OPINION

Σε κάθε εποχή, οι Έλληνες έδωσαν ένα μάθημα: ότι το μικρό μπορεί να γίνει μεγάλο όταν εμφορείται από ιδέες και αξίες. Ένας μικρός λαός στα νότια Βαλκάνια δημιούργησε γλώσσα τόσο μεστή που αγκάλιασε όλο το φάσμα της ανθρώπινης εμπειρίας, από τα πιο γήινα μέχρι τα πιο ουράνια. Δημιούργησε επίσης έναν πολιτισμό που έθεσε τον Άνθρωπο (και την ικανότητά του να σκέφτεται ελεύθερα) στο επίκεντρο. Αυτή είναι η ουσία της ελληνικής διαχρονικής υπεροχής: η πίστη στη δύναμη του πνεύματος. Οι Έλληνες νικάνε όταν ορθώνουν ανάστημα με το μυαλό και την καρδιά τους, και αυτό είναι κάτι που δεν το έκαμψε ούτε η φθορά του χρόνου ούτε αυτοκρατορίες ούτε κατακτήσεις.

Η παγκόσμια επιρροή και η διαχρονική σημασία της ελληνικής γλώσσας

Η αρχαία ελληνική γλώσσα υπήρξε η πηγή έμπνευσης για πολλά μεταγενέστερα αλφάβητα και γλώσσες στην Ευρώπη. Το ελληνικό αλφάβητο αποτελεί τον πρόγονο των περισσοτέρων ευρωπαϊκών συστημάτων γραφής. Για παράδειγμα, στην Ιταλία εμφανίστηκαν νωρίς το ετρουσκικό και το μεσσαπικό αλφάβητο, τα οποία «προήλθαν άμεσα από το ελληνικό» και στη συνέχεια έδωσαν τη βάση για το λατινικό αλφάβητο των Ρωμαίων. Με άλλα λόγια, το λατινικό αλφάβητο εξελίχθηκε από μια δυτική παραλλαγή του ελληνικού αλφαβήτου (τη λεγόμενη κυμαϊκή), μέσω του ετρουσκικού.  Αντιστοίχως, στα Βαλκάνια και την ανατολική Ευρώπη, αναπτύχθηκαν αλφάβητα απευθείας παράγωγα του ελληνικού: η γοτθική γραφή, καθώς και τα δύο πρώιμα σλαβικά αλφάβητα, το γλαγολιτικό και το κυριλλικό. Ο επίσκοπος Ουλφίλας, λ.χ., όταν επινόησε τον γοτθικό αλφάβητο (4ος αι. μ.Χ.) για να μεταφράσει τη Βίβλο, δανείστηκε 19-20 γράμματα από το ελληνικό σύστημα.  Αντίστοιχα, το κυριλλικό αλφάβητος των Σλάβων (9ος αι. μ.Χ.) δημιουργήθηκε από τους Θεσσαλονικείς Κύριλλο και Μεθόδιο, βασιζόμενο κατά κύριο λόγο στους ελληνικούς χαρακτήρες. Δεν είναι λοιπόν σύμπτωση που πολλά γράμματα και σύμβολα γραφής σε λατινικά, γοτθικά ή σλαβικά μοιάζουν με τα ελληνικά, αφού μοιράζονται κοινή καταγωγή.

Πέρα από τη γραφή, η επίδραση της ελληνικής απαντά και στο λεξιλόγιο των μεταγενέστερων γλωσσών. Η ελληνική λειτούργησε ως γλωσσική ‘μήτρα’ για την ορολογία επιστημών, τεχνών και γενικά του δυτικού πολιτισμού. Χαρακτηριστικά, εκτιμάται ότι πάνω από το 50% των αγγλικών λέξεων έχουν ελληνικές ρίζες – άμεσα ή μέσω της λατινικής.  Αυτό σημαίνει πως πολλές σύνθετες έννοιες στις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες μπορούν να αναλυθούν λογικά στα ελληνικά συστατικά τους, αντί να απομνημονευθούν μηχανικά. Για παράδειγμα, ένας ομιλητής μπορεί να κατανοήσει τον αγγλικό όρο «anthropomorphism» γνωρίζοντας ότι προέρχεται από το ελληνικό «άνθρωπος» (άνθρωπος) + «μορφή» (σχήμα/μορφή), χωρίς να έχει ξανασυναντήσει τη λέξη. Αυτή η παραγωγική δύναμη της ελληνικής – να δημιουργεί νέες λέξεις από νοηματικά μέρη – εξηγεί γιατί τόσοι όροι της επιστήμης, της ιατρικής, της φιλοσοφίας, κ.ά. είναι ελληνικής προέλευσης και κοινό κτήμα διεθνώς.

Γνωστικός πλούτος και λογική δομή της ελληνικής γλώσσας

Ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ελληνικής είναι ο γνωστικός της πλούτος και η εσωτερική λογική στη δομή της. Η ελληνική γραμματική – αν και πολύπλοκη με την πρώτη ματιά – διακρίνεται από μια συνεκτική και ευέλικτη λογική που βοηθά στην αποσαφήνιση των εννοιών. Για παράδειγμα, η ελληνική διαθέτει τρία γένη, πολλούς τύπους πτώσεων, αριθμούς και ενικό/πληθυντικό, ακόμα και κλίση στο οριστικό άρθρο. Η ποικιλία των γενών, των αριθμών και των πτώσεων, όλα αυτά  δικαιολογούνται από την ανάγκη να συγκεκριμενοποιηθεί ο πλούτος των εννοιών. Δηλαδή, τα γραμματικά εργαλεία (όπως τα κλιτά άρθρα ή οι καταλήξεις) επιτρέπουν στον ομιλητή να εκφράσει με ακρίβεια λεπτές εννοιολογικές διαφορές, ξεκλειδώνοντας ένα μεγάλο πλήθος εννοιών.

Το ‘κλειδί’ της ελληνικής γραμματικής είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να ανακαλύπτει τη σημασία μέσα από τη λογική σύνθεση, αντί να βασίζεται μόνο στην αποστήθιση. Καθώς οι λέξεις δομούνται από ρίζες, προθέματα και καταλήξεις με προβλέψιμο τρόπο, ο ομιλητής γίνεται ‘δημιουργός’ νοήματος και όχι απλώς παθητικός χρήστης: μπορεί να καταλάβει μια άγνωστη λέξη αποκρυπτογραφώντας τα στοιχεία της και ακολουθώντας μια λογική αλληλουχία. Η λογική και συστηματική φύση της ελληνικής γλώσσας έχει και γνωστικά οφέλη για όποιον τη μαθαίνει ή τη χρησιμοποιεί.

Σύγχρονες παιδαγωγικές μελέτες σημειώνουν ότι η εκμάθηση των ελληνικών «ακονίζει το μυαλό», επειδή η γλώσσα λειτουργεί σαν ένα σύστημα που πρέπει να κατανοήσεις. Λόγω της σύνθετης μορφολογίας και συντακτικού, ο μαθητής καλείται να ασχοληθεί σε βάθος με την κατασκευή προτάσεων, τη συγκέντρωση στα φωνήματα και τη σύνταξη. Η διαδικασία τού να εφαρμόζει κανόνες και να αναλύει μια πρόταση «αναγκάζει τον μαθητή να σκέπτεται λογικά και αναλυτικά».  Όταν συναντά κάτι ανοίκειο (π.χ. έναν δύσκολο τύπο ρήματος ή μια ιδιωματική φράση), δεν στηρίζεται απλώς στη μνήμη αλλά χρησιμοποιεί μεθόδους επίλυσης προβλήματος και κριτική σκέψη για να βγάλει νόημα. Αυτό το είδος νοητικής άσκησης ενδυναμώνει την ικανότητα σκέψης με σύστημα και λογική ακολουθία. Όπως έχει λεχθεί, «τα Ελληνικά σε ενθαρρύνουν να σκέφτεσαι πιο λογικά… είναι πραγματικά μια γλώσσα που αναπτύσσει τόσο το δημιουργικό όσο και το γνωστικό μέρος του εγκεφάλου».

Επιπλέον, η ελληνική προάγει και τη δημιουργική σκέψη: μέσα από τα κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας και μυθολογίας ο νους εξασκείται στη φαντασία και την αφηρημένη σκέψη. Συνολικά, η γνώση της ελληνικής «βοηθά να μετατρέπουμε την πληροφορία σε κριτική κατανόηση» και καλλιεργεί μια συνεχόμενη συλλογιστική ικανότητα στον χρήστη, αντί για απομνημόνευση αποσπασματικών γνώσεων.

Συνοψίζοντας, η ελληνική γλώσσα δεν είναι απλώς ένα μέσο έκφρασης. Είναι μια μήτρα σκέψης. Η λογική της δομή, το πλούσιο λεξιλόγιο και η παραγωγική της ευελιξία έχουν ενισχύσει τη δημιουργική και κριτική σκέψη των ομιλητών της ανά τους αιώνες. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι Έλληνες – ως άτομα και ως λαός – ανέπτυξαν ιδιαίτερη ικανότητα στη φιλοσοφία, στην επιστήμη και γενικά στη σύλληψη μεγάλων ιδεών. Με τέτοια γλωσσικά ‘όπλα’ στη διάθεσή τους, είχαν ένα διανοητικό προβάδισμα, που αποτελεί στοιχείο διαχρονικής υπεροχής.

Ιστορικές νίκες με όπλο την ευρηματικότητα

Δεν είναι λοιπόν περίεργο που στην ιστορία οι Έλληνες κατόρθωναν συχνά να νικήσουν πέρα από κάθε προσδοκία – όχι απαραίτητα με υπεροχή υλική ή αριθμητική, αλλά με υπεροχή πνευματική, στρατηγική και εφευρετικότητα. Από τα αρχαία χρόνια μέχρι τη σύγχρονη εποχή, υπάρχουν παραδείγματα όπου οι Έλληνες ξεπέρασαν αριθμητικά μειονεκτήματα ή δυσμενείς συνθήκες, χάρη στην ευρηματικότητά τους και τις καινοτόμες λύσεις που επινόησαν. Ας θυμηθούμε μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις:

Στους Περσικούς Πολέμους (5ος αι. π.Χ.), για παράδειγμα, οι ελληνικές πόλεις-κράτη αντιμετώπισαν την αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών που διέθετε συντριπτική αριθμητική υπεροχή. Ωστόσο, στη Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) ένας ελάχιστος σε μέγεθος αθηναϊκός στρατός συνέτριψε τους υπερπολλαπλάσιους Πέρσες εισβολείς. Οι Αθηναίοι, αν και «κατά πολύ λιγότεροι», κατόρθωσαν να νικήσουν τον πανίσχυρο περσικό στρατό, γεγονός καθοριστικό για τη διατήρηση της ελληνικής ανεξαρτησίας.

Λίγα χρόνια αργότερα, στη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.), ο Θεμιστοκλής επιστράτευσε την έξυπνη στρατηγική και την πανουργία του ελληνικού νου για να ξεγελάσει τον Ξέρξη. Ο Θεμιστοκλής «χρησιμοποίησε ένα ευφυές μείγμα παραπλάνησης και παραπληροφόρησης, εκμεταλλευόμενος ψυχολογικά την επιθυμία του Ξέρξη να τελειώνει τον πόλεμο».

