Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε την Παρασκευή ότι είναι ανοιχτός σε μια συμφωνία που θα παρέχει στις Ηνωμένες Πολιτείες πρόσβαση στα τεράστια κοιτάσματα σπάνιων γαιών και κρίσιμων ορυκτών της Ουκρανίας, με αντάλλαγμα τη συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας στον πόλεμο της χώρας του με τη Ρωσία.
«Αν μιλάμε για μια συμφωνία, τότε ας κάνουμε μια συμφωνία», δήλωσε ο Ζελένσκι στους δημοσιογράφους του Reuters σε συνέντευξη που παραχώρησε στις 7 Φεβρουαρίου στο Κίεβο, τονίζοντας ότι η Ουκρανία θα απαιτήσει εγγυήσεις ασφαλείας από τους συμμάχους της ως μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας για την προμήθεια κρίσιμων ορυκτών και σπάνιων γαιών.
Ο Τραμπ δήλωσε στους δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο στις 3 Φεβρουαρίου ότι επεδίωκε να συνάψει συμφωνία με τον Ζελένσκι για την εξασφάλιση σπάνιων γαιών με αντάλλαγμα τη συνέχιση της οικονομικής στήριξης της Ουκρανίας στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο.
Τα μέταλλα σπάνιων γαιών, 17 βασικά στοιχεία, διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην τροφοδοσία της σύγχρονης τεχνολογίας, από τους κινητήρες ηλεκτρικών οχημάτων έως τα συστήματα καθοδήγησης πυραύλων. Ελλείψει πρακτικών υποκατάστατων, η διασφάλιση των αλυσίδων εφοδιασμού για τα στοιχεία αυτά αποτελεί προτεραιότητα για τον Τραμπ, καθώς η ενίσχυση της αμερικανικής μεταποιητικής βάσης αποτελεί προτεραιότητα της κυβέρνησής του.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους στο Οβάλ Γραφείο στις 7 Φεβρουαρίου, ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι σχεδιάζει να συναντήσει τον Ζελένσκι την επόμενη εβδομάδα, πιθανώς στην Ουάσιγκτον, για συνομιλίες σχετικά με τη σύγκρουση Ρωσίας και Ουκρανίας. Ο Τραμπ δήλωσε ότι οι συζητήσεις θα περιλαμβάνουν το αίτημα προς την Ουκρανία για σπάνιες γαίες και άλλα κρίσιμα ορυκτά με αντάλλαγμα την παροχή οικονομικής βοήθειας προς το Κίεβο για να συνεχίσει να αντιστέκεται στη ρωσική εισβολή.
Σε απάντηση, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι ελπίζει οι συνομιλίες να οδηγήσουν σε μια διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία.
«Οι επόμενες εβδομάδες μπορεί να είναι πολύ εντατικές σε επίπεδο διπλωματίας και θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να είναι ένα διάστημα αποτελεσματικό και παραγωγικό. Εκτιμούμε πάντα τη συνεργασία με τον πρόεδρο Τραμπ», δήλωσε ο Ζελένσκι σε ανάρτησή του στο X στις 7 Φεβρουαρίου. «Σχεδιάζουμε επίσης συναντήσεις και συνομιλίες σε επίπεδο ομάδων. Αυτή τη στιγμή, οι ουκρανικές και οι αμερικανικές ομάδες επεξεργάζονται τις λεπτομέρειες. Μια σταθερή, διαρκής ειρήνη θα γίνει πιο πιθανή».
Ο Τραμπ δήλωσε επίσης την Παρασκευή ότι σχεδιάζει να μιλήσει με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να μεσολαβήσει για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας. «Είναι ένας γελοίος πόλεμος», δήλωσε ο Τραμπ, προσθέτοντας ότι «θα ήθελε πολύ να βοηθήσει» να επέλθει ειρήνη στην περιοχή.
Η προθυμία του Ζελένσκι να συνάψει συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς το «Σχέδιο Νίκης» του περιλαμβάνει μια ρητή προσφορά στους στρατηγικούς εταίρους για «κοινή προστασία των κρίσιμων πόρων της χώρας», μαζί με μια προσφορά για την εξαγωγή και χρήση αυτών των βασικών στοιχείων.
Στο Κίεβο, ο Ζελένσκι δήλωσε στο Reuters ότι περίπου τα μισά από τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της Ουκρανίας βρίσκονταν υπό ρωσική κατοχή, με το ποσοστό αυτό να πέφτει σε λιγότερο από το 20% όταν υπολογίζονται όλοι οι τεράστιοι ορυκτοί πόροι της χώρας. Η Ουκρανία κατέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα τιτανίου στην Ευρώπη – ζωτικής σημασίας για την αεροπορική και διαστημική βιομηχανία – και ουρανίου, ζωτικής σημασίας για την πυρηνική ενέργεια και τα όπλα, επεσήμανε.
«Οι Αμερικανοί βοήθησαν περισσότερο, και επομένως οι Αμερικανοί θα πρέπει να κερδίσουν τα περισσότερα», δήλωσε ο Ζελένσκι για την αμερικανική βοήθεια προς την Ουκρανία εν μέσω της ρωσικής εισβολής. «Πρέπει να έχουν αυτή την προτεραιότητα και θα την έχουν. Θα ήθελα να μιλήσω και για αυτό με τον πρόεδρο Τραμπ».
Ο Τραμπ δήλωσε την Παρασκευή ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη δεσμεύσει περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια δολάρια για την άμυνα της Ουκρανίας, ενώ οι ευρωπαϊκές συνεισφορές υπολείπονται σε περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε πρόσφατα έρευνα για το Shein, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν έχει παραβιάσει τους νόμους της για την προστασία των καταναλωτών.
Οι ρυθμιστικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) ζητούν από την κινεζική εφαρμογή ηλεκτρονικού λιανικού εμπορίου Shein να παράσχει εσωτερικά έγγραφα σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με το παράνομο περιεχόμενο και τα παράνομα προϊόντα στην πλατφόρμα του, ανακοίνωσε η εκτελεστική επιτροπή του μπλοκ στις 6 Φεβρουαρίου.
Το νέο αίτημα έπεται της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για κοινή έρευνα κατά του Shein, προκειμένου να διαπιστωθεί αν έχει παραβιάσει τους ευρωπαϊκούς νόμους για την προστασία των καταναλωτών. Η Επιτροπή δήλωσε ότι το τελευταίο αίτημα δεν παρεμβαίνει στην εν εξελίξει έρευνα, η οποία διεξάγεται σε συντονισμό με τις εθνικές αρχές προστασίας των καταναλωτών.
Το αίτημα υποβλήθηκε στο πλαίσιο του Νόμου περί ψηφιακών υπηρεσιών (Digital Services Act-DSA), ενός εγχειριδίου κανόνων που έχει σχεδιαστεί για να παρακολουθεί τον τρόπο με τον οποίο οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και οι αγορές αφαιρούν παράνομο περιεχόμενο και προϊόντα από το ευρωπαϊκό διαδίκτυο. Οι επιβεβαιωμένες παραβιάσεις του DSA μπορούν να οδηγήσουν σε πρόστιμα ύψους έως και 6% των παγκόσμιων εσόδων μιας εταιρείας.
Η Επιτροπή ζητά ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών, περιλαμβανομένων λεπτομερειών σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η πλατφόρμα διασφαλίζει τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών και τη «διαφάνεια των συστημάτων συστάσεων». Αναζητά επίσης «λεπτομερείς πληροφορίες» σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το Shein αντιμετωπίζει τους κινδύνους που σχετίζονται με την προστασία των καταναλωτών, τη δημόσια υγεία και την ευημερία των χρηστών.
Επιπλέον, σύμφωνα με την ανακοίνωση, η Επιτροπή ζήτησε από το Shein να παραδώσει έγγραφα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της βάσει της DSA να παρέχει σε ειδικευμένους εξωτερικούς ερευνητές πρόσβαση στα δεδομένα της.
Το Shein έχει προθεσμία μέχρι τις 27 Φεβρουαρίου για να απαντήσει στα εν λόγω ερωτήματα. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τις απαντήσεις προτού αποφασίσει για περαιτέρω ενέργειες, περιλαμβανομένης της έναρξης επίσημης έρευνας, αναφέρεται.
Το Shein ιδρύθηκε το 2008 στο Ναντζίγκ της Κίνας και κέρδισε γρήγορα έδαφος στην αγορά της ΕΕ προσφέροντας προϊόντα σε χαμηλές τιμές, τα οποία συχνά αποστέλλονται απευθείας από την Κίνα στους Ευρωπαίους καταναλωτές.
Τον Απρίλιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε το Shein «πολύ μεγάλη διαδικτυακή πλατφόρμα», αφού η εταιρεία ανέφερε ότι 108 εκατομμύρια Ευρωπαίοι χρήστες επισκέπτονταν τον ιστότοπό της κάθε μήνα. Αυτός ο χαρακτηρισμός υποβάλλει το Shein σε «αυστηρότερους κανόνες» σύμφωνα με την DSA.
Οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές έχουν ήδη εγείρει πολλές ανησυχίες σχετικά με το Shein, όπως ερωτήματα σχετικά με το σχεδιασμό του διαδικτυακού περιβάλλοντος εργασίας της και το κατά πόσον προμηθεύεται τα βαμβακερά προϊόντα της από την περιοχή Σιντζιάνγκ της Κίνας, όπου ομάδες για τα δικαιώματα λένε ότι η Κίνα έχει τοποθετήσει τουλάχιστον ένα εκατομμύριο μουσουλμάνους Ουιγούρους σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας.
Το Shein, το οποίο εδρεύει πλέον στη Σιγκαπούρη, δεν απάντησε στο αίτημα της Epoch Times για σχολιασμό μέχρι την ώρα δημοσίευσης.
Η ΕΕ περιορίζει τα φτηνά προϊόντα
Το Shein και ανταγωνιστές του, όπως τα Temu και AliExpress, αντιμετωπίζουν επίσης νέους τελωνειακούς περιορισμούς, καθώς η ΕΕ προσπαθεί να πατάξει την εισροή φθηνών προϊόντων που κατακλύζουν την αγορά της, προερχόμενα κυρίως από την Κίνα.
Σε ένα σχέδιο δράσης που δημοσιεύθηκε στις 5 Φεβρουαρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ των τελωνείων, της εποπτείας της αγοράς και των αρμόδιων αρχών στα κράτη-μέλη της. Η Επιτροπή δήλωσε ότι η πρωτοβουλία αυτή αφορά κινδύνους που σχετίζονται με την υγεία, την ασφάλεια και τις εισαγωγές προϊόντων ηλεκτρονικού εμπορίου από χώρες εκτός της ΕΕ.
