Την Τετάρτη, 18 Οκτωβρίου 2023, στις 7 μ.μ., ο Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Παπαγρηγορίου-Νάκας θα παρουσιάσει στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσό» (Πλατεία Καρύτση 8) τη μουσική έκδοση «Συμφωνική Ορθόδοξη Λειτουργία» (Missa Graeca) του αείμνηστου συνθέτη Δημήτρη Παπαποστόλου.
Επιμελητής της έκδοσης είναι ο Ευάγγελος Κατσιναβάκης, γλωσσολόγος (διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών), φιλόλογος και μουσικός, ο οποίος και τη συμπλήρωσε με μουσικολογική μελέτη, όπου σκιαγραφεί τις εξελικτικές τάσεις της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων και καθορίζει τη θέση της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας εντός του σκιαγραφούμενου πλαισίου. Τονίζει πως ο Δημήτρης Παπαποστόλου συνδύασε με απόλυτη επιτυχία στη Συμφωνική Ορθόδοξη Λειτουργία μια αυθεντική ελληνική αρμονία με καινοφανή στην ορθόδοξη λειτουργική μουσική ρυθμικά στοιχεία και τη χαρακτηρίζει ως έργο με υψηλό επίπεδο συνθετικής έμπνευσης.
Η έκδοση περιλαμβάνει Εισαγωγικό Σημείωμα του Συνθέτη, ο οποίος, μεταξύ άλλων, επισημαίνει: «Ο ήχος της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας εκπορεύεται από την αρχαία ελληνική μουσική, εναγκαλίζεται με το βυζαντινό μέλος, προσπαθεί να καλύψει την πολιτιστική και πολιτισμική στασιμότητα που έφερε στην Ελλάδα η Φραγκοκρατία και Τουρκοκρατία για πέντε και πλέον αιώνες και δημιουργεί γέφυρες για να διαπεράσει τον ελληνικό ήχο μέσα από τις χαμένες για την πατρίδα μας ιστορικές “αναγεννήσεις”… Με αυτή την ευθύνη της συνέχειας, προσπάθησα μέσα στον θρησκευτικό ήχο να διαπεράσω αποχρώσεις και ανταύγειες της δημοτικής μας μουσικής. Προσδοκώ ότι ο πολύπτυχος αρμονικός μανδύας των ηχητικών χρωμάτων και ρυθμών που καθρεφτίζει το ρυθμικό φορτίο των αρχαιοελληνικών κειμένων, δεμένο άρρηκτα με την οκτάηχο, θα ενδύσει τον ψυχισμό του ακροατή».
Το βιβλίο προλογίζει ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, τονίζοντας ότι η Συμφωνική Ορθόδοξη Λειτουργία του Δημήτρη Παπαποστόλου αγγίζει βαθιά την ψυχή, συγκινεί και ανυψώνει πνευματικά.
Η έκδοση συνοδεύεται από CD της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας ερμηνευμένης από την καταξιωμένη διεθνώς Πειραματική Χορωδία του Δ.Π., μαζί με άλλες πέντε χορωδίες από διάφορα μέρη της Ελλάδας και από το οργανικό σύνολο του συνθέτη Pro Arte, αποτελούμενο από μέλη της Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ.
Τα φημισμένα αρμένικα μπισκότα γκάτα είναι ίσως το πιο κοινό είδος ζαχαροπλαστικής στην Αρμενία. Το γκάτα είναι ένα επιδόρπιο που συνδυάζει τη σφολιάτα σε μια πίτα με γλυκιά γέμιση. Ούτε μια γιορτή δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς αυτά τα αρτοσκευάσματα. Πολύ συχνά, όμως, βρίσκεται και στο καθημερινό τραπέζι.
Σε κάθε περίπτωση, οι παιδικές αναμνήσεις των Αρμενίων συνδέονται με το γκάτα, αφού η μοναδική γεύση και το άρωμά της θυμίζουν σπιτική άνεση, ζεστασιά, μητρική φροντίδα, ευεξία και καλοσύνη. Η πρώτη γραπτή αναφορά για τα γκάτα χρονολογείται από τον 13ο αιώνα, αλλά δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς εμφανίστηκε αυτό το επιδόρπιο. Αναμφίβολα, υπάρχει όσο ο ίδιος ο αρμενικός λαός. Αυτό το πιάτο έχει απορροφήσει το εθνικό πνεύμα. Παρά το γεγονός ότι οι Αρμένιοι ως λαός βίωναν εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, κατάφεραν να διατηρήσουν την ταυτότητα και τις πολιτιστικές τους αξίες. Το γκάτα εκτιμάται και αγαπιέται τόσο στην πατρίδα του όσο και στους εκπατρισμένους σε όλη τη γη.
Ακόμη και μακριά από την πατρίδα τους, οι Αρμένιοι έχουν διατηρήσει τα εθνικά χαρακτηριστικά της κουζίνας τους. Υπάρχουν πολλές όμορφες παραδόσεις που συνδέονται με αυτό το παραδοσιακό γλυκό. Για παράδειγμα, μια νύφη, πατώντας στο κατώφλι του σπιτιού του γαμπρού, φέρνει, μεταξύ άλλων, νόστιμα γκάτα. Τα κερνούν στις προξενήτρες, αλλά και στα κορίτσια που βοηθούν τη νύφη να ντυθεί πριν από το γάμο.
Οι Αρμένιοι ψήνουν σαρακοστιανά γκάτα για την Παρουσίαση του Κυρίου – σύμφωνα με ειδική συνταγή, χωρίς να σπάσουν τη νηστεία. Συνηθίζεται να βάζουν ένα νόμισμα μέσα και πιστεύεται ότι όποιος το κερδίσει θα είναι επιτυχημένος και ευλογημένος.
Υπάρχουν πολλές παραλλαγές της βασικής συνταγής, αλλά το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι η ζύμη πρέπει να είναι πυκνή και να ξεφλουδίζει. Η λίστα των συστατικών είναι αρκετά απλή.
Αρμενικά μπισκότα γκάτα με ξηρούς καρπούς
Λεπτή ζύμη για κουλουράκια, τραγανή κρούστα, αρωματική γέμιση… Είναι όλα σχετικά με τα ανατολίτικα αυτά μπισκότα ή μάλλον επιδόρπιο. Αυτή είναι μια από αυτές τις συνταγές που θα θέλετε να χρησιμοποιήσετε ξανά και ξανά.
Υλικά
Ζύμη
250 γρ. βούτυρο
200 γρ. γιαούρτι ή ξινόγαλο
1 αυγό
1 κ.γλ. μπέικιν πάουντερ (ή 1/2 κ. γλ. μαγειρική σόδα)
μια πρέζα αλάτι
βανιλίνη για γεύση
400 γρ. αλεύρι (+/-)
1 κρόκο αυγού για το άλειμμα
1 ασπράδι για να αλείψουμε τη ζύμη
Πρώτη γέμιση
130 γρ. καρύδια (ή άλλους ξηρούς καρπούς της προτίμησής σας)
130 γρ. ζάχαρη
1 ασπράδι αυγού
1 βανίλια
Ψήνουμε τα καρύδια στο φούρνο να πάρουνε λίγο χρώμα, μετά τα ψιλοκόβουμε, προσθέτουμε ζάχαρη, βανίλια και ένα ασπράδι αυγού και ανακατεύουμε καλά.