 Συγκεκριμένα, έστειλε ψευδές μήνυμα στον εχθρό ώστε να δελεάσει τον περσικό στόλο στα στενά της Σαλαμίνας, όπου η ναυτική υπεροχή των Ελλήνων θα ήταν αποτελεσματικότερη. Αυτό το στρατήγημα πέτυχε απόλυτα – οι Πέρσες «τσίμπησαν το δόλωμα» και παγιδεύτηκαν, οδηγούμενοι σε οδυνηρή ήττα.

Τρωικός Πόλεμος – Ο Δούρειος Ίππος: Στη μυθική παράδοση, πριν καν την κλασική ιστορία, συναντάμε τον Οδυσσέα, την προσωποποίηση της ελληνικής μήτιδος (δηλ. της πολυμήχανης ευφυΐας). Η κατασκευή του Δούρειου Ίππου – μιας ξύλινης κατασκευής γεμάτης με Έλληνες πολεμιστές – υπήρξε ένα τέχνασμα που επέτρεψε στους Έλληνες να καταλάβουν την απόρθητη Τροία με δόλο και ευφυΐα. Ο Όμηρος εξυμνεί αυτή την επινόηση, και ο Δούρειος Ίππος έγινε σύμβολο της στρατηγικής εξαπάτησης προς όφελος της νίκης. Η ιστορία αυτή, έστω και μυθική, υπογραμμίζει μια αλήθεια: οι Έλληνες τιμούσαν την ευφυΐα και θεωρούσαν την πονηριά θεμιτή στην επίτευξη ενός ανώτερου σκοπού.

Η ευρηματική σκέψη ως ‘όπλο’ δεν περιορίζεται στην αρχαιότητα. Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, οι οπλαρχηγοί εφάρμοσαν πρωτότυπες τακτικές ανταρτοπόλεμου ενάντια σε μια αυτοκρατορία. Ο ναύαρχος Κανάρης αξιοποίησε πυρπολικά – πλοιάρια-βόμβες που ανατίναζαν τα τεράστια τουρκικά δίκροτα – μια λύση ασύμμετρη που έφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το ελληνικό πνεύμα έλαμψε και πάλι. Όταν η φασιστική Ιταλία επιτέθηκε το 1940, όλοι περίμεναν μια εύκολη ιταλική νίκη λόγω της συντριπτικής υλικής υπεροχής. Κι όμως, ο μικρός ελληνικός στρατός όχι μόνο απέκρουσε την εισβολή στα βουνά της Πίνδου, αλλά αντεπιτέθηκε και έσπρωξε τους Ιταλούς πίσω στην Αλβανία. Αυτή η απρόσμενη εξέλιξη αποτέλεσε την πρώτη ήττα του Άξονα στον πόλεμο. Όπως παρατηρεί ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ, οι Έλληνες εξέπληξαν τους πάντες με την επιμονή και την τόλμη τους. Και πάλι, η εξυπνάδα στις τακτικές (εκμετάλλευση του ορεινού εδάφους, αιφνιδιαστικές νυχτερινές επιθέσεις) και το υψηλό φρόνημα νίκησαν την αριθμητική υπεροχή. Η ελληνική αντεπίθεση του 1940 μνημονεύεται ως παράδειγμα ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες – μια περίφημη φράση που αποδίδεται (ίσως και θρυλούμενα) στον Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Δεν θα λέμε πλέον ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».

Τα παραπάνω παραδείγματα – από τον θρυλικό Οδυσσέα μέχρι τον σύγχρονο Έλληνα στρατιώτη, χωρίς να αναφέρουμε τον Μέγα Αλέξανδρο ή τους βυζαντινούς πολεμιστές – αναδεικνύουν ένα κοινό νήμα: την πνευματική υπεροχή ως καταλύτη των ελληνικών επιτυχιών. Οι Έλληνες, όποτε βρέθηκαν σε θέση αδυναμίας, δεν λύγισαν. Αντίθετα, ενεργοποίησαν τη φαντασία, το στρατηγικό νου και την επινοητικότητά τους. Αυτή η ικανότητα να βρίσκουν λύσεις εκτός πεπατημένης είναι βαθιά ριζωμένη στην πολιτισμική τους ταυτότητα. Η ιστορία επανειλημμένα δείχνει ότι οι Έλληνες νικούν όχι επειδή πλειοψηφούν ή είναι υλικά ισχυρότεροι, αλλά επειδή σκέφτονται καλύτερα τον αγώνα που δίνουν. Αυτή η διαχρονική ευρηματικότητα αποτελεί έναν από τους λόγους που το ελληνικό πνεύμα χαίρει παγκόσμιου θαυμασμού.

Η επιβίωση του ελληνισμού μέσα στους αιώνες συνδέεται άρρηκτα με τη γλώσσα και τον πολιτισμό του. Παρά τις αλλεπάλληλες κατακτήσεις και τις αντίξοες συνθήκες, η ελληνική γλώσσα επέδειξε αξιοθαύμαστη αντοχή και προσαρμοστικότητα. «Η ελληνική είναι η γλώσσα ενός λαού που ήρθε σε επαφή με δεκάδες άλλους πολιτισμούς, διασπάρθηκε σε αποικίες, έφτασε στα σύνορα αυτοκρατοριών… και όμως κατάφερε να επιβιώσει». Είναι ενδεικτικό ότι τα ελληνικά ομιλούνται αδιάλειπτα επί ~3.500 χρόνια, έχοντας «τη μακρύτερη τεκμηριωμένη ιστορία από οποιαδήποτε Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα». Ήδη από την κλασική αρχαιότητα η ελληνική λειτούργησε ως lingua franca της Ανατολικής Μεσογείου – δηλ. ως κοινή γλώσσα επικοινωνίας και μόρφωσης σε ένα τεράστιο γεωγραφικό εύρος. Μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Κοινή Ελληνιστική καθιερώθηκε από την Αίγυπτο μέχρι την Κεντρική Ασία, και αργότερα έγινε επίσημη γλώσσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας. Ακόμα και υπό ξένη κυριαρχία (π.χ. Ρωμαϊκή, Οθωμανική), η ελληνική γλώσσα και η Ορθόδοξη παιδεία διατήρησαν ζωντανή την εθνική ταυτότητα, λειτουργώντας ως φορέας μνήμης και συνέχειας. Αυτή η γλωσσική συνοχή επέτρεψε στους Έλληνες να ανθίσουν πολιτισμικά ξανά και ξανά, μόλις οι συνθήκες το επέτρεψαν – από την άνθιση του Βυζαντίου μέχρι το Νεοελληνικό Διαφωτισμό και τη σύγχρονη Ελλάδα.

Τέλος, είναι αδιαμφισβήτητο ότι ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός στηρίζεται γερά στα θεμέλια της ελληνικής σκέψης. Από την αρχαιότητα, οι Έλληνες διαμόρφωσαν βασικές έννοιες και πεδία γνώσης που φώτισαν την ανθρωπότητα. Η φιλοσοφία, η επιστήμη, η πολιτική σκέψη, η ιστοριογραφία, η θεατρική τέχνη – όλα ξεκίνησαν στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι τα σημαντικότερα κείμενα της αρχαίας επιστήμης και φιλοσοφίας γράφτηκαν στα ελληνικά (από τους διαλόγους του Πλάτωνα και τα έργα του Αριστοτέλη μέχρι τα μαθηματικά του Ευκλείδη και του Αρχιμήδη). Ακόμη και η κατεξοχήν θρησκευτική γραφή του δυτικού κόσμου, η Καινή Διαθήκη, συντάχθηκε στα ελληνικά,  γεγονός που καταδεικνύει τη θέση της ελληνικής ως γλώσσας με οικουμενική απήχηση. Οι Ρωμαίοι μπορεί να κατέκτησαν στρατιωτικά την Ελλάδα, όμως συχνά λέγεται ότι «η Ελλάδα κατέκτησε τον κατακτητή της» πολιτιστικά – η ρωμαϊκή (λατινική) γραμματεία και παιδεία είναι γεμάτες από την ελληνική επίδραση. Κατά το Μεσαίωνα, οι Βυζαντινοί λόγιοι διέσωσαν και μελέτησαν τα αρχαία ελληνικά έργα, και μέσω αυτών αναβίωσε η κλασική γνώση στην Αναγέννηση, πυροδοτώντας την εξέλιξη της Ευρώπης.

Σήμερα αναγνωρίζεται ότι θεμελιώδεις δυτικές αξίες – η δημοκρατία, ο ορθός λόγος, η φιλοσοφική αναζήτηση – είναι ελληνικές συλλήψεις. Όπως συνοψίζει η επιστημονική βιβλιογραφία, «η ελληνική γλώσσα κατέχει πολύ σημαντική θέση στην ιστορία του δυτικού κόσμου», αφού η ελληνική γραμματεία αποτελεί κεντρικό τμήμα του ευρωπαϊκού κανόνα. Μαζί με τα λατινικά της Ρώμης, τα ελληνικά κείμενα και οι ελληνικές ιδέες της αρχαιότητας συνιστούν τον κλασικό πυρήνα πάνω στον οποίο χτίστηκε η Δύση. Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε, τα ελληνικά (και τα λατινικά) συνεχίζουν μέχρι σήμερα να προσφέρουν το λεξιλογικό υλικό των επιστημών και της διεθνούς ορολογίας – μια ένδειξη ότι η συμβολή της ελληνικής σκέψης είναι ζώσα και παγκόσμια. Συμπερασματικά, η ελληνική γλώσσα, με τα γλωσσικά ‘εργαλεία’ και τον πλούτο της, έδωσε στους Έλληνες ένα μοναδικό πλεονέκτημα επιβίωσης και δημιουργίας. Ως φορέας ενός λογικού αλλά και δημιουργικού τρόπου σκέψης, η ελληνική καλλιέργησε γενιές ικανές για κριτικό στοχασμό και εφευρετικότητα – κάτι που αντικατοπτρίζεται σε θαυμαστά ιστορικά κατορθώματα. Ταυτόχρονα, ως μήτρα του ευρωπαϊκού γραμματισμού και των ιδεών, φώτισε την ανθρωπότητα θέτοντας τα θεμέλια για τον παγκόσμιο πολιτισμό που γνωρίζουμε. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η ελληνική γλώσσα και σκέψη ανήγαγαν έναν μικρό αριθμητικά λαό σε οικουμενικό παράγοντα της ιστορίας, του οποίου το πνευματικό φως εξακολουθεί να λάμπει μέσα από τη βάση του δυτικού πολιτισμού.

Ελληνική σκέψη: Από την έννοια στην καινοτομία

Η συμβολή των Ελλήνων δεν περιορίζεται στις μάχες. Στην πραγματικότητα, η μεγαλύτερη νίκη των Ελλήνων ανά τους αιώνες ήταν – και είναι – στο πεδίο του πνεύματος, της ιδέας, της καινοτομίας. Ο τρόπος που σκέφτονται οι Έλληνες, όπως διαμορφώθηκε από τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους, έχει συνδεθεί άρρηκτα με τη γέννηση της καινοτομίας στον κόσμο.