Πέρυσι, ο αριθμός των αντικειμένων αξίας κάτω των 150 ευρώ που εισήλθαν στην ΕΕ σχεδόν διπλασιάστηκε, αγγίζοντας τα 4,6 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου 12 εκατομμύρια δέματα την ημέρα). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πάνω από το 90% αυτών των δεμάτων προέρχονταν από την Κίνα.
Αυτή η ταχεία εισροή έχει προκαλέσει σημαντικές ανησυχίες στην ΕΕ. Η Επιτροπή επεσήμανε τον κίνδυνο να εισέλθουν ανεξέλεγκτα στην αγορά επιβλαβή προϊόντα. Επιπλέον, ανέφερε ότι οι «αθέμιτες πρακτικές και την πώληση παραποιημένων προϊόντων μέσω διαδικτυακών αγορών» υπονομεύουν τους νομοταγείς εμπόρους της ΕΕ.
Για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, η Επιτροπή καλεί τους Ευρωπαίους νομοθέτες να «εξετάσουν περαιτέρω μέτρα» – περιλαμβανομένου ενός «τέλους διακίνησης χωρίς διακρίσεις» για τα είδη που αποστέλλονται απευθείας στους καταναλωτές της ΕΕ – προκειμένου να αντιμετωπιστεί το αυξανόμενο κόστος διασφάλισης της συμμόρφωσης δισεκατομμυρίων τέτοιων ειδών με τους κανόνες της ΕΕ, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε, επίσης, τους νομοθέτες να υιοθετήσουν γρήγορα το σχέδιο που εισήχθη το 2023. Το σχέδιο επιδιώκει να εξισώσει τους όρους ανταγωνισμού στο ηλεκτρονικό εμπόριο με την κατάργηση της απαλλαγής από τα τελωνειακά τέλη για αντικείμενα αξίας κάτω των 150 ευρώ, μεταξύ άλλων δράσεων.
«Η αύξηση των εισαγωγών μέσω ηλεκτρονικού λιανικού εμπορίου στην αγορά της ΕΕ ενέχει πολλές προκλήσεις», δήλωσε η επικεφαλής της ΕΕ σε θέματα τεχνολογίας Χένα Βίρκουνεν σε δήλωσή της. «Θέλουμε να δούμε έναν ανταγωνιστικό τομέα ηλεκτρονικού εμπορίου, που προσφέρει βολικά προϊόντα και σέβεται το περιβάλλον, και όπου οι καταναλωτές είναι ασφαλείς.»
Ο υπουργός Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Σκοτ Μπέσεντ, δήλωσε την Κυριακή ότι μια οικονομική συμφωνία με την Ουκρανία δεν είναι επί του παρόντος υπό εξέταση, μετά από μια θερμή ανταλλαγή επιχειρημάτων μεταξύ του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο, στις 28 Φεβρουαρίου.
«Η ιδέα του προέδρου Τραμπ για αυτή την οικονομική ρύθμιση ήταν να συνδέσει περαιτέρω τον αμερικανικό και τον ουκρανικό λαό», δήλωσε ο Μπέσεντ στην εκπομπή της Μάργκαρετ Μπρέναν «Face the Nation», στις 2 Μαρτίου. «Ωστόσο, ο πρόεδρος Ζελένσκι ήρθε στο Οβάλ Γραφείο και προσπάθησε να επαναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία ενώπιον του κόσμου.»
Η συνάντηση στις 28 Φεβρουαρίου σχετικά με τη συμφωνία ορυκτών ΗΠΑ-Ουκρανίας — η οποία θα έφερνε επενδύσεις των ΗΠΑ στην Ουκρανία για την από κοινού εκμετάλλευση των τεράστιων πόρων σπάνιων γαιών, αξίας 500 δισ. δολαρίων — κλιμακώθηκε σε δημόσια ανταλλαγή επιχειρημάτων μεταξύ των δύο πλευρών.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι δεν θα δεχόταν την κατάπαυση του πυρός χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη συνέχεια, πρότεινε ότι ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δεν μπορεί να χαίρει εμπιστοσύνης για να τιμήσει μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία, επειδή έχει ήδη σπάσει συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός 25 φορές.
Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Βανς απάντησε ότι η προσπάθεια του Ζελένσκι να διαπραγματευτεί τη συμφωνία στο Οβάλ Γραφείο μπροστά στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης δείχνει ασέβεια προς τις ΗΠΑ, υποδεικνύοντας ότι παρόμοιες συζητήσεις πραγματοποιούνται πίσω από κλειστές πόρτες. Στη συνέχεια, ο Ζελένσκι κατηγορήθηκε τόσο από τον Τραμπ όσο και από τον Βανς και για αχαριστία προς τις ΗΠΑ, που υποστήριξαν υλικά και ηθικά τη χώρα του κατά τη διάρκεια της τριετούς σύρραξης με τη Ρωσία.
Η συνάντηση διακόπηκε σύντομα και ο Λευκός Οίκος ακύρωσε την υπογραφή της συμφωνίας. Ο Ζελένσκι κλήθηκε να αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο.
Ο Ζελένσκι δημοσίευσε την 1 Μαρτίου στην πλατφόρμα κοινωνικών μέσων X ότι η Ουκρανία είναι «έτοιμη να υπογράψει τη συμφωνία ορυκτών» που θα σηματοδοτήσει «το πρώτο βήμα προς τις εγγυήσεις ασφαλείας» ενάντια σε οποιαδήποτε πιθανή μελλοντική ρωσική επιθετικότητα.
Είπε επίσης ότι η συμφωνία δεν είναι αρκετή και χρειάζεται κάτι περισσότερο από αυτό. «Η κατάπαυση πυρός χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας είναι επικίνδυνη για την Ουκρανία. Έχουμε αγωνιστεί για 3 χρόνια και οι Ουκρανοί πρέπει να γνωρίζουν ότι η Αμερική είναι στο πλευρό μας», δήλωσε ο Ζελένσκι.
Ο Μπέσεντ παρατήρησε ότι οι παρατηρήσεις του Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο έδειξαν την απροθυμία διαπραγμάτευσης με τη Ρωσία και ότι ήταν αντίθετες στις προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών να φέρουν τις δύο χώρες σε διαπραγματεύσεις για να τερματίσουν τον πόλεμο.
Ο Μπέσεντ δήλωσε στο CBS News στις 2 Μαρτίου ότι «είναι αδύνατο να έχουμε μια οικονομική συμφωνία χωρίς ειρηνευτική συμφωνία» που θα τερματίσει τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. «Νομίζω ότι πρέπει να δούμε αν ο πρόεδρος Ζελένσκι θέλει να προχωρήσει», δήλωσε ο Μπέσεντ.
«Ποια είναι η αξία να έχουμε μια οικονομική συμφωνία που πρόκειται να γίνει άκυρη εάν θέλει να συνεχίσει τις μάχες; Ο πρόεδρος Τραμπ θέλει μια ειρηνευτική συμφωνία.»
Όταν ρωτήθηκε αν η οικονομική συμφωνία με την Ουκρανία ήταν ακόμα στο τραπέζι, ο Μπέσεντ απάντησε αρνητικά: «Όχι επί του παρόντος».
Ο Τραμπ είχε επισημάνει νωρίτερα ότι ο Ζελένσκι θα μπορούσε να λάβει μια άλλη πρόσκληση για τον Λευκό Οίκο εάν εξέφραζε την επιθυμία για ειρήνη.
«Πρέπει να πει ‘Θέλω να κάνω ειρήνη. Δεν θέλω πλέον να συντηρώ έναν πόλεμο’», δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος στους δημοσιογράφους την 1 Μαρτίου. «Ο λαός του πεθαίνει. Δεν είναι σε θέση να διαπραγματεύεται.»
Μιλώντας σε δημοσιογράφους στις 2 Μαρτίου, ο Ζελένσκι πρότεινε ότι δεν πιστεύει ότι η αποτυχημένη συνάντηση θα επηρεάσει την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών προς την Ουκρανία.
«Νομίζω ότι η σχέση μας θα συνεχιστεί», δήλωσε ο Ζελένσκι, προσθέτοντας ότι οι διαφωνίες σχετικά με την πιθανή συμφωνία θα έπρεπε να έχουν γίνει πίσω από κλειστές πόρτες: «Αυτό που συνέβη δεν νομίζω ότι έφερε κάτι θετικό στη συνεργασία μας.»
Σε συνέντευξή του στον Μπρετ Μπάιερ του Fox News στις 28 Φεβρουαρίου, λίγο μετά τη συνάντηση του Λευκού Οίκου, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι δεν είχε κανένα λόγο να ζητήσει συγνώμη από τον Τραμπ μετά από την έντονη συνομιλία τους.
«Όχι, σέβομαι τον πρόεδρο και σέβομαι τους Αμερικανούς», απάντησε όταν ρωτήθηκε αν θα πρέπει να απολογηθεί.
«Νομίζω πως πρέπει να είμαστε πολύ ανοιχτοί και πολύ ειλικρινείς, και δεν είμαι σίγουρος ότι κάναμε κάτι κακό», πρόσθεσε.
Οι καλλιτεχνικές μας παραδόσεις είναι γεμάτες σοφία. Μπορούμε να κοιτάξουμε στο παρελθόν και, με ανοιχτά μυαλά και καρδιές, να απορροφήσουμε τα μαθήματα της πολιτιστικής μας ιστορίας. Η ιταλική Αναγέννηση είναι γεμάτη από σπουδαίες ιστορίες που οδήγησαν σε εξαιρετικά έργα τέχνης, και η ιστορία του Μιχαήλ Άγγελου αποτελεί ένα διαχρονικό παράδειγμα.
Η ιστορία ξεκινά στη Ρώμη του 16ου αιώνα, η οποία εξελίσσεται γρήγορα σε πολιτιστικό κέντρο του δυτικού κόσμου. Σε ηλικία 33 ετών, ο Μιχαήλ Άγγελος κλήθηκε από τον Πάπα Ιούλιο Β’ να ζωγραφίσει την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα. Ο Μιχαήλ Άγγελος δεν ήταν ζωγράφος – ήταν γλύπτης – και όταν του ζητήθηκε να ζωγραφίσει την οροφή, απάντησε: «Η ζωγραφική δεν είναι η τέχνη μου».
