Σε ένα νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, το οποίο θα μπορούσε να προσφέρει στην Ελλάδα σε ορίζοντα πενταετίας ακόμη και δεσπόζουσα θέση σε ζητήματα τεχνολογικών εξελίξεων, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, μπορούν να οδηγήσουν τη χώρα οι κρίσιμες και στρατηγικές ορυκτές ύλες, δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων και διευθύνων σύμβουλος της Geohellas, Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου.
Ως παράδειγμα αυτού παραθέτει ο κος Γιαζιτζόγλου την υπόθεση του γαλλίου, λέγοντας ότι σε περίπτωση που όντως υλοποιηθεί η εξαγγελία της Κίνας για την επιβολή περιορισμών στις εξαγωγές του συγκεκριμένου ορυκτού, η επένδυση που προωθεί η Metlen στην εξόρυξη βωξίτη, από τον οποίο προέρχεται το γάλλιο, θα παρείχε τη δυνατότητα στη χώρα μας να καλύψει πλήρως τις ανάγκες της Ευρώπης στο συγκεκριμένο ορυκτό, η χρήση του οποίου είναι καταλυτική σε νέες τεχνολογικές εφαρμογές με προηγμένους ημιαγωγούς.
Αντίστοιχα, ο κος Γιαζιτζόγλου αναφέρει τις επενδύσεις της Ελληνικός Χρυσός στη Χαλκιδική, τις ερευνητικές εργασίες από την ιδιωτική εταιρεία που έχει μισθώσει τα δικαιώματα στους Μολάους και τον διαγωνισμό για τη μίσθωση των δικαιωμάτων έρευνας στη Χίο. Επενδύσεις όπως αυτές, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων στον υπόλοιπο εξορυκτικό κλάδο της χώρας μας (βιομηχανικά ορυκτά, μάρμαρα και δομικά υλικά) θα μπορούσαν να διπλασιάσουν το οικονομικό αποτύπωμα του μεταλλευτικού κλάδου, ο οποίος σήμερα εισφέρει περί το 2% του ΑΕΠ της χώρας και 50.000 – υψηλότερα του μέσου όρου αμειβόμενες – θέσεις εργασίας, εκτός αστικών κέντρων.
Σημειώνει δε ότι στα παραπάνω δεν περιλαμβάνεται η τυχόν εκμετάλλευση υδρογονανθράκων ή της γεωθερμίας ούτε η αλλαγή πολιτικής στο θέμα του λιγνίτη, η εκμετάλλευση του οποίου εκτιμά ότι τεχνικοοικονομικά έχει ακόμη περιθώριο αξιοποίησης, εάν η οικονομική αποτίμηση των ρύπων γίνει με πιο ρεαλιστικό τρόπο. Κάτι το οποίο άπτεται πολιτικών αποφάσεων εκ μέρους της Ευρώπης.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξη που παραχώρησε ο κος Γιαζιτζόγλου στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τον Νίκο Δρόσο.
Σπάνιες γαίες: περί τίνος ακριβώς πρόκειται;
Οι σπάνιες γαίες είναι μία κατηγορία ορυκτών του περιοδικού πίνακα οι οποίες έχουν βρει τα τελευταία χρόνια κάποιες χρήσεις σε τεχνολογικές εφαρμογές. Οι σπάνιες γαίες είναι μία υποκατηγορία των στρατηγικών και κρίσιμων ορυκτών. Σήμερα γίνεται λάθος χρήση του όρου ‘σπάνια’ για να χαρακτηριστούν άλλα ορυκτά, τα οποία είναι μεν κρίσιμα και στρατηγικά αλλά τυπικά δεν ανήκουν στην κατηγορία των σπανίων γαιών.
Εν προκειμένω…
Εν προκειμένω, λοιπόν, στην τελευταία λίστα κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιλαμβάνονται 33 μεμονωμένα ορυκτά και ως 34ο η οικογένεια των σπάνιων γαιών.