Καταρχάς, αξίζει να σημειωθεί ότι η ίδια η έννοια της καινοτομίας ως κάτι θετικό και σημαντικό ξεκινάει από την Ελλάδα. Η λέξη «καινοτομία» (από το καινός, δηλαδή νέος) εμφανίζεται τον 5ο π.Χ. αιώνα στην Αθήνα. Αρχικά σήμαινε κυριολεκτικά «κόβω φρέσκο έδαφος» – δηλαδή ανοίγω νέους δρόμους είτε στη σκέψη είτε στην πράξη. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και συγγραφείς (όπως ο Ξενοφών, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης) χρησιμοποίησαν τον όρο καινοτομία κυρίως για να περιγράψουν την εισαγωγή νέων ιδεών ή πρακτικών στην πολιτική και την κοινωνία. Ενδιαφέρον είναι ότι συχνά τον χρησιμοποιούσαν με κάποια επιφύλαξη – καθώς η «αλλαγή στο κατεστημένο» μπορούσε να θεωρηθεί επικίνδυνη. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι Έλληνες διέθεταν λέξη για την καινοτομία δείχνει πως είχαν συλλάβει από νωρίς την ιδέα πως το νέο (το καινό) μπορεί να διαφοροποιηθεί από το παλιό, να σταθεί αυτόνομο ως έννοια. Ενδεικτικό είναι πως η γλώσσα τούς επέτρεπε να κόψουν και να ράψουν λέξεις: οι ίδιοι ‘έφτιαξαν’ την έννοια της φιλο-σοφίας (αγάπη της σοφίας), της δημο-κρατίας (κράτος του δήμου), της θεωρίας (θέαση/σύλληψη με τον νου). Δημιουργώντας νέους όρους, οι Έλληνες δημιουργούσαν και νέους τρόπους σκέψης. Αυτή η εννοιακή αυτονομία – να βλέπεις μια ιδέα ως κάτι αφηρημένο και αυτόνομο που μπορείς να το ορίσεις – υπήρξε επανάσταση από μόνη της. Χωρίς αυτήν, δεν θα υπήρχε φιλοσοφία ούτε επιστήμη όπως τις ξέρουμε.

Οι Έλληνες ανέπτυξαν την αφηρημένη σκέψη σε πρωτοφανή βαθμό. Στην ελληνική φιλοσοφία βρίσκουμε για πρώτη φορά τη διάκριση μεταξύ ύλης και έννοιας, αισθήσεων και νόησης. Ο Σωκράτης μάς δίδαξε να αναζητούμε τον ορισμό των εννοιών (τι είναι αρετή, τι είναι δικαιοσύνη), θεωρώντας ότι υπάρχει μια αφηρημένη ουσία πίσω από τα φαινόμενα. Ο Πλάτων πήγε ακόμα πιο πέρα με τη θεωρία των Ιδεών, υποστηρίζοντας ότι οι αφηρημένες έννοιες (το Ωραίο, το Αγαθό, το Ίσιο, κλπ) υπάρχουν σε έναν νοητό κόσμο ανεξάρτητα από τις πρόσκαιρες εμφανίσεις τους. Αυτή η ιδέα της εννοιακής πραγματικότητας απελευθέρωσε τη σκέψη από τα δεσμά του χειροπιαστού. Ο Αριστοτέλης συστηματοποίησε τη λογική – δημιούργησε το πρώτο ολοκληρωμένο σύστημα λογικής σκέψης – και ταξινόμησε τη γνώση σε κατηγορίες και αφηρημένες έννοιες (ουσία, ποσότητα, σχέση, κ.ο.κ.). Όλα αυτά τα έργα δεν θα ήταν δυνατά χωρίς τη λεπτομερειακή έκφραση που παρείχε η ελληνική γλώσσα. Όπως αναφέρεται και σε σύγχρονες μελέτες, η ανάγνωση των ελληνικών φιλοσοφικών κειμένων στο πρωτότυπο απαιτεί έντονη νοητική προσπάθεια: ο αναγνώστης καλείται να κατανοήσει και να παλέψει με αφηρημένες ιδέες, κάτι που ενισχύει δεξιότητες λογικής ανάλυσης και αφηρημένης σκέψης Με άλλα λόγια, η ελληνική παιδεία εκγύμναζε τον νου να σκέφτεται πέρα από το συγκεκριμένο και το επιφανειακό.

Δεν είναι συμπτωματικό ότι στην Ελλάδα γεννήθηκαν τα θεμέλια σχεδόν κάθε τομέα της καινοτομίας: η φιλοσοφία (και οι επιστήμες ως απόγονοί της), τα μαθηματικά και η γεωμετρία, η ιατρική (βλ. Ιπποκράτης), η ιστορία (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης) ως συνειδητή μελέτη του παρελθόντος, το πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας, το θέατρο ως μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης, κλπ. Οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται πως είχαν μια έμφυτη τάση να θεωρητικοποιούν τον κόσμο γύρω τους, να αναζητούν μοτίβα και αρχές. Αυτή η καινοτόμος σκέψη ήταν που τους επέτρεψε να επιτύχουν πρωτιές. Για παράδειγμα, ο Αρχιμήδης όχι μόνο διατύπωσε θεμελιώδεις νόμους της φυσικής (όπως της άνωσης – το περίφημο «Εύρηκα»), αλλά εφάρμοσε τη γνώση του για να σχεδιάσει πρωτοποριακές μηχανές. Του αποδίδεται η κατασκευή της αρχιμήδειας αντλίας (κοχλίας) για άντληση νερού, η επινόηση σύνθετων τροχαλιών, καθώς και διάφορων πολεμικών μηχανών για την άμυνα των Συρακουσών. Οι μηχανισμοί του Αρχιμήδη – όπως και ο περίφημος μηχανισμός των Αντικυθήρων (ένας αρχαίος ‘υπολογιστής’ των αστρονομικών κινήσεων) – δείχνουν ότι η ελληνική έφεση προς την αφηρημένη σκέψη μετουσιώθηκε συχνά σε τεχνολογική καινοτομία. 

Σύγχρονη επιβεβαίωση της ελληνικής παρακαταθήκης

Δεν πρόκειται μόνο για μια ρομαντική προβολή του παρελθόντος στο παρόν. Σήμερα, η αξία της καινοτομίας – αυτής της λέξης και έννοιας που μας έδωσαν οι Έλληνες – αναγνωρίζεται ως ο βασικός κινητήρας της προόδου των κοινωνιών. Χαρακτηριστικά, φέτος απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών σε τρεις διαπρεπείς ερευνητές ακριβώς επειδή ανέλυσαν και εξήγησαν πώς η επιχειρηματική και τεχνολογική καινοτομία οδηγεί την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία. Οι επιστήμονες αυτοί – μεταξύ των οποίων και ο ιστορικός Τζόελ Μόκυρ – έδειξαν με το έργο τους ότι κάθε νέο προϊόν, κάθε νέα εφεύρεση, είναι δύναμη που ωθεί την κοινωνία μπροστά, ακόμα κι αν την ίδια στιγμή αφήνει πίσω τις παλιές τεχνολογίες και πρακτικές. Το βραβείο αυτό, στην ουσία, επιβεβαιώνει σε παγκόσμιο επίπεδο μια αλήθεια που βρίσκεται στον πυρήνα της ελληνικής πνευματικής κληρονομιάς: ότι η πρόοδος γεννιέται από την καινοτομία, από το θάρρος να δοκιμάσουμε κάτι νέο, να σκεφτούμε διαφορετικά, να «κόψουμε φρέσκο δρόμο» όπως θα έλεγαν οι αρχαίοι.

Είναι εντυπωσιακό αν σκεφτούμε τον κύκλο που κλείνει εδώ: οι αρχαίοι Έλληνες έβαλαν τον θεμέλιο λίθο για να σκεφτούμε την καινοτομία – μας έδωσαν τη λέξη, την αντίληψη ότι το νέο μπορεί να ανανεώσει το παλιό. Στους αιώνες που ακολούθησαν, αυτή η ιδέα έγινε πράξη αμέτρητες φορές. Κάθε μεγάλη επανάσταση στη σκέψη ή στην τεχνολογία είχε κάτι από τον ‘σπινθήρα’ του ελληνικού νου. Και σήμερα, επισήμως, η διεθνής επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει ότι χωρίς καινοτομία δεν υπάρχει ανάπτυξη. Πρόκειται για έναν φόρο τιμής – έστω και έμμεσο – στην ελληνική πνευματική παρακαταθήκη. Όπως ακριβώς στην αρχαία Αθήνα η καινοτομία σήμαινε αλλαγή προς το καλύτερο, έτσι και στον 21ο αιώνα η καινοτομία θεωρείται το κλειδί για να λύσουμε τα μεγάλα προβλήματα.

Το ελληνικό παράδειγμα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία, η ικανότητα να σκεφτόμαστε δημιουργικά, να συνθέτουμε νέες έννοιες και να χαράζουμε καινούριες πορείες είναι ανεκτίμητη. Και αυτό ακριβώς είναι το δώρο των Ελλήνων στην ανθρωπότητα: η πίστη στη δύναμη του ανθρώπινου νου να νικάει κάθε περιορισμό. Οι σύγχρονοι Έλληνες στοχαστές, επιστήμονες, καλλιτέχνες και επιχειρηματίες συνεχίζουν αυτή την παράδοση, πατώντας σε ώμους γιγάντων. Όπως έδειξε και η απονομή του Νόμπελ, οι ιδέες που έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα εξακολουθούν να οδηγούν τον κόσμο μπροστά.

Διαχρονική υπεροχή και πολιτισμική συμβολή

Διατρέχοντας κανείς αυτή τη μεγαλειώδη διαδρομή – από την ελληνική γλώσσα και τους αρχαίους ναούς της σκέψης, μέχρι τα πεδία των μαχών και τα εργαστήρια της επιστήμης – ένα συμπέρασμα προκύπτει ξεκάθαρα: οι Έλληνες πάντα θα νικάνε γιατί η νίκη τους δεν μετριέται μόνο σε υλικό επίπεδο, αλλά στο επίπεδο του πνεύματος και του πολιτισμού. Η ελληνική γλωσσική και πνευματική ιδιοσυγκρασία έχει αποδείξει μια διαχρονική υπεροχή – όχι υπεροχή επιβολής, αλλά υπεροχή προσφοράς. Οι Έλληνες υπερέχουν διαχρονικά γιατί έχουν συμβάλει δυσανάλογα πολύ στην κοινή πολιτισμική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Η λογική σκέψη, η φιλοσοφία, η δημοκρατία, η επιστήμη, το δράμα – πεδία που συγκροτούν τον σύγχρονο πολιτισμό – φέρουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα της ελληνικής διάνοιας.