Δεύτερη γέμιση
130 γρ. αλεύρι
130 γρ. ζάχαρη
60 γρ. λιωμένο βούτυρο
1 βανίλια
Ψήνουμε το αλεύρι στο τηγάνι για να πάρει λίγο χρώμα. Όταν κρυώσει προσθέτουμε τη ζάχαρη, βανίλια, πολύ μαλακό βούτυρο. Ανακατεύουμε μέχρι να σχηματιστούν ψίχουλα.
Προετοιμασία
Τοποθετήστε το βούτυρο στην κατάψυξη μία ώρα πριν ετοιμάσετε τη ζύμη. Ανακατεύουμε κοσκινισμένο αλεύρι με αλάτι, βανίλια, μπέικιν πάουντερ. Τρίβουμε το βούτυρο στο αλεύρι με χοντρό τρίφτη (κατά τη διάρκεια της διαδικασίας έβαλα το βούτυρο σε αλεύρι για να μην σβολιάσει). Ανακατεύουμε με ξύστρα το βούτυρο και το αλεύρι σε ψίχουλα. Συνδυάστε το γιαούρτι ή το ξινόγαλο με το αυγό μέχρι να ομογενοποιηθεί και προσθέστε την στα ψίχουλα. Ανακατεύουμε ξανά.
Μαζεύουμε τη ζύμη σε ένα μπολ και τη συμπιέζουμε λίγο (είναι βολικό να το κάνετε στο τραπέζι). Δεν πρέπει να ζυμώνετε αυτήν τη ζύμη σαν ζύμη μαγιάς! 1-1,5 λεπτό είναι αρκετό για να γίνει λίγο-πολύ ομοιογενής. Αν είναι πολύ μαλακή και κολλώδης, προσθέστε περισσότερο αλεύρι. Χωρίζουμε τη ζύμη σε 2 μέρη, δίνουμε παραλληλόγραμμο σχήμα, τυλίγουμε το καθένα με μεμβράνη και το βάζουμε στο ψυγείο για 1 ώρα. Στη συνέχεια, πασπαλίζουμε τη ζύμη με αλεύρι.
Ανοίγουμε τη ζύμη σε λεπτή στρώση (≈53 x 33). Για να ανοίξουμε το ρολό ευκολότερα, πασπαλίζουμε τη ζύμη και το τραπέζι με αλεύρι. Αλείφουμε την ανοιγμένη ζύμη με ασπράδι αυγού. Ύστερα, στρώνουμε την πρώτη γέμιση στην ανοιγμένη ζύμη, την ισοπεδώνουμε και την τυλίγουμε σε ρόλο με τη ραφή προς τα κάτω. Τυλίγουμε απαλά το ρολό, πατώντας το με έναν πλάστη για να γίνει λίγο πιο επίπεδο. ⠀
Αλείφουμε το ρολό με κρόκο αυγού. Με ένα πιρούνι χαράσσουμε σχήματα όπως στην παρακάτω εικόνα. Με ένα σγουρό μαχαίρι κόβουμε το ρολό διαγώνια σε κομμάτια πλάτους περίπου 3 εκ. ή σε τρίγωνα κομμάτια. Τοποθετήστε τα κομμάτια σε αλειμμένο με λάδι ή βούτυρο ταψί. Ψήνετε στους 180º C για περίπου 30 λεπτά, ανάλογα με τον φούρνο σας. ️
Κάνετε το ίδιο με το δεύτερο μέρος της ζύμης και της γέμισης.
Εναλλακτικά, μπορείτε να ανακατέψετε την πρώτη με τη δεύτερη γέμιση και να τις χρησιμοποιήσετε ως μία.
Είναι δύσκολο να βρεις κάποιον που δεν του αρέσουν οι λαχανοντολμάδες, με τη χορταστική τους γέμιση από κρέας και ρύζι και την αυγοκομμένη σάλτσα. Στο Ισραήλ, φτιάχνουν μια διαφορετική εκδοχή: τους κρεμμυδοντολμάδες ή αλλιώς μπατσαλονίμ.
Τα ντολμαδάκια κρεμμυδιού είναι μια πολύ σπάνια λιχουδιά, λίγοι άνθρωποι ξέρουν πώς να τη μαγειρέψουν. Και στο ίδιο το Ισραήλ γίνεται μόνο τις αργίες. Συνήθως την εβραϊκή Πρωτοχρονιά, που γιορτάζεται στις αρχές του φθινοπώρου.
Το μπατσαλονίμ είναι κάτι ανάμεσα στα ντολμαδάκια γιαλαντζί και τους λαχανοντολμάδες μας. Μόνο που αντί για λάχανο ή αμπελόφυλλα χρησιμοποιούν στρώσεις κρεμμυδόφλουδων. Ωστόσο, η γεύση του κρεμμυδιού είναι ανεπαίσθητη, καθώς ψήνεται σε πικάντικη σάλτσα, καραμελώνει και αποκτά ένα ιδιαίτερο άρωμα.
Υλικά
7 κρεμμύδια (μακρόστενα)
2 καρότα
1 κιλό κιμά μοσχαρίσιο
2 κ.σ. μαγιονέζα
1 κ. γλ. αλάτι
2 κ.σ. κράνμπερι αποξηραμένα
100 γρ. ρύζι
200 ml νερό
1 κ.γλ. ζάχαρη
100 ml ηλιέλαιο ή ελαιόλαδο
3 κ.σ. μαρμελάδα δαμάσκηνο (ή οποιαδήποτε άλλη μαρμελάδα) για τη σάλτσα
1 λεμόνι
Αποξηραμένα βερίκοκα ή δαμάσκηνα
Κυδώνι
2-3 κ.σ. καπνιστή γλυκιά πάπρικα (ή σκέτη)
1 κ. γλ. μαύρο πιπέρι
50-80 γρ. βατόμουρα (προαιρετικά)
καυτερή κόκκινη πιπεριά (προαιρετικά)
Εκτέλεση
Αφήνουμε στην άκρη δύο κρεμμύδια για να τα ψιλοκόψουμε και ξεφλουδίζουμε τα υπόλοιπα πέντε. Στην ίδια τη βάση του κρεμμυδιού κόψτε τη μέση για να διευκολύνετε το διαχωρισμό των στρωμάτων αργότερα. Και κόψτε το κρεμμύδι, αλλά μόνο από τη μία πλευρά (σαν να θέλατε να το κόψετε στη μέση, αλλά αλλάξατε γνώμη). Βάλτε τα κρεμμύδια σε μια σακούλα και ψήστε τα στο φούρνο μικροκυμάτων για 5-6 λεπτά μέχρι να μαλακώσουν.
Ανακατεύουμε τον κιμά με τριμμένα καρότα, αλάτι, πιπέρι μαύρο, 100 ml νερό και τα δύο κρεμμύδια ψιλοκομμένα. Στη συνέχεια, προσθέτουμε δύο κ.σ. μαγιονέζα και ζυμώνουμε τον κιμά όσο πιο καλά γίνεται. Προσθέτουμε πλυμένο αλλά όχι βρασμένο ρύζι στον κιμά.