Είναι όντως σπάνιες;
Όχι δεν είναι. Ο όρος ‘σπάνιες γαίες’ προκύπτει από δυο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι έως σήμερα ήταν ‘αδιάφορες’ ως προς τη χρήση τους, άρα δεν είχε επενδυθεί αρκετός κόπος στην έρευνα και ο δεύτερος είναι ότι συνήθως δεν απαντώνται σε μεγάλα κοιτάσματα. Εξηγώ. Ένα ορυκτό μπορεί να λέμε ότι είναι στον φλοιό της γης σε ποσοστό 0,1% και αυτό είναι μεγάλο ποσοστό. Αυτό το 0,1% μπορεί να είναι ισοκατανεμημένο ή μπορεί να είναι συγκεντρωμένο σε κοιτάσματα. Αν είναι συγκεντρωμένο σε κοιτάσματα είναι πολύ πιο εύκολο και πολύ πιο οικονομικό να το βγάλεις. Αν είναι από ένας κόκκος σε κάθε στρέμμα, στην πράξη ενώ δεν είναι καθόλου σπάνιο, είναι σπάνιο να το αποκτήσεις διότι πρέπει να εξορύξεις 1000 κιλά γης για να πάρεις 1 γραμμάριο ορυκτού. Παράδειγμα αυτού είναι το περίφημο γάλλιο, το οποίο ενώ δεν είναι σπάνιο, μπορεί μόνο να «συμπραχθεί» μαζί με τον βωξίτη και το αλουμίνιο, επειδή δεν σχηματίζει κοιτάσματα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν;
Στην Ελλάδα έχουμε εμφανίσεις σπάνιων γαιών στην Β. Ελλάδα, κυρίως στην περιοχή Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης.
Είναι αξιοποιήσιμες;
Δεν το γνωρίζουμε θα πρέπει να γίνουν γεωλογικές έρευνες.
Από τις μέχρι τώρα έρευνες πόσο αισιόδοξοι είμαστε ως προς αυτό;
Δεν μπορεί κανείς να το πει αυτό. Είναι δύσκολο να απαντήσει σε αυτήν την ερώτηση κάποιος. Οι σπάνιες γαίες όμως είναι ένα μικρό κομμάτι του συνόλου των κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών. Από αυτά της λίστας αρκετά υπάρχουν στην Ελλάδα είτε ως γνωστά κοιτάσματα είτε και ως εκμεταλλεύσεις που λειτουργούν, όπως πχ ο βωξίτης και το γάλλιο στη Στ. Ελλάδα, τα μεικτά θειούχα στη Χαλκιδική, τα κοιτάσματα αντιμονίου σε Χίο και Χαλκιδική, το γερμάνιο στους Μολάους και ενδεχομένως το βολφράμιο, επίσης στην Πελοπόννησο.
Η ύπαρξη αυτών των κοιτασμάτων είναι αξιοποιήσιμη και συνολικά τι σημαίνει αυτό το γεγονός για τη χώρα;
Η οικονομική σημασία κάποιων κοιτασμάτων είναι πολύ σημαντική, όπως για παράδειγμα των κοιτασμάτων βωξίτη και γαλλίου και των κοιτασμάτων της Χαλκιδικής. Πέρα όμως από την απόλυτη αξία τους, τα ορυκτά αυτά θα πρέπει να ιδωθούν στα πλαίσια των νέων τεχνολογικών αναγκών και των νέων γεωπολιτικών ισορροπιών. Τα κρίσιμα και στρατηγικά ορυκτά είναι πρώτες ύλες από τις οποίες εξαρτάται σχεδόν η οποιαδήποτε νέα τεχνολογία, όπως ημιαγωγοί, τεχνολογίες ΑΠΕ, επικοινωνιών, διαστημική και αεροδιαστημική, ιατρικές τεχνολογίες κ.ά. Αυτό σημαίνει ότι ενώ η εμπορική αξία ενός τέτοιου ορυκτού μπορεί να είναι σχετικά μικρή, πιθανά αποτελεί καταλύτη για ένα νέο τεχνολογικό μοντέλο με υπερπολλαπλάσια αξία.