Σήμερα, σε έναν κόσμο παγκοσμιοποιημένο, η πολιτισμική συμβολή της Ελλάδας συνεχίζει να φωτίζει. Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε μια λέξη με ελληνική ρίζα για να περιγράψουμε μια νέα τεχνολογία, τιμούμε αυτή την κληρονομιά. Κάθε φορά που εφαρμόζουμε τη λογική επιχειρηματολογία σε ένα πρόβλημα ή διδάσκουμε το δημοκρατικό ιδεώδες, αντλούμε από το ελληνικό πνεύμα. Είναι, λοιπόν, βάσιμη η αισιοδοξία ότι οι Έλληνες «πάντα θα νικάνε» – γιατί η νίκη τους είναι αθόρυβη, δημιουργική, πνευματική. Είναι η νίκη των ιδεών έναντι της ύλης, της γνώσης έναντι της άγνοιας, της καινοτομίας έναντι της στασιμότητας. Και αυτή η νίκη, καρπός αιώνων σκέψης και αγώνα, δεν είναι μόνο ελληνική υπόθεση – είναι δώρο της Ελλάδας προς όλη την ανθρωπότητα.

Έτσι, ο Ελληνισμός θα συνεχίσει να νικά στο διηνεκές, κάθε φορά που ένας άνθρωπος οπουδήποτε στον κόσμο σκέφτεται κριτικά, ονειρεύεται δημιουργικά και καινοτομεί – χωρίς φόβο αλλά με πάθος για την αλήθεια. Και αυτό ακριβώς το πνεύμα, ελληνικό στην καταγωγή αλλά οικουμενικό στην εμβέλεια, είναι που διασφαλίζει ότι το φως που άναψαν οι Έλληνες ποτέ δεν θα σβήσει. Είναι το φως της λογικής και της δημιουργίας – το φως της νίκης του ανθρώπινου πνεύματος.

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της εφημερίδας The Epoch Times.

Σχολιασμός

Πέρυσι κυκλοφόρησε μια βιογραφική ταινία για τον Μπομπ Ντύλαν, αλλά μου φάνηκε δυσνόητη. Η μουσική του μου φαίνεται – στην καλύτερη περίπτωση – μέτρια και οι στίχοι του αινιγματικοί με τρόπο ενοχλητικό. Γενικά, η αναβίωση της φολκ μουσικής της εποχής δεν μου λέει απολύτως τίποτα. Ήμουν πολύ μικρός τότε για να τη ζήσω, και ακόμα μου φαίνεται ξένη προς όσα με ενδιέφεραν στη ζωή.

Εκείνη την περίοδο, ο Ντύλαν έγινε, για κάποιον λόγο, η μούσα του κινήματος των χίπηδων. Ήμουν πολύ μικρός για να γίνω χίπης – αν και, για να είμαι ειλικρινής, δεν νομίζω πως θα το επέλεγα ούτε τότε. Η αισθητική τους με απωθούσε, η μουσική τους δεν μου ταίριαζε και η απόρριψη των κοινωνικών κανόνων, η χρήση ναρκωτικών και η εξύμνηση της ακαταστασίας και της περιπλάνησης μού προκαλούν απέχθεια. Είμαι ευγνώμων που γεννήθηκα πολύ αργότερα, ώστε να μη χρειαστεί να επιλέξω αυτόν τον τρόπο ζωής.

Ωστόσο, κάθε κίνημα έχει έναν λόγο ύπαρξης. Αν θέλουμε να βρούμε τον πυρήνα της αλήθειας που περιείχε το μήνυμα των χίπηδων – κίνημα που ξεκίνησε περίπου το 1964 και έσβησε μια δεκαετία αργότερα – πρέπει να γυρίσουμε για λίγο στο παρελθόν. Υπήρξαν τομείς στους οποίους είχαν δίκιο.

Πάνω απ’ όλα, το χίπικο πνεύμα απέρριπτε την υπακοή σε μια κατεστημένη εξουσία που θεωρούσε βαθιά διεφθαρμένη. Η δολοφονία του Τζον Κέννεντυ και η συγκάλυψη που ακολούθησε γκρέμισαν την πίστη μιας ολόκληρης γενιάς. Η σταθερότητα και η εμπιστοσύνη του παρελθόντος χάθηκαν, το ιδεαλιστικό πνεύμα των αρχών της δεκαετίας του ’60 διαλύθηκε.

Η δολοφονία του Κέννεντυ συμβόλιζε το τέλος της ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον. Η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, στα ΜΜΕ και στους θεσμούς εξανεμίστηκε. Αυτό οδήγησε σε μια βαθύτερη αμφισβήτηση της εμπορικής κουλτούρας, της βιομηχανίας και των καθιερωμένων τρόπων ζωής. Οι επόμενες δολοφονίες – του Μάλκομ Χ, του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κέννεντυ – ενίσχυσαν την πεποίθηση ότι το σύστημα ήταν εσωτερικά σάπιο, ενώ οι φυλετικές ταραχές και οι πολιτικές αναταράξεις έκαναν τα πράγματα ακόμα πιο εκρηκτικά.

Και πάνω απ’ όλα, υπήρχε ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Οι χίπηδες πίστευαν ότι αυτός ο πόλεμος επιβεβαίωνε τις υποψίες τους για μια ελίτ εξουσίας που θυσίαζε νέους ανθρώπους σε έναν μακρινό, ακατανόητο αγώνα. Όταν η στρατολόγηση απείλησε να «απαγάγει» τους νέους άνδρες για να πολεμήσουν σε κάτι στο οποίο δεν πίστευαν, η επανάσταση έγινε προσωπική. Πίστευαν πως πολεμούσαν για την ελευθερία καθεαυτή.

Αν θυμηθούμε το κύμα αντίστασης που προκάλεσαν οι εντολές υποχρεωτικών εμβολιασμών του 2021, μπορούμε να πάρουμε μια μικρή ιδέα για το συναίσθημα εκείνης της εποχής. Αυτό έκανε η στρατολόγηση στη γενιά του ’60. Μακριά από καταδίκη, αυτή η στάση ήταν συνέχεια της αμερικανικής παράδοσης εξέγερσης απέναντι στην τυραννία. Η αντίσταση στη στρατολόγηση δεν ερχόταν σε αντίθεση με το αμερικανικό πνεύμα· το εξέφραζε.

Πέρα από τις αστείες ενδυμασίες, τα ναρκωτικά και το «ελεύθερο σεξ», οι χίπηδες είχαν και υγιή ένστικτα. Η επιθυμία τους να ανακτήσουν το αυθεντικό και το αληθινό από τη διαφθορά των βιομηχανικών καρτέλ ήταν ουσιαστική και επηρεάζει ακόμα και τη σύγχρονη πολιτική σκέψη. Οι βασικές ιδέες του κινήματος «Make America Healthy Again» (MAHA) έχουν τις ρίζες τους στο χίπικο πνεύμα.

Η απώλεια εμπιστοσύνης στα συστήματα της γεωργίας, της ιατρικής και της τεχνολογικής παρακολούθησης αντικατοπτρίζει τέλεια τις ανησυχίες των χίπηδων ότι κάτι είχε πάει πολύ στραβά και ότι η διαφθορά ξεκινούσε από την κορυφή. Το ενδιαφέρον του MAHA για αναγεννητική γεωργία, φυσικές μεθόδους υγείας και εναλλακτικές ιατρικές προσεγγίσεις είναι λογική συνέπεια της δυσπιστίας προς την εξουσία.

Προσωπικά, πριν από πέντε χρόνια, δεν είχα καμία δυσπιστία προς τις ιατρικές ελίτ ή την αλυσίδα τροφίμων. Δεν είχα ιδέα για το βάθος των δεσμών μεταξύ βιομηχανίας και κρατικών υπηρεσιών. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι το τοπικό μου φαρμακείο θα δεχόταν εντολές από την Ουάσιγκτον σχετικά με το ποια γενόσημα θα πωλούνται.

Ούτε γνώριζα τη διαφθορά στην παραγωγή τροφίμων ή τις δυσκολίες των μικρών αγροτών απέναντι σε ένα σύστημα που ευνοεί τις μεγάλες εταιρείες. Ενώ παλαιότερα θεωρούσα υπερβολές τις ανησυχίες για τα βιομηχανικά χημικά, τώρα η πραγματικότητα με τρομάζει.

Σε ευρύτερο επίπεδο, δεν είχα αντιληφθεί ότι οι μεγάλες εταιρείες βρίσκονται πίσω από σχεδόν κάθε κυβερνητική δραστηριότητα, από την τροφή έως την υγεία, τη στέγαση και τον στρατό. Η βιομηχανία είναι εγγενές κομμάτι του κράτους, σε αντίθεση με ό,τι πίστευα παλιότερα.

Η ανακάλυψη όλων αυτών υπήρξε αποκαλυπτική. Οι χίπηδες, παρά τις υπερβολές και την αισθητική τους αποξένωση, το είχαν διαισθανθεί εδώ και δεκαετίες. Αυτοί επανέφεραν τη φυσικοπαθητική, την οργανική διατροφή, την άσκηση στη φύση και την αμφισβήτηση της υπερβολικής χρήσης φαρμάκων και της επίσημης «πυραμίδας διατροφής».

Ακόμη και η εμμονή τους με τη φολκ μουσική – αν και με ενοχλεί λόγω της κλασικής μου παιδείας – είχε νόημα. Είχαν κουραστεί από τη βιομηχανία ψεύτικων αστέρων και πνευματικής ιδιοκτησίας που παρήγε προϊόντα μαζικής κατανάλωσης χωρίς αυθεντικότητα. Η φολκ μουσική ήταν μια προσπάθεια να αναζητηθεί το αυθεντικό, το γνήσια λαϊκό.

Ίσως είναι υπερβολή να πούμε ότι οι χίπηδες ήταν το πρώτο σύγχρονο λαϊκό κίνημα, αλλά υπάρχει κάποια αλήθεια εκεί. Αυτό που ήθελαν ήταν η αποκατάσταση της αλήθειας της πραγματικής ζωής, αμόλυντης από τα βιομηχανικά και κρατικά καρτέλ. Είχαν αντιληφθεί την ψευτιά του κατεστημένου και ήθελαν να ζήσουν διαφορετικά.

Κανένας χίπης δεν θα αυτοπροσδιοριζόταν ως συντηρητικός, αλλά μέρος της επιδίωξής τους ήταν να ανακτήσουν ό,τι είχε χαθεί μέσα στην ταραχή του πολέμου και της κοινωνικής αναστάτωσης. Ήθελαν να ξαναβρούν το πρωτοπόρο πνεύμα και να πουν ανοιχτά ότι κάτι δεν πάει καλά. Η αντίστασή τους στη στρατολόγηση συνέβαλε καθοριστικά στο τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ και στην επιβεβαίωση της σοφίας του Αμερικανικού Συντάγματος.

Όταν ο Τόμας Τζέφερσον μιλούσε για το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την επιδίωξη της ευτυχίας, σίγουρα δεν εννοούσε το δικαίωμα του κράτους να απαγάγει εφήβους και να τους στέλνει να σκοτώνουν και να σκοτώνονται για ξένα συμφέροντα. Ούτε θα ενέκρινε τη μαζική δηλητηρίαση από τη χημική και φαρμακευτική βιομηχανία σε συνεργασία με τις κρατικές υπηρεσίες.