Η οροφή της Σιξτίνα ζωγραφίστηκε μεταξύ 1508-1512, από τον Μιχαήλ Άγγελο. Οροφογραφία, Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό. (Public Domain)
Γιατί τότε ο Πάπας Ιούλιος Β’ ζήτησε από τον Μιχαήλ Άγγελο να ζωγραφίσει αντί να σμιλεύσει; Σύμφωνα με τον Τζόρτζιο Βαζάρι «Οι ζωές των πιο εξαιρετικών ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων» («Le Vite de più eccellenti architetti, pittori, et scultori italiani, da Cimabue insino a’ tempi nostri», Giorgio Vasari, 1550), ο Μιχαήλ Άγγελος υποπτευόταν ότι ο Μπραμάντε (Bramante), ένας ιδιαίτερα σεβαστός αρχιτέκτονας που εργαζόταν για τον Πάπα Ιούλιο Β’, ήθελε να καταστρέψει τη φήμη του, βάζοντάς τον να ζωγραφίσει την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα:
«Με αυτόν τον τρόπο φάνηκε δυνατό στον Μπραμάντε και σε άλλους ανταγωνιστές του [Μιχαήλ Άγγελου] να τον απομακρύνουν από τη γλυπτική, στην οποία τον έβλεπαν τέλειο, και να τον βυθίσουν στην απόγνωση, πιστεύοντας ότι αν τον ανάγκαζαν να ζωγραφίσει, θα έκανε έργο λιγότερο άξιο επαίνου, αφού δεν είχε εμπειρία από τα χρώματα της τοιχογραφίας…»
Είναι αλήθεια ότι ο Μιχαήλ Άγγελος δεν είχε εμπειρία στην τοιχογραφία, αλλά αυτό δεν τον απέτρεψε. Ο Γουίλιαμ Γουάλας (William Wallace), κορυφαίος εμπειρογνώμονας στον Μιχαήλ Άγγελο, παρατηρεί ότι «την εποχή της Σιξτίνα, ο Μιχαήλ Άγγελος προσπαθεί ακόμη να γίνει ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης όλων των εποχών. Συμπεριφέρεται περισσότερο σαν τον καλλιτέχνη που σμίλευσε τον ‘Δαβίδ’: ‘Είμαι ο καλύτερος γλύπτης. Τώρα, θα γίνω ο καλύτερος ζωγράφος. Θα γίνω ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης όλων των εποχών’. Υποφέρει ακόμα από την ύβρη της νιότης».
Για τέσσερα εξαντλητικά χρόνια, ο Μιχαήλ Άγγελος πήρε όσα έμαθε για την τοιχογραφία και ζωγράφισε ακούραστα την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα. Παρόλο που δεν είχε την εκπαίδευση ενός ζωγράφου, κατέληξε να ολοκληρώσει μία από τις μεγαλύτερες και πιο εκπληκτικές τοιχογραφίες στην ιστορία. Το έργο του δεν ήταν εύκολο – σύμφωνα με το βιβλίο του Ρος Κινγκ «Ο Μιχαήλ Άγγελος και η οροφή του Πάπα» («Michelangelo and the Pope’s Ceiling», Ross King, 2002), ο Μιχαήλ Άγγελος έπρεπε να αντιμετωπίσει οικογενειακά ζητήματα, αντιπαλότητες, τεχνικές ατυχίες και πολιτικές ίντριγκες. Στα προσωπικά του σημειωματάρια, ο ίδιος περιγράφει επανειλημμένα τα προβλήματά του ενώ ζωγράφιζε την οροφή: «Ζω εδώ περιτριγυρισμένος από τις μεγαλύτερες ανησυχίες, υποφέροντας από τη μεγαλύτερη σωματική κόπωση: Δεν έχω κανέναν φίλο και δεν θέλω κανέναν – δεν έχω χρόνο για να φάω την απαραίτητη τροφή».
Ο Μιχαήλ Άγγελος δεν άφησε τις κακουχίες να τον αποθαρρύνουν. Αντιθέτως, μετέτρεψε τις δοκιμασίες του σε οπτική δοξολογία του θείου. Ο Κινγκ αναφέρει ότι ο Μιχαήλ Άγγελος δεν ήταν ικανοποιημένος από το αρχικό σχέδιο με τους 12 αποστόλους και ζήτησε την άδεια του Πάπα να είναι ακόμη πιο φιλόδοξος και να χρησιμοποιήσει το ανθρώπινο σώμα για να εξερευνήσει το εύρος της ανθρώπινης σχέσης με τον Θεό. Ο Πάπας συμφώνησε και το αρχικό σχέδιο των 12 αποστόλων μετατράπηκε σε ένα πολύπλοκο σχέδιο που περιελάμβανε περισσότερες από 300 μορφές.
Ο Μιχαήλ Άγγελος συμπεριέλαβε όχι μόνο θέματα από τον Χριστιανισμό, αλλά και μορφές από τον Ιουδαϊσμό και τον παγανισμό. «Η Σιξτίνα δεν είναι μόνο εννέα ιστορίες της Γένεσης. Είναι ολόκληρη η σφαιρική εικόνα της δημιουργίας», εξηγεί ο Γουάλας. «Είναι τα πάντα. Δεν είναι ένας διαχωρισμός μεταξύ χριστιανισμού και παγανισμού. Είναι η Δημιουργία του Θεού, ο οποίος δημιούργησε την παγανιστική αρχαιότητα πριν δημιουργήσει τον χριστιανισμό. Αυτός δημιούργησε τον κόσμο. Οι Σίβυλλες είναι το αντίστοιχο των προφητών, είναι ο παγανιστικός κόσμος πριν έρθει ο Χριστιανισμός. Έτσι, έχουμε παγανιστικές Σίβυλλες [στη Σιξτίνα], έχουμε και εβραϊκές ιστορίες στη Σιξτίνα. Η Σιξτίνα δεν είναι χριστιανική, εβραϊκή ή παγανιστική – είναι όλη η δημιουργία.»
Μελέτη για τη Σίβυλλα της Λιβύης, μεταξύ 1510-1511 από τον Μιχαήλ Άγγελο. Κόκκινη κιμωλία, λευκή κιμωλία και κάρβουνο σε χαρτί, 287 εκ επί 220 εκ. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. (Public Domain)
Η Σίβυλλα της Λιβύης, μεταξύ 1508-1512, από τον Μιχαήλ Άγγελο. Τοιχογραφία, Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό. (Public Domain)
Ο Μιχαήλ Άγγελος όχι μόνο συμπεριέλαβε χριστιανικές, ιουδαϊκές και ειδωλολατρικές μορφές σε μια σύνθεση, αλλά ζωγράφισε και μια οπτική απεικόνιση του Θεού – κάτι σπάνιο για τους καλλιτέχνες. «Πρόκειται για τον Θεό και την αρχή της δημιουργίας του Θεού, και Του αξίζει να ζωγραφιστεί», λέει ο Γουάλας. «Είναι αλήθεια ότι στην παλαιότερη χριστιανική τέχνη, μερικές φορές ο Θεός δεν απεικονίζεται ή είναι μόνο το χέρι του ή κάτι τέτοιο, οπότε είναι πολύ τολμηρό να φανταστεί κανείς πώς είναι ο Θεός. Ο Μιχαήλ Άγγελος μας έδωσε μια εικόνα του Θεού που έχει γίνει ο κανόνας για το πώς μοιάζει ο Θεός για πολλούς ανθρώπους στον κόσμο».
Αυτή η απεικόνιση του Θεού, η «Δημιουργία του Αδάμ» είναι μια από τις πιο εμβληματικές εικόνες στον κόσμο. Ο Μιχαήλ Άγγελος ζωγράφισε τον Αδάμ τη στιγμή της αφύπνισής του, όπου και συναντά τον δημιουργό του. Ένας ξαπλωμένος Αδάμ κοιτάζει με λαχτάρα τα μάτια του Θεού και απλώνει το χέρι του για να αγγίξει τον δημιουργό του. Ο Θεός -μαζί με τις βιβλικές μορφές που τον περιβάλλουν- κινείται με μεγάλη ορμή προς τον Αδάμ. Ικανοποιημένος από το δημιούργημά του, ο Θεός απλώνει το χέρι του για να αγγίξει τον Αδάμ.
Λεπτομέρεια από τη «Δημιουργία του Αδάμ», μεταξύ 1508-1512, από τον Μιχαήλ Άγγελο. Τοιχογραφία, Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό. (Public Domain)
Ο χώρος μεταξύ των δακτύλων του Αδάμ και του Θεού είναι τόσο κοντά, αλλά και τόσο μακριά: «Τα λίγα εκατοστά που χωρίζουν τις άκρες των δακτύλων τους είναι η μεγαλύτερη αναστολή του χρόνου και της αφήγησης στην ιστορία της τέχνης», λέει ο Γουάλας στο βιβλίο του «Μιχαήλ Άγγελος: Ο καλλιτέχνης, ο άνθρωπος και η εποχή του» («Michelangelo: The Artist, the Man, and His Times», 2011). Αν ο Αδάμ κατέβαλε λίγη περισσότερη προσπάθεια, αν μπορούσε να ανταποκριθεί στην προσπάθεια του Θεού, φαίνεται ότι θα άγγιζε τον Θεό και ο διαχωρισμός μεταξύ τους θα έπαυε να υπάρχει.
Αφότου ζωγράφισε πάνω από 300 μορφές σε περισσότερες από 150 ξεχωριστές εικαστικές ενότητες, ο Μιχαήλ Άγγελος ολοκλήρωσε την οροφή προς ικανοποίηση του Πάπα Ιουλίου Β’. Η οροφή της Σιξτίνα αποκαλύφθηκε την Ημέρα των Αγίων Πάντων, την 1η Νοεμβρίου 1512.
Η οροφή της Σιξτίνα ζωγραφίστηκε μεταξύ 1508-1512 από τον Μιχαήλ Άγγελο. Τοιχογραφία, Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό. (Public Domain)
«Είναι αρκετά αξιοθαύμαστο και αξιοσημείωτο το γεγονός ότι επέμεινε δεδομένου τού τι αντιμετώπιζε», σχολιάζει ο Γουάλας. «Το ίδιο το γεγονός της ζωγραφικής μιας οροφής είναι από μόνο του εκπληκτικό. Υπήρχαν όλων των ειδών τα προβλήματα. Πρέπει να θαυμάσουμε ότι επέμεινε υπό απίστευτη πίεση, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις που είναι αδιανόητες – πολλοί άλλοι άνθρωποι θα τα είχαν παρατήσει, αλλά εκείνος όχι.»
