοκρασία μέχρι να λιώσει το λάδι.
• Χτυπήστε τα μαζί και αφήστε το μείγμα να σιγοβράσει για περίπου 5 λεπτά, ανακατεύοντας περιστασιακά.
• Αφαιρέστε από τη φωτιά και σερβίρετε. Απολαύστε το ζεστό.

Άλλοι τρόποι χρήσης του κουρκουμά στα γεύματα:

• Τρίψτε φρέσκια ρίζα κουρκουμά στις σαλάτες για μια πικάντικη, γήινη γεύση και ζωντανό χρώμα.
• Πασπαλίστε αλεσμένο κουρκουμά σε ομελέτα ή τόφου για ένα χρυσαφένιο, γεμάτο θρεπτικά συστατικά πρωινό.
• Ανακατέψτε κουρκουμά σε smoothies με μπανάνα, ανανά και γάλα καρύδας.
• Προσθέστε κουρκουμά σε σούπες όπως φακές, καρότου ή κολοκύθας για μια ζεστή, θρεπτική γεύση.
• Ανακατέψτε τον κουρκουμά στο ρύζι ή την κινόα κατά το μαγείρεμα για ένα διακριτικά καρυκευμένο, χρυσαφένιο συνοδευτικό πιάτο.
• Ανακατέψτε τον κουρκουμά με ελαιόλαδο, χυμό λεμονιού και μαύρο πιπέρι σε σάλτσες σαλάτας για ένα πικάντικο άρτυμα.
• Ενσωματώστε κουρκουμά σε μαρινάδες για κοτόπουλο, τόφου ή ψάρι για πιο έντονη γεύση.
• Ρίξτε τον κουρκουμά στα ψητά λαχανικά όπως κουνουπίδι, καρότα ή πατάτες που ετοιμάζετε για συνοδευτικό.
• Προσθέστε κουρκουμά σε κάρυ και βραστά φαγητά για πιο κλασική, γήινη γεύση.
• Πασπαλίστε με κουρκουμά καβουρδισμένους ξηρούς καρπούς ή σπόρους για ένα αλμυρό, αντιφλεγμονώδες σνακ.

Για μέγιστη απορρόφηση

Η κουρκουμίνη έχει μια αδυναμία: απορροφάται δύσκολα από τον οργανισμό. Ωστόσο, ο συνδυασμός της με μαύρο πιπέρι (που περιέχει πιπερίνη) αυξάνει την απορρόφησή της κατά 2.000 %, σύμφωνα με πρώιμη μελέτη. Στην παραδοσιακή ινδική κουζίνα, θα δείτε συχνά τον κουρκουμά και το μαύρο πιπέρι να χρησιμοποιούνται μαζί σε μείγματα μπαχαρικών.

Η κουρκουμίνη είναι λιπόφιλη, δηλαδή διαλύεται στο λίπος, οπότε η κατανάλωσή της με λάδι ή λίπος επίσης βοηθά τον οργανισμό σας να την απορροφήσει πιο αποτελεσματικά.

Άλλες πηγές

Πέρα από τη λήψη μέσω της τροφής, υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να αποκομίσετε τα οφέλη της κουρκουμίνης.

Συμπληρώματα από το στόμα

Τα εμπορικά συμπληρώματα κουρκουμίνης αποτελούνται συνήθως από ένα μείγμα κουρκουμίνης, ντεμεθοξυκουρκουμίνης και δισδεμεθοξυκουρκουμίνης. Ωστόσο, μπορεί να περιέχουν πλήθος συστατικών και οι αποκλίσεις μεταξύ των αναγραφόμενων και των πραγματικών συστατικών ή των ποσοτήτων τους είναι συχνές. Διάφοροι τύποι συμπληρωμάτων κουρκουμίνης και κουρκουμά είναι διαθέσιμοι στην αγορά των ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων:

• Κουρκουμάς σε σκόνη: Αυτή είναι η απλούστερη μορφή, η οποία παρασκευάζεται με ξήρανση και άλεση ολόκληρης της ρίζας κουρκουμά σε σκόνη. Αν και περιέχει κουρκουμίνη, η συγκέντρωση είναι σχετικά χαμηλή, συνήθως γύρω στο 2 – 5%.
• Εκχυλίσματα κουρκουμίνης: Αυτά τα εκχυλίσματα λαμβάνονται με απομόνωση και συμπύκνωση της κουρκουμίνης από τη ρίζα του κουρκουμά, με αποτέλεσμα υψηλότερο ποσοστό κουρκουμινοειδών (συχνά έως και 95%). Στην πραγματικότητα, 95% σκόνες κουρκουμίνης χρησιμοποιούνται συχνά σε ιατρικές μελέτες και ορισμένα εκχυλίσματα υψηλής ισχύος φθάνουν σε συγκεντρώσεις 98% ή υψηλότερες.
• Κάψουλες: Ο κουρκουμάς και η σκόνη κουρκουμίνης συχνά ενθυλακώνονται για εύκολη και ακριβή δοσολογία.
• Υγρό: Τόσο ο κουρκουμάς όσο και η κουρκουμίνη διατίθενται σε υγρή μορφή. Τα υγρά συμπληρώματα περιέχουν συχνά πρόσθετα συστατικά, οπότε φροντίστε να διαβάσετε την ετικέτα των συστατικών.
• Τσίχλες: Οι τσίχλες κουρκουμίνης είναι μια διασκεδαστική και βολική επιλογή για τους ανθρώπους που δεν τους αρέσει να καταπίνουν χάπια. Ωστόσο, συνήθως είναι επιβεβαρυμένα με πρόσθετη ζάχαρη και υλικά πλήρωσης, που εξουδετερώνουν τα οφέλη για την υγεία – διαβάστε προσεκτικά την ετικέτα των συστατικών.

Η πιπερίνη, μια βασική ένωση του μαύρου πιπεριού, προστίθεται συνήθως στα συμπληρώματα για να αυξήσει τη βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης, αν και υψηλότερες δόσεις μπορεί να παρεμβαίνουν με την μεταβολισμό ορισμένων φαρμάκων, αυξάνοντας δυνητικά την συγκέντρωση στην κυκλοφορία του αίματος και επιβαρύνοντας το συκώτι. Επιπλέον, η πιπερίνη μπορεί να προκαλέσει πεπτικές ευαισθησίες σε ορισμένους ανθρώπους, ενώ δεν υπάρχουν μακροχρόνιες μελέτες ασφάλειας για τακτική χρήση υψηλών δόσεων.

Εκτός από την πιπερίνη, μερικές φορές χρησιμοποιούνται διαφορετικές μέθοδοι χορήγησης για τη βελτίωση της απορρόφησης της κουρκουμίνης από τον οργανισμό στα συμπληρώματα, όπως μικροσκοπικά σωματίδια (νανοσωματίδια), φορείς με βάση το λίπος (λιποσώματα) και άλλες δομές που βοηθούν την κουρκουμίνη να εισέλθει πιο αποτελεσματικά στον οργανισμό.

