Επιστήμη

Η Σινδόνη του Τορίνο ή Ιερά Σινδόνη έχει βρεθεί για άλλη μια φορά στο επίκεντρο της προσοχής, γεμίζοντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προκαλώντας νέες συζητήσεις γύρω από την αυθεντικότητά της.

Αυτό το ύφασμα, που για αιώνες θεωρείται το σάβανο που τύλιξε το σώμα του Ιησού Χριστού, φέρει μια μυστηριώδη εικόνα ενός άντρα που φαίνεται να έχει υποστεί τα τραύματα της σταύρωσης. Για αιώνες, έχει αποτελέσει αντικείμενο έντονης εξέτασης, πίστης και αντιπαράθεσης.

Γιατί η Σινδόνη βρίσκεται ξανά στην επικαιρότητα; Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι:

Πρώτον, η τεχνητή νοημοσύνη έχει εισέλθει στον διάλογο, δημιουργώντας μια εικόνα του άντρα που εμφανίζεται στη Σινδόνη, η οποία αναπαριστά έναν ζωντανό, χαμογελαστό και μερικές φορές θλιμμένο άντρα, φέρνοντας ένα αρχαίο αίνιγμα στον σύγχρονο κόσμο.

Δεύτερον, η Σινδόνη, που είχε απορριφθεί με την μέθοδο του ραδιοάνθρακα το 1988 ως μεσαιωνική απομίμηση, έχει υποστεί μια δική της αναγέννηση. Νέα ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι δεν ήταν η Σινδόνη που ήταν ψεύτικη, αλλά η χρονολόγηση με ραδιοάνθρακα. Τα αποτελέσματα που θεωρούνταν οριστικά, τώρα αμφισβητούνται από σύγχρονη επιστημονική ανάλυση, προκαλώντας την απορία γιατί η Σινδόνη απορρίφθηκε τόσο βιαστικά.

Ιστορία και αντιπαραθέσεις της Σινδόνης

Η καταγεγραμμένη ιστορία της Σινδόνης ξεκινά το 1354, όταν εμφανίστηκε στο γαλλικό χωριό Λιρέι, υποστηρίζοντας ότι ήταν το ίδιο ύφασμα που τύλιξε το σώμα του Χριστού. Σε μια εποχή όπου το εμπόριο λειψάνων στην Ευρώπη ανθούσε, η Σινδόνη έγινε αντικείμενο ένθερμης λατρείας.

Εντούτοις, δεν υπάρχει άμεσο έγγραφο ομολογίας και το όνομα των καλλιτεχνών δεν αποκαλύφθηκε από τον ντ’ Αρσί. Η πληροφορία για την ομολογία ήταν δευτερογενής, καθώς ο ντ’ Αρσί ανέφερε ότι του την είχε πει ο προκάτοχός του, επίσκοπος Ανρί ντε Πουατιέ, ο οποίος υποτίθεται ότι είχε ερευνήσει τη σινδόνη γύρω στο 1355.

Ο Πάπας Κλήμης Ζ΄, παγιδευμένος ανάμεσα στον εκκλησιαστικό σκεπτικισμό και τη λαϊκή ευσέβεια, ενέκρινε την έκθεση της Σινδόνης, αλλά με την επιφύλαξη ότι θα πρέπει να τιμάται ως λατρευτική εικόνα και όχι ως αυθεντικό λείψανο. Η διαμάχη μπορεί να έληξε εκεί, ωστόσο η Σινδόνη άντεξε, με την αύρα του μυστηρίου της να παραμένει αμείωτη, μετατρεπόμενη από περιέργεια σε σύμβολο.

Η αποτυχία της χρονολόγησης με ραδιοάνθρακα

Το 1988, τρία εργαστήρια ανέλαβαν τη χρονολόγηση της Σινδόνης με τη μέθοδο του ραδιοάνθρακα, τοποθετώντας την προέλευσή της μεταξύ 1260 και 1390 μ.Χ., επιβεβαιώνοντας έτσι τη μεσαιωνική κατασκευή της. Ωστόσο, η ανάλυση αυτή αμφισβητήθηκε από τον αμερικανό πυρηνικό μηχανικό Ρόμπερτ Ράκερ, ο οποίος ανέδειξε σοβαρές ατέλειες στην διαδικασία.

Η ιατροδικαστική του ανάλυση της μελέτης του 1988, που περιγράφεται στο βιβλίο «The Carbon Dating Problem for the Shroud of Turin» («Το πρόβλημα της χρονολόγησης με άνθρακα για τη Σινδόνη του Τορίνο»), αποκάλυψε κραυγαλέες ασυνέπειες και διαδικαστικά λάθη. Επιπλέον, το χειρότερο είναι ότι τα αρχικά δεδομένα αποκρύπτονταν για σχεδόν τρεις δεκαετίες, για να αποκαλυφθούν απρόθυμα υπό πίεση.

Το μεταγενέστερο έργο του Αυστραλού δημοσιογράφου Γουίλιαμ Γουέστ, «The Shroud Rises, as the Carbon Date is Buried» («Η Σινδόνη υψώνεται, καθώς η ημερομηνία άνθρακα θάβεται»), έριξε λάδι στη φωτιά, παρουσιάζοντας την άσκηση χρονολόγησης του άνθρακα ως ένα βιαστικό και άκρως προβληματικό εγχείρημα. Αυτό που κάποτε παρουσιαζόταν ως αδιάσειστη απόδειξη έμοιαζε τώρα περισσότερο με επιστημονική γκάφα.