Εδώ βρίσκεται ένα ψήγμα σοφίας: Ο Μιχαήλ Άγγελος επέμεινε στις δυσκολίες του με πίστη και ισχυρή επιθυμία να εκφράσει οπτικά το θείο. Αν και κλήθηκε να ολοκληρώσει ένα έργο που του ήταν ξένο, όχι μόνο στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, αλλά και ξεπέρασε τις προσδοκίες. Η εμπνευσμένη προσπάθειά του να εκφράσει το θείο μέσω της ανθρώπινης μορφής, παρά τις πολλές δυσκολίες, τον βοήθησε να δημιουργήσει ένα θαύμα που συνεχίζουμε να εκτιμούμε 500 χρόνια μετά.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ δήλωσε στις 2 Μαρτίου ότι η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να παρέχει χρηματοδότηση στην Ουκρανία για να διατηρήσει τη θέση της κατά τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, και ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεσμεύεται για τη χρηματοδότηση εξαγωγών σχεδόν 2 δισεκατομμυρίων ευρώ για την προμήθεια της Ουκρανίας με 5.000 πυραύλους αεράμυνας.
Ο Στάρμερ φιλοξένησε μια σύνοδο κορυφής για την ασφάλεια στο Λονδίνο στις 2 Μαρτίου στην οποία συμμετείχαν Ευρωπαίοι και παγκόσμιοι ηγέτες, για τον σχεδιασμό μίας πρότασης για κατάπαυση του πυρός που θα παρουσιαστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο πλαίσιο της προσπάθειας για τον τερματισμό του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας.
Ο Στάρμερ τόνισε ότι παρά τη διακοπή των συνομιλιών στον Λευκό Οίκο στις 28 Φεβρουαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ένας σημαντικός σύμμαχος της Βρετανίας.
«Οι ΗΠΑ είναι ένας αξιόπιστος σύμμαχος του Ηνωμένου Βασιλείου για πολλές δεκαετίες και συνεχίζουν να είναι», είπε ο Στάρμερ. «Δεν υπάρχουν δύο χώρες τόσο στενά ευθυγραμμισμένες όσο οι δύο χώρες μας», πρόσθεσε, δηλώνοντας ότι επεξεργάζεται ένα ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία με σκοπό να λάβει την υποστήριξη των ΗΠΑ και προειδοποίησε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να αναλάβει την υπεράσπισή της.
Η σύνοδος των ηγετών του Στάρμερ στις 2 Μαρτίου έρχεται σε αντίθεση με τη συνάντηση του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο στις 28 Φεβρουαρίου, κατά την οποία ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ τον επέπληξε λέγοντας ότι δεν είναι έτοιμος για ειρήνη και ότι δεν είναι ευγνώμων για την υποστήριξη της Αμερικής στην άμυνα του έθνους του ενάντια στην τριετή σύγκρουση με τη Ρωσία.
Ο Στάρμερ είπε ότι εργάζεται για την αποκατάσταση των συζητήσεων για την ειρήνη και ότι χρησιμοποιεί την κατάρρευση της 28ης Φεβρουαρίου ως μία ευκαιρία για να επανασυνδεθεί με τον Τραμπ, τον Ζελένσκι και τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν αντί να «εντείνει τη ρητορική».
«Συμφωνήσαμε τώρα ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και πιθανώς έναν ή δύο άλλοι, θα εκπονήσουμε μαζί με την Ουκρανία ένα σχέδιο κατάπαυσης πυρός, το οποίο θα συζητήσουμε ύστερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε ο Στάρμερ στο BBC, προσθέτοντας ότι ο ίδιος και ο Μακρόν έχουν μιλήσει με τον Τραμπ μετά από τη συνάντηση του τελευταίου με τον Ζελένσκι.
Στη σύνοδο κορυφής, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζήτησαν για τη στήριξη της άμυνας της ηπείρου όσον αφορά την υπεράσπιση της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων για τη δημιουργία ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης που θα σταλεί στη σπαρασσόμενη από τον πόλεμο χώρα για να βοηθήσει στην κατάπαυση πυρός. Ο Στάρμερ πρότεινε ότι η στρατιωτική δύναμη θα περιλαμβάνει έναν «συνασπισμό προθύμων».
Αν και δεν εμπιστεύεται τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Στάρμερ είπε ότι εμπιστεύεται τον Τραμπ: «Αν πιστεύω τον Ντόναλντ Τραμπ όταν λέει ότι θέλει διαρκή ειρήνη; Η απάντηση σε αυτό είναι ναι».
Ο Βρετανός πρωθυπουργός πρόσθεσε ότι «οι έντονες συζητήσεις» για την απόκτηση εγγύησης ασφάλειας από τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένα από τα τρία συστατικά της διαρκούς ειρήνης.
«Εάν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία, εάν πρόκειται να υπάρξει τερματισμός του πολέμου, τότε αυτή τη συμφωνία πρέπει να την υπερασπιστούμε, γιατί το χειρότερο από όλα θα είναι να υπάρξει μια προσωρινή παύση και μετά να έρθει ξανά ο Πούτιν», επεσήμανε ο Στάρμερ. «Αυτό έχει συμβεί στο παρελθόν. Νομίζω ότι είναι ένας πραγματικός κίνδυνος και γι’ αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε ότι εάν υπάρξει συμφωνία, θα είναι μια διαρκής συμφωνία, όχι μια προσωρινή παύση».
Στη σύνοδο κορυφής, που πραγματοποιήθηκε στο Lancaster House — μια έπαυλη 200 ετών κοντά στα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ — συμμετείχαν ηγέτες από τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Δανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Νορβηγία, την Πολωνία, την Ισπανία, τον Καναδά, τη Φινλανδία, τη Σουηδία, την Τσεχία και τη Ρουμανία.
Άλλοι παρευρισκόμενοι ήταν ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ,και οι πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Πρόκειται και για μία κίνηση υποστήριξης των Ευρωπαίων προς τον Ζελένσκι, μετά από την επίμαχη συνάντησή του με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, στην οποία οι δύο ηγέτες ήρθαν σε ρήξη, χωρίς να υπογράψουν τη συμφωνία για τις σπάνιες γαίες, που προωθούσε ο Αμερικανός πρόεδρος.
Μετά την άφιξη του Ουκρανού προέδρου στη Βρετανία την 1η Μαρτίου, ο Στάρμερ τον αγκάλιασε.
«Όπως ακούσατε από τις επευφημίες στον δρόμο έξω, έχετε την πλήρη υποστήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου», είπε ο Στάρμερ. «Στεκόμαστε στο πλευρό σας, στο πλευρό της Ουκρανίας, για όσο διάστημα χρειαστεί.»
Ο Στάρμερ δεσμεύτηκε επίσης να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες στο 2,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) έως το 2027. Ενδέχεται να ακολουθήσουν το παράδειγμά του και άλλα ευρωπαϊκά έθνη.
Την 1η Μαρτίου, ο Τσέχος πρωθυπουργός Πετρ Φιάλα είπε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες τουλάχιστον στο 3% του ΑΕΠ, καθώς η ήπειρος αντιμετωπίζει μια ιστορική δοκιμασία άμυνας.
«Αν δεν εντείνουμε την προσπάθειά μας αρκετά γρήγορα και αφήσουμε τον επιτιθέμενο να υπαγορεύσει τους όρους του, δεν θα έχουμε καλή κατάληξη», δήλωσε.
Κάνοντας έκκληση για ενότητα μεταξύ των Ευρωπαίων γειτόνων του, ο Μακρόν ενέκρινε περισσότερες αμυντικές δαπάνες, αφού είπε ότι ήταν θεμιτό για τις Ηνωμένες Πολιτείες να μετατοπίσουν το στρατιωτικό τους επίκεντρο στην Κίνα και την Ασία.
«Θα έπρεπε να είχαμε ξυπνήσει νωρίτερα», είπε ο Μακρόν. «Έχω πει εδώ και χρόνια ότι χρειαζόμαστε μια περισσότερο κυρίαρχη, περισσότερο ενωμένη, περισσότερο ανεξάρτητη Ευρώπη.»
Η αντιπρόεδρος Ιλιάνα Γιότοβα εγκαινίασε σήμερα το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας από βιομάζα στο Svilosa AD (εργοστάσιο παραγωγής λευκασμένου κραφτ πολτού και προϊόντων αυτού) στο Σβιστόφ – έργο που υλοποιήθηκε με κινεζικές επενδύσεις. Η ίδια δήλωσε ότι το νέο εργοστάσιο είναι ένα «καλό νέο για τη χώρα».
«Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τα καλά νέα στο παρασκήνιο των καθημερινών μαύρων χρονικών, των πολιτικών αποφάσεων που αντί να διευκολύνουν, εμποδίζουν την ανάπτυξη της βουλγαρικής οικονομίας, στο φόντο του σκανδαλώδους καπνού που απελευθερώνουν διάφορα ιδρύματα για να αποσπάσουν την προσοχή από αυτό που ενδιαφέρει κάθε Βούλγαρο», δήλωσε η κα Γιότοβα.
«Ελπίζω ότι τις επόμενες ημέρες, πέρα από το να πολεμά τον πρόεδρο Ράντεφ, η κυβέρνηση θα υιοθετήσει σοβαρά μια νομοθεσία που θα κάνει τη ζωή των ανθρώπων ευκολότερη», σχολίασε η αντιπρόεδρος αναφερόμενη στην πολιτική κατάσταση της χώρας.
«Αντί για απερίσκεπτες αποφάσεις, επικεντρωθείτε στους σημαντικούς νόμους. Από την αρχή των εργασιών του, το κοινοβούλιο έχει ψηφίσει 10 νόμους, επτά από τους οποίους είναι επικυρώσεις διεθνών συμβάσεων και τρεις σχετίζονται με τον προϋπολογισμό. (Η υπόλοιπη νέα νομοθεσία) είναι τροποποιητικοί νόμοι, οι περισσότεροι από τους οποίους προτάθηκαν από το υπηρεσιακό υπουργικό συμβούλιο», πρόσθεσε.
«Αντί να στηρίζει την ανάπτυξη της οικονομίας, το κράτος δημιουργεί συνεχώς εμπόδια με πρόχειρη νομοθεσία», συμπλήρωσε η κα Γιότοβα.
Απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου για την παραίτηση του γενικού γραμματέα του υπουργείου Εσωτερικών, η Γιότοβα είπε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που γίνονται προσπάθειες επιθετικής πολιτικοποίησης του υπουργείου Εσωτερικών.
Οι ζωντανοί χαρακτήρες, η στοιχειώδης πλοκή, οι αυτοσχέδιοι διάλογοι και οι υπαίθριες παραστάσεις ήταν βασικά χαρακτηριστικά της commedia dell’arte. Η θεματολογία της περιστρεφόταν κυρίως γύρω από τις δοκιμασίες και τα βάσανα νεαρών εραστών, τα οποία απέδιδε με περισσό χιούμορ.