Ενώ τα εκχυλίσματα κουρκουμίνης πωλούνται ως μη συνταγογραφούμενα συμπληρώματα διατροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες, συχνά με ετικέτες που ισχυρίζονται ότι περιέχουν κατά 95% κουρκουμινοειδή, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) δεν ρυθμίζει αυστηρά αυτούς τους ισχυρισμούς. Δεδομένου ότι τα συμπληρώματα διατροφής στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν απαιτούν εκτεταμένη έγκριση πριν από την κυκλοφορία τους από τον FDA, οι κατασκευαστές είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι για την ασφάλειά τους. Παρόλα αυτά, δεν υποχρεούνται να αποδείξουν την ασφάλεια ή την αποτελεσματικότητά τους πριν από την κυκλοφορία τους στην αγορά.

Πέρα από τους ενίοτε διογκωμένους ισχυρισμούς των κατασκευαστών σχετικά με την περιεκτικότητα σε κουρκουμίνη, η οποία, μαζί με τη χρήση συνθετικών κουρκουμινοειδών, αποτελεί την πρωταρχική ανησυχία στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, οι προσμείξεις αποτελούν επίσης πρόβλημα με τα μπαχαρικά και τα συμπληρώματα. Μελέτη του 2023, στο Food and Chemical Toxicology, διαπίστωσε ότι σχεδόν το ένα τρίτο από 233 δείγματα κουρκουμά από μια περιοχή στο Πακιστάν περιείχαν χρωστικές ουσίες Sudan, οι οποίες είναι παράνομα πρόσθετα τροφίμων που χρησιμοποιούνται για τον χρωματισμό μπαχαρικών. Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) θεωρεί τις χρωστικές ουσίες Σουδάν έμμεσα καρκινογόνες.

Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι πάνω από το 30% των δειγμάτων κουρκουμά περιείχαν επίπεδα αφλατοξινών ακατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση. Οι αφλατοξίνες είναι ουσίες που παράγονται από το είδος του μύκητα Aspergillus και χαρακτηρίζονται ως καρκινογόνα κατηγορίας 1 από την IARC. Άλλη μελέτη του 2020 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο κουρκουμάς μπορεί να έχει «πολύ υψηλά επίπεδα μόλυνσης από βακτηριακούς σπόρους».

Σε μια μελέτη περιοχών που παράγουν πάνω από το 80% της παγκόσμιας προσφοράς κουρκουμά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 14% των δειγμάτων κουρκουμά περιείχαν επίπεδα μολύβδου πάνω από 500 φορές το ρυθμιστικό όριο στο Πακιστάν, την Ινδία και το Νεπάλ.

Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν τη σημασία της προμήθειας συμπληρωμάτων υψηλής ποιότητας. Όταν επιλέγετε ένα συμπλήρωμα κουρκουμά, φροντίστε να ελέγξετε την ετικέτα ή να ρωτήσετε τον κατασκευαστή αν έχει ελεγχθεί για βαρέα μέταλλα, μυκοτοξίνες (όπως οι αφλατοξίνες), συνθετικά κουρκουμινοειδή και συνολική καθαρότητα, συμπεριλαμβανομένης της ύπαρξης προσμίξεων όπως οι χρωστικές ουσίες του Σουδάν. Εναλλακτικά, μπορείτε να επιλέξετε την ολική μορφή κουρκουμά για να μειώσετε τον κίνδυνο αυτών των προσμίξεων. Όποτε είναι δυνατόν, επιλέξτε βιολογικά προϊόντα για να ελαχιστοποιήσετε την έκθεση σε πιθανές τοξίνες, όπως φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα όπως η γλυφοσάτη.

Τοπικές εφαρμογές

Το αιθέριο έλαιο κουρκουμά εξάγεται από τη ρίζα κουρκουμά. Περιέχει κουρκουμόνες, μια άλλη κατηγορία βιοδραστικών ενώσεων που βρίσκονται στον κουρκουμά.

Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί κρέμες κουρκουμίνης για την υγεία του δέρματος. Μελέτη του 2012 έδειξε ότι ένα τοπικό σκεύασμα κουρκουμίνης ήταν εξίσου αποτελεσματικό με την από του στόματος χορηγούμενη κουρκουμίνη στην καταστολή της ανάπτυξης όγκων σε έρευνα για τον καρκίνου του δέρματος σε ποντίκια.

Η κουρκουμίνη μπορεί να ληφθεί μέσω διαδερμικών επιθεμάτων που την απελευθερώνουν αργά στο δέρμα. Σε μελέτη του 2022, αυτά τα επιθέματα βρέθηκαν αποτελεσματικά ως βοηθητικό αναλγητικό στη μείωση του οξέος μετεγχειρητικού πόνου σε ασθενείς.

Υποστηρικτικές θρεπτικές ουσίες

Η λήψη μεγάλων ποσοτήτων κουρκουμίνης σε μορφή συμπληρώματος μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει ήπιες πεπτικές ενοχλήσεις όπως αέρια, διάρροια και κράμπες, μαζί με περιστασιακούς πονοκεφάλους και ναυτία. Αλλά αν συνδυάσετε τον κουρκουμά με τζίντζερ, είναι σαν να καλείτε ένα επιπλέον πυροσβεστικό όχημα.

Αυτό το δίδυμο λειτουργεί για τη μείωση της φλεγμονής και του πόνου, ενώ παράλληλα ηρεμεί τη ναυτία και αποσοβεί πιθανές πεπτικές παρενέργειες.

Ανεπάρκεια

Καθώς η κουρκουμίνη δεν είναι απαραίτητο θρεπτικό συστατικό, δεν υπάρχει κατάσταση αναγνωρισμένη ως «ανεπάρκεια κουρκουμίνης». Σε αντίθεση με τις βιταμίνες ή ορισμένα μέταλλα, η έλλειψη κουρκουμίνης στη διατροφή δεν προκαλεί συγκεκριμένα συμπτώματα.

Συνιστώμενη διατροφική πρόσληψη

Ο FDA έχει χαρακτηρίσει την κουρκουμίνη ως γενικά αναγνωρισμένη ως ασφαλής (GRAS). Ωστόσο, δεδομένου ότι η κουρκουμίνη δεν είναι απαραίτητο θρεπτικό συστατικό, η Εθνική Ακαδημία Ιατρικής δεν έχει καθορίσει Συνιστώμενη Διατροφική Δόση (RDA).

Η Κοινή Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων FAO/WHO για τα Πρόσθετα Τροφίμων (JECFA) και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) δημιούργησαν μια αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (ADI) για την κουρκουμίνη έως 3 χιλιοστόγραμμα ανά χιλιόγραμμο σωματικού βάρους. Μελέτη του 2001 κατέδειξε καλή ανεκτικότητα και ασφαλές προφίλ της κουρκουμίνης, ακόμη και σε δόσεις που κυμαίνονται από 4.000 έως 8.000 χιλιοστόγραμμα ημερησίως. Οι δόσεις που υπερέβαιναν αυτό το όριο θεωρήθηκαν απαράδεκτες για τους συμμετέχοντες στη μελέτη ασθενείς λόγω του μεγάλου όγκου του συμπληρώματος. Άλλες έρευνες έχουν αποδείξει την ασφάλεια της κουρκουμίνης σε δόσεις έως και 12 γραμμάρια την ημέρα επί τρεις μήνες.