Ετοιμάζουμε τη σάλτσα, ανακατεύοντας την πάπρικα, λίγο μαύρο πιπέρι και το φυτικό λάδι.
Ύστερα ξεδιπλώνουμε τα βρασμένα κρεμμύδια, όταν έχουν πια κρυώσει. Αυτό μας διευκολύνει να τα χωρίσουμε σε στρώσεις. Σε κάθε φύλλο κρεμμυδιού τυλίγουμε τον κιμά και φροντίζουμε να κλείσουμε το κρεμμύδι καλά.
Αλείφουμε τον πάτο της κατσαρόλας ή ένα βαθύ τηγάνι με λάδι και μπαχαρικά, μετά βουτάμε το κάθε κρεμμύδι στο λάδι με μπαχαρικά και το βάζουμε στην κατσαρόλα, προσθέτουμε μισό ποτήρι νερό και το χυμό ενός λεμονιού στο υπόλοιπο λάδι, μαρμελάδα και μπορούμε να προσθέσουμε άλλο μισό κουταλάκι του γλυκού μαύρο πιπέρι. Ρίχνουμε τη σάλτσα γύρω από το φαγητό και τοποθετούμε από πάνω αποξηραμένα φρούτα για γεύση, και μερικές σκελίδες κυδώνι που έχουμε ήδη ψήσει στην κατσαρόλα. Είτε στο φούρνο είτε σε χαμηλή φωτιά στο μάτι της κουζίνας, καλύψτε με ένα καπάκι και μαγειρέψτε σε χαμηλή φωτιά για 40 λεπτά. Το εορταστικό μας πιάτο είναι έτοιμο!
Το Φεστιβάλ Γαίας Αττικής 2023 «Νέα Θεσμοφόρια», που ξεκίνησε χθες και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου, αποτελεί μια γιορτή ανάδειξης της Αττικής Γης και διασύνδεσης, του πολιτιστικού στοιχείου με την αγροδιατροφή, τα προϊόντα της και τον τουρισμό, από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Πρόκειται για ένα πολυσύνθετο έργο, αλλά και πεδίο συνάντησης του πολιτισμού με τον τουρισμό και τον πρωτογενή τομέα, το οποίο εξελίσσεται σε διάφορα σημεία της Αττικής και πραγματοποιείται με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Αττικής από τον Αναπτυξιακό Οργανισμό «Νέα Μητροπολιτική Αττική».
Τελεί υπό την αιγίδα του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, κατόπιν σχετικής πρότασης της προέδρου του Ε.Ο.Τ. ‘Αντζελας Γκερέκου, σε συνεργασία με τη Δρα Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, τ. διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Στο πλαίσιο της γιορτής αναδεικνύονται τα προϊόντα τα οποία διαχρονικά έχουν επικρατήσει στην Αττική γη: σιτηρά (με προστάτιδα τη θεά Δήμητρα), ελιά και ελαιόλαδο (με προστάτιδα τη θεά Αθηνά), αμπέλι και κρασί (με προστάτη τον θεό Διόνυσο). Πρόκειται για προϊόντα- οικονομικούς πυλώνες της Αθηναϊκής Πολιτείας, τα οποία εξακολουθούν και σήμερα να χαρακτηρίζουν την εθνική οικονομία και την παραγωγική ταυτότητα της Ελλάδας.
Το φεστιβάλ εξελίσσεται στο Αττικό Άλσος, στο Πάρκο Αντώνης Τρίτσης, στο Πεδίο του Άρεως, στον ‘Αλιμο (Αθηναϊκή Ριβιέρα),στον Κεραμεικό και στον Πολυχώρο Λιπασμάτων Κερατσινίου-Δραπετσώνας. Περιλαμβάνει πολιτιστικές δράσεις, εκπαιδευτικά εργαστήρια, δράσεις βιωματικής εκπαίδευσης περιβαλλοντικού και αγροδιατροφικού χαρακτήρα, καθώς και προγράμματα προώθησης των προϊόντων με σύγχρονες μεθόδους.
Η αυλαία των εκδηλώσεων θα ανοίξει την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου στο θέατρο του Αττικού Άλσους, «Κατίνα Παξινού», με το πρωτότυπο έργο «Θεσμοφορίων Χορός: Μια Ωδή στη Γη» του Γιώργου Βούκανου, με περισσότερους από 60 συντελεστές. Πρόκειται για ένα συμφωνικό οπτικοακουστικό χορόδραμα, με τον Βασίλη Σαλέα σε ρόλο μουσικού αφηγητή.
Ο Περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης, αναφερόμενος στα «Νέα Θεσμοφόρια», επισημαίνει: «Η διοργάνωση συνδέει τον πρωτογενή παραγωγικό τομέα με τον πολιτισμό και τον τουρισμό, αναδεικνύει τα προϊόντα, το δυναμικό και τον πολιτισμό της Αττικής γης και αποτελεί μια πρωτοπόρα πρωτοβουλία με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της εξωστρέφειας των προϊόντων της Αττικής, αποτελώντας έτσι μια πολύτιμη παρακαταθήκη. Με όχημα τον πολιτισμό, προβάλλουμε το γαστρονομικό και οινικό πλούτο της Αττικής μας, ενισχύοντας την παραγωγική ταυτότητα της Περιφέρειας μας».
Η πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, ‘Αντζελα Γκερέκου μιλώντας για την επαναφορά των Θεσμοφόριων, στο σήμερα, είπε ότι είναι μια γιορτή που υμνεί τη γονιμότητα, τη γυναίκα, την καρποφορία και τα μοναδικά σε ποιότητα και σημασία προϊόντα της Αθηναϊκής πολιτείας. Μια γιορτή για τη δύναμη του πολιτισμού, την αυθεντικότητα των τοπικών κοινοτήτων και των κορυφαίων τοπικών προϊόντων μας. Όσα αναζητά και ο σύγχρονος, συνειδητοποιημένος ταξιδιώτης από έναν προορισμό. «Όλα αυτά αποτελούν και τους πυλώνες για ένα αειφόρο, βιώσιμο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, που θα σέβεται το Περιβάλλον, τον Πολιτισμό και την ποιότητα ζωής των κατοίκων» υπογράμμισε η κα Γκερέκου. .
Ο πρόεδρος του Αναπτυξιακού Οργανισμού Νίκος Παπαγεωργίου δήλωσε ότι: «Η Νέα Μητροπολιτική Αττική Α.Ε. αγκαλιάζει το Φεστιβάλ για τη σύνδεση και την ανάδειξη βασικών στοιχείων της Αττικής, ενώ με την τεχνογνωσία και την πείρα του, ο Οργανισμός «διασφαλίζει ένα άριστο επίπεδο διοργάνωσης και υλοποίησης απαιτητικών και πολύπλευρων δράσεων, όπως η συγκεκριμένη, κάνοντας τις ιδέες πράξη».