Οι ηθοποιοί, χωρίς να περιορίζονται από σαφείς κατευθυντήριες γραμμές, μπορούσαν να διαμορφώσουν τις παραστάσεις τους σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κοινού. Συχνά έκαναν πολιτικά σχόλια και λαϊκό χιούμορ, έξω από τα όρια της λογοκρισίας. Η ιταλική θεατρική φόρμα αποτέλεσε, επίσης, ιδανικό θέμα για το κίνημα του ροκοκό του 18ου αιώνα.
Η commedia dell’arte ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στην Ευρώπη από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα ως μουσικό θέατρο. Ξεκίνησε στη βόρεια Ιταλία τον 15ο αιώνα ως αντίδραση ενάντια στην commedia erudite, ένα λόγιο και ελιτίστικο είδος θεάτρου, και στη συνέχεια εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την ήπειρο και τα βρετανικά νησιά.
Οι καλλιτέχνες του ροκοκό, από τη μεριά τους, δημιουργούσαν ανάλαφρες, παιχνιδιάρικες σκηνές αγάπης και φλερτ, συχνά τοποθετημένες σε ειδυλλιακά υπαίθρια περιβάλλοντα. Μερικοί από τους πιο γνωστούς πίνακες των Γάλλων καλλιτεχνών Αντουάν Βατώ και Νικολά Λανκρέ, καθώς και του Ιταλού Τζοβάνι Ντομένικο Τιέπολο, αναπαριστούν σκηνές και γνωστούς χαρακτήρες της commedia dell’arte.
Ο πατέρας του ροκοκό
Οι περιοδεύοντες θίασοι είχαν μεγάλη απήχηση στις ευρωπαϊκές Αυλές, ειδικά στη Γαλλία, και οι καλλιτέχνες αποτύπωσαν τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές στον καμβά. Ο πιο γνωστός ζωγράφος που χρησιμοποίησε θέματα της commedia dell’arte στους πίνακές του ήταν ο Βατώ [Antoine Watteau, 1684–1721], ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους καλλιτέχνες του 18ου αιώνα, ο οποίος θεωρείται και ο πατέρας της ζωγραφικής ροκοκό.
Ροζάλμπα Καρριέρα, προσωπογραφία του Αντουάν Βατώ, 1721. Παστέλ σε χαρτί. Μουσείο Luigi Bailo, Τρεβίζο, Ιταλία. (Nicola Quirico/CC BY-SA 4.0 DEED)
Το στυλ ροκοκό ξεκίνησε στο Παρίσι. Το όνομά του προέρχεται από τη γαλλική λέξη rocaille, που μεταφράζεται ως πέτρα ή σπασμένο κοχύλι. Χαρακτηρίζεται από απαλά χρώματα, καμπύλες, ασύμμετρες γραμμές, γοητευτικές φλοράλ συνθέσεις, κομψά θέματα και μικρούς καμβάδες. Οι συνθέσεις διατηρούν μια ισορροπία μεταξύ του διακοσμητικού χαρακτήρα και του νατουραλισμού, με προτίμηση στις ψυχαγωγικές και ερωτικές δραστηριότητες.
Μια νέα κατηγορία ζωγραφικής, που επινοήθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία το 1717 για να περιγράψει τις παραλλαγές του Βατώ, ήταν η fête galante. Οι πίνακες του είδους απεικονίζουν εκλεπτυσμένους αριστοκράτες με γιορτινά ρούχα ή μασκαράτες, μέσα σε πράσινα, φανταστικά τοπία. Αν και οι καλλιτέχνες που ακολούθησαν αυτό το στυλ έτειναν να δημιουργούν μια μάλλον εορταστική ατμόσφαιρα, τα έργα του Βατώ χαρακτηρίζονται από μια μυστηριώδη μελαγχολία.
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα του στυλ και της ατμόσφαιρας του Βατώ είναι το πρωτοποριακό αριστούργημα Mezzetin, που βρίσκεται τώρα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, και παλαιότερα στη συλλογή της Μεγάλης Αικατερίνης. Η ομώνυμη φιγούρα είναι ένα κωμικό αρχέτυπο από την commedia dell’arte [ο Mezzetino, όνομα που σημαίνει μισό ποτηράκι (αλκοόλ)], ο οποίος απεικονίζεται πάντα ως πονηρός και εμμονικός, αλλά και ερωτικός και συναισθηματικός. Η ιδιότητα της ανεκπλήρωτης αγάπης τονίζεται από ένα γυναικείο άγαλμα ορατό όχι πολύ μακριά, με την πλάτη του γυρισμένη στον Μετσετίν. Ο ήρωας φορά το κοστούμι που παραδοσιακά συνδέεται με τον χαρακτήρα: μαλακό καπέλο, κοντή κάπα, ριγέ σακάκι, κολάρο με φρίζες και βράκα μέχρι το γόνατο, όλα πολύ όμορφα δοσμένα. Η στολή είναι φτιαγμένη από μπλε-γκρι, ροζ και λευκό μετάξι.
Αντουάν Βατώ, «Mezzetin», περ. 1718-1720. Λάδι σε καμβά, 55 x 43 εκ. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. (Public Domain)
Ο Μετσετίν κάθεται σε ένα πέτρινο παγκάκι κοντά σε ένα κτίριο, ενώ στο βάθος βλέπουμε έναν καταπράσινο κήπο σκιασμένο από μεγάλα δέντρα. Με το κεφάλι γερτό, κοιτάζει λυπημένος μακριά, και παίζει την κιθάρα του λαχταρώντας την αγάπη(;). Ο Βατώ σχεδίασε προσεκτικά το αξύριστο πρόσωπο και τα μεγάλα χέρια του Μετσετίν. Οι ζωντανές, λεπτομερείς ποιότητες που αποτύπωσε ο ζωγράφος διατηρούνται εκπληκτικά καλά στον συγκινητικό αυτό πίνακα. Η πρακτική του Βατώ ήταν να δουλεύει με μοντέλα που παρατηρούσε προσεκτικά. Ένα προπαρασκευαστικό σχέδιο του κεφαλιού του χαρακτήρα βρίσκεται, επίσης, στη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης.
Αντουάν Βατώ, σπουδή ανθρώπινου κεφαλιού, περ. 1718.. Κόκκινη και μαύρη κιμωλία, 15 x 13 εκ. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. (Public Domain)
Μεγάλο μέρος της ζωής του Βατώ παραμένει τυλιγμένο στο μυστήριο. Παρά την επαρχιακή του καταγωγή, το έμφυτο ταλέντο και η πρωτοτυπία του τον βοήθησαν στην καριέρα του. Έγινε δεκτός στην Ακαδημία σε ηλικία 20 ετών και είχε διακεκριμένους ιδιώτες πελάτες.
Η Πέριν Στάιν, επιμεληήτρια στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, εξηγεί: «Η γλυκύτητα της παλέτας του, ένας φόρος τιμής στον Ρούμπενς, και οι αποχρώσεις της βενετσιάνικης ζωγραφικής του 16ου αιώνα, ξαναδουλεμένες σε απαλά παστέλ για να ταιριάζουν με την κλίμακα και την αισθητική του ροκοκό, διαδόθηκε ευρέως». Αν και ο Βατώ πέθανε στα 36 του, είχε τεράστια επιρροή στην επόμενη γενιά καλλιτεχνών στη Γαλλία, ειδικά στον Νικολά Λανκρέ [Nicolas Lancret, 1690–1743].
Σκηνές από την commedia dell’arte
Ο Λανκρέ, γιος ενός αμαξά, γεννήθηκε στο Παρίσι και έζησε όλη του τη ζωή στην πρωτεύουσα. Αρχικά, σκόπευε να γίνει ιστορικός ζωγράφος, κατηγορία υψηλού κύρους εκείνη την εποχή. Στη Γαλλία του 18ου αιώνα, τα έργα που είχαν οποιοδήποτε μη ιστορικό θέμα ονομάζονταν ρωπογραφίες (με σκηνές από την καθημερινή ζωή) και κατατάσσονταν χαμηλότερα από τα άλλα στην κλίμακα της Γαλλικής Ακαδημίας. Ο Λανκρέ ξεχώρισε ως ένας από τους πιο αξιόλογους καλλιτέχνες του είδους. Είχε επίσης εξέχουσα πελατεία, περιλαμβανομένων του Λουδοβίκου ΙΕ’ της Γαλλίας και του Φρειδερίκου Β΄ της Πρωσίας.
Αν και ποτέ δεν ήταν μαθητής του Βατώ, ο Λανκρέ εμπνεύστηκε έντονα από τις fêtes gallants του τελευταίου. Ωστόσο, άφησε το δικό του στίγμα στο είδος και τού αναγνωρίζεται ότι εισήγαγε μοντέρνα στοιχεία, εξυπνάδα και επιδέξια χρήση του χρώματος. Στις δεκαετίες του 1720 και του 1730 δημιούργησε μια σειρά έργων με χαρακτήρες της commedia dell’arte. Η τελευταία δεκαετία μάλιστα σημαδεύτηκε από ιδιαίτερα καλούς πίνακες, όπως η «Σκηνή από την commedia dell’arte με τον Αρλεκίνο και τον Πουνκινέλλο», έργο που βρίσκεται στην κατοχή του National Trust του Ηνωμένου Βασιλείου, στο κτήμα Waddesdon.
Σε αυτήν τη δουλειά, μοντέρνες κυρίες και κορίτσια διασκεδάζουν μαζί με μια ομάδα ηθοποιών της commedia dell’arte, σε ένα γραφικό πάρκο. Εμφανίζονται ή υπονοούνται πολλές αναγνωρίσιμες προσωπικότητες. Για παράδειγμα, ο Πουνκινέλλο, πανούργος και σαρκαστικός, είναι αναγνωρίσιμος από την περίμετρο της κοιλιάς και το ψηλό κωνικό καπέλο του. Αυτός ο χαρακτήρας αποτελεί την προσωποποίηση του ανθρώπου και των αδυναμιών του. Ντυμένος με ένα μουσταρδί κίτρινο κοστούμι με μπλε και κόκκινα διακοσμητικά στοιχεία, ο Πουνκινέλλο χορεύει μπροστά στον εύπιστο αντίπαλό του Αρλεκίνο, ο οποίος φοράει τη χαρακτηριστική στολή του με ρόμβους σε έντονο κόκκινο, πράσινο και μπλε χρώμα. Ο Αρλεκίνος, όπως και οι περισσότεροι χαρακτήρες της commedia dell’arte, φοράει μάσκα, αν και ο Μετσετίνο δεν φορούσε ποτέ. Η χρήση της μάσκας ανάγεται στις αρχαίες ρωμαϊκές θεατρικές κωμωδίες.