Σύμφωνα με τον Γουέστ, η Σινδόνη φέρει μικροσκοπικά στοιχεία που τη συνδέουν άμεσα με την Ιερουσαλήμ, και συγκεκριμένα με την άνοιξη, την ίδια εποχή της εκτέλεσης του Ιησού. Ίχνη γύρης, χώματος και ασβεστόλιθου, μοναδικά στην περιοχή, υποδηλώνουν ότι το ύφασμα βρισκόταν κάποτε στην αρχαία πόλη. Ακόμα και τα εγκληματολογικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: η χημεία του αίματος συνάδει με σοβαρό τραύμα, τα αποκαλυπτικά σημάδια της μαστίγωσης, της σταύρωσης και της αγωνίας που καταγράφεται στα Ευαγγέλια.

Περαιτέρω ανάλυση αποκαλύπτει ότι η Σινδόνη πέρασε αιώνες στην Ανατολική Ευρώπη πριν φτάσει στη Δύση, ένα ταξίδι που επιβεβαιώνεται τόσο από φυσικά όσο και από ιστορικά στοιχεία.

Νέα επιστημονικά δεδομένα

Η πρόοδος της τεχνολογίας έχει προσφέρει νέες γνώσεις. Η ευρυγώνια σκέδαση ακτίνων Χ (WAXS), με επικεφαλής τον Ιταλό κρυσταλλογράφο Λιμπεράτο ντε Κάρο, έδωσε αποτελέσματα που αμφισβητούν την υπόθεση της μεσαιωνικής πλαστογραφίας. Η ανάλυση της ομάδας του χρονολόγησε τη Σινδόνη πριν από περίπου 2.000 χρόνια, ευθυγραμμιζόμενη τρομακτικά καλά με το χρονοδιάγραμμα του Ευαγγελίου.

Εν τω μεταξύ, ο καθηγητής Τζούλιο Φάντι του Πανεπιστημίου της Πάντοβα χρησιμοποίησε προηγμένες μηχανικές και χημικές τεχνικές χρονολόγησης, καταλήγοντας σε παρόμοιο συμπέρασμα: το λινό πιθανότατα προήλθε γύρω στο 33 π.Χ., με περιθώριο σφάλματος 250 ετών. Τα ευρήματα αυτά, αν και δεν αποτελούν οριστική απόδειξη, υπονομεύουν σοβαρά την ιδέα ότι η Σινδόνη είναι μεσαιωνική επινόηση.

Αλλά είναι η ίδια η εικόνα που παραμένει το μεγαλύτερο μυστήριο. Σε αντίθεση με οποιαδήποτε γνωστή μεσαιωνική ζωγραφική, δεν σχηματίζεται από χρωστική ουσία, μελάνι ή βαφή, αλλά υπάρχει μόνο στην ίδια την επιφάνεια των ινών. Μια από τις πιο προκλητικές θεωρίες υποστηρίζει ότι η εικόνα αποτυπώθηκε από μια έκρηξη υπεριώδους ακτινοβολίας, ένα γεγονός τόσο έντονο που υπερβαίνει τις τεχνολογικές δυνατότητες κάθε γνωστής περιόδου πριν από τη σύγχρονη εποχή.

Ο Πάολο Ντι Λαζάρο, επικεφαλής της έρευνας στην εθνική υπηρεσία ενεργειακών ερευνών της Ιταλίας, και η ομάδα του εξέτασαν αυτή την υπόθεση χρησιμοποιώντας λέιζερ διεγερμένου διατομικού μορίου υψηλής ενέργειας. Κατάφεραν να αναπαράγουν ορισμένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Σινδόνης, αλλά μόνο υπό συνθήκες που υποδηλώνουν μια εξαιρετικά ισχυρή και σύντομη έκρηξη ενέργειας.Ένα τέτοιο γεγονός είναι είτε πέρα από την ανθρώπινη τεχνολογία του παρελθόντος είτε κάτι εντελώς διαφορετικό.

Πίστη πέρα από την απόδειξη

Χρειάζονται όμως οι Χριστιανοί τη Σινδόνη για να πιστέψουν; Η πίστη, άλλωστε, δεν στηρίζεται σε κειμήλια αλλά στην εμπιστοσύνη στο θείο. Ο χριστιανισμός δεν στηρίχθηκε ποτέ σε φυσικές αποδείξεις, βασίζεται στην πεποίθηση, το είδος που δεν απαιτεί αποδείξεις αλλά αποδέχεται την αλήθεια με χάρη.

Η Σινδόνη μπορεί να είναι ένα εξαιρετικό κειμήλιο που συνεχίζει να προβληματίζει και να εμπνέει. Αλλά τελικά, ο Χριστιανισμός δεν χρειάζεται ένα κομμάτι ύφασμα για να επικυρώσει την Ανάσταση. Το μήνυμα του Χριστού αντέχει ανεξαρτήτως, επειδή η πίστη δεν έχει να κάνει με τα μάτια. Έχει να κάνει με την πίστη.

Της Nicole Jam

Ο Τζον φον Νόιμαν θεωρείται μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα μαθηματικά μυαλά του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε το 1903 στη Βουδαπέστη, σε μία εβραϊκή οικογένεια με μέτρια οικονομική κατάσταση. Η προσήλωσή του στα μαθηματικά και τις επιστήμες σημάδεψε την πρώιμη ζωή και εκπαίδευσή του. Σε ηλικία μόλις οκτώ ετών ήταν ήδη εξοικειωμένος με τον λογισμό (μαθηματικά) και γνώριζε αρχαία ελληνικά. Οι γονείς του ενθάρρυναν την πνευματική του περιέργεια, αναγνωρίζοντας την αξία της εκπαίδευσης στη βελτίωση της κοινωνικοοικονομικής τους κατάστασης.