Μπορούμε να οδηγηθούμε σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο βάσει αυτών των ορυκτών;
Ναι, μπορούμε, εάν σκεφτεί κανείς το παράδειγμα της τεχνητής νοημοσύνης. Είναι γνωστό ότι η ταχύτητα και η ποιότητα των επομένων γενεών τεχνητής νοημοσύνης εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό και από τους μικροεπεξεργαστές στους οποίους θα βασίζονται. Εάν η μονοπωλιακή κατοχή μίας πρώτης ύλης δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον να εξελίξει αυτούς τους μικροεπεξεργαστές, προφανώς αυτό τον βάζει σε δεσπόζουσα θέση στην τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης.
Η Ελλάδα, ούτως εχόντων των πραγμάτων, πόσο κοντά μπορεί να φθάσει σε αυτή τη θέση;
Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το γάλλιο. Η Ευρώπη εξαρτάται πλήρως για αυτήν την πρώτη ύλη από την Κίνα, η οποία το 2023 δήλωσε επισήμως ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές. Σε μία τέτοια περίπτωση, η Ευρώπη θα είχε σοβαρό πρόβλημα σε διάφορες τεχνολογικές εφαρμογές στις οποίες χρησιμοποιείται το γάλλιο. Να σημειώσουμε ότι από τη φύση του το γάλλιο δεν μπορεί να παραχθεί ανεξάρτητα, παρά μόνον να συμπαραχθεί με το αλουμίνιο. Με την ολοκλήρωση της επένδυσης που έχει εξαγγελθεί από τη Metlen θα καλυφθούν πλήρως οι σημερινές ανάγκες της Ευρώπης σε γάλλιο.
Σε σχέση με τον περίγυρο, την Ευρώπη, κρίνετε ότι μπορεί η Ελλάδα να αποκτήσει μία τέτοια θέση; Διαθέτουν, δηλαδή άλλες χώρες αποθέματα αυτού του είδους;
Οι κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες ελέγχονται σε υπερθετικό βαθμό από την Κίνα και την ομάδα των Brics. Από τις 34 κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες, η διευρυμένη ομάδα των Brics ελέγχει τις 20 σε ποσοστό από 70 έως 100% και άλλες 6 σε ποσοστό άνω του 50%. Στην απέναντι πλευρά, η ΕΕ όχι μόνον δεν ελέγχει καμία από τις 34 αλλά δεν έχει καν αυτάρκεια σε καμία από τις 34. Δυστυχώς, αυτό έχει επισημανθεί στις Βρυξέλλες εδώ και 20 χρόνια, αλλά οι αρμόδιοι μάλλον κώφευσαν.
Τι θα μπορούσαν να κάνουν, τότε και τώρα;
Αυτή η απόλυτη κυριαρχία σε στρατηγικές πρώτες ύλες είναι αποτέλεσμα ενός σχεδίου το οποίο έχει εκπονηθεί και εφαρμόζεται για σχεδόν 3 δεκαετίες και το οποίο ουδέποτε η απέναντι πλευρά απέκρυψε. Σαν παράδειγμα να αναφέρουμε ότι μόνον τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο του 2024, η κινεζική κυβέρνηση δαπάνησε 25 δισ. δολ. για αγορά κοιτασμάτων πρώτων υλών σε τρίτες χώρες. Η Ευρώπη αφυπνίστηκε στις δώδεκα και πέντε και το 2023 εξέδωσε την πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία της για το θέμα των ορυκτών πρώτων υλών, η οποία όπως επανειλημμένα έχουν δηλώσει οι πανευρωπαϊκοί φορείς του κλάδου δεν είναι παρά ένα μικρό, δειλό, πρώτο βήμα.