Δύο τραγούδια του Ντύλαν που επιβιώνουν από εκείνη την περίοδο – τα Blowin’ in the Wind και  The Times They Are a-Changin – εξακολουθούν να έχουν το ίδιο νόημα. Το πρώτο λέει ότι οι απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα βρίσκονται γύρω μας, αρκεί να έχουμε την περιέργεια και το θάρρος να τις δούμε. Το δεύτερο μάς θυμίζει ότι το μέλλον θα είναι διαφορετικό από το παρελθόν, γιατί οι νέες γενιές σκέφτονται διαφορετικά.

Και τα δύο ισχύουν εξίσου σήμερα. Όσο κι αν διστάζω να το παραδεχτώ, αυτό το πνεύμα – αυτή η ηθική διαίσθηση – έχει και πάλι κάτι να μας διδάξει. Μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας τη μόδα, τα ναρκωτικά και την αποξένωση, αλλά η βαθιά δυσπιστία προς το κατεστημένο και η επιθυμία για αυθεντικότητα αποκτούν νέο νόημα στην εποχή μας.

Ο Τζέφρυ Α. Τάκερ είναι ιδρυτής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Brownstone και συγγραφέας χιλιάδων άρθρων σε επιστημονικά και δημοφιλή μέσα, καθώς και δέκα βιβλίων που κυκλοφορούν σε πέντε γλώσσες, με πιο πρόσφατο το «Liberty or Lockdown». Είναι επίσης επιμελητής της συλλογής «The Best of Ludwig von Mises». Έχει καθημερινή στήλη για θέματα οικονομίας στην εφημερίδα The Epoch Times και δίνει συχνά διαλέξεις για την οικονομία, την τεχνολογία, τη κοινωνική φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στο tucker@brownstone.org.

Σχολιασμός

Η δολοφονία του 31χρονου Τσάρλι Κερκ, μιας από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές του αμερικανικού συντηρητισμού, προκάλεσε κύμα αντιδράσεων πολύ πέρα από τα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών. Ενώ στις ΗΠΑ οι αντιδράσεις κινήθηκαν στα αναμενόμενα πλαίσια —με τους συντηρητικούς να αποτίουν φόρο τιμής και τους φιλελεύθερους να αντιδρούν συγκρατημένα— στην Ευρώπη οι αποκρίσεις παρουσίασαν έντονες περιφερειακές διαφοροποιήσεις.

Η συζήτηση μεταφέρθηκε γρήγορα και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου η πρόταση του ευρωβουλευτή Τσάρλι Βάιμερς για ενός λεπτού σιγή απορρίφθηκε, λόγω μιας απλής διαδικαστικής λεπτομέρειας που είχε αγνοηθεί σε προηγούμενες περιπτώσεις —όπως το 2020, μετά τον θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ. Το γεγονός αυτό ανέδειξε τις πολιτικές, πολιτισμικές και επικοινωνιακές διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.

Στις βόρειες χώρες —Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία— η αντιμετώπιση της δολοφονίας υπήρξε μάλλον συγκρατημένη. Οι δημόσιες τοποθετήσεις επικεντρώθηκαν περισσότερο στην τραγωδία της βίας παρά στην πολιτική κληρονομιά του Κερκ, παρουσιάζοντας το γεγονός ως ένα μακρινό αμερικανικό πρόβλημα. Δημόσια πρόσωπα ζήτησαν ψυχραιμία αντί για οργή.

Τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης, όπως η Aftonbladet στη Σουηδία και η VG στη Νορβηγία, έδωσαν έμφαση στις συνέπειες για τη δημοκρατική συζήτηση, αποφεύγοντας τον συναισθηματικό τόνο που κυριάρχησε αλλού. Ένας πρώην πρωθυπουργός της Δανίας δήλωσε ότι αισθάνεται «βαθιά θλίψη», χωρίς όμως να προβεί σε περαιτέρω πολιτικά σχόλια.

Στη Νορβηγία, όπου το τραύμα από την επίθεση του νεοναζί Άντερς Μπρέιβικ το 2011 —που στοίχισε τη ζωή σε 77 ανθρώπους— παραμένει ζωντανό, οι σχολιαστές έδωσαν προτεραιότητα στην αποκλιμάκωση των εντάσεων. Στη Σουηδία υπήρξε εντονότερη διαδικτυακή αντιπαράθεση, αλλά δεν σημειώθηκαν μαζικές διαδηλώσεις ή κοινοβουλευτικές κινήσεις. Παρόμοια, η Φινλανδία παρουσίασε μεικτές αντιδράσεις, ενώ στην Ισλανδία το γεγονός πέρασε σχεδόν απαρατήρητο.

Σε άλλες περιοχές της Ευρώπης, οι αντιδράσεις υπήρξαν πιο έντονες και φορτισμένες συναισθηματικά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, που αποτελεί προπύργιο του νέου κύματος συντηρητισμού της Δυτικής Ευρώπης υπό τον Νάιτζελ Φάρατζ και το κόμμα του Reform UK, οι πρώην πρωθυπουργοί Μπόρις Τζόνσον και Λιζ Τρας καταδίκασαν τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ.

Στη Γαλλία, οι ηγέτες του συντηρητικού κόμματος National Rally (RN) εξήραν τον Κερκ, αποκαλώντας τον «μάρτυρα της ελευθερίας του λόγου» και συνέκριναν τη δολοφονία του με τις τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον του γαλλικού περιοδικού Charlie Hebdo το 2015. Περίπου 250 άτομα συγκεντρώθηκαν στο Παρίσι για επιμνημόσυνη τελετή, όπου εκπρόσωπος του κόμματος υποστήριξε ότι «τους σκότωσε η ίδια σφαίρα», θέλοντας να τονίσει την κοινή απειλή που, κατά την άποψή τους, αντιμετωπίζει η ελευθερία της έκφρασης.

Στη Νότια Ευρώπη, τα συντηρητικά κόμματα αξιοποίησαν επίσης την ευκαιρία για να εκφράσουν τη στάση τους. Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, επέκρινε τους αριστερούς αντιπάλους της ότι «υποβαθμίζουν» τη σημασία της δολοφονίας, χαρακτηρίζοντάς την «βαθύ τραύμα για τη δημοκρατία».

Στην Ισπανία, το κόμμα Vox οργάνωσε εκδήλωση στη Μαδρίτη με βίντεο και τραγούδια αφιερωμένα στη μνήμη του Κερκ, κατηγορώντας την αριστερή κυβέρνηση ότι «δημιουργεί κλίμα μίσους».

Τέλος, στην Πορτογαλία, ο ηγέτης του ανερχόμενου δεξιού κόμματος Chega, Αντρέ Βεντούρα, προειδοποίησε ότι η πολιτική αντιπαράθεση κινδυνεύει να μετατραπεί «από διαφωνία ιδεών σε μίσος και δολοφονία».

Οι ισχυρότερες αντιδράσεις, ωστόσο, προήλθαν από την Κεντρική Ευρώπη —μια από τις πιο συντηρητικές περιοχές της ηπείρου. Στην Πολωνία, η Βουλή (Sejm) τήρησε ενός λεπτού σιγή, ενώ βουλευτές σχεδιάζουν έκθεση αφιερωμένη στη ζωή του Κερκ. Η αντιπολίτευση ζήτησε να χαρακτηριστεί η οργάνωση Αντίφα ως τρομοκρατική.

Στην Ουγγαρία, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν —ένας από τους λίγους Ευρωπαίους πολιτικούς που στηρίζουν ανοιχτά τον Ντόναλντ Τραμπ— απέδωσε τη δολοφονία σε μια «διεθνή εκστρατεία μίσους» εναντίον της πολιτικής δεξιάς.

Η αντίθεση μεταξύ της σκανδιναβικής ψυχραιμίας και της ηπειρωτικής έντασης αποτυπώνεται και σε αριθμούς. Στις βόρειες χώρες δημοσιεύθηκαν λιγότερα από δέκα κύρια άρθρα ανά χώρα την πρώτη εβδομάδα, ενώ στην Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο οι σχετικές αναφορές ανήλθαν σε εκατοντάδες. Ανάλυση των τάσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνει επίσης ότι τα hashtags των βόρειων χωρών, όπως το #CharlieKirk, είχαν περιορισμένη διάδοση και ουδέτερο τόνο, ενώ το #KirkMartyr σημείωσε εκρηκτική αύξηση σε χώρες της Νότιας και Κεντρικής Ευρώπης.

Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στη διεύρυνση αυτού του ευρωπαϊκού διχασμού.

Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα κυριαρχούν επί δεκαετίες στη σκανδιναβική πολιτική σκηνή, ενώ οι δεξιές δυνάμεις παραμένουν στο περιθώριο —ιδίως μέσα στους κύκλους της ελίτ που καθορίζουν τον δημόσιο λόγο. Ως αποτέλεσμα, ο Τσάρλι Κερκ αντιμετωπίστηκε περισσότερο ως αμφιλεγόμενη προσωπικότητα παρά ως υπερασπιστής της ελευθερίας του λόγου.

Τα μέσα ενημέρωσης στις σκανδιναβικές χώρες ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από δημόσιους οργανισμούς με αριστερή ιδεολογική κατεύθυνση, οι οποίοι συχνά ασκούν κριτική στα συντηρητικά λαϊκιστικά κινήματα —συμπεριλαμβανομένου του Ντόναλντ Τραμπ και του κινήματος MAGA ειδικότερα.

Στη Δυτική, Νότια και Κεντρική Ευρώπη, η ιδεολογική βάση της δεξιάς βρίσκεται πιο κοντά στις πολιτικές θέσεις του Κερκ, ενώ στις σκανδιναβικές χώρες τα δεξιά κόμματα παραμένουν σχετικά μετριοπαθή, ακόμη και σε ζητήματα όπως η μαζική μετανάστευση και οι κοινωνικοοικονομικές της συνέπειες.

Έτσι, η κοινή γνώμη στη βόρεια Ευρώπη δυσκολεύτηκε να ταυτιστεί με το μήνυμα και τη ρητορική του Κερκ, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της ηπείρου, όπου το γεγονός όξυνε περαιτέρω τις πολιτικές αντιπαραθέσεις. Το πώς αυτή η διαφοροποίηση θα επηρεάσει τη μακροπρόθεσμη πορεία της ευρωπαϊκής πολιτικής παραμένει αβέβαιο —όμως ενδέχεται να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη πόλωση σε ολόκληρη την ήπειρο.

Του Anders W. Edwardsson

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της εφημερίδας The Epoch Times.

Από έναν Έλληνα πολίτη

Αξιότιμε κ. Πρόεδρε,

Με βαθύ σεβασμό και θαυμασμό για το έργο σας και την επιτυχία σας στην αναγέννηση της Αμερικής, σας απευθύνω αυτή την επιστολή ως πολίτης μιας χώρας που αντιμετωπίζει παρόμοιες προκλήσεις με αυτές που εσείς αντιμετωπίσατε και νικήσατε.

Η κοινή μας αντίληψη για τη μετανάστευση

Οι πρόσφατες δηλώσεις σας στα Ηνωμένα Έθνη για τις παράνομες μεταναστεύσεις που οδηγούν τις χώρες «στην κόλαση» αντηχούν βαθιά στην καρδιά κάθε Έλληνα που βλέπει την πατρίδα του να παλεύει με ανάλογα προβλήματα. Η Ελλάδα, ως πρώτη γραμμή υποδοχής μεταναστών στην Ευρώπη, καταλαβαίνει καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα τη σοφία των λόγων σας.