Ο Νόιμαν συνεισέφερε σημαντικά στον κλάδο των μαθηματικών με τη θεωρία του των συνόλων και στη γεωμετρία, καθώς και σε διάφορους άλλους τομείς της επιστήμης, όπως στην επιστήμη των υπολογιστών, στον κλάδο της φυσικής, στα οικονομικά (με την πολύ γνωστή θεωρία του των παιγνίων), στη μετεωρολογία, και τέλος δημιούργησε έναν νέο κλάδο μοντελοποίησης και υπολογισμών με το όνομα «κυψελιδωτά».

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο τέλος του 1943, μετά από πρόταση του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, ο Νόιμαν ξεκίνησε να δουλεύει στο πρόγραμμα Μανχάτταν. Ο Νόιμαν ήταν ειδικός στη μη γραμμική φυσική της υδροδυναμικής και των κρουστικών κυμάτων, μία τεχνογνωσία που είχε ήδη εφαρμόσει στα βρετανικά χημικά όπλα.

Στο Λος Άλαμος του Νέου Μεξικού, ξεκινά να εργάζεται πάνω στο σχέδιο του Σεθ Σεντερμάιερ, κάνοντας τους απαραίτητους υπολογισμούς για τη δημιουργία της ατομικής βόμβας.

Σύμφωνα με τον Νόιμαν, για την επίτευξη της δημιουργίας της ατομικής βόμβας θα απαιτείτο μία κούφια σφαίρα που περιέχει πλουτώνιο (το πλουτώνιο μπορεί να υποστεί πυρηνική σχάση), η οποία να διαρρηγνύεται με τρόπο συμμετρικό ώστε να το οδηγήσει σε μία κρίσιμη μάζα που βρίσκεται στο κέντρο. Η έκρηξη θα έπρεπε να είναι τόσο συμμετρική που να μπορεί να συγκριθεί με τη σύνθλιψη ενός κουτιού μπύρας χωρίς να χυθεί καθόλου μπύρα. Προσαρμόζοντας την ιδέα που πρότεινε ο Τζέημς Τακ, ο φον Νόιμαν υπολόγισε ότι ένας «φακός» εκρηκτικών χημικών ουσιών ταχύτερης και βραδύτερης καύσης θα μπορούσε να επιτύχει τον απαιτούμενο βαθμό συμμετρίας.

Ο Νόιμαν ήταν επίσης μέλος της επιτροπής επιλογής στόχων, που ήταν υπεύθυνη για την επιλογή των ιαπωνικών πόλεων Χιροσίμα και Ναγκασάκι ως πρώτων στόχων για τη ρίψη της ατομικής βόμβας.

Θεωρία των παιγνίων

Η θεωρία των παιγνίων, που αναπτύχθηκε από τον Τζον φον Νόιμαν σε συνεργασία με τον Όσκαρ Μόργκενστερ, ανήκει στον κλάδο των εφαρμοσμένων μαθηματικών και μελετά στρατηγικές νίκης. Σκοπός της είναι να βρει τη βέλτιστη στρατηγική νίκης για έναν παίκτη σε ένα παιχνίδι σε ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στη θεωρία αυτή έχουμε δύο ή παραπάνω παίκτες με αντικρουόμενα συμφέροντα, που βρίσκονται σε καταστάσεις σύγκρουσης ή συνεργασίας και καλούνται να πάρουν μία σειρά αποφάσεων με στόχο τη μεγιστοποίηση του κέρδους τους. Η θεωρία αυτή βρίσκει εφαρμογή στις οικονομικές επιστήμες, στη διπλωματία, καθώς επίσης και στις πολεμικές στρατηγικές.

Η συμβολή του στην επιστήμη των υπολογιστών

Μία από τις πιο σημαντικές συνεισφορές του ήταν η συμβολή του στην αρχιτεκτονική των υπολογιστών. Ο σχεδιασμός του Νόιμαν του προγράμματος αποθήκευσης στον υπολογιστή, το οποίο και παρουσίασε το 1945, εξακολουθεί να αποτελεί τη βάση για τους περισσότερους σύγχρονους υπολογιστές. Αυτό το σχέδιο διέθετε μία κεντρική μονάδα επεξεργασίας που μπορούσε να εκτελεί εντολές από τη μνήμη του υπολογιστή.

Το ενδιαφέρον του Νόιμαν για τους ψηφιακούς υπολογισμούς οφείλεται εν μέρει στην ανάγκη για γρήγορους υπολογισμούς στον σχεδιασμό πυρηνικών όπλων. Στη δεκαετία του 1940, περιέγραψε την αρχιτεκτονική που χρησιμοποιήθηκε στους πρώτους σύγχρονους υπολογιστές. Έδειξε επίσης πως μπορεί να κατασκευαστεί ένα αυτοαναπαραγόμενο αυτόματο: μία συσκευή που θα μπορούσε να παράγει αντίγραφα του εαυτού της. Πρότεινε ότι στο μέλλον θα μπορούσαμε να στείλουμε μερικά ρομπότ στη Σελήνη. Αυτά τα αυτόματα θα μπορούσαν να αναπαραχθούν και να δημιουργήσουν μία ολόκληρη αποικία που θα μπορούσε να στέλνει ορυκτά από το φεγγάρι πίσω στη Γη.

Ακόμη, ο Νόιμαν υποστήριξε ότι οι εγκέφαλοι, όπως και οι ψηφιακοί υπολογιστές, επεξεργάζονται πληροφορίες και άρα ότι θα έπρεπε ο εγκέφαλος να μελετάται με τον ίδιο τρόπο που μελετάμε τους υπολογιστές. Συνόψισε τις απόψεις του σε μία διάλεξη που δεν μπόρεσε ποτέ να δώσει. Πέθανε από καρκίνο το 1956, αλλά οι σημειώσεις του για τη διάλεξη τυπώθηκαν σε ένα μικρό βιβλίο «The Computer and the Brain» («Ο υπολογιστής και ο εγκέφαλος»).