Τέλος στη διάρκεια του φεστιβάλ, από 16 έως 24 Σεπτεμβρίου, θα πραγματοποιηθούν 7 εκδηλώσεις με κοινή αναφορά στον πολιτισμό και την εύφορη γη της Αττικής. Εκπαιδευτικά και Βιωματικά Εργαστήρια στο Μητροπολιτικό Πάρκο Αντώνης Τρίτσης, Πολιτιστικές εκδηλώσεις παραδοσιακών χορών στον Πολυχώρο Λιπασμάτων του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας, Θεατρικές Παραστάσεις στο Θέατρο του Αττικού ‘Αλσους «Κατίνα Παξινού», Γαστρονομικές εκδηλώσεις – τόσο παραδοσιακών γεύσεων στον Πολυχώρο Λιπασμάτων όσο και σύγχρονες γευστικές εμπειρίες mixologist στο Momix Bar – οι οποίες θα αναδείξουν τον γαστρονομικό πλούτο της Αττικής.
Περισσότερες πληροφορίες και το Πρόγραμμα των Εκδηλώσεων εδώ
Καλιτσούνια ή σκαλτσούνια ή λυχναράκια δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχετε φάει έστω μια φορά. Μυζήθρα (ή ανθότυρο), κανέλα και μέλι είναι τα τρία βασικά συστατικά, ενώ εκτός από τα κλασικά, αυτά που γνωρίζει η πλειοψηφία, ιδιαίτερη επιτυχία έχουν και τα λεγόμενα ανεβατά που μοιάζουν με ψωμάκι και έχουν μέσα τη σχετική γέμιση.
Υλικά
Για τη ζύμη
(Η κούπα μου είναι δοσομετρική και έχει όγκο 250 ml)
1 κούπα λάδι
1 κούπα γιαούρτι
1 αυγό
1,5 φακελάκι μπέικιν (4,5 κ. γλ. )
1,5 κούπα ζάχαρη
Το χυμό μισού ζουμερού πορτοκαλιού
Περίπου ένα κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις
Για τη γέμιση
1 κιλό μυζήθρα
1 κούπα ζάχαρη (μπορείτε να βάλετε και λίγο λιγότερη ή λίγο περισσότερη)
1 κρόκο και 1 ολόκληρο αυγό (η ποσότητα των αυγών έχει να κάνει με το πόσο φρέσκια είναι η μυζήθρα. Αν είναι πολύ φρέσκια μπορεί να χρειαστεί μόνο κρόκους γιατί είναι αρκετά υδαρής. Αν είναι πιο στεγνή μπορούμε να βάλουμε στο κιλό και περισσότερα από δύο ολόκληρα αυγά.)
1 γεμάτο κουταλάκι κανέλα
Για την επικάλυψη
1 κρόκο αυγού αραιωμένο με μια κουταλιά νερό
Προαιρετικά κανέλα ή άσπρο (αποφλοιωμένο) σουσάμι
Εκτέλεση
Ανακατεύουμε το λάδι, το γιαούρτι, το αυγό και τη ζάχαρη στο χέρι μέχρι να ομογενοποιηθεί το μίγμα.
Προσθέτουμε το χυμό του πορτοκαλιού και ανακατεύουμε πάλι. Αναμειγνύουμε το μπέικιν σε μια κούπα αλεύρι και το προσθέτουμε στο μίγμα.
Σιγά σιγά προσθέτουμε και το υπόλοιπο αλεύρι, έως ώτου γίνει μια ζύμη μαλακή που όμως δεν κολλά στα χέρια. Η ζύμη της συγκεκριμένης συνταγής είναι αφράτη και δεν ανοίγει τεράστια φύλλα. Γύρω στα 4-5 φυλλαράκια βγάζουμε σε κάθε άνοιγμα, άρα είναι εύκολο και για τις αρχάριες του φύλλου να τη φτιάξουν, ενώ οι πιο έμπειρες μπορεί να βαρεθούν, αφού δεν θα μπορούν να ανοίξουν ένα τεράστιο και να τελειώνουν μια κι έξω.
Αφήνουμε τη ζύμη να ξεκουραστεί για 30΄περίπου και ετοιμάζουμε τη μυζήθρα. Την αλέθουμε σε μύλο του πουρέ ή την πατάμε με το εργαλείο που κάνουμε πουρέ ή απλά με ένα πηρούνι ώστε να γίνει σαν πολτός. Προσθέτουμε τη ζάχαρη, τα αυγά , την κανέλα και ανακατεύουμε.
Ανοίγουμε μικρά φυλλαράκια όχι πολύ λεπτά, γύρω στα 3 χιλιοστά πάχος ή και περισσότερο αν σας αρέσουν πιο ζυμαρένια. Κόβουμε κύκλους με διάμετρο 10-12 εκατοστά , βάζουμε μια γεμάτη κουταλιά ζύμη στο κέντρο, τη στρώνουμε να γίνει επίπεδη και τα «τσιμπάμε» σε λυχναράκια ή τα διπλώνουμε σε τριγωνάκια ή τετράγωνα, έτσι ώστε να σκεπαστεί η γέμιση κατά το μεγαλύτερο μέρος της.
Τι να προσέξετε!
1) Αν η μυζήθρα είναι πολύ υδαρής, τα καλιτσούνια ανοίγουν στο ψήσιμο. Γι’ αυτό πολλές νοικοκυρές βάζουν για μια μέρα τη μυζήθρα που προορίζεται για καλιτσούνια να σταθεί σε βαμβακερή πετσέτα, ώστε να απορροφηθούν τα υγρά της.
2) Αντί να βάλετε την κανέλα μέσα στη μυζήθρα, μπορείτε να την πασπαλίσετε πάνω από το αυγό. Συνήθως αυτό το κάνουν όσες νοικοκυρές βάζουν αβάρσαμο στη μυζήθρα.
3) Αν η μυζήθρα σας είναι στεγνή και χρειαστείτε περισσότερα αυγά, μη τα βάλετε όλα μαζί, αλλά ένα ένα έως ότου επιτύχετε την επιθυμητή υφή.
4) Όταν η μυζήθρα είναι πολύ φρέσκια, μπορείτε να βάλετε 1-2 κουταλιές κορν φλάουρ ή άνθος αραβοσίτου βανίλια για να τραβήξει τα υγρά.
5)Μη κρατήσετε τα καλιτσούνια πάνω από 4-5 μέρες. Ακόμη κι αν δεν μουχλιάσουν, δεν είναι νόστιμα πια. Αν τα βάλετε στο ψυγείο κρατάνε λίγο παραπάνω. Βγάλτε τα όμως πριν τα σερβίρετε, για να έρθουν σε θερμοκρασία δωματίου.
6) Μπορείτε να τα καταψύξετε άψητα και να τα ξεπαγώσετε όταν θα τα χρειαστείτε. Τότε βέβαια δεν θα τα αλείψετε με αυγό παρά μόνο την ώρα του ψησίματος.
Χοχλιοί κοκκινιστοί
Οι χοχλιοί (σαλιγκάρια) του καλοκαιριού στην Κρήτη είναι οι λεγόμενοι γυρευτοί. Τους βρίσκουμε κάτω από θάμνους και τράφους, σε κουρμούλες και σε κορμούς ελιάς, κολλημένους τον ένα πάνω στον άλλο, πολλές φορές πάνω από δέκα σε κάθε κολληταρά.