Νικολά Λανκρέ, «Σκηνή της commedia dell’arte, με τον Αρλεκίνο και τον Πουντσινέλο», 1734. Λάδι σε πάνελ, 44 x 58 εκ. Waddesdon Manor, Μπακιγχαμσάιρ, Αγγλία. (Public Domain)
Στα αριστερά, μια γυναίκα με καπέλο, η οποία σηκώνει θεατρικά το χέρι της, μπορεί να αναγνωριστεί ως Κολομπίνα. Είναι η έξυπνη και τσαχπίνα αγαπημένη του Αρλεκίνου. Ο Πιερότος κάθεται στην άλλη πλευρά του καμβά, ντυμένος με τα κλασικά λευκά ρούχα του. Χαρακτηριστικά του είναι η αγαθότητα, η αφέλεια, η αγάπη και η μελαγχολία. Η ερευνήτρια του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης Τζένιφερ Μήγκερ γράφει:
«Τον 19ο αιώνα, αυτός ο χαρακτήρας αναδείχθηκε από τους Γάλλους λογοτέχνες, οι οποίοι έβλεπαν τον δημιουργικό και μοναχικό Πιερότο ως μεταφορά για τους σύγχρονους καλλιτέχνες».
Το κλειστό σκηνικό του πίνακα διαθέτει ρεαλιστικά στοιχεία, περιλαμβανομένης μιας σαρωτικής σκάλας ροκοκό και ενός τοίχου διακοσμημένου με πυκνές ακανόνιστες γραμμές. Το συγκεκριμένο σκηνικό είναι εντελώς πλασματικό, όπως στο Mezzetin του Βατώ, αν και αυτό δεν συνέβαινε σε όλα τα έργα τα εμπνευσμένα από την commedia dell’arte. Παραδείγματος χάριν, το Μινουέτο του Τιέπολο, ενός καλλιτέχνη της επόμενης γενιάς, λαμβάνει χώρα στη γενέτειρά του τη Βενετία κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού.
Το «Μινουέτο» του Τζ. Ντ. Τιέπολο
Ο Τζοβάνι Ντομένικο Τιέπολο [Giovanni Domenico Tiepolo, 1727–1804] ήταν γιος του Τζοβάνι Μπατίστα Τιέπολο, του μεγαλύτερου Ιταλού καλλιτέχνη της εποχής του ροκοκό. Ο υιός Τιέπολο ξεκίνησε την καριέρα του ως βοηθός του πατέρα του. Αν και η δημιουργική του κληρονομιά επισκιάστηκε από τον πατέρα του, ο οποίος φημιζόταν για τις περίπλοκες και πληθωρικές αλληγορικές τοιχογραφίες του, ο γιος ήταν με τον δικό του τρόπο και αυτός ένας ικανός καλλιτέχνης. Τα θέματα του νεαρού Τιέπολο είναι μοντέρνα, αν και εξιδανικευμένα.
Τζοβάνι Ντομένικο Τιέπολο, «Το μινουέτο», 1756. Λάδι σε καμβά, 81 x 109 εκ. Εθνικό Μουσείο Τέχνης της Καταλωνίας, Βαρκελώνη. (Public Domain)
Ο πίνακας «Το μινουέτο», μέρος της συλλογής του Εθνικού Μουσείου Τέχνης της Καταλωνίας, απεικονίζει την Κολομπίνα (μια παραλλαγή της Κολομπίνας) και τον Πανταλόνε να χορεύουν ανάμεσα σε μοντέρνους και μασκοφόρους καρναβαλιστές. Ο χώρος είναι ο κήπος μιας βίλας, διακοσμημένης με κλασικά γλυπτά. Η Κολομπίνα φοράει ένα φόρεμα με ρόμβους, που θυμίζει τη στολή του Αρλεκίνου. Ο Πανταλόνε, κύριος χαρακτήρας της commedia dell’arte, είναι Βενετός. Είναι τσιγκούνης και τα ενδύματά του αποτελούνται από μια μαύρη ρόμπα με κόκκινη βράκα και μανίκια. Τον 18ο αιώνα, το καρναβάλι προσέλκυε πολλούς Ευρωπαίους τουρίστες στη Βενετία.
Οι μάσκες των καρναβαλιστών τούς χάριζαν ανωνυμία, η οποία καθιστούσε δυνατή την ανάμειξη των κοινωνικών στρωμάτων. Στην ιστοσελίδα του μουσείου, ο Γιοζέπ Πουχόλ ι Κολ τονίζει ότι ο καλλιτέχνης «χρησιμοποιεί το καρναβάλι ως αφορμή για να περιγράψει τα έθιμα και την ατμόσφαιρα των ανθρώπων γύρω του: μια κοινωνία που έκρυβε την παρακμή της, καταφεύγοντας πίσω από εφήμερες εμφανίσεις, διασκεδάσεις και ασχολίες».
Την εποχή που φτιάχτηκε ο πίνακας, ένας χορός γνωστός ως μινουέτο ή μενουέτο ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Επρόκειτο για έναν αργό και κομψό χορό για δύο, σε τριπλό χρόνο. Οι παραστάσεις της commedia dell’arte συχνά τελείωναν με ένα μινουέτο. Ο Τιέπολο χρησιμοποίησε αυτόν τον χορό ως θέμα σε τρεις ακόμη πίνακες. Ο καλλιτέχνης αφιέρωσε το τελευταίο μέρος της καριέρας του απεικονίζοντας τον Πουνκινέλλο σε μια εκτενή σειρά σχεδίων και τοιχογραφιών. Το έργο του Τιέπολο στο είδος της commedia dell’arte είναι διαποτισμένο από καλλιτεχνικό ταλέντο, ασέβεια και ειρωνεία.
Αυτά τα έργα των Βατώ, Λανκρέ και Τιέπολο όχι μόνο αποτίουν φόρο τιμής στη μεταμορφωτική επιρροή της commedia dell’arte , αλλά ταυτόχρονα καταδεικνύουν τη δεξιοτεχνία τους στη δημιουργία διαχρονικής ομορφιάς.
Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Oρμπάν προέτρεψε την ΕΕ να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, απειλώντας να μπλοκάρει τη σύνοδο κορυφής για την Ουκρανία την Πέμπτη 6 Μαρτίου, σε επιστολή που εστάλη σήμερα στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα. Το Γαλλικό Πρακτορείο έλαβε γνώση της επιστολής αυτής και επαλήθευσε την αυθεντικότητά της μιλώντας με Ευρωπαίους διπλωμάτες.
«Είμαι πεπεισμένος ότι η ΕΕ, όπως και οι ΗΠΑ, πρέπει να ξεκινήσουν απευθείας συνομιλίες με τη Ρωσία για κατάπαυση πυρός και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία», γράφει στην επιστολή του ο Oρμπάν.
Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των 27 κρατών-μελών της ΕΕ θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες την Πέμπτη για να συζητήσουν την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και να προσπαθήσουν να επιτύχουν μια συμφωνία για ένα νέο πακέτο στρατιωτικής βοήθειας για το Κίεβο.
Μετά την μετωπική αντιπαράθεσή με τον προέδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσιγκτον, χθες Παρασκευή, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι καλείται να διαπραγματευτεί «εγγυήσεις ασφαλείας».
Η επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Κάγια Κάλας έχει προτείνει οι 27 να δεσμευτούν σε νέες χορηγήσεις όπλων το συντομότερο δυνατό στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων, συστημάτων αεράμυνας και βλημάτων πυροβολικού.
Η εναντίωση του Oρμπάν στην αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία καθιστούν δύσκολες τις διαπραγματεύσεις εντός της ΕΕ για οποιαδήποτε νέα στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο, ιδίως μετά την έναρξη απευθείας συνομιλιών Μόσχας και Ουάσιγκτον για την Ουκρανία.
«Προτείνω να μην επιχειρήσουμε να εγκρίνουμε γραπτά συμπεράσματα για την Ουκρανία στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο» προκειμένου να αποφευχθούν ‘διαιρέσεις’», έγραψε ο Oρμπάν.
Οι Ευρωπαίοι έχουν ήδη παράσχει περίπου 134 δισ. ευρώ βοήθεια στην Ουκρανία, εκ των οποίων λίγο λιγότερο από 50 δισ. ευρώ είναι σε στρατιωτική υποστήριξη.
Ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας δήλωσε σήμερα ότι κατέληξε σε συμφωνία με εμπόρους λιανικής και παραγωγούς τροφίμων στη μάχη κατά του πληθωρισμού, όμως ξεχώρισε τις Unilever, Nestle και PepsiCo οι οποίες είναι μεταξύ των εταιρειών που, όπως είπε, αρνήθηκαν να «συνεργαστούν» με τη συμφωνία.
Οι επιχειρήσεις λιανικής δεσμεύθηκαν να παγώσουν ή να μειώσουν τις τιμές σε 5.000 προϊόντα καθημερινής χρήσης, δήλωσε ο Λεμέρ σε τηλεοπτική συνέντευξη έπειτα από δύο ημέρες συνομιλιών με εκτελεστικά στελέχη του τομέα.
Είπε επίσης πως οι επιχειρήσεις λιανικής συμφώνησαν να επισπεύσουν τις ετήσιες διαπραγματεύσεις για τις τιμές –που αρχικά επρόκειτο να γίνουν τον επόμενο χρόνο– ώστε να διεξαχθούν τον Σεπτέμβριο με προοπτική να εφαρμοστούν οι μειώσεις τιμών από τον Ιανουάριο.
Η γαλλική κυβέρνηση επιθυμεί διακαώς να μειώσει τις τιμές των τροφίμων και άλλων βασικών αγαθών, καθώς τα στοιχεία του Αυγούστου που δημοσιεύθηκαν σήμερα δείχνουν πως ο πληθωρισμός των τροφίμων – αν και έπεσε από το υψηλό που είχε καταγράψει νωρίτερα φέτος – εξακολουθεί να είναι διπλάσιος του συνολικού ποσοστού πληθωρισμού.
Έμποροι λιανικής όπως το Carrefour και οι Les Mousquetaires προειδοποίησαν αυτή την εβδομάδα πως οι Γάλλοι καταναλωτές μειώνουν τις αγορές βασικών προϊόντων λόγω του υψηλού κόστους ζωής.
Μετέθεσαν επίσης την ευθύνη στις πολυεθνικές, με την ομάδα λόμπι της βιομηχανίας λιανικής Federation du Commerce et de la Distribution (FDC) να λέει την Τετάρτη, πως μόνο 25 από 75 μεγάλους ομίλους καταναλωτικών προϊόντων έχουν συμφωνήσει μέχρι τώρα να μειώσουν τις τιμές και μόνο σε έναν περιορισμένο αριθμό προϊόντων.