Τοξικότητα

Ο κουρκουμάς στα τρόφιμα είναι γενικά ασφαλής για τους περισσότερους ανθρώπους. Ωστόσο, όταν πρόκειται για συμπληρώματα ή υψηλότερες δόσεις, ορισμένες ομάδες θα πρέπει να είναι προσεκτικές και να συμβουλεύονται έναν γιατρό, ειδικά αν λαμβάνουν φάρμακα. Πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ακόλουθοι παράγοντες κινδύνου:

• Θέματα χοληδόχου κύστης: Η κουρκουμίνη μπορεί να διεγείρει την παραγωγή χολής, γεγονός που μπορεί να επιδεινώσει προβλήματα της χοληδόχου κύστης, όπως πέτρες στη χολή ή αποφράξεις των χοληφόρων πόρων.
• Κύηση: Η λήψη συμπληρωμάτων κουρκουμά ή υψηλών δόσεων θα μπορούσε να διεγείρει τις συσπάσεις της μήτρας ή να επηρεάσει την εγκυμοσύνη.
• Αιμορραγικές διαταραχές: Ο κουρκουμάς μπορεί να επιβραδύνει την πήξη του αίματος, αυξάνοντας δυνητικά τον κίνδυνο αιμορραγίας σε άτομα με παθήσεις όπως η αιμορροφιλία ή σε άτομα που μελανιάζουν εύκολα.
• Ανεπάρκεια σιδήρου: Όσοι πάσχουν από αναιμία ή χαμηλά επίπεδα σιδήρου θα πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωσή του.

Σε μια μελέτη του 2006 για τη σχέση δόσης-απόκρισης, στην οποία συμμετείχαν 24 συμμετέχοντες που έλαβαν δόσεις που κυμαίνονταν από 500 έως 12.000 χιλιοστόγραμμα, το 30% εμφάνισε ελάχιστη τοξικότητα με συμπτώματα όπως διάρροια, πονοκέφαλο, εξάνθημα και κίτρινα κόπρανα. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά δεν φάνηκε να σχετίζονται με τη δόση.

Σε κλινική δοκιμή του 2004, 15 ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου έλαβαν δόσεις κουρκουμίνης που κυμαίνονταν από 0,45 έως 3,6 γραμμάρια ημερησίως επί τέσσερεις μήνες. Ανέφεραν ότι παρουσίασαν ναυτία και διάρροια, μαζί με αυξημένα επίπεδα αλκαλικής φωσφατάσης ορού και γαλακτικής αφυδρογονάσης, τα οποία θα μπορούσαν να υποδηλώνουν ηπατικά, οστικά ή προβλήματα ιστών (αλλά αυτά θα μπορούσαν να σχετίζονται με την εξέλιξη του καρκίνου σε αυτούς τους ασθενείς).

Άλλες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της κουρκουμίνης περιλαμβάνουν σοβαρή κοιλιακή πληρότητα ή πόνο. Άτομα που λάμβαναν συμπληρώματα κουρκουμά βίωσαν ξηροστομία, μετεωρισμό, ερεθισμό του στομάχου και ηπατοτοξικότητα (τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ίκτερος, σκούρα ούρα, κόπωση και πολλαπλούς πόνους στις αρθρώσεις). Η μακροχρόνια λήψη υψηλών δόσεων κουρκουμά ή συμπληρωμάτων κουρκουμίνης μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές,  ακόμη και έλκος στομάχου.

Αλληλεπιδράσεις

Εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει ότι η κουρκουμίνη εμποδίζει τη συσσωμάτωση των αιμοπεταλίων. Έτσι, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγίας στα άτομα που λαμβάνουν φάρμακα για την αραίωση του αίματος, όπως η ασπιρίνη, η κλοπιδογρέλη, η δαλτεπαρίνη, η ενοξαπαρίνη, η ηπαρίνη, η τικλοπιδίνη και η βαρφαρίνη.

Η κουρκουμίνη μπορεί επίσης να αλληλεπιδράσει με φάρμακα που μειώνουν τα οξέα του στομάχου, αυξάνοντας δυνητικά την παραγωγή στομαχικού οξέος. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν τη σιμετιδίνη, τη φαμοτιδίνη, τη ρανιτιδίνη, την εσομεπραζόλη, την ομεπραζόλη και τη λανσοπραζόλη. Η κουρκουμίνη μπορεί επίσης να ενισχύσει τις επιδράσεις των φαρμάκων για τον διαβήτη, αυξάνοντας τον κίνδυνο χαμηλού σακχάρου στο αίμα.

Ορισμένα συμπληρώματα κουρκουμίνης περιλαμβάνουν επίσης πιπερίνη για καλύτερη απορρόφηση. Ωστόσο, η πιπερίνη μπορεί να ενισχύσει τη συσσώρευση ορισμένων φαρμάκων στο σύστημα του σώματος και να επιβραδύνει την απομάκρυνσή τους από τον οργανισμό. Τα φάρμακα που μπορεί να επηρεαστούν περιλαμβάνουν τη φαινυτοΐνη, την  προπρανολόλη, τη θεοφυλλίνη και την καρβαμαζεπίνη.

Των Sina McCullough & Mercura Wang

Ερευνητές αναγνώρισαν πρωτεΐνη, η οποία μπορεί να αποτρέψει την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σε προχωρημένη ηλικία, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Developmental Cell, στις 2 Οκτωβρίου 2024.

Ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας είναι η κύρια αιτία απώλειας όρασης στους ηλικιωμένους, επηρεάζοντας σχεδόν 20 εκατομμύρια Αμερικανούς. Καθώς ο πληθυσμός γερνά, αυτός ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά. Προς το παρόν, δεν υπάρχει θεραπεία η οποία να μπορεί να σταματήσει την πρόοδο της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

«Νομίζω ότι αναγνωρίσαμε κάτι το οποίο μπορεί να στοχεύσει τα πρώιμα στάδια της ασθένειας. […] Αυτό είναι πολύ σημαντικό», είπε στους Epoch Times η επικεφαλής συγγραφέας Ρούτσιρα Σινγκ, αναπληρωτής καθηγήτρια οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης.

Η μελέτη χρησιμοποίησε ανθρώπινα βλαστοκύτταρα αντί για ζωικά μοντέλα, κάτι το οποίο δίνει μια ακριβέστερη απεικόνιση του τι συμβαίνει στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, σύμφωνα με τους ερευνητές.

«Παλαιότερες ερευνητικές μέθοδοι περιορίζονταν από την ικανότητά τους να απαθανατίζουν τις σημαντικές πτυχές είτε των υγιών είτε των πεθαμένων ανθρώπινων κυττάρων», επισημαίνει η Σινγκ.

Οι ερευνητές αναγνωρίζουν την πρωτεΐνη που οδηγεί σε ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας

Οι ερευνητές εξήγαγαν ανθρώπινα βλαστοκύτταρα από υγιείς ανθρώπους και ασθενείς με εκφύλιση ωχράς κηλίδας και τα προγραμμάτισαν σε κύτταρα του τοιχώματος του αμφιβληστροειδούς.