Προετοιμάζουμε τους χοχλιούς, αφαιρώντας με ένα μαχαιράκι τις μεμβράνες. Τους βάζουμε σε κρύο νερό για να ελέγξουμε ποιοι είναι ζωντανοί. Βάζουμε να βράσει λίγο νερό με αλάτι και μόλις πάρει βράση βράζουμε τους χοχλιούς για 2-3 λεπτά μόνο.
Βάζουμε σε βαθύ τηγάνι ή ρηχή κατσαρόλα το κρεμμύδι κομμένο σε καρεδάκια, μαζί με το ελαιόλαδο και το σκόρδο. Τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι να μαραθεί, όχι να καεί. Προσθέτουμε τους χοχλιούς και τους γυρνάμε μια φορά να τσιγαριστούν. Αμέσως προσθέτουμε την ντομάτα τριμμένη και μόλις πάρει βράση χαμηλώνουμε σε μέτρια τη θερμοκρασία, αλατοπιπερώνουμε και αφήνουμε το φαγητό μας να μαγειρευτεί για 20 περίπου λεπτά, σκεπασμένο.
Αν υπάρχουν υγρά, ξεσκεπάζουμε, ανεβάζουμε τη θερμοκρασία και περιμένουμε να απορροφηθούν τα υγρά και να μείνει με τη σάλτσα του. Σερβίρουμε με τηγανητές πατάτες ή ρύζι.
Συνήθως άφηνα να βράσουν λίγο περισσότερο στο σκέτο νερό οι χοχλιοί μου, μαγείρευα πρώτα τη σάλτσα και μετά τους προσέθετα. Άλλαξα τον τρόπο πριν λίγα χρόνια μετά από συμβουλή πολύ έμπειρης μαγείρισσας που μου είπε πως νοστιμίζουν όσο μαγειρεύονται με τη ντομάτα και είχε δίκιο, αρκεί να μην είναι από τα πριν πολύ βρασμένοι και παραβράσουν.
Στο χωριό Μενετές, περίπου 8 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της Καρπάθου -τα Πηγάδια- κοντά στην Παναγία του Βράχου που δεσπόζει στην περιοχή, στον φούρνο του Γεραπετρίτη η ομάδα βρίσκεται υπ’ ατμόν. Περίπου οκτώ άτομα πλάθουν τη ζύμη για τα ψιλοκούλουρα, αφοσιωμένοι και με ρυθμό. Υπάρχουν ακόμη προϊόντα που δεν μπορούν παρά να είναι χειροποίητα. Γλυκά και ψωμιά της Καρπάθου ετοιμάζονται για να παρουσιαστούν στο φεστιβάλ Γαστρονομίας που διοργάνωσε ο δήμος. Η κυρία Κούλα, η ψυχή του φούρνου, δουλεύει ασταμάτητα και αφήνει στην κόρη της, τη Μαριάνα, να κάνει την ξενάγηση. Η Μαριάνα εξηγεί πως το ψιλοκούλουρο που ετοιμάζεται είναι ένα είδος αρτοσκευάσματος που προσφέρεται στις χαρές, δηλαδή κυρίως σε γάμους και βαφτίσεις. Έχει όμως γενικά πάρα πολύ μεγάλη ζήτηση το καλοκαίρι και η παραγωγή υπολογίζεται περίπου στα 300 τεμάχια την ημέρα. Επειδή υπάρχει ζήτηση, τα γλυκά “χάνουν” την εποχικότητά τους. Ποιος θα περίμενε ότι μπορεί να βρει, για παράδειγμα, κουραμπιέδες μες το καλοκαίρι; Κι όμως, οι κουραμπιέδες είναι ένα πολύ δημοφιλές γλυκό για την εποχή, επειδή όλοι όσοι έρχονται και ανοίγουν τα εξοχικά τους, θέλουν να το έχουν στο σπίτι τους για τον κόσμο που τους επισκέπτεται, όπως επισημαίνει η Μαριάνα Γεραπετρίτη. Και αυτή η εικόνα, κατά μια έννοια, περιγράφει το πώς οι Καρπάθιοι αντιλαμβάνονται την φιλοξενία.
Οι τουρίστες πηγαίνουν κι έρχονται, όπως τα κεράσματα. Λένε “καλημέρα” και άλλες λέξεις στα ελληνικά γιατί οι περισσότεροι δεν επισκέπτονται την Κάρπαθο για πρώτη φορά. Είναι repeaters (τουρίστες που επανέρχονται), ενώ πολλοί από αυτούς έχουν αγοράσει και σπίτια που τα χρησιμοποιούν ως εξοχικές κατοικίες.
Ο τουρισμός στην Κάρπαθο, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί των Δωδεκανήσων μετά τη Ρόδο, συνεχώς αναπτύσσεται. Όπως επισημαίνει ο αντιδήμαρχος Τουρισμού της Καρπάθου Μανόλης Παραγιός, το 2022 ήταν τουλάχιστον κατά 10% αυξημένος σε σχέση με το 2019, που ήταν μια από τις καλύτερες χρονιές για το νησί. Φέτος η χρονιά είναι εξίσου καλή.
«Η σεζόν άρχισε μέσα στον Απρίλιο, ενώ ήδη από τον Ιούνιο οι πληρότητες αγγίζουν το 90% και αναμένεται να κλείσει με υψηλές πληρότητες περίπου προς τα μέσα του Οκτώβρη. Ήδη μετρήσαμε περισσότερες από 85.000 αεροπορικές αφίξεις, ενώ υπάρχει τεράστια αναβάθμιση στην ακτοπλοϊκή σύνδεση. Οι τουρίστες από το εξωτερικό είναι στην πλειονότητά τους Ιταλοί (σε ποσοστό περίπου 30%) και οι υπόλοιποι Σκανδιναβοί, Ολλανδοί, Γερμανοί και Αυστριακοί. Αυτοί έρχονται με πτήσεις τσάρτερ, ενώ το νησί συνδέεται αεροπορικώς με την Αθήνα, τη Ρόδο και την Κρήτη», σημειώνει ο αντιδήμαρχος μιλώντας στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Μέσα από στοχευμένες δράσεις για την ανάδειξη και προβολή του νησιού, ο δήμος εντάσσει και τη δημιουργία μιας αποτύπωσης της γαστρονομικής ταυτότητας του νησιού. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκε φέτος για πρώτη φορά, την 1η Σεπτεμβρίου, το Γαστρονομικό Φεστιβάλ της Καρπάθου με πρωτοβουλία του δημάρχου Ιωάννη Νισύριου, όπου οι επαγγελματίες είχαν την ευκαιρία να αναδείξουν τα προϊόντα τους και συγχρόνως οι επισκέπτες να δοκιμάσουν γεύσεις από την καρπάθικη κουζίνα, “πειραγμένες” και μη.