Ωατόσο, η κατανόησή μας για το νευρικό σύστημα και την τεχνολογία των υπολογιστών έχει προχωρήσει πάρα πολύ από την εποχή του Νόιμαν.

Ο Νόιμαν βοήθησε επίσης στην ανάπτυξη του Electronic Numerical Integrator And Computer (ENIAC), του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή γενικής χρήσης. Ένα από τα πρώτα του προγράμματα ήταν η μελέτη της σκοπιμότητας της βόμβας υδρογόνου. Η ομάδα του Νόιμαν πραγματοποίησε επίσης τις πρώτες αριθμητικές προβλέψεις καιρού στον κόσμο, στον υπολογιστή ENIAC.

Πηγές

• Kyrlynn D, John von Neumann, The Genius Behind Modern Day Computing Architecture, Quantum Zeitgeist, 2024
• Biography of John von Neumann, John von Neumann computer society
• Jorgen Veisdal, the unparalleled Genius of John von Neumann, privatdozent, 2021
• William Poundstone, john von Neumann – Mathematician, scientist, WWII, Britanica, 2025
• Kreso Josic, Von Neumann, computers, and Brains, The Engines Of Our Ingenuity
• John von Neumann – Atomic heritage foundation, Nuclear Museum
• Η θεωρία των παγνίων και τρία πανέμορφα μυαλά, philenews, 2022

Η λειτουργία των νευρώνων του εγκεφάλου μοιάζει με μια πολυσύχναστη πόλη, όπου κάθε «κτίριο» εξαρτάται από σταθερή ροή ενέργειας. Μικρές διακοπές δεν δημιουργούν ιδιαίτερο πρόβλημα, όμως παρατεταμένες «διακοπές ρεύματος» μπορεί να οδηγήσουν σε συστημική κατάρρευση. Με αυτή την παρομοίωση η Λιλιάν Μουχίκα-Παρόντι, επικεφαλής μελέτης για τη γήρανση του εγκεφάλου που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο, εξηγεί τη σημασία της πρόληψης πριν η βλάβη γίνει μη αναστρέψιμη. «Είναι πιο εύκολο να θεραπεύσεις ένα πρόβλημα όταν είναι ακόμα μικρό», σημειώνει.

Η γήρανση του εγκεφάλου

Σύμφωνα με τη Μουχίκα-Παρόντι, η γνωστική εξασθένιση δεν είναι ένα απότομο γεγονός αλλά ακολουθεί προβλέψιμα στάδια. Ο εγκέφαλος παραμένει σταθερός έως τα μέσα της δεκαετίας των 40, οπότε ξεκινούν εκφυλιστικές αλλαγές που επιταχύνονται σημαντικά μετά τα 60. Κεντρικός παράγοντας αυτής της φθοράς είναι η μείωση του μεταβολισμού της γλυκόζης, δηλαδή η αδυναμία του εγκεφάλου να χρησιμοποιήσει υδατάνθρακες για ενέργεια.

Αν και αυτές οι μεταβολικές μεταβολές ξεκινούν δεκαετίες πριν εμφανιστούν συμπτώματα, συχνά περνούν απαρατήρητες έως ότου η παρέμβαση γίνει λιγότερο αποτελεσματική. Ωστόσο, σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης, όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) και το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, επιτρέπουν την ανίχνευση αυτών των αλλαγών σε πρώιμο στάδιο.

Η κατανόηση των μηχανισμών της νόσου αποτελεί βασική προϋπόθεση για αποτελεσματική παρέμβαση, επισημαίνει η Μουχίκα-Παρόντι. Για παράδειγμα, οι υπάρχουσες θεραπείες για τη νόσο Αλτσχάιμερ στοχεύουν στην απομάκρυνση των πρωτεϊνών βήτα-αμυλοειδούς και tau, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Η αποτυχία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η συσσώρευση αυτών των πρωτεϊνών είναι αποτέλεσμα και όχι αιτία της νευρωνικής βλάβης, που έχει ήδη γίνει μη αναστρέψιμη μέχρι τη διάγνωση.

Η αντίσταση στην ινσουλίνη ως κρίσιμος παράγοντας

Το πρώτο ουσιαστικό σημάδι αστάθειας στα νευρωνικά δίκτυα του εγκεφάλου συμπίπτει με την αύξηση της αντίστασης στην ινσουλίνη, η οποία μπορεί να μετρηθεί μέσω δεικτών όπως το HbA1c. Οι νευρώνες χρησιμοποιούν γλυκόζη και κετόνες ως κύριες πηγές ενέργειας, όμως όταν καθίστανται ανθεκτικοί στην ινσουλίνη, αδυνατούν να αξιοποιήσουν τη γλυκόζη, οδηγώντας σε μεταβολικό στρες και εξασθένηση της επικοινωνίας μεταξύ των κυττάρων.

Αυτός είναι και ο λόγος που η νόσος Αλτσχάιμερ αποκαλείται συχνά «διαβήτης τύπου 3». Ακόμα και σε ασθενείς με ήπια γνωστική εξασθένηση, έχει παρατηρηθεί ότι οι νευρώνες μπορούν να χρησιμοποιούν κετόνες ως εναλλακτική πηγή ενέργειας.

Παράθυρα παρέμβασης

Η Μουχίκα-Παρόντι τονίζει πως η ηλικιακή γνωστική πτώση δεν είναι αναπόφευκτη αλλά μπορεί να προληφθεί με έγκαιρες παρεμβάσεις που στοχεύουν στη μεταβολική υγεία του εγκεφάλου, ιδιαίτερα στην ευαισθησία στην ινσουλίνη.