Συγκριτικά με τους υγιείς ανθρώπους, τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς των ασθενών με εκφύλιση ωχράς κηλίδας υπερπαρήγαγαν ένα είδος πρωτεΐνης που ονομάζεται ιστικός αναστολέας της μεταλλοπρωτεϊνάσης 3 (tissue inhibitor of metalloproteinase 3 – TIMP3), η οποία οδηγεί σε συσσώρευση λιπαρών και πρωτεϊνών που ονομάζονται ντρούζεν (drusen). Τα ντρούζεν είναι μια ένδειξη του πρώιμου σταδίου της εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Στην εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η κηλίδα, το τμήμα του αμφιβληστροειδούς που είναι υπεύθυνο για την οξεία όραση, καταστρέφεται.

Στα αρχικά στάδια, κίτρινα ιζήματα από ντρούζεν συσσωρεύονται στον αμφιβληστροειδή. Τα πρώιμα συμπτώματα της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας περιλαμβάνουν θολή όραση ή την εμφάνιση μιας μαύρης κηλίδας στο κεντρικό πεδίο όρασης, καθιστώντας τις καθημερινές δραστηριότητες όπως το διάβασμα, την οδήγηση, ακόμη και την αναγνώριση προσώπων, όλο και πιο δύσκολες.

Η στεγνή εκφύλιση ωχράς κηλίδας, η οποία αποτελεί το 90% των διαγνωσμένων περιπτώσεων, χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή συσσώρευση ντρούζεν και την αργή απώλεια όρασης. Η υγρή εκφύλιση ωχράς κηλίδας, η οποία είναι λιγότερο συνηθισμένη και πιο σοβαρή, συνδέεται με την ανάπτυξη ανώμαλων αγγείων αίματος κάτω από τον αμφιβληστροειδή.

Στη μελέτη, οι ερευνητές βρήκαν ότι η TIMP3 εμπόδιζε ένα άλλο ένζυμο που αποκαλείται μεταλλοπεπτιδάση μήτρας 2 (matrix metallopeptidase 2 – MMP2), η οποία δρα ως συνεργείο καθαρισμού των ματιών, αφαιρώντας τις βλαβερές ουσίες και διατηρώντας τα μάτια υγιή. Με λιγότερη δραστηριότητα  MMP2, τα ντρούζεν συσσωρεύονται, οδηγώντας στην εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Η ενίσχυση της  MMP2 αποτρέπει την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας

Η ομάδα της Σινγκ ανακάλυψε ότι εμποδίζοντας την TIMP3, αυξάνονται τα επίπεδα MMP2, τα οποία βοηθούν στη ρύθμιση της φλεγμονής και της υγείας των ματιών. Όταν τα επίπεδα MMP2 είναι χαμηλά, η φλεγμονή μεγαλώνει, οδηγώντας σε μεγαλύτερη συσσώρευση ντρούζεν και, τελικά, σε απώλεια όρασης.

Ενισχύοντας τα επίπεδα MMP2, οι ερευνητές κατάφεραν να μειώσουν τη συσσώρευση ντρούζεν.

Η ομάδα της Σινγκ έχει καταθέσει προσωρινές πατέντες για τους αναστολείς ενζύμων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της ασθένειας. Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν προκλινικές μελέτες και τον καθορισμό των καλύτερων μεθόδων παράδοσης, όπως τα φάρμακα δια του στόματος ή τις σταγόνες ματιών. Μόνο όταν αυτά τα στάδια ολοκληρωθούν θα μπορεί η θεραπεία να δοκιμαστεί και, εν τέλει, να γίνει διαθέσιμη στους ασθενείς.

Παρόλο που η ακριβής αιτία της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας δεν είναι πλήρως κατανοητή, οι γενετικοί και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι γνωστό ότι επηρεάζουν. Η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού εκφύλισης της ωχράς κηλίδας αυξάνει τον κίνδυνο.

Συγκεκριμένα γονίδια, όπως το ABCA4, συνδέονται με την κατάσταση. Ωστόσο, οι έρευνες συνεχίζονται για τον καθορισμό του ρόλου τους στη θεραπεία, σύμφωνα με αναθεώρηση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Κλινικές Παρεμβάσεις στην Γήρανση (Clinical Interventions in Aging).

Η μεγάλη ηλικία, το κάπνισμα, η παχυσαρκία και η καρδιαγγειακή νόσος αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Μερικές μελέτες έχουν επίσης συνδέσει τη διατροφή που περιέχει πολλά κορεσμένα λιπαρά με την αύξηση πιθανότητας εμφάνισης της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

Προληπτικά μέτρα

Η εκφύλιση ωχράς κηλίδας προοδεύει με διαφορετικούς ρυθμούς σε διαφορετικά άτομα. Μέχρι και το 3% των ανθρώπων με μικρή συσσώρευση ντρούζεν αντιμετωπίζει προβλήματα με την όραση μέσα σε πέντε χρόνια, ενώ περίπου το 50% με μεγαλύτερη συσσώρευση ντρούζεν αναπτύσσει εκφύλιση ωχράς κηλίδας τελευταίου σταδίου και απώλεια όρασης μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα.

Τα καθημερινά συμπληρώματα βιταμινών και θρεπτικών συστατικών μπορεί να βοηθήσουν στην επιβράδυνση την προόδου μιας μέσου σταδίου ξηρής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (ΑΑΟ), ορισμένα θρεπτικά συστατικά ωφελούν την υγεία του ματιού, συμπεριλαμβανομένων των βιταμινών C και Ε, του ψευδάργυρου, της λουτεΐνης, της ζεαξανθίνης και των Ω-3 λιπαρών οξέων. Αυτά συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας αργότερα στη ζωή κάποιου.

Τα εσπεριδοειδή, τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα λιπαρά ψάρια και οι ξηροί καρποί είναι καλές διατροφικές επιλογές για την υποστήριξη της υγείας των ματιών.

Επιπλέον, η ΑΑΟ συνιστά μια δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη για όσους πάσχουν ή κινδυνεύουν από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Ο γλυκαιμικός δείκτης υποδεικνύει το πόσο γρήγορα οι τροφές αυξάνουν το σάκχαρο στο αίμα και οι δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη τείνουν να είναι πλούσιες σε μη αμυλούχα λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης η ελαφρώς επεξεργασμένα καθώς και χαμηλές σε επεξεργασμένες τροφές.

Η σωματική δραστηριότητα συνδέεται επίσης με λιγότερες πιθανότητες πρόωρης ή μεταγενέστερης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Η ΑΑΟ σημειώνει πως η τακτική σωματική δραστηριότητα, όπως το περπάτημα, η ποδηλασία, το κολύμπι ακόμη και η δραστήρια κηπουρική, προάγουν την υγεία των ματιών.

Χωρίς αντιμετώπιση, η ξηρή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας μπορεί να εξελιχθεί σε υγρή, η οποία επιδεινώνεται ταχύτατα.