«Σε πολλούς δεν αρέσει να πειράζεις την παράδοση, αλλά δεν μπορούμε να μένουμε στάσιμοι», λέει ο σεφ Μιχαήλ Γιαλουράκης. Καρπάθιος στην καταγωγή με παππούδες και γονείς που μετανάστευσαν στην Ζιμπάμπουε, ο Μιχαήλ Γιαλουράκης αφού ταξίδεψε, σπούδασε και εργάστηκε σε διάφορα μέρη του εξωτερικού για 12 χρόνια, γύρισε με εμπειρία και γνώση για να επενδύσει στον τόπο του.
«Δημιουργούμε με τον δικό μας τρόπο ο καθένας. Εγώ, για παράδειγμα, πήρα τη μακαρούνα, ένα παραδοσιακό πιάτο και την έκανα ραβιόλι με αφρό κρεμμυδιού. Έχουμε ωραία πιάτα στην Κάρπαθο, όπως το γεμιστό κατσικάκι που το λέμε βυζάντι, ή τον παραδοσιακό μπακλαβά που τον κάνουμε ανοιχτό με τηγανισμένο φύλλο και από πάνω ρίχνουμε σουσάμι ή καρύδια. Έχουμε τη σιτάκα, ένα είδος βουτύρου, το μανούλι, ένα είδος τυριού, και άλλα πολλά παραδοσιακά προϊόντα. Ο τουρίστας πλέον ξέρει τι θέλει. Η γαστρονομία έχει αλλάξει, δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στο φαγητό και πιστεύω, αν κι έχουμε αρκετό δρόμο ακόμη μπροστά μας, ότι στην Κάρπαθο κάνουμε μεγάλα βήματα. Είμαστε πολλοί αυτοί που πλέον επιστρέφουμε και επενδύουμε στον τόπο μας», σημειώνει ο κος Γιαλουράκης.
Η κόρη της κυρίας Σοφίας Πρωτοψάλτη, η Άννα, είναι μια νέα γυναίκα που μαζί με τη μητέρα της φτιάχνουν επιτόπου παραδοσιακά γλυκά, στο ζαχαροπλαστείο τους στην Αρκάσα. Οι επισκέπτες τις βλέπουν εν δράσει να παρασκευάζουν γαλατένια κουλούρια, πιτιά, καρπάθικο μπακλαβά, μυζηθρόπιτες, αμυγδαλωτά και πολλά ακόμη καλούδια. Είναι παραδοσιακά γλυκά που τα βρίσκεις στα καρπάθικα σπίτια, όμως ο κόσμος που έρχεται στο νησί θέλει κι εκείνος να τα γευτεί και να γίνει μέρος αυτού του τόπου, έστω για λίγο.
«Έχουν στραφεί πολλοί στον τουρισμό και παρατηρούμε ένα μεγάλο κύμα Καρπάθιων που επιστρέφουν από το εξωτερικό για να επενδύσουν, να εργαστούν και να ζήσουν στο νησί», αναφέρει ο αντιδήμαρχος Τουρισμού. «Έχουμε μια κάποια αντιστροφή της μετανάστευσης. Μετά τον παγκόσμιο πόλεμο ήταν τεράστιες οι ροές προς Αμερική, Αυστραλία και λιγότεροι στην Ευρώπη. Πάντως, οι Καρπάθιοι, όσα χρόνια κι αν λείπουν στο εξωτερικό, μόλις συνταξιοδοτηθούν επιστρέφουν εδώ», προσθέτει.
Ο Βαγγέλης Γεργατσούλης στράφηκε στη μελισσοκομία και δημιουργεί το μοναδικό βιολογικό μέλι Καρπάθου. «Είναι ένα προϊόν που ξεχωρίζει, γιατί είναι θυμαρίσιο μέλι και έχει μεγάλη ζήτηση και στο εξωτερικό», υπογραμμίζει.
Υπάρχουν και ορισμένοι που επενδύουν στο κρασί, όπως η Δώρα Διακονή μαζί με τον σύζυγο της Στέλιο Μοτάκη, που δημιούργησαν ένα οικογενειακό οινοποιείο – το μοναδικό στο νησί – με ιδιόκτητους αμπελώνες έκτασης 80.000 τετραγωνικών μέτρων.
«Η Κάρπαθος έχει δημιουργήσει ένα brand που συνδυάζει παράδοση και φυσική ομορφιά. Ένα από τα στολίδια της είναι η Όλυμπος, ένα χωριό που μοιάζει σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος. Οι πανέμορφες παραλίες, η γαστρονομία αλλά κυρίως η φιλοξενία των ανθρώπων, κάνουν το νησί μας να ξεχωρίζει», επισημαίνει ο κος Παραγιός και προσθέτει: «Υπάρχει μεγάλη δυναμική για την τουριστική ανάπτυξη του νησιού, κάτι που φαίνεται και στον τρόπο με τον οποίο επενδύουν οι νέοι άνθρωποι, αλλά και στη σημασία που δίνεται στην εκπαίδευση. Για αυτό και μέσα από εκδηλώσεις, όπως αυτή του φεστιβάλ Γαστρονομίας, παίρνουν μια “γεύση” – κυριολεκτικά και μεταφορικά – οι επισκέπτες του τι σημαίνει Κάρπαθος».
Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας στρέφεται όλο και περισσότερο στην αναζήτηση της ιδανικής διατροφής για την προαγωγή της υγείας. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η κρητική διατροφή, αφού η πλειονότητα των ερευνών αναδεικνύουν την κρητική κουζίνα ως το πιο χαρακτηριστικό και ποιοτικά υψηλό παράδειγμα μεσογειακής διατροφής. Οι κάτοικοι της Κρήτης, διαπιστωμένα, παρουσιάζουν τους υψηλότερους δείκτες μακροβιότητας αναλογικά και σε παγκόσμια κλίμακα τα λιγότερα ποσοστά θνησιμότητας από ασθένειες.
Η κρητική κουζίνα, μια από τις αρχαιότερες και πιο εύγευστες κουζίνες στον κόσμο, αποτελεί τη συνέχεια της παράδοσης γεύσεων, αρωμάτων και προϊόντων αιώνων και έχει τις ρίζες της στη μινωική εποχή, περισσότερο από 3.000 χρόνια πριν, φτάνοντας ως τις μέρες μας. Από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών, που αποκάλυψαν στα μινωικά ανάκτορα μεγάλα πιθάρια για λάδι, κρασί, δημητριακά, όσπρια και μέλι, φαίνεται ότι οι αρχαίοι Κρήτες κατανάλωναν σχεδόν τα ίδια προϊόντα που καταναλώνει και ο σημερινός Κρητικός. Στη διάρκεια των χιλιετιών που πέρασαν, η παράδοση επιβίωσε από το πέρασμα των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, των Ενετών και των Τούρκων και διατήρησε τα μαγειρικά ήθη του νησιού που τώρα απολαμβάνουν οι λάτρεις της σύγχρονης υγιεινής κουζίνας.
Η κουζίνα της Κρήτης είναι βασισμένη σε αυτά που προσφέρει η γη της, δίνοντας περισσότερο βάρος στην τέχνη του μαγειρέματος με τα απλά υλικά της. Εκείνο που μετρά στην κρητική παραδοσιακή κουζίνα είναι η φαντασία. Οι Κρητικοί μπορεί να τρώνε κάθε μέρα χόρτα ή όσπρια, αλλά δεν τρώνε ποτέ το ίδιο φαγητό. Βρίσκουν τον τρόπο να αναδείξουν καινούριες γεύσεις και διαφορετικές συνταγές.