Η κατάσταση στην Ελλάδα πώς έχει;
Η εξορυκτική βιομηχανία στην Ελλάδα ήταν πάντα ένας δυναμικός κλάδος με ιδιαίτερα αξιόλογη συνεισφορά τόσο στην οικονομία όσο και στη γεωπολιτική θέση της χώρας. Από την παραγωγή των ορυκτών (πέραν των ενεργειακών ορυκτών, άνθρακες, υδρογονάνθρακες, λιγνίτες, κλπ.) εξάγεται πάνω από το 50%. Η εξορυκτική δραστηριότητα σήμερα συμμετέχει έμμεσα και άμεσα κατά 2% στο ΑΕΠ και εισφέρει περίπου 50.000 θέσεις εργασίας, με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι η μέση αμοιβή είναι αρκετά υψηλή και οι θέσεις αυτές είναι κυρίως εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων.
Άρα, στην υπόθεση στρατηγικά και κρίσιμα ορυκτά ποιος είναι ο ρόλος της χώρας μας;
Στην Ελλάδα, αυτήν τη στιγμή, εξελίσσεται η επένδυση της Ελληνικός Χρυσός στη Χαλκιδική ενώ έχει ήδη εξαγγελθεί μία εξίσου σημαντική επένδυση της Metlen στη Στερεά Ελλάδα. Παράλληλα προχωρούν οι ερευνητικές εργασίες από την ιδιωτική εταιρεία που έχει μισθώσει τα δικαιώματα στους Μολάους, ενώ τρέχει και ο διαγωνισμός για τη μίσθωση των δικαιωμάτων έρευνας στη Χίο.
Τα οικονομικά μεγέθη αυτής της υπόθεσης;
Ο Σύνδεσμος έχει εκτιμήσει ότι η ωρίμανση αυτών των επενδύσεων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων στον υπόλοιπο εξορυκτικό κλάδο της χώρας μας (βιομηχανικά ορυκτά, μάρμαρα και δομικά υλικά) μπορεί σε ορίζοντα 5ετίας να διπλασιάσει το οικονομικό αποτύπωμα του κλάδου. Άρα έως και 4% του ΑΕΠ, άλλες 40-50 χιλιάδες θέσεις εργασίας και βεβαίως μεγάλο κομμάτι εξαγωγών. Να σημειώσουμε ότι στα παραπάνω δεν περιλαμβάνεται η τυχόν εκμετάλλευση υδρογονανθράκων ή της γεωθερμίας ή η αλλαγή πολιτικής στο θέμα του λιγνίτη.
Έχει κλείσει η υπόθεση λιγνίτης για τη χώρα μας;
Σύμφωνα με τις επίσημες δηλώσεις, ναι. Τεχνικοοικονομικά πιστεύουμε ότι ακόμη υπάρχει περιθώριο αξιοποίησης, εφόσον η οικονομική αποτίμηση των ρύπων γίνει με πιο ρεαλιστικό τρόπο. Είναι πολύ απλό. Ο λιγνίτης έχει καταστεί ασύμφορος διότι ο ρύπος έχει αυτήν τη στιγμή από 80 έως 100 ευρώ ο τόνος. Αυτή η τιμή έχει προκύψει μέσα από πολιτικές αποφάσεις . Το κόστος των ρύπων ιστορικά κυμαινόταν από 5 έως 20 ευρώ ο τόνος, μέχρι το 2019. Με αυτές τις τιμές σήμερα η παραγωγή ενέργειας από το εργοστάσιο της Πτολεμαΐδας 5 θα κόστιζε λιγότερο από το μισό από όσο κοστίζει από το φυσικό αέριο.
Ο κλάδος γιορτάζει φέτος τα 100 του χρόνια. Πώς ατενίζει το μέλλον;
Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν υφίσταται παραγωγή αγαθών χωρίς πρώτες ύλες. Συνεπώς η δραστηριοποίηση του εξορυκτικού κλάδου δεν μπορεί να ιδωθεί μόνον από πλευράς οικονομικής σημασίας. Εφόσον αυτό γίνει κατανοητό, η ανάπτυξη των εξορυκτικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα είναι μονόδρομος.
Πηγή: Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ)