«Οι μεγάλες πολυεθνικές θα μπορούσαν να κάνουν πολύ περισσότερα», είπε ο Λεμέρ.
Πρόσθεσε πως οι έμποροι λιανικής που δεν θα περάσουν τις μειώσεις τιμών από τους προμηθευτές στους πελάτες τους μπορεί να αντιμετωπίσουν κυρώσεις.
Παραμένοντας πιστή στις οικοδομικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν τον 13ο αιώνα, η κατασκευή του Γκεντελόν συνεχίζεται εδώ και 26 χρόνια. Η διευθύνουσα σύμβουλος Μαριλίν Μαρτάν (Maryline Martin), σε συνεργασία με τον επικεφαλής λιθοξόο Φλοριάν Ρενούτσι (Florian Renucci), ηγείται της προσπάθειας για την ολοκλήρωση του έργου. Με 10 χρόνια ακόμα να υπολείπονται, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, μέχρι το πέρας των εργασιών, έχουν ήδη επιτευχθεί πολλά όσον αφορά τις αποκτηθείσες γνώσεις για τις μεσαιωνικές οικοδομικές και κατασκευαστικές μεθόδους.
Το Γκεντελόν βρίσκεται σε κτήμα που αγοράστηκε με σκοπό την οικοδόμηση ενός κάστρου του 13ου αιώνα από το μηδέν. Όλα τα απαραίτητα για την κατασκευή ενός κάστρου βρίσκονται εκεί: ένα λατομείο για πέτρα, ένα δάσος για ξύλο, άμμος, νερό και πηλός. Για την κατασκευή του Γκεντελόν χρειάστηκαν επίσης πολλές βιοτεχνίες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τις τελικές πινελιές που κάνουν ένα κάστρο σπίτι.
Ο σιδηρουργός και οι λιθοξόοι
Η κατασκευή ξεκίνησε από τον σιδηρουργό. Οι σιδηρουργοί του 13ου αιώνα κατασκεύαζαν χάλυβα (ή αλλιώς ατσάλι) θερμαίνοντας το σίδηρο πάνω από φωτιά με κάρβουνα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο σύγχρονος όρος θα ήταν τήξη. Η ομάδα του Γκεντελόν φτιάχνει τα δικά της κάρβουνα για να ανάψει τον κλίβανο για να φτιάξει τον χάλυβα – ο χάλυβας, ύστερα, μπορεί να επεξεργαστεί σε κάθε είδους χρειαζούμενα αντικείμενο, από καρφιά και μαχαίρια μέχρι πιο περίτεχνα εργαλεία.
Οι σιδηρουργοί αφαιρούν τα οξείδια του σιδήρου και τις ακαθαρσίες και αρχίζουν να το σφυρηλατούν. (Copyright Guédelon)
Η σιδηρούχος πέτρα από το λατομείο του Γκεντελόν ήταν ζωτικής σημασίας για την κατασκευή των εργαλείων, καθώς η υψηλή της περιεκτικότητα σε σίδηρο την καθιστούσε ιδανική για την παραγωγή «ήπιου χάλυβα”, μετάλλου από σίδηρο και άνθρακα που προέρχεται από τη σιδηρούχο πέτρα. Οι λιθοξόοι βοήθησαν στην κατασκευή κλιβάνου ικανού να αντέξει θερμοκρασία έως και 1.650 βαθμούς Κελσίου, η οποία απαιτείται για να μετατραπεί σε ήπιο χάλυβα το σιδηρομετάλλευμα.
Τίποτα δεν πάει χαμένο στο Γκεντελόν, καθώς τα φθαρμένα εργαλεία και τα υπολείμματα χάλυβα λιώνονται και σφυρηλατούνται σε νέα αντικείμενα. Όλα προέρχονται από τη γη και επαναχρησιμοποιούνται. Αυτό είναι ένα σημαντικό παράδειγμα για το τι μπορούμε να μάθουμε από το Γκεντελόν σχετικά με τη χρήση και την επαναχρησιμοποίηση των δικών μας προϊόντων και πόρων.
Περιηγούμενη στους διάφορους χώρους του κάστρου φέτος την άνοιξη, παρακολούθησα τους λιθοξόους να κόβουν μεγάλα κομμάτια σιδηρούχου πέτρας για να συνεχίσουν να χτίζουν τους πύργους του κάστρου. Οι λιθοξόοι εκπαιδεύτηκαν στην τέχνη του πελεκήματος της πέτρας, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τα εργαλεία που κατασκεύαζε ο σιδηρουργός του Γκεντελόν, όπως ακριβώς κατασκευάζονταν τον 13ο αιώνα.
Ένας λιθοξόος λαξεύει την πέτρα με χειροποίητα εργαλεία. Φορά προστατευτικά γυαλιά, καθώς απαιτούνται από τη γαλλική κυβέρνηση για λόγους ασφαλείας. (Copyright Guédelon)
Ο ασβεστόλιθος χρησιμοποιείται για την τοποθέτηση των λίθων και για την ασβεστοκονία των τοίχων. Χρειάζονται 72 ώρες σε κλίβανο για να δημιουργηθεί η ασβεστολιθική τέφρα που παράγει το ασβεστολιθικό κονίαμα και το ασβεστολιθικό διάλυμα. Ο ασβεστόλιθος έχει πολλές πολύτιμες ιδιότητες: είναι εύκαμπτος, ανθεκτικός και καταναλώνει ελάχιστη ενέργεια για την παραγωγή του, γεγονός που τον καθιστά φιλικό προς το περιβάλλον, κάτι που εκτιμάται στις σύγχρονες κατασκευές. Η κατασκευή με πέτρινους κύβους έθεσε τις βάσεις για το κτίριο.
Οι ξυλουργοί
Τον 13ο αιώνα, τα περιστέρια εκτρέφονταν τόσο ως αγγελιοφόροι όσο και για τροφή. Οι ξυλουργοί κατασκεύασαν πρώτα ένα πλαίσιο για τον περιστερώνα και στη συνέχεια τοποθέτησαν στην οροφή σχισμένα δρύινα κούτσουρα. Κάτω από τον περιστερώνα, υπάρχει ένας τοίχος κατασκευασμένος από μικρά, σπασμένα κομμάτια σιδηρούχου πέτρας, προσεκτικά τοποθετημένα. Μαζί με την κοπή της πέτρας, η διάταξη των χαλικιών από τον λιθοξόο είναι μια τέχνη από μόνη της, σαν τη συναρμολόγηση ενός παζλ.
Οι ξυλουργοί υψώνουν τα πρώτα δοκάρια για τον περιστερώνα, τα οποία τοποθετούνται σε ένα κρηπιδωτό στηθαίο. (Copyright Guédelon)
Για την κατασκευή του πύργου χρησιμοποιήθηκε δρυς, καθώς είναι ανθεκτική και βρίσκεται εν αφθονία στο δάσος του Γκεντελόν. Οι ξυλουργοί χρησιμοποιούν τα εργαλεία που δημιούργησε ο σιδηρουργός για να κόψουν 9.000 δρύινα πλακιδια και να τα κατασκευάσουν με το χέρι, όπως ακριβώς γινόταν πριν από 1.000 χρόνια. Οι ξυλουργοί θα τοποθετήσουν τα ξύλινα πλακίδια στο σκελετό του περιστερώνα μόλις ολοκληρωθεί η κατασκευή του. Κάποιος μπορεί να αποκαλέσει αυτή τη διαδικασία ως την αρχαιότερη διαδικασία συναρμολόγησης.
Από τις πλευρές του πύργου προεξέχουν οι άκρες αρκετών δοκαριών. Τα ξύλινα δοκάρια ή οποιοδήποτε άλλο είδος ισχυρού υλικού διαπερνούν τους τοίχους προκειμένου να στηρίξουν σκαλωσιές ή να συγκρατήσουν τις διαδοχικές στρώσεις της πέτρας κατά τη διάρκεια της κατασκευής των τοίχων. Όταν αφαιρούνται τα δοκάρια, οι τρύπες που απομένουν μπαλώνονται με κονίαμα.
Οι ξυλουργοί του Γκεντελόν είναι τόσο καλά εκπαιδευμένοι στις κατασκευές του 13ου αιώνα, ώστε κλήθηκαν να εκπαιδεύσουν εκείνους που εργάζονταν για την ανοικοδόμηση του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων στο Παρίσι. Εκτός από τη βοήθεια για την ανακατασκευή του καμπαναριού, παρείχαν οδηγίες για την κοπή της ξυλείας για τα δοκάρια και τις ενώσεις. Η εκπαίδευση αυτή δεν προσφέρεται πλέον στα μαθήματα ξυλουργικής-συνδετικής υψηλού επιπέδου. Όλα όσα τους δίδαξαν προέκυψαν από την εκπαίδευσή τους και τις ανακαλύψεις τους στο Γκεντελόν. Οι γνώσεις των ξυλουργών του Γκεντελόν στάθηκαν πολύτιμες και για την ακριβή εκτίμηση της απαιτούμενης ποσότητας ξυλείας και του κόστους κατασκευής από τον αρχιτέκτονα της Παναγίας των Παρισίων.
Βαφείς υφασμάτων και ζωγράφοι
Η ζωγράφος και η ομάδα της φτιάχνουν τις βαφές που χρησιμοποιούνται για να ζωγραφιστούν τα σχέδια στους τοίχους του παρεκκλησίου και τα λινά καλύμματα των παραθύρων. Αρχικά πειραματίστηκε με διάφορα ορυκτά για να πετύχει τα χρώματα που χρειαζόταν. Οι χρωστικές ουσίες κίτρινης και κόκκινης ώχρας προέρχονται από σίδηρο – άλλα χρώματα παρασκευάζονται από κάρβουνο, ασβεστοκονίαμα, αιματίτη, καμένο πηλό και σκόνη καμένου κάρβουνου. Η ομάδα των ζωγράφων κατάφερε να δημιουργήσει 15 χρώματα χρησιμοποιώντας υλικά που βρέθηκαν στον χώρο.
Το μοντέλο ενός παραθύρου για το παρεκκλήσι του Γκεντελόν, κατασκευασμένο από έναν ξυλουργό, μεταφέρεται στη θέση του. (Copyright Guédelon)
Οι τοιχογραφίες είναι εμπνευσμένες από τη γειτονική εκκλησία. Πριν ζωγραφιστούν, οι τοίχοι προετοιμάζονται με ασβεστοκονίαμα και ασβέστη. Τα σχέδια δοκιμάζονται στους τοίχους του εργαστηρίου του ζωγράφου για το χρώμα και το ύφος. Τα χρώματα που επιλέχθηκαν για τα σχέδια στους τοίχους του παρεκκλησίου ήταν η κόκκινη και η κίτρινη ώχρα και ένα μπλε-γκρι που παρασκευάστηκε από σκόνη ξυλάνθρακα και ασβεστοκονίαμα.