Με το 97% των Ελλήνων πολιτών να πιστεύουν ότι η διαφθορά είναι δεδομένη στη χώρα μας – το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση – καταλαβαίνουμε ότι χρειαζόμαστε ριζικές αλλαγές που μόνο με εξωτερική στήριξη και πίεση μπορούν να επιτευχθούν.

Τα θεσμικά μας προβλήματα

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρά θεσμικά προβλήματα:

• Διαφθορά σε όλα τα επίπεδα: Από τοπικούς αξιωματούχους που κρύβουν χιλιάδες ευρώ σε κατσαρόλες, μέχρι σκάνδαλα στις σιδηροδρομικές υποδομές.
• Αναποτελεσματικό δικαστικό σύστημα: Που επηρεάζεται πολιτικά και δεν διεκπεραιώνει υποθέσεις σε εύλογο χρόνο.
• Κατακερματισμένο πολιτικό σύστημα: Που από σύστημα δύο κομμάτων έχει μετατραπεί σε ένα σύστημα συνασπισμών.
• Έλλειψη οράματος: Για την πορεία της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την παγκόσμια σκηνή.

Η ανάγκη για εθνική ατζέντα

Όπως εσείς δημιουργήσατε το «Make America Great Again», η Ελλάδα χρειάζεται μια ενιαία εθνική ατζέντα που θα:

• Αντιμετωπίσει τη διαφθορά με αποτελεσματικότητα
• Μεταρρυθμίσει το δημόσιο σύστημα
• Αναδιοργανώσει την οικονομία με βάση την αξιοκρατία
• Προστατεύσει τα σύνορα και την εθνική ταυτότητα

Η δική σας στήριξη – Ένας καταλύτης αλλαγής

Κύριε Πρόεδρε, η στήριξή σας στην Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει τον καταλύτη που χρειάζεται η χώρα μας για να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της διαφθοράς και της παρακμής. Η εμπειρία σας στην αντιμετώπιση του «deep state» και την ανατροπή καθεστωτικών πρακτικών μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο οδηγό.

Συγκεκριμένες προτάσεις για συνεργασία:

1. Τεχνική βοήθεια: Στην αναδιοργάνωση θεσμών και διαδικασιών κατά το αμερικανικό πρότυπο
2. Πίεση για μεταρρυθμίσεις: Μέσω διεθνών οργανισμών για την εφαρμογή μέτρων κατά της διαφθοράς
3. Οικονομική στήριξη: Σε επενδύσεις που θα δημιουργήσουν παραγωγικές θέσεις εργασίας
4. Στρατηγική συνεργασία: Στην αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης στη Μεσόγειο

Οι άνθρωποι που θα υλοποιήσουν την αλλαγή

Υπάρχουν στην Ελλάδα αξιόλογοι άνθρωποι – επιχειρηματίες, ακαδημαϊκοί, στελέχη της κοινωνίας των πολιτών – που μπορούν να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας εθνικής μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Αυτό που λείπει είναι η εξωτερική πίεση και στήριξη που θα τους επιτρέψει να ξεπεράσουν τις αντιστάσεις του παλαιού κατεστημένου.

Το παράδειγμά σας ως έμπνευση

Η επιτυχία σας στην αμερικανική προεδρία αποδεικνύει ότι είναι δυνατό να νικηθούν οι καθεστωτικές δυνάμεις όταν υπάρχει αποφασιστικότητα, σαφές όραμα και λαϊκή στήριξη. Το «America First» μπορεί να γίνει έμπνευση για ένα «Greece First» που θα στηρίζεται στην αξιοκρατία, την εργατικότητα και την εθνική υπερηφάνεια.

Ένα κάλεσμα για συνεργασία

Κύριε Πρόεδρε, η Ελλάδα χρειάζεται έναν ηγέτη σαν εσάς που θα τη στηρίξει στην προσπάθεια μεταμόρφωσής της. Η στρατηγική θέση στην Ανατολική Μεσόγειο, η ναυτική παράδοση και οι ισχυροί δεσμοί με την ελληνοαμερικανική κοινότητα κάνουν την Ελλάδα έναν φυσικό σύμμαχο στην προσπάθεια ανασυγκρότησης του δυτικού πολιτισμού.

Με την υποστήριξή σας, η Ελλάδα μπορεί να γίνει ένα μοντέλο επιτυχημένης μεταρρύθμισης για όλη την Ευρώπη, αποδεικνύοντας ότι η αλλαγή είναι δυνατή όταν υπάρχει βούληση και καθοδήγηση.

Ευελπιστώντας σε μια νέα εποχή ελληνοαμερικανικής συνεργασίας που θα φέρει την αναγέννηση και στις δύο μας χώρες,

Με τιμή και σεβασμό,

Ένας Έλληνας Πολίτης

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της εφημερίδας The Epoch Times.

Ο μεγαλύτερος θησαυρός που μου χάρισε ο πατέρας μου δεν ήταν κάτι χειροπιαστό· ήταν η αφοσίωση και η αγάπη του προς τη μητέρα μου. Βλέποντας τον ήρωά μου να τη φροντίζει, να τη στηρίζει και να την ενθαρρύνει, έμαθα τον πραγματικό νόημα της αγάπης.

Από μικρός, τον παρακολουθούσα να της χαμογελά· τίποτα δεν τον έκανε πιο ευτυχισμένο. Κάθε βλέμμα τους ήταν γεμάτο σεβασμό και τρυφερότητα. Όταν συζητούσαν, εγώ έβλεπα το πώς άκουγε πραγματικά όσα του είπε, με υπομονή και κατανόηση. Όταν τσακώνονταν – και αυτό συνέβαινε, γιατί η αγάπη δεν είναι μόνο ανεμελιά – έβλεπα αμέσως τη μεταμέλεια και τη διάθεση συμφιλίωσης. Έτσι κατάλαβα πως δεν υπάρχουν ιδανικές σχέσεις, και πως η Αγάπη δεν είναι τέλεια, αλλά έχει ένα κεφάλαιο που πρέπει να έχεις όρεξη να το διαβάσεις και το οποίο λέγεται «διαδικασία επίλυσης προβλημάτων».

Η αγάπη θέλει πίστη και η πίστη δοκιμάζεται

Η αδιάκοπη φροντίδα του πατέρα μου της έδινε δύναμη να ανθίζει κάθε στιγμή της ζωής της. Τη στήριζε στα όνειρά της, στα πρώτα της ταξίδια, επικροτούσε τις επιλογές της και τη γέμιζε με μικρές εκπλήξεις – από ένα αγαπημένο βιβλίο μέχρι ένα απρόσμενο φιλί στο μάγουλο. Μέσα από αυτά, έμαθα ότι η αγάπη δεν είναι μόνο συναίσθημα, αλλά πρωτίστως στάση ζωής.

Ο Πατέρας μου δεν ήταν τέλειος, έκανε λάθη· ήταν σαν ένας μαθητευόμενος μουσικός που προσπαθεί να μάθει το κομμάτι που σ’ αρέσει για να σε ευχαριστήσει.

Αυτό το δώρο – ο σεβασμός και η στοργή που έδειχνε σε κάποιον άλλο – μου προσέφερε το πιο πολύτιμο μάθημα: πως η αγάπη μεγαλώνει όταν ακούς, όταν συγχωρείς, όταν στέκεσαι δίπλα στον άλλον, χωρίς να περιμένεις αντάλλαγμα. Πάνω απ’ όλα, έμαθα ότι η αγάπη μεγαλώνει όταν αντιμετωπίζουμε μαζί τις δυσκολίες.

Όταν σήμερα στέκομαι μπροστά σε μια πρόκληση στις δικές μου σχέσεις, θυμάμαι το παράδειγμα τους. Θυμάμαι τα μάτια τους να λάμπουν όταν αγκαλιάζονταν, και ξέρω ότι ο πατέρας μου μου άφησε την πιο σπουδαία κληρονομιά: την πεποίθηση ότι η αγάπη ανθίζει μέσα από τη φροντίδα, την επιμονή και την έγνοια για τον άλλον.

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της εφημερίδας The Epoch Times.

Σχολιασμός

Η πολιτική, κυβερνητική και κοινωνική κατάρρευση στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας φαίνεται να έχει αρχίσει.

Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια Κίνα που κυβερνάται από ένα τροποποιημένο Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ), μια Κίνα χωρίς το ΚΚΚ ή «πολλές Κίνες», καθώς η χώρα διαλύεται σε φατρίες πολεμάρχων και ανεξάρτητες πολιτείες.

Αυτό συμβαίνει στη σκιά μιας άλλης πραγματικότητας: ότι τμήματα της κοινωνίας της κομμουνιστικής Κίνας εξακολουθούν να σημειώνουν μεγάλη τεχνολογική πρόοδο.

Όταν κατέρρευσε η τσαρική Ρωσία το 1917, η κοινωνία αφ΄ενός υπέφερε και ένιωθε απογοήτευση και αφ’ ετέρου ηγούνταν του κόσμου σε ορισμένους τομείς οικονομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης. Μάλλον ο Μεγάλος Πόλεμος (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, 1914-1918) υπήρξε ο καταλύτης για την τελική πτώση της τσαρικής κυβέρνησης, παρά η «επανάσταση» που αργότερα παρουσιάστηκε.

Η κατάρρευση συχνά ενσωματώνει και στοιχεία ανάπτυξης και ελπίδας, μαζί με την απογοήτευση ορισμένων κοινωνικών στρωμάτων και την παραλυτική ακινησία των κυβερνητικών δομών. Συχνά συμβαίνει όταν οι ελπίδες έχουν ανθίσει αλλά μένουν ανεκπλήρωτες ή ικανοποιούνται πολύ αργά.

Οι τελικοί καταλύτες μπορεί να ποικίλουν, από σοβαροί έως φαινομενικά ασήμαντοι.

Μια κρίσιμη, διακριτικά βίαιη φάση μιας εσωτερικής μάχης εξουσίας εκτυλισσόταν προς τα τέλη Σεπτεμβρίου πίσω από το μονότονο και αινιγματικό προσωπείο του Τζονγκνανχάι – της έδρας του ΚΚΚ, δίπλα στην αρχαία Απαγορευμένη Πόλη του Πεκίνου – και πίσω από την αδιαφάνεια των υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Η λεπτότητα των προκλήσεων απέναντι στον ηγέτη του ΚΚΚ, Σι Τζινπίνγκ, αποτελεί μαρτυρία για τους φόβους όλων των εμπλεκομένων στην πάλη εξουσίας, καθένας εκ των οποίων γνωρίζει ότι πρόκειται για μια ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική επιβίωση, την επιβίωση ολόκληρου του κομμουνιστικού συστήματος αλλά και του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΛΑΣ).