Η πτώση της εγκεφαλικής λειτουργίας ακολουθεί «καμπύλη S» και όχι γραμμική πορεία, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν συγκεκριμένα χρονικά παράθυρα κατά τα οποία οι παρεμβάσεις είναι πιο αποτελεσματικές. Το διάστημα μεταξύ 40 και 60 ετών θεωρείται κρίσιμο: οι εγκεφαλικές συνδέσεις είναι ευάλωτες αλλά ακόμα προσαρμόσιμες, προσφέροντας ευκαιρία για ουσιαστική παρέμβαση.

Ο ρόλος της κετογονικής διατροφή

Μεταβολικές παρεμβάσεις όπως η κετογονική δίαιτα ή τα συμπληρώματα κετονών έχουν δείξει ότι παρακάμπτουν αποτελεσματικά την αντίσταση στην ινσουλίνη. Σε σχετικές μελέτες, η κατανάλωση ποτού με κετόνες σταθεροποίησε τη νευρωνική δραστηριότητα μέσα σε μόλις 30 λεπτά. Αντίθετα, η γλυκόζη μείωσε αυτή τη σταθερότητα.

Οι κετόνες μπορούν να παραχθούν είτε μέσω διατροφής με χαμηλούς υδατάνθρακες και υψηλά λιπαρά, είτε με νηστεία ή συμπληρώματα. Παράλληλα, πρώιμες αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η μείωση επεξεργασμένων υδατανθράκων και η αύξηση σωματικής δραστηριότητας, μπορούν να προλάβουν ή να καθυστερήσουν την εμφάνιση της αντίστασης στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο.

Ο διατροφολόγος Άνχελ Πλανέλς σημειώνει ότι δεν απαιτείται αυστηρή κετογονική δίαιτα για όλους. Απλές αλλαγές, όπως ο περιορισμός των επεξεργασμένων υδατανθράκων και η ενίσχυση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, αρκούν για να ωφεληθεί η εγκεφαλική λειτουργία. Επισημαίνει όμως ότι η κετογονική δίαιτα και τα συμπληρώματα κετονών ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, όπως γαστρεντερικά προβλήματα ή διαταραχές ηλεκτρολυτών.

Ενίσχυση της νοητικής ανθεκτικότητας

Πέρα από τη διατροφή, σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της γνωστικής λειτουργίας παίζουν η πνευματική διέγερση, η εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και οι κοινωνικές επαφές. Το χρόνιο στρες και τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης μπορούν να επιταχύνουν τη γήρανση του εγκεφάλου, επομένως πρακτικές όπως ο διαλογισμός και η ενσυνειδητότητα έχουν επίσης προστατευτικό ρόλο.

«Το παράθυρο ευκαιρίας μπορεί να είναι στενό, αλλά η γνώση ότι υπάρχει μας δίνει τη δύναμη να δράσουμε», καταλήγει η Μουχίκα-Παρόντι.

Κέιπ Κανάβεραλ, Φλόριντα — Το διαστημικό τηλεσκόπιο Webb έχει καταγράψει έναν σωρό αερίων και σκόνης που εκρέει από ένα αστέρι που δημιουργείται, με φόντο έναν σπειροειδή γαλαξία.

Η σύνθετη εικόνα κάνει να φαίνεται σαν η υπερχείλιση του αστρικού υλικού να είναι το κυματιστό ίχνος ενός πυραύλου στον δρόμο του προς τον γαλαξία. Η NASA και η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία δημοσίευσαν τη φωτογραφία τη Δευτέρα.

Η εκροή απέχει περίπου 625 έτη φωτός από τη Γη, σε μια από τις πλησιέστερες περιοχές σχηματισμού άστρων του γαλαξία μας, σύμφωνα με τη NASA. Ένα έτος φωτός ισοδυναμεί με σχεδόν 9,6 τρισεκατομμύρια χλμ.

Έχοντας εκτοξευτεί το 2021 ως διάδοχος του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, το Webb παρατήρησε τη σκηνή στο υπέρυθρο φάσμα. Η NASA δήλωσε ότι ήταν «μια τυχερή σύμπτωση» των δύο άσχετων σωμάτων.

Το αποσυρθέν διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer της NASA κατέγραψε την ίδια λήψη το 2006, με τους επιστήμονες τότε να ονομάζουν τον αστρικό πίδακα « κοσμικό ανεμοστρόβιλο». Αλλά ήταν πολύ ασαφές για να διακρίνει κανείς τον γαλαξία του φόντου και άλλες λεπτομέρειες. Το Webb είναι το μεγαλύτερο και ισχυρότερο παρατηρητήριο που εκτοξεύτηκε ποτέ στο διάστημα.

Εκρήξεις σουπερνόβα κοντά στη Γη, που προκλήθηκαν από τον θάνατο μεγάλων άστρων, θα μπορούσαν να ευθύνονται για τουλάχιστον δύο γεγονότα μαζικής εξαφάνισης στην ιστορία της Γης. Αυτό διαπιστώνει μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Monthly Notices» της Royal Astronomical Society.

Τα δύο γεγονότα εξαφάνισης συνέβησαν στο τέλος της Δεβόνιας περιόδου και στην Ορδοβίκια περίοδο, δηλαδή πριν από 372 και 445 εκατομμύρια χρόνια, αντίστοιχα. Πρόκειται για δύο από τις πέντε γνωστές μαζικές εξαφανίσεις στην ιστορία της Γης. Το πρώτο γεγονός εξαφάνισε περίπου το 70% όλων των ειδών και οδήγησε σε τεράστιες αλλαγές στα είδη των ψαριών που υπήρχαν στις θάλασσες και τις λίμνες. Κατά την Ορδοβίκια περίοδο, σκοτώθηκε το 60% των θαλάσσιων ασπόνδυλων σε μια εποχή που η ζωή περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό στη θάλασσα. Οι μέχρι τώρα έρευνες δεν έχουν εντοπίσει σαφή αιτία για κανένα από τα δύο γεγονότα, αν και πιστεύεται ότι συνδέονται με την εξάντληση του στρώματος του όζοντος της Γης, που θα μπορούσε να προκληθεί από έναν σουπερνόβα.