Της Cara Michelle Miller

Οι λάτρεις του καφέ έχουν λόγο να χαίρονται. Μελέτη του Σεπτεμβρίου από το Περιοδικό Κλινικής Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού (The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism – JCEM) βρήκαν ότι η κατανάλωση καφέ (ή καφεΐνης γενικότερα) μπορεί να προσφέρει σημαντική προστασία ενάντια στην καρδιομεταβολική πολυνοσηρότητα (cardiometabolic multimorbidity – CM). Αυτό αναφέρεται στο να έχει κανείς τουλάχιστον δύο διαταραχές που επηρεάζουν την καρδιά ή τον μεταβολισμό, όπως διαβήτη Τύπου 2, στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό, χρόνια νεφρική νόσο ή μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος.

Γνωρίζοντας ότι οι μεγάλες ποσότητες καφεΐνης επηρεάζουν συνήθως αρνητικά την καρδιά, η πληροφορία ότι μέτριες ποσότητες βοηθούν τα υγιή άτομα να αποφύγουν την ανάπτυξη καρδιακών προβλημάτων είναι ένα ευχάριστο νέο.

Η διατροφική πρόσληψη καφεΐνης σε όλα τα επίπεδα ήταν αντιστρόφως ανάλογη της έναρξης νέων προβλημάτων, αλλά η μέτρια πρόσληψη αυτής είναι λιγότερο επικίνδυνη έως και ωφέλιμη. Τα ευρήματα ήρθαν την κατάλληλη στιγμή, καθώς μια μελέτη του 2022, που δημοσιεύθηκε στο Διεθνές Περιοδικό Περιβαλλοντικής Έρευνας και Δημόσιας Υγείας (International Journal of Environmental Research and Public Health), ανακάλυψεε ότι η επικράτηση της καρδιομεταβολικής πολυνοσηρότητας έχει αυξηθεί σε σοβαρά επίπεδα τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με τη μελέτη, που διεξήχθη μεταξύ του 2017 και του 2018, η επικράτηση της καρδιομεταβολικής πολυνοσηρότητας ήταν 14,4% στις ΗΠΑ.

Τα τρία συνηθέστερα μοτίβα της καρδιομεταβολικής πολυνοσηρότητας είναι τα εξής: υπέρταση και διαβήτης – υπέρταση, διαβήτης και στεφανιαία νόσος –  υπέρταση και στεφανιαία νόσος.

Αποδείξεις

Τα αποδεικτικά στοιχεία περιλαμβάνουν τον κίνδυνο ασθένειας και τον κίνδυνο θανάτου από καρδιομεταβολική πολυνοσηρότητα.

Η μελέτη του JCEM, μια έρευνα με προοπτικές, βρήκε ότι ο καφές έχει ωφέλιμη επίδραση στην καρδιομεταβολική υγεία.

Προηγούμενες μελέτες παρατήρησης υποδεικνύουν μια αντίστροφη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης τσαγιού, καφέ και καφεΐνης και του κινδύνου μίας καρδιομεταβολικής ασθένειας. Με άλλα λόγια, μεγαλύτερη πρόσληψη καφεΐνης συνδέεται με μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης μίας καρδιομεταβολικής νόσου. Ωστόσο, οι προηγούμενες μελέτες δεν έχουν καθορίσει την επίδραση της κατανάλωσης στην εμφάνιση δύο ή περισσοτέρων τέτοιων παθήσεων ούτε έχουν μετρήσει τους σχετικούς βιολογικούς παράγοντες.

Για να καλυφθεί αυτό το κενό στην έρευνα, η μελέτη του JCEM ανέλυσε δεδομένα από τη UK Biobank περιλαμβάνοντας 172.315 καταναλωτές καφεΐνης και 188.091 πότες καφέ και τσαγιού. Η UK Biobank είναι μια λεπτομερής διατροφική μελέτη ατόμων ηλικίας από 37 έως 73 ετών. Κανείς από τους συμμετέχοντες δεν έπασχε από κάποια καρδιομεταβολική νόσο στην αρχή της μελέτης.

Συγκριτικά με μη-καταναλωτές ή καταναλωτές λιγότερων από 100mg καφεΐνης την ημέρα, η πρόσληψη μέτριας ποσότητας καφέ (τρεις την ημέρα) ή καφεΐνης (200 – 300 mg την ημέρα) μείωσε τον κίνδυνο νεοεμφανιζόμενων καρδιομεταβολικών νόσων κατά 48,1% και 40,7%, αντίστοιχα. Επιπλέον, η μέτρια πρόσληψη καφέ ή καφεΐνης είχε αντίστροφη σχέση με σχεδόν κάθε στάδιο της καρδιομεταβολικής πολυνοσηρότητας. Αυτό σημαίνει ότι η πρόσληψη μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της ανάπτυξης μίας καρδιομεταβολικής νόσου και να προστατέψει ενάντια στην ανάπτυξη της καρδιομεταβολικής πολυνοσηρότητας.

«Τα ευρήματα τονίζουν ότι η προώθηση της πρόσληψης μέτριας ποσότητας καφέ ή καφεΐνης ως διαιτητική συνήθεια σε υγιή άτομα μπορεί να έχει εκτεταμένα οφέλη όσον αφορά την πρόληψη της καρδιομεταβολικής πολυνοσηρότητας», είπε σε δήλωση Τύπου ο επικεφαλής συγγραφέας Δρ Τσάοφου Κε, από το Τμήμα Επιδημιολογίας και Βιοστατιστικής της Σχολής Δημόσιας Υγείας, στο Ιατρικό Κολλέγιο Σούτζου του Πανεπιστημίου Σόοτσοου της Κίνας.

Κίνδυνος θανάτου από καρδιομεταβολική νόσο

Περισσότερα στοιχεία της μελέτης του JCEM έδειξαν ότι τα άτομα που έπασχαν από μία καρδιομεταβολική νόσο είχαν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από οποιοδήποτε αίτιο σε σχέση με αυτούς που δεν έπασχαν από καρδιομεταβολική νόσο. Αυτοί με καρδιομεταβολική πολυνοσηρότητα είχαν σχεδόν τέσσερεις έως επτά φορές αυξημένο κίνδυνο θανάτου από οποιοδήποτε αίτιο.

Η καρδιομεταβολική πολυνοσηρότητα συνδέεται επίσης με περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης νοητικού στρες και απώλειας σωματικής λειτουργίας συγκριτικά με το να έχει κανείς μία καρδιομεταβολική νόσο.

Πηγές καφεΐνης

Επίπεδα καφεΐνης που βρίσκονται στα κοινά ροφήματα:

• Καφές, απλής παρασκευής, όχι ειδικός: 113 με 247 mg
• Μαύρο τσάι: 71 mg
• Πράσινο τσάι: 37 mg
• Μπάρα μαύρης σοκολάτας (30 γραμμάρια): 26 mg
• Ανθρακούχα αναψυκτικά: 23 με 83 mg
• Ενεργειακά ποτά: 41 με 246 mg

Τα προϊόντα σοκολάτας συχνά έχουν υψηλές ποσότητες ζάχαρης και λιπαρών, οπότε είναι καλύτερο να περιορίζεται η κατανάλωση τους σε λογικές ποσότητες. Παρόλο που τα αναψυκτικά περιέχουν καφεΐνη, επειδή έχουν και ζάχαρη και άλλα ανθυγιεινά συστατικά, οι ειδικοί υγείας δεν συνιστούν την κατανάλωση τους.