Άνθρωποι πεθαίνουν ή εξαφανίζονται μέσα από την ελίτ του κομμουνιστικού συστήματος και τις οικογένειες αξιωματούχων του Κόμματος. Η πιο πρόσφατη αφορμή ήταν η φερόμενη δολοφονία ενός νεαρού ηθοποιού, του Γιου Μενγκλόνγκ, στις 11 Σεπτεμβρίου, στο Πεκίνο. Η πρωτοφανής συγκάλυψη του γεγονότος, η οποία φέρεται να οργανώθηκε από έναν ανώτατο αξιωματούχο του Κόμματος, τον Τσάι Τσι (πρώτο στη σειρά μέλος της Γραμματείας του ΚΚΚ, πέμπτο μέλος της Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου και διευθυντή του Γενικού Γραφείου του ΚΚΚ, που τον καθιστά ουσιαστικά προσωπάρχη του Σι Τζινπίνγκ), έχει οξύνει περαιτέρω τη σύγκρουση εξουσίας, ενώ αποτέλεσε και έναυσμα για τη λαϊκή αγανάκτηση στους δρόμους.

Πολλές αφορμές έχουν προκύψει καθώς εξελίσσεται η εσωτερική διαμάχη, αλλά θα μπορούσε αυτή να είναι η τελική – ή σχεδόν τελική – εξαιτίας της σύνδεσής της με τον δρόμο και το κόμμα;

Στους δρόμους εξελίσσεται παράλληλα ένας άλλος αγώνας ζωής και θανάτου, καθώς η ανεργία, ο λιμός, η απογοήτευση και ο θυμός προκαλούν διαδηλώσεις και λεηλασίες που συμβαίνουν ασταμάτητα κάθε μέρα σε ολόκληρη την ηπειρωτική Κίνα. Δεν υπάρχει πλέον η δυνατότητα να κρυφτούν από το κοινό οι εκτεταμένες απώλειες ανθρώπινων ζωών: οι «εξαφανίσεις» έχουν φτάσει σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο.

Στρατιωτικές μονάδες έχουν αρχίσει να προβαίνουν σε τολμηρές κινήσεις για να ευθυγραμμιστούν υπέρ ή κατά βασικών φατριών μέσα στο Κόμμα, πραγματοποιώντας επιδείξεις δύναμης σε πόλεις γύρω από το Πεκίνο. Το ερώτημα, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, δεν είναι αν ο στρατός μπορεί να καταστείλει τον πληθυσμό (μπορεί), αλλά αν διάφορες στρατιωτικές δυνάμεις και δυνάμεις ασφαλείας ή φατρίες ενδέχεται να στραφούν η μία εναντίον της άλλης.

Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο στη μάχη για την ηγεσία του Κόμματος και, κατ’ επέκταση, της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας – και συνεπώς του πληθυσμού και της επικράτειας της ηπειρωτικής Κίνας. Η σύγκρουση αυτή σχεδόν σίγουρα θα καταλήξει στην πλήρη απομάκρυνση του Σι Τζινπίνγκ από την εξουσία. Τον τελευταίο χρόνο, ο Σι απομονώνεται ολοένα και περισσότερο και έχει αποκλειστεί σε μεγάλο βαθμό από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Αυτό αναγνωρίζεται πλέον από τους παρατηρητές της Κίνας σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, η διαδικασία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Η πτώση ή η ταπείνωση του Σι αναμένεται να γίνει γνωστή τον Οκτώβριο, αλλά το ερώτημα που παραμένει είναι αν το ίδιο το Κόμμα θα μπορέσει να επιβιώσει για πολύ ακόμη. Πρόκειται για μια διαδικασία που ήδη από το 2007 έδειχνε σαφή σημάδια ότι η κατάρρευση ήταν πιθανή έως το 2025.

Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, λίγο πριν από την προγραμματισμένη σύγκληση της Δ΄ Ολομέλειας του 20ού Συνεδρίου του Κόμματος, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο, ο Σι και οι εναπομείναντες πιστοί του προσπαθούσαν να σωθούν. Αν εξασφαλίσουν κάποια στήριξη από τον στρατό, τότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αιματηρό και να θέσει σε κίνδυνο το ΚΚΚ.

Η εθνική κατάρρευση δεν είναι ποτέ τακτοποιημένη ούτε απολύτως λογική, και έχει πάντοτε μια μακρά ιστορία επώδυνης, σταδιακής αποσύνθεσης μέχρι την τελευταία στιγμή που τα γεγονότα προκύπτουν σχεδόν σαν να αναδύονται από το σκοτάδι. Τελικά, έρχεται με αιφνίδιο τρόπο – είτε μέσω μιας επανάστασης είτε με κατάρρευση της ηγεσίας είτε μέσω μιας εσωτερικής ή εξωτερικής στρατιωτικής ενέργειας.

Η κατάρρευση της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) το 1990-91, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, παρουσίαζε όλα τα σημάδια της συστημικής διάλυσης που πλέον παρατηρούμε στην Κίνα τις τελευταίες δεκαετίες. Όπως και η Ρωσική «Επανάσταση» που προηγήθηκε το 1917, η σοβιετική κατάρρευση σημειώθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία η αυστηρή κουλτούρα των εκκαθαρίσεων είχε χαλαρώσει, ενώ η περεστρόικα και η γκλάσνοστ γέμιζαν τους Σοβιετικούς πολίτες με αισιοδοξία.

Ομοίως, η Γαλλική Επανάσταση του τέλους του 18ου αιώνα (1789–99), περιλαμβάνοντας και το πραξικόπημα του Βοναπάρτη στις 9 Νοεμβρίου 1799, οδήγησε στη δημιουργία της Πρώτης Γαλλικής Αυτοκρατορίας στις 18 Μαΐου 1804 και χαρακτηρίστηκε από μεγάλες αντιφάσεις που προκάλεσαν εσωτερικές συγκρούσεις και λαϊκές αντιδράσεις στους δρόμους.

Θα γίνει άραγε ο στρατηγός Τζανγκ Γιουξιά – ο σημερινός ρυθμιστής της εξουσίας στο Πεκίνο – ένας νέος Ναπολέων Βοναπάρτης;

Τίποτα δεν υποδηλώνει ότι το τέλος της κομμουνιστικής διακυβέρνησης στην Κίνα θα είναι λιγότερο χαοτικό από τις μεγάλες καταρρεύσεις κυβερνήσεων των τελευταίων εκατοντάδων ετών, συμπεριλαμβανομένης και της Ιρανικής «Επανάστασης». Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι τέτοια γεγονότα σπάνια υπήρξαν «επανάστασεις» με την κλασική, κινηματική έννοια του όρου. Τις περισσότερες φορές ήταν το αποτέλεσμα της παράλυσης και της κατάρρευσης κυβερνήσεων που απέτυχαν να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ), η κατάρρευση της διακυβέρνησης του Σι Τζινπίνγκ θα μπορούσε – όπως ελπίζει το Κόμμα – να αποτελέσει μέρος μιας ομαλής μετάβασης σε έναν νέο κομμουνιστή (στην πραγματικότητα, μάλλον ψευδοκομμουνιστή) ηγέτη, επιτρέποντας μια μεταβίβαση εξουσίας ακόμη πιο ειρηνική κι από τη μετάβαση από τη Σοβιετική Ένωση στη Ρωσία το 1990-91. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο. Σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ, η ύστερη διακυβέρνηση του Σι στη ΛΔΚ χαρακτηρίζεται από μαζική πείνα, έλλειψη στέγης και ανεργία, καταστάσεις που ενδέχεται να μην είναι πλέον ελέγξιμες.

Έχουν ασκηθεί σημαντικές πιέσεις σε κυβερνήσεις και εμπορικούς παράγοντες ανά τον κόσμο για να αγνοήσουν ή να δικαιολογήσουν την εξέλιξη της διαδικασίας αλλαγής μέσα στη διακυβέρνηση της Κίνας ή στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας. Για τον λόγο αυτό, η έλλειψη διεθνούς προετοιμασίας για την κατάρρευση της διακυβέρνησης και της οικονομίας στη ΛΔΚ έχει επιτραπεί να συμβεί. Αυτό σημαίνει ότι ο οικονομικός σχεδιασμός και οι αξιολογήσεις των απειλών για την εθνική ασφάλεια – στο μέτρο που περιλαμβάνουν τη ΛΔΚ – είναι πλέον παρωχημένες και αδυνατούν να λάβουν πλήρως υπόψη μακροπρόθεσμα σενάρια. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν το χάος που θα προκύψει από την Κίνα, τις απρόβλεπτες ενέργειες του Πεκίνου μέσα στη δίνη των γεγονότων, καθώς και τις συνέπειες για την «μετά-Κίνα» εποχή.

Όπως διαμορφώνονταν τα πράγματα στα τέλη Σεπτεμβρίου, όλα έδειχναν ότι ο αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, στρατηγός Τζανγκ Γιουξιά, προετοιμαζόταν να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση και σταθεροποίηση της μεταβίβασης εξουσίας. Υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι πιθανοί θύλακες διαφωνίας εντός του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού θα μπορούσαν να διαταράξουν μια ομαλή μετάβαση.

Σε εκείνο το σημείο, αν τεθεί στο τραπέζι, υπάρχει σημαντική πιθανότητα για μια απόπειρα στρατιωτικής επίθεσης εναντίον της Δημοκρατίας της Κίνας (η επίσημη ονομασία της Ταϊβάν). Ωστόσο, μια τέτοια επίθεση θα αποτελούσε εξαιρετικά προβληματική επιχείρηση για τη ΛΔΚ, ακόμη και με όλους τους πόρους του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Φυσικά, θα είχε επίσης τεράστιες συνέπειες τόσο για τη Δημοκρατία της Κίνας όσο και για τη δυτική πρόσβαση στη βιομηχανία ημιαγωγών της Ταϊβάν.

Οι προσπάθειες των αντικαθεστωτικών φατριών να αποκαταστήσουν την οικονομική σταθερότητα στην Κίνα σημαίνουν ότι σχεδόν όλες υιοθετούν τον «πραγματισμό» του πρώην ηγέτη του ΚΚΚ, Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να μην επαρκεί για τη γρήγορη ανασυγκρότηση της κινεζικής κοινωνίας, εφόσον δεν αναγνωριστεί ότι μια οικονομία της αγοράς πρέπει να καθοδηγείται από την ίδια την αγορά και όχι από την παραγωγική της απόδοση.

Ο Ντενγκ και οι διάδοχοί του πίστευαν ότι η οικονομική επιτυχία καθορίζεται από τη βιομηχανική ικανότητα και την παραγωγή, γεγονός που οδήγησε σε μαζική υπερπαραγωγή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων, καθώς και την πρόκληση αντιδράσεων στις διεθνείς αγορές, οι οποίες επωμίστηκαν το βάρος του κινεζικού «ντάμπινγκ» προϊόντων σε τιμές χαμηλότερες από τα εμπορικά βιώσιμα επίπεδα.

Το προφανές γεγονός ότι στο Πεκίνο δεν συζητούνται σχέδια για τη δημιουργία μιας σταθερής οικονομίας της αγοράς στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας υποδηλώνει ότι η ανάκαμψη της χώρας, αν όντως επέλθει μεσοπρόθεσμα (δηλαδή μέσα στην επόμενη δεκαετία), θα είναι ασταθής και αποσπασματική. Αν συμβεί αυτό, τότε η εσωτερική αναταραχή θα μπορούσε (σχεδόν σίγουρα) να κλιμακωθεί, συνοδευόμενη από μια μαζική έξοδο Κινέζων πολιτών.