Σύμφωνα με τους ερευνητές της νέας μελέτης, ο ρυθμός εμφάνισης σουπερνόβα (ή υπερκαινοφανών αστέρων) κοντά στη Γη συνάδει με τους χρόνους και των δύο μαζικών εξαφανίσεων. Επισημαίνουν ότι οι τεράστιες αυτές εκρήξεις μπορεί προηγουμένως να απογύμνωσαν την ατμόσφαιρα του πλανήτη μας από το όζον, να προκάλεσαν όξινη βροχή και να εξέθεσαν τη ζωή στην επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία του Ήλιου.

Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι περίπου ένα ή δύο σουπερνόβα συμβαίνουν κάθε αιώνα σε γαλαξίες όπως ο δικός μας, αλλά λένε πως υπάρχουν μόνο δύο κοντινά αστέρια που θα μπορούσαν να γίνουν σουπερνόβα μέσα στα επόμενα εκατομμύρια χρόνια: ο Αντάρης και ο Μπετελγκέζ. Ωστόσο, και τα δύο βρίσκονται σε απόσταση μεγαλύτερη των 500 ετών φωτός από εμάς και οι προσομοιώσεις σε υπολογιστές έχουν προηγουμένως υποδείξει ότι ένας σουπερνόβα σε αυτή την απόσταση από τη Γη πιθανότατα δε θα επηρεάσει τον πλανήτη μας.

Της Μ. Κουζινοπούλου

Ο Ιάπωνας ερευνητής Δρ Μασάρου Έμοτο, γεννημένος στις 22 Ιουλίου 1943 στη Γιοκοχάμα της Ιαπωνίας, απέκτησε διεθνή αναγνώριση για τις μελέτες και τα πειράματά του σχετικά με την επίδραση της ανθρώπινης συνείδησης στη μοριακή δομή του νερού. Παρόλο που η έρευνά του συχνά χαρακτηρίζεται ως ψευδοεπιστήμη από την επιστημονική κοινότητα, οι θεωρίες του έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον πολλών ανθρώπων παγκοσμίως.

Ακαδημαϊκό υπόβαθρο και πρώιμη καριέρα

Ο Δρ Έμοτο κατείχε πτυχίο Διεθνών Σχέσεων από το Δημοτικό Πανεπιστήμιο της Γιοκοχάμα και διδακτορικό στην Εναλλακτική Ιατρική που απέκτησε το 1992. Το 1986 ίδρυσε τη «International Health Medical» και το 1989 του παραχωρήθηκαν αποκλειστικά δικαιώματα για την εμπορία του «Magnetic Resonance Analyzer», μιας συσκευής που κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από τον Ρόναλντ Γουάνστοκ. Η συσκευή αυτή μπορούσε να ανιχνεύσει μαγνητικά πεδία γύρω από μια ανθρώπινη τρίχα και να διαγνώσει σχεδόν οποιαδήποτε ασθένεια.

Την ίδια χρονιά, μετονόμασε τη συσκευή σε «Vibrationometer» και άρχισε να συνειδητοποιεί ότι ο κόσμος μας αποτελείται από δονήσεις διαφορετικών συχνοτήτων – μια ιδέα που συμμερίζονταν και άλλοι, όπως ο Νίκολα Τέσλα, ο οποίος είχε πει: «Αν θέλετε να βρείτε τα μυστικά του σύμπαντος, σκεφτείτε με όρους ενέργειας, συχνότητας και δόνησης».

Η έρευνα του Έμοτο για τη δομή του νερού

Η έρευνα του Δρος Έμοτο επικεντρώθηκε στο πώς οι δονήσεις και οι ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των σκέψεων και των συναισθημάτων, επηρεάζουν τις φυσικές ιδιότητες του νερού. Υπέθεσε ότι τα μόρια του νερού μπορούν να αποθηκεύσουν και να μεταδώσουν πληροφορίες, και ότι αυτές οι πληροφορίες μπορούν να επηρεαστούν από εξωτερικά ερεθίσματα, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης συνείδησης.

Σε ένα από τα πιο γνωστά πειράματά του, ο Έμοτο εξέθεσε αποσταγμένο νερό σε διαφορετικά είδη μουσικής. Στη συνέχεια πάγωσε τα δείγματα ώστε να μπορέσει να αναλύσει την κρυσταλλική δομή των μορίων του νερού με μικροσκόπιο. Παρατήρησε ότι τα δείγματα νερού που εκτέθηκαν σε κλασική μουσική είχαν όμορφες και συμμετρικές κρυσταλλικές δομές, ενώ τα δείγματα που εκτέθηκαν σε heavy metal και άλλα είδη «αρνητικής» μουσικής είχαν παραμορφωμένες και χαοτικές δομές.

Σε ένα άλλο πείραμα, το αποσταγμένο νερό εκτέθηκε σε λέξεις με θετική και αρνητική σημασία. Ο Δρ Έμοτο έγραψε λέξεις όπως «αγάπη» και «ευγνωμοσύνη» σε φιάλες με νερό, και λέξεις όπως «μίσος» και «φόβος» σε άλλες φιάλες. Διαπίστωσε ότι τα μόρια νερού που εκτέθηκαν σε θετικές λέξεις σχημάτισαν όμορφους, συμμετρικούς και τακτοποιημένους κρυστάλλους, ενώ τα μόρια νερού που εκτέθηκαν σε αρνητικές λέξεις σχημάτισαν παραμορφωμένους, άσχημους και ασύμμετρους κρυστάλλους.