Τα ενεργειακά ποτά αποτελούν κίνδυνο για την υγεία, καθώς μπορεί να περιέχουν υψηλές ποσότητες καφεΐνης, μαζί με άλλα συστατικά που ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ δεν ρυθμίζει. Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (National Institutes of Health – NIH) αναφέρουν ότι ένα αυξανόμενο σώμα αποδεικτικών στοιχείων δείχνει πως τα ενεργειακά ποτά ενέχουν σοβαρούς κινδύνους.

Επιπλέον, οι συμμετέχοντες στη μελέτη του JCEM λάμβαναν την καφεΐνη τους από διατροφικές πηγές μάλλον παρά από συμπληρώματα καφεΐνης, σύμφωνα με το δελτίο Τύπου. Τα πλεονεκτήματα της μέτριας πρόσληψης καφεΐνης δεν εφαρμόζονται στις μεγαλύτερες ποσότητες καφεΐνης από συμπληρώματα.

Σύμφωνα με τον FDA, τέτοια προϊόντα αποτελούν σοβαρή απειλή για την υγεία, καθώς η διαφορά μεταξύ ασφαλούς και επικίνδυνης για την υγεία ποσότητας είναι πολύ μικρή.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, τα υγιή άτομα που θέλουν να προσθέσουν καφεΐνη στη διατροφή τους καλό θα ήταν να προτιμήσουν να το κάνουν πίνοντας καφέ ή τσάι και τρώγοντας μικρές ποσότητες σοκολάτας.

Περαιτέρω προφυλάξεις και κίνδυνοι

Παρόλο που η μελέτη του JCEM υποδηλώνει ότι η μέτρια πρόσληψη καφεΐνης είναι ωφέλιμη για τα περισσότερα υγιή άτομα, η υψηλή πρόσληψη αυτής δεν είναι, καθώς μπορεί να προκαλέσει σοβαρά καρδιακά προβλήματα, όπως αρρυθμίες, όπως σημειώνουν τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας.

Άλλος ένας παράγοντας που πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν είναι η ευαισθησία στην καφεΐνη, η οποία προκαλεί σε κάποια άτομα παρενέργειες ακόμη και όταν καταναλώνουν μικρές ποσότητες, σύμφωνα με άρθρο του FDA.

Σημάδια υπερβολικής πρόσληψης καφεΐνης ή ευαισθησίας σε αυτήν μπορεί είναι τα παρακάτω:

• Καρδιοπαλμία (αίσθηση των παλμών της καρδιάς)
• Υψηλότερος καρδιακός ρυθμός
• Υψηλή αρτηριακή πίεση
• Άγχος
• Αϋπνία
• Πονοκέφαλος
• Ναυτία
• Νευρικότητα

Είναι άξιο να σημειωθεί ότι οι συμμετέχοντες στη μελέτη του JCEM δεν είχαν καμία καρδιομεταβολική νόσο στην αρχή. Θα πρέπει άτομα με καρδιακή νόσο να αρχίσουν να λαμβάνουν 200 – 300 mg καφεΐνης;

Οι Epoch Times έθεσαν το ερώτημα στον καρδιολόγο Δρα Λέοναρντ Πιάνκο, ο οποίος προτρέπει τους ανθρώπους με καρδιακή νόσο να προσέξουν τον τρόπο με τον οποίο οι πηγές καφεΐνης τους επηρεάζουν.

«Η καφεΐνη είναι διεγερτικό και λογικά θα έπρεπε να αυξάνει την πίεση και τον ρυθμό της καρδιάς, κάτι το οποίο συμβαίνει σε μερικά άτομα», είπε σε email. «Ωστόσο, σε αυτή την μεγάλη μελέτη, αυτοί που έπιναν μέτριες ποσότητες καφέ είχαν τον μικρότερο κίνδυνο νέας αρχής καρδιομεταβολικής πολυνοσηρότητας.»

Ο Πιάνκο δήλωσε ότι είναι μεγάλος υποστηρικτής των προκαταρκτικών μελετών επειδή επιτρέπουν στην ιατρική κοινότητα να ανακαλύψει πράγματα τα οποία μπορεί να είναι αντιφατικά. Έχοντας πει αυτό, συνιστά προσοχή, καθώς μια μελέτη δεν είναι αρκετή για να κάνει μακροπρόθεσμες ιατρικές παρατηρήσεις.

Συνεπώς, πιστεύει ότι το μέτρο είναι το κλειδί μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο.

«Ακούστε το σώμα σας και καθορίστε, με την βοήθεια του ιατρού σας, την ευαισθησία σας στην καφεΐνη», μιλώντας στα άτομα με καρδιακή νόσο. «Αν η πίεσή σας ή ο καρδιακός ρυθμός αυξάνονται, μειώστε την κατανάλωση καφεΐνης. Αν το σώμα σας μπορεί να αντέξει έως και τρεις κούπες καφέ, συνεχίστε να απολαμβάνετε τον καφέ σας.»

Της Mary West

Έναν νέο, αναπάντεχο σύμμαχο στον αγώνα κατά του καρκίνου του μαστού ενδέχεται να ανακάλυψαν οι επιστήμονες: το μέλι μανούκα.

Σε πρόσφατη μελέτη σε τρωκτικά, αυτή η γλυκιά ουσία μείωσε την ανάπτυξη όγκων κατά 84%.

«Τα ευρήματα παρέχουν ελπίδα για την ανάπτυξη μιας φυσικής, λιγότερο τοξικής εναλλακτικής από την παραδοσιακή χημειοθεραπεία», είπε σε δήλωση Τύπου η Δρ Νταϊάνα Μαρκέζ-Γκαρμπάν, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες.

Μείωση της ανάπτυξης των όγκων κατά 84%

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nutrients, εξέτασε τα αποτελέσματα που έχει το μέλι μανούκα στους θετικούς και αρνητικούς υποδοχείς οιστρογόνων του καρκίνου του μαστού. Οι υποδοχείς οιστρογόνων θετικού τύπου (ER-positive) αποτελούν επί του παρόντος το 70% με 80% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, τα ποσοστά καρκίνου του μαστού έχουν αυξηθεί απότομα στις γυναίκες κάτω των 50 ετών, με κυρίαρχες τις περιπτώσεις καρκίνου του μαστού ER-positive.

Η έρευνα κατέδειξε τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί το μέλι μανούκα ως φαρμακευτικό διατροφικό σκεύασμα (nutraceutical) – μια τροφή με φαρμακευτικές ή ωφέλιμες για την υγεία ιδιότητες – στα προκλινικά πειράματα, χρησιμοποιώντας ποντίκια και ανθρώπους φορείς της ασθένειας.

«Παρότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να κατανοήσουμε πλήρως τα οφέλη των φυσικών χημικών ενώσεων στη θεραπεία του καρκίνου, αυτή η μελέτη θέτει μια ισχυρή βάση για περαιτέρω διερεύνηση αυτού του τομέα», είπε η Δρ Μαρκέζ-Γκαρμπάν.