Η περίφημη φράση του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ΄ της Γαλλίας, λίγο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση – «Après moi, le déluge» («Μετά από εμένα, ο κατακλυσμός») – έχει ερμηνευθεί ως η μηδενιστική δήλωση ενός αδιάφορου μονάρχη που δεν νοιαζόταν για το τι θα συμβεί στο κράτος του μετά τον θάνατό του. Αντίθετα, η ίδια φράση θα μπορούσε κάλλιστα να ειπωθεί από τον Σι Τζινπίνγκ: «Μετά από εμένα, ο κατακλυσμός· μετά από εμένα, θα επικρατήσει χάος». Ο Λουδοβίκος ΙΕ΄ και ο Σι ήταν σε μεγάλο βαθμό αρχιτέκτονες της ίδιας τους της πτώσης, ωστόσο θα ήταν λάθος να υποθέσει κανείς ότι δεν ενδιαφέρονταν για το μέλλον των χωρών τους.

Ήταν, ο καθένας με τον τρόπο του, βαθιά πεπεισμένοι για το δίκαιο των πεποιθήσεών τους. Το βλέπουμε σήμερα στην πραγματικότητα της μάχης για εξουσία ανάμεσα στις φατρίες που προσπαθούν να διατηρήσουν ή να κατακτήσουν την ηγεσία στην Κίνα.

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της εφημερίδας The Epoch Times.

Σχολιασμός

Στους διαδρόμους της σύγχρονης ιστορίας υπάρχει μια αντίφαση που μας κυνηγά: Ενώ η ανθρωπότητα έχει επιτύχει πρωτοφανή επίπεδα υλικής ευημερίας, ταυτόχρονα αντιμετωπίζει μια επιδημία μοναξιάς και αποξένωσης που αδειάζει τις ψυχές μας από αυτό που κάποτε ονομάζαμε ανθρωπιά. Αυτή η διαπίστωση δεν αποτελεί απλώς κοινωνιολογική παρατήρηση, είναι μια επείγουσα προειδοποίηση για το μέλλον μας.

Η καλοσύνη, αυτή η θεμελιώδης ικανότητα για συμπόνια και φροντίδα, δεν είναι πολιτιστικό κατασκεύασμα αλλά εγγενές χαρακτηριστικό του είδους μας. Εξελικτικοί ανθρωπολόγοι επιβεβαιώνουν ότι η συμπόνια υπήρξε καταλυτική για την επιβίωσή μας, με τα πρώτα ίχνη φροντίδας προς τραυματισμένους και αδύναμους να χρονολογούνται τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο χρόνια πίσω. Όπως σημειώνει παλαιοανθρωπολόγος, «η ικανότητα για φροντίδα—για καλοσύνη, συμπόνια και περίθαλψη—είναι πολύ πιο μοναδική στο ανθρώπινο είδος από την τάση μας να επιτιθέμεθα».

Ωστόσο, οι δυτικού τύπου κοινωνίες έχουν δημιουργήσει παραδόξως συνθήκες που υπονομεύουν αυτήν την εγγενή καλοσύνη. Η υλική αφθονία, αντί να ελευθερώσει το ανθρώπινο πνεύμα, το έχει εγκλωβίσει σε έναν φαύλο κύκλο καταναλωτισμού και κοινωνικής αποσύνδεσης. Έρευνες δείχνουν ότι ο υλισμός συσχετίζεται άμεσα με χαμηλότερα επίπεδα ευημερίας, αυξημένα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης, και επιφανειακές κοινωνικές σχέσεις.

Αυτό το φαινόμενο θυμίζει ανατριχιαστικά το πείραμα “Σύμπαν 25” του Τζον Κάλχουν. Σε έναν κόσμο χωρίς στερήσεις -απεριόριστη τροφή, νερό, καταφύγιο και απουσία εξωτερικών απειλών- μια κοινότητα ποντικιών κατέρρευσε πλήρως. Η αφθονία, αντί να φέρει ευτυχία, οδήγησε στην κοινωνική διάλυση. Τα ποντίκια εγκατέλειψαν τη φροντίδα των απογόνων τους, έχασαν την ικανότητα για κοινωνικές σχέσεις, και τελικά εξαφανίστηκαν ως κοινότητα.

Τα “όμορφα ποντίκια”, όπως τα ονόμασε ο Κάλχουν—εκείνα που περνούσαν τη ζωή τους μόνο περιποιούμενα τον εαυτό τους, αρνούμενα να δημιουργήσουν σχέσεις ή να αναλάβουν κοινωνικές ευθύνες, παρουσιάζουν ανατριχιαστικές ομοιότητες με σύγχρονες τάσεις: την εμμονή με την εικόνα, τον ατομικισμό, και την αποφυγή δεσμεύσεων. Η αφθονία, χωρίς σκοπό και κοινωνική συνοχή, αποδείχθηκε καταστροφική.

Αλλά η ανθρώπινη ιστορία διδάσκει κάτι διαφορετικό. Εκτός από την εγγενή καλοσύνη, διαθέτουμε κάτι που τα ποντίκια του Κάλχουν στερήθηκαν: την ελπίδα. Και αυτή η ελπίδα, όπως αποδεικνύει το εξίσου διάσημο πείραμα του Κερτ Ρίχτερ, μπορεί να μεταμορφώσει ριζικά την ανθρώπινη αντοχή και δυναμική.

Στο πείραμα του Ρίχτερ, ποντίκια που κολυμπούσαν μέχρι εξάντλησης για μόλις 15 λεπτά, όταν “διασώθηκαν” και επανατοποθετήθηκαν στο νερό, κατάφεραν να κολυμπήσουν για 60-80 ώρες. Η διαφορά δεν ήταν φυσική—ήταν ψυχολογική. Τα ποντίκια είχαν μάθει ότι η διάσωση ήταν δυνατή. Η ελπίδα τούς έδωσε τη δύναμη να ξεπεράσουν τα φυσιολογικά τους όρια κατά 240 φορές.

Ιστορικά, η ελπίδα υπήρξε η δύναμη που ανέδειξε το δίκαιο σε περιόδους σκοταδιού. Το Κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελεί αρχετυπικό παράδειγμα. Όταν ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τόνισε στην ομιλία του «Έχω ένα όνειρο» ότι «με την ελπίδα μας… θα μπορέσουμε να μεταμορφώσουμε τις ασυμφωνίες του έθνους μας σε μια όμορφη συμφωνία αδελφοσύνης», δεν έκανε απλώς ρητορική. Κατονόμαζε την ελπίδα ως το θεμέλιο της επιτυχίας του κινήματος. Το έπος του 1821… ολιγάριθμοι ήρωες συνέτριψαν μια αχανή δουλοκτητική αυτοκρατορία τριών ηπείρων.

Η ελπίδα δεν είναι παθητική αισιοδοξία. Είναι ενεργητική δύναμη που μετατρέπει την απελπισία σε αντίσταση. Όπως παρατηρούν ερευνητές κοινωνικών κινημάτων, «η ελπίδα δρα ως αντίβαρο στην καθημερινή αγωνία» και «επιτρέπει στα κινήματα να αντέξουν παρά τη φοβερή φύση των προκλήσεων», ενώ «όχι μόνο παρακινεί τη συμμετοχή αλλά παρέχει και συναισθηματική ανθεκτικότητα».

Η σημαντικότητα της ελπίδας αποκτά ιδιαίτερη σημασία σήμερα, όταν η μοναξιά πλήττει το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού, και η έλλειψη κοινωνικής σύνδεσης αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου κατά 29%. Στις ΗΠΑ, ο μέσος χρόνος που περνούν οι άνθρωποι μόνοι τους αυξήθηκε από 285 λεπτά ημερησίως το 2003 σε 333 λεπτά το 2020, ενώ ο χρόνος κοινωνικής επαφής με φίλους μειώθηκε από 60 σε 20 λεπτά ημερησίως.

Αυτή η αναγνώριση του ελλείμματος αποτελεί την αρχή της θεραπείας. Όπως τα ποντίκια του Ρίχτερ που βρήκαν απροσδόκητες δυνάμεις μέσω της ελπίδας, έτσι και εμείς μπορούμε να βρούμε τον δρόμο προς την επανασύνδεση με την καλοσύνη μας.

Η λύση δεν είναι η απόρριψη της τεχνολογικής προόδου ή της υλικής άνεσης, αλλά η συνειδητή καλλιέργεια της κοινωνικής σύνδεσης και της συλλογικής ελπίδας. Ερευνητές προτείνουν συγκεκριμένες στρατηγικές: προτεραιότητα στις εμπειρίες έναντι των υλικών αγαθών, καλλιέργεια της ευγνωμοσύνης, επένδυση στις προσωπικές σχέσεις, και δημιουργία χώρων για συλλογική δράση.

Η επανασύνδεση με την καλοσύνη απαιτεί ατομική και συλλογική προσπάθεια. Σε προσωπικό επίπεδο, μπορούμε να εξασκήσουμε τη συμπόνια ως πνευματική πρακτική, να αναπτύξουμε ουσιαστικές σχέσεις, και να αντισταθούμε στις καταναλωτικές παγίδες που υπονομεύουν την ψυχική μας υγεία. Σε συλλογικό επίπεδο, χρειαζόμαστε κοινωνικές δομές που προάγουν τη σύνδεση, την αλληλεγγύη και την κοινή ευθύνη. Και δεν εννοώ το “Μαζί τα φάγαμε” ως κοινή ευθύνη, γιατί όχι, δεν τα φάγαμε μαζί. Το έλλειμμα 900.000 παραγωγικών νέων σε μια δεκαετία, οι αυτοκτονίες και τόσα άλλα δεν συνέβησαν επειδή “τα φάγαμε μαζί”, όπως λέγεται στους κρατικοδίαιτους οπαδούς.

Τα διδάγματα από τα πειράματα με τα ποντίκια είναι ξεκάθαρα: η αφθονία χωρίς σκοπό οδηγεί σε κοινωνική κατάρρευση, αλλά η ελπίδα μπορεί να μεταμορφώσει ακόμη και τις πιο απελπιστικές καταστάσεις. Είμαστε σε μια κρίσιμη καμπή: μπορούμε να ακολουθήσουμε το μονοπάτι του “Σύμπαν 25” προς την κοινωνική αποσύνθεση, ή να επιλέξουμε την ελπίδα που μας συνδέει με την εγγενή μας καλοσύνη.

Η επιλογή είναι δική μας. Και από αυτήν την επιλογή—να κρατήσουμε τη σύνδεση με την καλοσύνη μας μέσω της ελπίδας—εξαρτάται όχι μόνο η ατομική μας ευημερία, αλλά το συλλογικό μέλλον μας. Όπως έδειξε το πείραμα του Ρίχτερ, η ελπίδα δεν είναι απλώς συναίσθημα—είναι δύναμη μεταμόρφωσης που μπορεί να κάνει θαύματα, αρκεί να τη διατηρήσουμε ζωντανή.

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο είναι απόψεις του συγγραφέα και δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις της εφημερίδας The Epoch Times.