Περαιτέρω διαφορές εντοπίστηκαν μεταξύ των νερών από φιάλες με την ίδια σημασία αλλά με επισήμανση σε διαφορετικές γλώσσες, υποδεικνύοντας ότι διαφορετικές κρυσταλλικές δομές βρέθηκαν στα δείγματα νερού της φιάλης με την ιαπωνική και την αγγλική αντιστοιχία της λέξης «αγάπη».

Το πείραμα του ρυζιού

Ένα άλλο ενδιαφέρον πείραμα του Έμοτο είναι το «πείραμα του ρυζιού», το οποίο ο καθένας μπορεί εύκολα να δοκιμάσει στο σπίτι. Για αυτό το πείραμα, χρειάζεται μαγειρεμένο ρύζι, διαιρεμένο σε βάζα με ετικέτες διαφορετικών θετικών και αρνητικών λέξεων, τα οποία στη συνέχεια σφραγίζονται. Αποθηκευμένα στο ίδιο μέρος υπό τις ίδιες συνθήκες, με την πάροδο του χρόνου, το ρύζι θα αλλάξει διαφορετικά στο βάζο ανάλογα με το αν φέρει ετικέτες με θετικές ή αρνητικές λέξεις. Το ρύζι στο βάζο με τη λέξη «αγάπη» παρέμεινε εμφανώς όμορφο, ενώ το ρύζι στο βάζο με τη λέξη «μίσος» μούχλιασε.

Η επίδραση των προσευχών στη δομή του νερού

Η έρευνα του Έμοτο περιελάμβανε επίσης τη μελέτη της επίδρασης της προσευχής και της πρόθεσης στο νερό. Διαπίστωσε ότι η έκθεση του νερού σε θετικές προθέσεις και προσευχές μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη ποιότητα νερού, ενώ οι αρνητικές προθέσεις μπορούν να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα.

Σε ένα πείραμα, ο καθηγητής Έμοτο πήρε ένα δείγμα νερού από μια λίμνη και πάγωσε ένα μέρος του. Τα παγωμένα μόρια ήταν αρκετά άμορφα και ακανόνιστα. Όταν ένας ιερέας προσευχήθηκε δίπλα σε ένα μέρος του ίδιου δείγματος νερού, μετά το πάγωμα του δείγματος, ένα τέλεια κανονικό και όμορφο κρυσταλλικό πλέγμα εμφανίστηκε κάτω από το μικροσκόπιο.

Επιστημονική κριτική και κληρονομιά

Το έργο του Δρος Έμοτο έχει επικριθεί από πολλούς επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι τα πειράματά του στερούνται επιστημονικής αυστηρότητας. Οι ισχυρισμοί του δεν υποστηρίζονται από την επικρατούσα επιστήμη, και οι θεωρίες του για τις ιδιότητες του νερού δεν έχουν γίνει αποδεκτές από την επιστημονική κοινότητα.

Παρά τις κριτικές αυτές, το έργο του Δρος Έμοτο έχει επηρεάσει σημαντικά τη λαϊκή κουλτούρα και οι ιδέες του έχουν εμπνεύσει πολλούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Πολλοί άνθρωποι έχουν υιοθετήσει τις θεωρίες και τις πρακτικές του, συμπεριλαμβανομένης της κατανάλωσης και χρήσης νερού με θετικές λέξεις στα μπουκάλια νερού και της αναπαραγωγής κλασικής μουσικής για τη βελτίωση της ποιότητας του νερού στα σπίτια τους.

Συγγραφικό έργο και κοινωνική δράση

Εκτός από την έρευνά του για το νερό, ο Δρ Έμοτο ήταν επίσης παραγωγικός συγγραφέας, γράφοντας αρκετά βιβλία για τις θεωρίες και τα ευρήματά του. Μεταξύ των πιο δημοφιλών βιβλίων του είναι τα «The Hidden Messages in Water», «The True Power of Water» και «The Miracle of Water».

Το 2005, ίδρυσε το «Emoto Peace Project», έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό αφιερωμένο στην προώθηση της παγκόσμιας ειρήνης μέσω της δύναμης της θετικής σκέψης και πρόθεσης. Ο οργανισμός ενθάρρυνε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να στέλνουν θετικές προθέσεις και προσευχές για ειρήνη σε πηγές νερού, με την ελπίδα ότι η επίδραση της ειρήνης και της αρμονίας θα εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.

Ο Δρ Μασάρου Έμοτο απεβίωσε στις 17 Οκτωβρίου 2014, αλλά το έργο και οι ιδέες του συνεχίζουν να εμπνέουν ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Η κληρονομιά του αποτελεί μαρτυρία της δύναμης της ανθρώπινης συνείδησης και του δυναμικού της φύσης να θεραπεύσει και να μεταμορφώσει τη ζωή μας.

Από το ματωμένο φεγγάρι και τη μερική έκλειψη του Ήλιου μέχρι την «εξαφάνιση» των δακτυλίων του Κρόνου, ο Μάρτιος είναι γεμάτος από συναρπαστικά αστρονομικά γεγονότα για τους παρατηρητές του ουρανού.