Διαταράσσοντας τις καρκινικές διόδους

Μια σημαντική παρατήρηση ήταν πως οι υψηλότερες συγκεντρώσεις μελιού μανούκα συνδέονται με μεγαλύτερη μείωση της ανάπτυξης των καρκινικών όγκων.

Ένας πιθανός μηχανισμός δράσης, κατά τους ερευνητές, του μελιού μανούκα είναι να σταματά την ανάπτυξη και την επιβίωση των καρκινικών κυττάρων με το να εμποδίζει τις κύριες διόδους που χρησιμοποιούν.

Το μέλι μανούκα έδειξε επίσης να έχει την ιδιότητα να προκαλεί απόπτωση (κυτταρικό θάνατο) συγκεκριμένα στα κύτταρα του καρκίνου του μαστού ενώ τα υγιή κύτταρα παρέμεναν αβλαβή.

Οι ερευνητές σημείωσαν ότι η σύσταση του μελιού μανούκα – το οποίο περιλαμβάνει φλαβονοειδή, φυτοχημικά, βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία – μπορεί να συμβάλλει στην αντικαρκινική του δράση, παρέχοντας μια πολύπλευρη προσέγγιση στην καταστολή την ανάπτυξης και της διάδοσης (μετάστασης) των όγκων.

Η μελέτη επίσης τόνισε τη δυνατότητα συνέργειας, όταν το μέλι μανούκα χρησιμοποιείται παράλληλα με την ταμοξιφαίνη, ένα σύνηθες φάρμακο αντι-οιστρογόνου για ασθενείς με καρκίνο του μαστού ER-positive. Αυτός ο συνδυασμός θα μπορούσε πιθανόν να βοηθήσει όσες γυναίκες δεν ανταποκρίνονται θετικά στις συνηθισμένες θεραπείες καρκίνου του μαστού.

Άλλα οφέλη

Πέρα από τις αντικαρκινικές του ιδιότητες, το μέλι μανούκα μπορεί να μας ωφελήσει και με άλλους τρόπους, δήλωσε στους Epoch Times η Στέφανι Σιφ, πιστοποιημένη διατροφολόγος στο Νοσοκομείο Χάντινγκτον (Huntington Hospital), τμήμα του Northwell Health στην Νέα Υόρκη:

• Επιταχύνει την επούλωση των τραυμάτων
• Μειώνει τους πόνους από εγκαύματα
• Μαλακώνει τον βήχα
• Καταστέλλει τα στοματικά βακτήρια

Παρότι πηγή σακχάρων, η έρευνα στα τρωκτικά υποδηλώνει ότι το μέλι μανούκα μπορεί να ωφελήσει τα άτομα με διαβήτη. Αυτό καθίσταται δυνατόν λόγω του υψηλού του περιεχομένου σε αντιοξειδωτικά φλαβονοειδή και φαινολικά οξέα, τα οποία μπορούν να αποτρέψουν το οξειδωτικό στρες στο κορμί μας. Ωστόσο, η Σιφ προσθέτει πως η έρευνα για τον διαβήτη τύπου 2 και το μέλι μανούκα είναι περιορισμένη προς το παρόν.

Το μέλι μανούκα περιέχει επίσης υψηλά επίπεδα μεθυλγλυοξάλης (MGO), ένα φυσικό φυτοχημικό με αντιβακτηριακές, αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Το φυτοχημικό του προσδίδει μια ελαφρώς πικρή γεύση: «Όσο περισσότερο MGO περιέχει, τόσο πιο πικρό είναι το μέλι.»

Ποιοι πρέπει να το αποφεύγουν

Δεδομένων των ατομικών διαφορών, όποια γυναίκα αποφασίσει να καταφύγει στην κατανάλωση μελιού μανούκα για την αντιμετώπιση ή την πρόληψη του καρκίνου του μαστού θα πρέπει να παρακολουθεί στενά τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα, επεσήμανε η Σιφ, σημειώνοντας ότι η συνεχής παρακολούθηση της γλυκόζης μπορεί να διευκολύνει τη διαδικασία.

Σύμφωνα με την Σιφ, οι ομάδες που πρέπει να αποφεύγουν το μέλι μανούκα είναι οι εξής:

• Άτομα με αλλεργία στο μέλι ή τις μέλισσες
• Παιδιά μικρότερα του ενός έτους (λόγω κινδύνου αλλαντίασης – δηλητηρίασης από ακάθαρτη τροφή)
• Άτομα με ανεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα (το μη παστεριωμένο ή το ωμό μέλι μπορεί να αντενδείκνυται)

Του George Citroner

Σχεδόν 120 εκατομμύρια Αμερικανοί – περίπου οι μισοί ενήλικες που διαμένουν στις ΗΠΑ – έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση, μια σοβαρή κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα και εγκεφαλικό.

Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα σταυρανθή λαχανικά όπως το μπρόκολο, το κολοκυθάκι, το λάχανο και το κουνουπίδι μειώνουν σημαντικά την πίεση στους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους με υπέρταση – πολύ πιο αποτελεσματικά από άλλα λαχανικά που σχετίζονται με τη διατήρηση μιας υγιούς αρτηριακής πίεσης.

Επισκόπηση της μελέτης

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Edith Cowan (ECU) της Αυστραλίας διεξήγαγαν την τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη διασταυρούμενη δοκιμή, κατά την οποία οι συμμετέχοντες έτρωγαν τέσσερεις μερίδες την ημέρα σταυρανθή λαχανικά ή ρίζες και κολοκυνθοειδή λαχανικά – όπως καρότα, πατάτες και κολοκύθες – για έξι εβδομάδες.

Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι συμμετέχοντες δέχθηκαν δύο δεκαπενθήμερες διαιτητικές παρεμβάσεις, με ενδιάμεση παρεμβολή μιας περιόδου «καθαρίσματος» δύο εβδομάδων, κατά την οποία δεν κατανάλωναν καθόλου σταυρανθή λαχανικά. Δεδομένου του ελεγχόμενου περιβάλλοντος και των σταθερών παραμέτρων της ζωής τους, που διατηρήθηκαν καθ’ όλη την διάρκεια της μελέτης, η παρατηρούμενη μείωση της αρτηριακής πίεσης θα πρέπει να αποδοθεί κυρίως στη διαιτητική παρέμβαση.

Τα ευρήματα έδειξαν μείωση 2,5 εκατοστών στήλης υδραργύρου της αρτηριακής πίεσης όταν οι συμμετέχοντες ενσωμάτωσαν τα σταυρανθή λαχανικά στη διατροφή τους, το οποίο μεταφράζεται σε περίπου 5% μείωση του κινδύνου εμφράγματος ή εγκεφαλικού, έγραψαν οι ερευνητές.