Η βάση της διατροφής είναι το ελαιόλαδο, τα λαχανικά, τα άγρια χόρτα, τα φρούτα, το μέλι, ελιές, δημητριακά και τα όσπρια.
Τα όσπρια εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής του χειμώνα, ενώ τα χλωρά κουκιά τρώγονται σαν μεζές.
Το ελαιόλαδο παίζει καίριο ρόλο στην υγιεινή κουζίνα της Κρήτης, της οποίας τα γόνιμα εδάφη είναι ιδανικά για την καλλιέργεια των ελαιόδεντρων. Περισσότερα από 35 εκατομμύρια ελαιόδεντρα καλλιεργούνται, που όχι μόνο καλύπτουν τις ανάγκες των κατοίκων, αλλά παράγουν και μεγάλο πλεόνασμα που εξάγεται στο εξωτερικό.
Μια φέτα φρεσκοψημένο ψωμί με ντόπιο ελαιόλαδο και πασπαλισμένο με τη ρίγανη του νησιού και αλάτι είναι ένας νοστιμότατος κρητικός μεζές.
Το ελαιόλαδο χρησιμοποιείται στην Κρήτη από τα μινωικά χρόνια έως σήμερα, εκτοπίζοντας το βούτυρο ή άλλα είδη λαδιού που χρησιμοποιούνται σε άλλες περιοχές του κόσμου. Η αξία του είναι τεράστια, καθώς αποτελεί το πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό που μας προσφέρει η ίδια η φύση. Το γεγονός ότι οι Κρητικοί ζουν περισσότερο και έχουν τους χαμηλότερους δείκτες στην εμφάνιση ασθενειών φαίνεται να συνδέεται άμεσα με το ότι συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων καταναλωτών ελαιόλαδου παγκοσμίως.
Η κρητική κουζίνα είναι ιδιαιτέρως πλούσια σε ψάρια. Από όλα τα πιάτα με ψάρι, ο πρίγκιπας των κρητικών υδάτων είναι ο σκάρος. Συνήθως, ο σκάρος μαγειρεύεται στη σχάρα ή σε ψαρόσουπα. Η κακαβιά παραδοσιακά φτιάχνεται με σκορπίνες που σιγοβράζουν μαζί με πατάτες, κρεμμύδια, λεμόνι και ελαιόλαδο.
Στην Κρήτη η κατανάλωση κρέατος ήταν σπάνια και συνήθως γινόταν μόνο σε θρησκευτικές τελετές. Στη σύγχρονη κρητική διατροφή, η κατανάλωση κρέατος είναι ακόμη μικρότερη σε σχέση με άλλες χώρες της Μεσογείου. Οι Κρητικοί απολαμβάνουν το κρέας τους, ιδιαίτερα το χοιρινό και αρνί. Ακόμα και τα σαλιγκάρια, αλλά όλα με μέτρο.
Το κρέας κουνελιού έχει μια ξεχωριστή θέση στην κουζίνα της Κρήτης. Σερβίρεται σαν παραδοσιακό στιφάδο βρασμένο με μικροσκοπικά κρεμμύδια, τηγανητό ή ψητό με πατάτες στο φούρνο. Πρόβειο, αρνί και κατσικίσιο κρέας τρώγονται κυρίως στις εορταστικές εκδηλώσεις μαγειρεμένα με μάραθο ή αγκινάρες, με άγρια χόρτα και σάλτσα από ντομάτες ή σάλτσα αυγολέμονο. Μια άλλη κρητική σπεσιαλιτέ που συχνά σερβίρεται ως συνοδευτικό σε κρέας και ρύζι είναι η στάκα.
Η στάκα είναι απλά η κρέμα βουτύρου (τσίπα) που συλλέγεται προσεκτικά από το βοσκό, στη συνέχεια, προστίθεται λίγο αλάτι και πρέπει να φυλάσσεται σε δροσερό μέρος μέχρι να χρειαστεί. Παραδοσιακά, ήταν ένα κοινό πιάτο σε βαπτίσεις και γάμους, όπου αργότερα προστέθηκε το γαμοπίλαφο με ρύζι και κρέας.
Αρνάκι φρικασέ, μαγειρεμένο με ασκολύμπρους, ένα άγριο ακανθώδες χόρτο με σαρκώδη και εύγευστη ρίζα. Χρειάζεται πείρα για να εντοπιστεί, αλλά και ιδιαίτερη μαεστρία για να καθαριστεί από τα αγκάθια.
Το κυνήγι είναι άφθονο στις ορεινές περιοχές, όπου βρίσκoνται λαγοί, αγριογούρουνα κ.ά. Ιδιαίτερα νόστιμος γίνεται ο λαγός κρασάτος, ο οποίος, αφού μαριναριστεί, ψήνεται σε πήλινο τσουκάλι.
Άφθονα είναι επίσης και τα άγρια αρωματικά χόρτα του βουνού με τα οποία φτιάχνουν λαχταριστές χορτόπιτες με παραδοσιακό φύλλο. Οι Κρητικοί τα αγαπούν και τα τρώνε σχεδόν καθημερινά, και όμως καταφέρνουν να τους δίνουν διαφορετική γεύση μέσα από πολλούς, πρωτότυπους συνδυασμούς. Συνήθως χρησιμοποιούν με μέτρο τα καρυκεύματα, ενώ τα περισσότερα πιάτα περιέχουν μόνο τα βασικά: αλάτι, πιπέρι και λίγο λεμονάκι για τη φρεσκάδα. Και πάλι, αυτά είναι αρκετά για να δημιουργηθούν πλούσιες και ολοκληρωμένες γεύσεις. Όπως πλούσια είναι και τα οφέλη της παραδοσιακής κρητικής κουζίνας στην υγεία, αφού είναι ό,τι πιο κοντινό στην αυθεντική μεσογειακή διατροφή, χάρη στην αφθονία εποχιακών φρούτων και λαχανικών και φυσικά στην ποιότητα του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου.
Από τα πιο γνωστά κρητικά τυριά είναι η γραβιέρα, η οποία είναι το πιο δημοφιλές σκληρό τυρί της Κρήτης. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι. Η μυζήθρα φτιάχνεται από πρόβειο γάλα ή κατσικίσιο ή μίγμα των δύο. Συχνά χρησιμοποιείται στο μαγείρεμα, αλλά τρώγεται και φρέσκια. Τα καλτσούνια είναι μικρές πίτες που είναι γεμάτες με ανάλατη μυζήθρα (ανθότυρο) τηγανισμένες σε λάδι, στα οποία μπορεί να προστεθεί και μέλι.