Το Γκεντελόν δεν χρησιμοποιεί πλέον τους δικούς του ανυφαντές για να υφαίνουν και να βάφουν υφάσματα ή να φτιάχνουν ρούχα εποχής επιτόπου. Η μόνη βαφή που εξακολουθεί να γίνεται είναι στο μαλλί που κουρεύεται από τα δικά τους πρόβατα και στη συνέχεια αποστέλλεται για να μετατραπεί σε νήμα προς βαφή.
Συνεχίζουν να βάφουν αυτό το μαλλί επιτόπου για να δείξουν τι χρώματα μπορούν να επιτευχθούν από τα φυτά, όπως γινόταν τον 13ο αιώνα. Τα χρώματα προέρχονται από το ριζάρι ή αλιζάρι (το επίσημο όνομά του είναι ερυθρόδανο το βαφικό ή ρούβια η βαφική.), μια φυτική ρίζα που παράγει ένα λαμπερό κοκκινωπό-πορτοκαλί ή κόκκινο. Άλλα χρώματα προέρχονται από λουλούδια, φλοιό δέντρων ή φύλλα από θάμνους. Αυτή η διαδικασία βαφής ονομάζεται φυσική βαφή. Τα φυτικά υλικά θερμαίνονται σε νερό για να εξαχθεί το χρώμα. Μερικές φορές τα φυτά αποξηραίνονται πρώτα και συνθλίβονται πριν από την επεξεργασία. Στη συνέχεια, το νερό της βαφής στραγγίζεται, ψύχεται και το μαλλί τοποθετείται στο νερό της βαφής και θερμαίνεται.
Οι λιθοξόοι, οι ξυλουργοί και η ζωγράφος έχουν ο καθένας ένα συγκεκριμένο ρόλο να επιτελέσουν για τη δημιουργία των παραθύρων του κάστρου. Η κα Μαρτάν το έθεσε ως εξής: «Πιστεύω ακράδαντα στην ομαδική δράση. Στο Γκεντελόν, κάθε τεχνίτης εξαρτάται από τους συναδέλφους του προκειμένου να προχωρήσει η δουλειά του».
Η εγκατάσταση των παραθύρων από βαμμένο λινό ύφασμα στο καμπυλόσχημο πέτρινο πλαίσιο. Το γοτθίπλεκτο είναι μια διακοσμητική μέθοδος που παρέχει το πέτρινο πλαίσιο για την τοποθέτηση ξύλινων πλαισίων και τη στήριξη που απαιτείται για τα παράθυρα του παρεκκλησίου στο παρεκκλήσι του Γκεντελόν. (Copyright Guédelon)
Αν και το γυαλί ήταν διαθέσιμο τον 13ο αιώνα, θα ήταν πολύ ακριβό για ένα μέτριο κάστρο. Στο Γκεντελόν, αφού οι λιθοξόοι δημιουργήσουν τις τρύπες στους τοίχους του κάστρου για τα παράθυρα, οι ξυλουργοί κατασκευάζουν τα πλαίσια των παραθύρων και τις κορνίζες για το λινό, το οποίο τεντώνεται πάνω σε ένα πλαίσιο για τα καλύμματα των παραθύρων. Αρχικά, είχε δοκιμαστεί η περγαμηνή από δέρμα κατσίκας για τα παράθυρα του κάστρου, αλλά διαπιστώθηκε ότι σκίζεται όταν κάνει ζέστη. Στη συνέχεια, επιλέχθηκε το λινό για τη διαχρονική του ποιότητα. Χαρακτηριστικό για τον 13ο αιώνα είναι ότι οι έμποροι συγκεντρώνονταν στις αγορές για να ανταλλάξουν τα εμπορεύματά τους – σε αυτές τις αγορές θα μπορούσαν να έχουν προμηθευτεί το λινό.
Μόλις το λινό τοποθετηθεί σε πλαίσιο, ο ζωγράφος δημιουργεί τα σχέδια στο λινό με ορυκτές βαφές. Στη συνέχεια, χρησιμοποιείται κερί μέλισσας από τις κυψέλες του Γκεντελόν για την επικάλυψη των καλυμμάτων των παραθύρων. Τα παράθυρα είναι ημιδιαφανή, όχι διαφανή, επιτρέποντας το φως, αλλά όχι την καθαρή θέα προς τα μέσα ή προς τα έξω.
Οι ζωγράφοι φιλοτεχνούν το λινό που χρησιμοποιείται για τα παράθυρα του κάστρου. Τα πρώτα παράθυρα που ολοκληρώθηκαν ήταν για το παρεκκλήσι στο εσωτερικό του κάστρου και έχουν παραδοσιακά μοτίβα, όπως τα βιτρό που βλέπουμε σήμερα. Ορισμένα από τα παράθυρα του παρεκκλησίου θα έχουν ένα ξύλινο τέμπλο, που φτιάχτηκε από τους ξυλουργούς για να τοποθετηθεί πάνω από το βαμμένο λινό, δημιουργώντας ένα μοτίβο τύπου βιτρό.
Κεραμοποιοί και αγγειοπλάστες
Η κατασκευή κεραμιδιών ήταν εποχιακή κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Ο πηλός έβγαινε το χειμώνα, για να μπορέσει να «ξεχειλώσει” μέχρι την άνοιξη ή το καλοκαίρι, όταν οι συνθήκες ήταν πιο ξηρές, και στη συνέχεια τα κεραμίδια ψήνονταν. Η θερμοκρασία του κλιβάνου δημιουργεί το χρώμα του κεραμιδιού, όπως και τα διαφορετικά χρώματα του πηλού, με τα οποία πειραματίζονται σήμερα. Ο πηλός για τα κεραμικά και τα κεραμίδια προέρχεται από τα δάση του κτήματος.
Τα επιδαπέδια πλακάκια θα τοποθετηθούν σε όλο το κάστρο σε χώρους που χρησιμοποιούνται από τον άρχοντα και την οικογένεια του κάστρου, όπως το παρεκκλήσι. Στα διαμερίσματα των φρουρών θα τοποθετηθεί πιθανότατα δάπεδο από σχιστόλιθο.
Οι αγγειοπλάστες κατασκεύασαν πέντε διαφορετικούς κλιβάνους για να ψήσουν κεραμίδια οροφής και αγγεία από πηλό, πειραματιζόμενοι μέχρι να βρουν έναν που να λειτουργεί. Πρόκειται για μία ακόμη ανακάλυψη γύρω από τις κατασκευαστικές μεθόδους του 13ου αιώνα.
Ένα κεραμίδι με ανάγλυφο σχέδιο, αφού το σχέδιο έχει αποτυπωθεί στον πηλό, μια τεχνική που ξεκίνησε τον 11ο αιώνα. (Copyright Guédelon)
Ο κατασκευαστής πλακιδίων δημιουργεί τα σχέδια που χρησιμοποιούνται για τη σφράγιση των πλακιδίων. Ο πηλός τυλίγεται σε ένα καλούπι και στη συνέχεια σφραγίζεται με το σχέδιο σε ένα υπερυψωμένο μοτίβο δημιουργώντας ένα κεραμίδι ανάγλυφο. Μετά τη σφράγιση των πλακιδίων και το ψήσιμό τους, εφαρμόζεται υάλωμα. Μετά το υάλωμα, τα κεραμίδια ξαναμπαίνουν στον κλίβανο . Οι τεχνίτες έχουν καταλήξει σε νέα ορυκτά υαλώματα χωρίς μόλυβδο, κατασκευασμένα από βόρακα και τέφρα φτέρης, που χρησιμοποιούνται σε ξύλινα μπολ για φαγητό και σε κεραμικά για αποθήκευση ή σερβίρισμα τροφίμων. Ο αγγειοπλάστης συνεργάζεται τώρα με τον κεραμοποιό για ένα νέο καμπυλωτό κεραμίδι οροφής για τον κοινόχρηστο φούρνο ψωμιού.
Ο κατασκευαστής μπολ γυρίζει τα μπολ σε έναν χειροποίητο τόρνο με στύλο, που κατασκευάστηκε από τον σιδερά και τους ξυλουργούς. Το έξυπνο χειροκίνητο σύστημα επιτρέπει στον κατασκευαστή μπολ να δημιουργεί μπολ τόσο για τρόφιμα όσο και για χρωστικές ουσίες βαφής.
Ένας κατασκευαστής μπολ σκαλίζει ξύλο για μπολ σε χειροποίητο τόρνο. (Copyright Guédelon)
Το πολύγλωσσο προσωπικό του Γκεντελόν δίνει σε όλους τους επισκέπτες την ευκαιρία να κάνουν ερωτήσεις σε έναν τεχνίτη που μιλάει την ίδια γλώσσα με αυτούς. Οι ξεναγήσεις γίνονται στα αγγλικά, τα γερμανικά και τα ολλανδικά.
Το Γκεντελόν είναι πειραματική αρχαιολογία σε μαζική κλίμακα. Η έρευνα που έγινε για το Γκεντελόν παρείχε πληροφορίες σε αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και ιστορικούς σχετικά με τον τρόπο κατασκευής και επέτρεψε την εκπαίδευση των τεχνιτών στις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν. Δεν πρόκειται για μια αναπαράσταση της ζωής του 13ου αιώνα, αλλά για έναν θησαυρό πληροφοριών σχετικά με τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή ενός κάστρου.
Η κα Μαρτάν εξήγησε την αξία των χειρωνακτικών επαγγελμάτων: «Τώρα το Γκεντελόν έχει γίνει ένα κέντρο κατάρτισης για δεξιότητες πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου τώρα προσλαμβάνουμε ταλαντούχους νέους που έχουν επιλέξει τα χειρωνακτικά επαγγέλματα ως καριέρα».
Μπορείτε να επισκεφθείτε το Γκεντελόν από το Παρίσι με το λεωφορείο του Γκεντελόν. Επισκεφθείτε το Guédelon.com για περισσότερες πληροφορίες.
Η γράφουσα επισκέφθηκε για πρώτη φορά το Γκεντελόν το 2006. Ξαναπήγε τον Μάιο του 2023, για να διαπιστώσει την πρόοδο που έχει συντελεστεί μέσα σε αυτά τα 17 χρόνια. Στο α΄μέρος του αφιερώματος στο έργο του Γκεντελόν, παρουσιάστηκαν τα πρώτα βήματα που έγιναν προς αυτή την κατεύθυνση από τον εμπνευστή του, Μισέλ Γκιγιό (Michel Guyot). Στο β΄μέρος, παρουσιάστηκε γενικά το κάστρο Γκεντελόν όπως είναι το 2023.