Μηχανισμός δράσης

«Χημικές ενώσεις που ονομάζονται γλυκοζινόλες, οι οποίες βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά στα σταυρανθή λαχανικά μειώνουν την αρτηριακή πίεση στα ζώα, ωστόσο οι αποδείξεις για την επίδρασή τους στους ανθρώπους είναι περιορισμένες», είπε σε δήλωση Τύπου η Έμμα Κόννολλυ, συγγραφέας της μελέτης και υποψήφια διδακτορικού στο ECU.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, άλλα ωφέλημα συστατικά των σταυρανθών λαχανικών, όπως το νιτρικό άλας και η βιταμίνη Κ, είναι πιθανό να συνεισφέρουν επίσης στη μείωση της πίεσης.

Αλλά και παλαιότερες παρατηρητικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα σταυρανθή λαχανικά όπως το μπρόκολο, το λάχανο και τα λαχανάκια Βρυξελών έχουν πιο ισχυρή σχέση με τον μειωμένο κίνδυνο καρδιακής νόσου από άλλα λαχανικά, είπε η Κόννολλυ.

«Ωστόσο, ενώ καταναλώνονται παγκοσμίως, τα σταυρανθή λαχανικά αποτελούν, συνήθως, ένα μικρό μονάχα τμήμα της συνολικής πρόσληψης λαχανικών», πρόσθεσε.

Μείωση της πρόσληψης λαχανικών

Παρά τα οφέλη στην υγεία, τα σταυρανθή λαχανικά είναι αυτά που καταναλώνονται λιγότερο από όλα στην Αυστραλία. Η Λώρεν Μπλέκκενχορστ, ανερχόμενη επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Υγείας και Ιατρικής Έρευνας (National Health and Medical Research Council) και υπότροφος μεταδιδακτορικού του Καρδιολογικού Ιδρύματος, επεσήμανε σε δήλωση Τύπου ότι λιγότεροι από ένας στους 15 Αυστραλούς ενήλικες, επί του παρόντος, προσλαμβάνουν τη συνιστώμενη ποσότητα λαχανικών.

Η μειωμένη πρόσληψη λαχανικών φαίνεται πως αποτελεί παγκόσμια τάση, με το 40% του πληθυσμού να βρίσκεται κάτω από το ελάχιστη συνιστώμενη ποσότητα των δύο μερίδων την ημέρα, σύμφωνα με δεδομένα του 2021 από την Παγκόσμια Διατροφική Βάση Δεδομένων (Global Dietary Database).

«Εάν οι άνθρωποι μπορούν να αυξήσουν την πρόσληψη αυτής της ομάδας λαχανικών, θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και των επικείμενων κινδύνων ανάπτυξης καρδιακής νόσου αργότερα στη ζωή τους», είπε η Μπλέκκενχορστ.

Για βέλτιστα οφέλη, οι ερευνητές προτείνουν να περιλάβουμε στη διατροφή μας αυτά τα λαχανικά «τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδος».

Πρακτικές διατροφικές συμβουλές

Οι περισσότερες μελέτες πάνω στα σταυρανθή λαχανικά, «και τα λαχανικά γενικά», δείχνουν ότι υπάρχουν πλεονεκτήματα είτε καταναλώνονται μαγειρεμένα είτε ωμά, επομένως οι άνθρωποι μπορούν να τα καταναλώνουν με όποιον τρόπο τους αρέσει, είπε στους Epoch Times η Σωτηρία Έβερεττ, πιστοποιημένη διαιτολόγος και αναπληρώτρια κλινική καθηγήτρια στη Σχολή Ιατρικής Renaissance, στο Πανεπιστήμιο Stony Brook.

«Πραγματικά, οι συμμετέχοντες της ερευνητικής μελέτης έτρωγαν τα σταυρανθή λαχανικά μαγειρεμένα ως σούπα», είπε η Έβερεττ, η οποία δεν σχετίζεται με την έρευνα. «Και πάλι παρατηρήθηκαν πλεονεκτήματα σχετικά με τη μείωση της αρτηριακής πίεσης.»

Μέθοδοι μαγειρέματος και κατακράτηση θρεπτικών συστατικών

Τα σταυρανθή λαχανικά χάνουν κάποια από τα θρεπτικά συστατικά τους, ανάλογα με τη μέθοδο μαγειρέματος, επεσήμανε η Έβερεττ. Οι μέθοδοι μαγειρέματος υψηλής θερμοκρασίας ή μακράς διάρκειας, όπως το βράσιμο, ελαττώνουν τα επίπεδα βιταμινών, όπως της βιταμίνης C και του φολικού οξέως, παρατήρησε, ωστόσο, «κάποια θρεπτικά συστατικά διατηρούνται, όπως η βιταμίνη Κ και η βήτα-καροτίνη», είπε.

Ενώ το ψήσιμο και το βράσιμο μειώνουν αρκετά τα επίπεδα γλυκοζινόλης, η Έβερεττ ανέφερε πως το μαγείρεμα στον ατμό ή το σοτάρισμα των σταυρανθών λαχανικών προκαλεί μικρότερη απώλεια θρεπτικών συστατικών.

Ενσωμάτωση των σταυρανθών λαχανικών στη δίαιτα σας

Η Λώρεν Γουίτμαν, πιστοποιημένη διαιτητική διατροφολόγος με έδρα το Σικάγο, υποστηρίζει ότι είναι αρκετά εύκολο να συμπεριλάβουμε τα σταυρανθή λαχανικά στη διατροφή μας, καθημερινά:

«Σκεφτείτε κάποια από τα φαγητά που τρώτε συχνά και αναρωτηθείτε εάν υπάρχει το περιθώριο να αντικαταστήσετε ορισμένα από τα υλικά τους με σταυρανθή λαχανικά ή να προσθέσετε είδη όπως τα λαχανάκια Βρυξελών, το μπρόκολο, το κουνουπίδι, το λάχανο, το σπανάκι και τα κολοκυθάκια», είπε στους Epoch Times. Αλλάξτε το ρύζι σε κάποια από τα γεύματά σας με ρύζι κουνουπιδιού ή προσθέστε λίγο κομμένο σπανάκι ή μπρόκολο στις σάλτσες των ζυμαρικών, προτείνει.

Διαχείριση των πεπτικών ζητημάτων

Κάποια άτομα ίσως αντιμετωπίσουν πεπτικά θέματα με τα σταυρανθή λαχανικά. Η Γουίτμαν προτείνει τις ακόλουθες στρατηγικές για την ελαχιστοποίηση αυτών των επιπτώσεων:

• Μαγειρέψτε τα λαχανικά στον ατμό ή στα μικροκύματα ή σοτάροντάς τα ή τηγανίστε τα ανακατεύοντας συνέχεια (stir-fry).
• Κόψτε τα σε μπουκιές και μασήστε καλά.
• Ξεκινήστε με μικρές μερίδες, τις οποίες θα αυξήσετε σταδιακά εάν δεν υπάρξει κάποιο θέματα.
• Δοκιμάστε τη λήψη πεπτικών ενζύμων.
• Κρατήστε ημερολόγιο διατροφής για να εντοπίσετε τα προβληματικά λαχανικά, εάν υπάρξουν αντιδράσεις.

Όσοι έχουν αέρια ή φούσκωμα θα πρέπει να ξεκινήσουν με μικρές μερίδες για να καθορίσουν την ανοχή τους και σταδιακά να αυξήσουν την ποσότητα, παρατήρησε η Έβερεττ.

Του George Citroner