Τη νύχτα της 13ης προς 14η Μαρτίου, οι παρατηρητές του ουρανού στη βόρεια και νότια Αμερική, καθώς και σε περιοχές της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ωκεανίας, θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μια ολική έκλειψη Σελήνης, γνωστή και ως «Ματωμένο Φεγγάρι» λόγω της κόκκινης απόχρωσης που θα έχει η Σελήνη. Η σεληνιακή έκλειψη πραγματοποιείται όταν η Σελήνη, η Γη και ο Ήλιος ευθυγραμμίζονται, με τη Γη να βρίσκεται μεταξύ των δύο άλλων ουράνιων σωμάτων και να ρίχνει τη σκιά της πάνω στον φυσικό της δορυφόρο. Ωστόσο, ακόμα και όταν το φεγγάρι βρίσκεται εντελώς στη σκιά της Γης, ο πλανήτης μας δεν εμποδίζει τελείως το φως του Ηλίου. Η Σελήνη παίρνει ένα κοκκινωπό χρώμα, καθώς το ηλιακό φως φιλτράρεται μέσα από τη γήινη ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα το μπλε φως να σκεδάζεται, ενώ το κόκκινο φως να συνεχίζει την πορεία του μέχρι να φτάσει στην επιφάνεια της Σελήνης. Το πόσο κόκκινο εμφανίζεται το φεγγάρι εξαρτάται και από το πόση ρύπανση ή σύννεφα υπάρχουν στην ατμόσφαιρα.

Πρόκειται για την πρώτη ολική έκλειψη Σελήνης από το 2022. Στην Ελλάδα, η ολική φάση της έκλειψης δε θα είναι ορατή, παρά μόνο η έκλειψη όταν η Σελήνη θα μπει στην παρασκιά της Γης. Η μέγιστη φάση της θα συμβεί στις 6.33 το πρωί της 14ης Μαρτίου και συνιστάται η παρατήρηση από υψηλά σημεία. Σημειώνεται ότι ενώ για τις ηλιακές εκλείψεις απαιτούνται ειδικά γυαλιά, οι σεληνιακές εκλείψεις είναι ασφαλείς για παρατήρηση με γυμνό μάτι.

Η συγκεκριμένη έκλειψη Σελήνης είναι η πρώτη μιας τετράδας σεληνιακών εκλείψεων, με τις επόμενες να πραγματοποιούνται στις 8 Σεπτεμβρίου 2025 (ολική), στις 3 Μαρτίου 2026 (ολική) και στις 28 Αυγούστου 2026 (μερική).

Οι δακτύλιοι του Κρόνου εξαφανίζονται

Ένα από τα πιο εμβληματικά χαρακτηριστικά του Ηλιακού μας συστήματος, οι δακτύλιοι του Κρόνου, θα… εξαφανιστούν στις 23 Μαρτίου. Δεν πρόκειται για μια μόνιμη εξαφάνιση – κάτι που, όπως έχει υπολογίσει σε μελέτη της η NASA, θα συμβεί σε περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια, καθώς οι δακτύλιοι έλκονται από τη βαρύτητα προς τον Κρόνο ως μια σκονισμένη βροχή σωματιδίων πάγου. Αυτή τη στιγμή, όμως, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Απλά οι δακτύλιοι θα γίνουν αόρατοι από τη Γη για ένα μικρό χρονικό διάστημα, λόγω της γωνίας θέασης από τη Γη. Καθώς η Γη και ο Κρόνος θα αλλάζουν θέση, οι δακτύλιοι θα αρχίσουν να φαίνονται και πάλι από τον Νοέμβριο του 2025, με την ευρύτερη ορατότητά τους να υπολογίζεται το 2032.

Μερική έκλειψη Ηλίου

Το Σάββατο 29 Μαρτίου 2025 θα συμβεί μια μερική έκλειψη Ηλίου, που θα είναι ορατή από περιοχές της βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης και της βορειοδυτικής Αφρικής. Κατά τη διάρκεια αυτής της έκλειψης, η Σελήνη θα καλύψει ένα μέρος του Ήλιου. Στην Ευρώπη, η έκλειψη θα είναι σημαντικά ορατή, με μεγαλύτερη κάλυψη στα βορειοδυτικά. Συγκεκριμένα, στη δυτική Γροιλανδία η κάλυψη θα φτάσει έως και το 86%, ενώ στο Εδιμβούργο θα είναι 40%, στο Δουβλίνο 41%, στο Λονδίνο 30% και στο Παρίσι 23%. Στην Ελλάδα η έκλειψη δε θα είναι ορατή. Μπορεί η έκλειψη να είναι μερική, ωστόσο οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι για να δούμε οποιαδήποτε έκλειψη Ηλίου χρειαζόμαστε ειδικά γυαλιά.

Βροχές διαττόντων αστέρων

Από τις 25 Φεβρουαρίου είναι σε εξέλιξη μια μικρή βροχή διαττόντων αστέρων γ-Νορμίδες, που θα κορυφωθεί στις 14 και 15 Μαρτίου, οπότε και αναμένονται έως έξι μετέωρα ανά ώρα, που θα είναι ορατά στο νότιο ημισφαίριο αλλά και σε περιοχές της Μεσογείου. Η πηγή τους είναι ο κομήτης C/1913 R1 (Crommelin). Αν και η βροχή αυτή δεν είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή, τον επόμενο μήνα, από τις 15 έως τις 30 Απριλίου, με αποκορύφωμα στις 21 και 22 Απριλίου, αναμένεται μια άλλη βροχή, οι Λυρίδες, οπότε υπολογίζονται 15-20 μετέωρα ανά ώρα. Το ακτινοβόλο σημείο τους βρίσκεται στον αστερισμό Λύρα, κοντά στον φωτεινότερο αστέρα αυτού του αστερισμού, τον α-Λύρας ή Βέγας. Η πηγή της βροχής διαττόντων είναι τα απομεινάρια που προέρχονται από τον μεγάλης περιόδου κομήτη C/1861 G1 (Θάτσερ).

Της Μαρίας Κουζινοπούλου