Τα επιδόρπια δεν είναι συνήθως μέρος της κρητικής διατροφής, ένα γεύμα θα τελειώσει συχνά με φρούτα. Τα φρούτα είναι απαραίτητα σε κάθε γεύμα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Η Κρήτη παράγει μεγάλες ποσότητες πορτοκαλιών και μανταρινιών, καθώς και πεπόνια, αχλάδια, σύκα, σταφύλια, ροδάκινα και βερίκοκα και την περίφημη κρητική σταφίδα, γνωστή ως σουλτανίνα. Στις ορεινές περιοχές υπάρχει μεγάλη παραγωγή από τσάι του βουνού, καρύδια, κάστανα και άλλα προϊόντα.
Ακόμα και στα παραδοσιακά γλυκά της Κρήτης, χρησιμοποιείται μόνο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Ωστόσο, υπάρχει ένα κρητικό γλυκό φτιαγμένο από μυζήθρα, αυγά, κανέλα και γλυκάνισο ή σουσάμι. Μια γλυκιά απόλαυση σε όλη τη διάρκεια του έτους είναι τα ξεροτήγανα, τηγανιτές λωρίδες ζύμης σε ρολό, με μέλι και σιρόπι και πασπαλισμένες με ψιλοτριμμένο καρύδι.
Το κρητικό γαστρονομικό δαιμόνιο έχει εντάξει μάλιστα και το ίδιο το αμπέλι στις πρώτες ύλες της ντόπιας μαγειρικής. Μπορεί κανείς να γευτεί την άνοιξη μια σπάνια σπεσιαλιτέ: κατσίκι μαγειρεμένο με φρέσκους βλαστούς αμπέλου.
Το φαγητό συνοδεύεται συχνά από κρητικό κρασί, ρακή ή τσικουδιά.
Ένα ποτήρι κοτσιφάλι συνοδευόμενο από λίγη κεφαλογραβιέρα είναι η καλύτερη αρχή για ένα κρητικό γεύμα. Άλλωστε, εδώ στο νησί το τυρί προηγείται του κυρίως πιάτου, για να ανοίξει την όρεξη. Ιδανικός μεζές για κρασί ή τσικουδιά είναι επίσης το κρητικό απάκι, φέτες από καπνιστό χοιρινό ψαρονέφρι. Ονομαστά είναι και τα κρητικά χωριάτικα λουκάνικα, με χοιρινό κιμά και πολλά μπαχαρικά, σε διάφορες παραλλαγές.
Το ψωμί ήταν πάντα βασικό είδος διατροφής στην Κρήτη. Δεν μπορεί να φανταστεί κανείς γεύμα χωρίς κάποιο είδος ψωμιού. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία από ψωμιά, ανάλογα με την εποχή και τις διάφορες γιορτές. Το ψωμί των Χριστουγέννων ή Χριστόψωμο χαρακτηρίζει το παραδοσιακό γεύμα των Χριστουγέννων.
Η προετοιμασία του αποτελεί μια τελετουργία και σε ορισμένες περιοχές το ψωμί έχει ένα μεγάλο σταυρό στη μέση, ή είναι διακοσμημένο με λουλούδια και πέρδικες. Μόνο ο αρχηγός της οικογένειας επιτρέπεται να το κόψει. Την περίοδο του Πάσχα, οι γυναίκες της Κρήτης παραδοσιακά κάνουν τις αυγοκουλούρες ή λαμπροκουλούρες.
Στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, φτιάχνουν τα εφτάζυμα. Διάφορα διακοσμημένα ψωμιά που τρώγονται σε εκδηλώσεις, γάμους και βαφτίσια. Παξιμάδι από σκληρό ξηρό ψωμί που ψήνεται μια φορά, κόβεται σε φέτες και ξαναψήνεται για δεύτερη φορά. Με τον τρόπο αυτό θα κρατήσει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Παραδοσιακά, αυτό ήταν το ψωμί που έπαιρναν οι αγρότες στα χωράφια και το μαλάκωναν με λίγο νερό και ελαιόλαδο. Το διάσημο κρίθινο παξιμάδι ή ντάκος είναι η βάση για το πιο διαδεδομένο κρητικό πιάτο. Βρεγμένο με νερό και εμποτισμένο με λάδι και ντομάτα είναι πολύ καλό για την πέψη και εξαιρετικά νόστιμο.
Ο συνδυασμός βουνού και θάλασσας και η παρατεταμένη ηλιοφάνεια κάνουν τα πάντα πιο γευστικά. Ίσως πάλι τα βασικά συστατικά της παραδοσιακής κρητικής κουζίνας να είναι η αγάπη με την οποία φτιάχνονται τα φαγητά στην Κρήτη (το μεράκι που λέμε) και η φαντασία που καρυκεύει πολλά από τα ντόπια πιάτα. Στο κάτω – κάτω, το φαγητό εδώ δεν είναι απλώς μια από τις κρητικές παραδόσεις – είναι τρόπος ζωής.
Ένας οικοδόμος κοντά στη σύνταξη, στη Βιρτζίνια, αφιέρωνε κάθε ελεύθερο βράδυ και Σαββατοκύριακο επί χρόνια, κατασκευάζοντας ένα τέλειο αντίγραφο της Κιβωτού του Νώε. Το δημιούργημά του είναι πιστό στο διαχρονικό έπος της Βίβλου μέχρι την παραμικρότερη λεπτομέρεια!
Ο Μάκι Τζένκινς, 65 ετών, με καταγωγή από την Ουάσιγκτον, ξεκίνησε πριν από τρεις δεκαετίες μια διακονία μελέτης της Βίβλου στο Γουόρεντον της Βιρτζίνια, ανακαλύπτοντας το πάθος του για τη διδασκαλία. Από το 1999 άρχισε να δημιουργεί υλικό και μοντέλα της Κιβωτού για να τον βοηθούν στη διδασκαλία του.
«Βρήκαμε ένα κούτσουρο όταν έκανα υβριδικές κατασκευές, περίπου 14 μέτρα κάτω από το επίπεδο του δρόμου στην Αλεξάνδρεια της Βιρτζίνια, σε μια πολυκατοικία που χτίζαμε», δήλωσε ο κος Τζένκινς στην Epoch Times, προσθέτοντας την πεποίθησή του για την προέλευσή του. «Το κούτσουρο δεν ήταν από αυτή την περίοδο.»
Ήταν από την εποχή «πριν από τον κατακλυσμό», όπως πιστεύει ο ίδιος.
Ένα αντίγραφο της Κιβωτού του Νώε, κατασκευασμένο σε κλίμακα 1:40, βρίσκεται στο γραφείο του Μάκι Τζένκινς, 65 ετών, στο Γουόρεντον της Βιρτζίνια. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Τα αντίγραφα των ζώων από ξύλο τοποθετούνται στην Κιβωτό ανά δύο. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Αυτό ήταν το έναυσμα για το πρώτο από τα πολλά μοντέλα της Κιβωτού, τα οποία μεγάλωναν διαδοχικά σε κλίμακα. Αρχικά, χρησιμοποίησε το κούτσουρο για να κατασκευάσει ένα πρωτότυπο ύψους 1,8 μέτρων. Αυτό συνέβη περίπου όταν ο Κεν Χαμ, διευθύνων σύμβουλος και ιδρυτής της Answers in Genesis, έχτιζε την παγκοσμίου φήμης πλέον «Ark Encounter» στο Κεντάκι.
Ο κος Τζένκινς εμπνεύστηκε από αυτό για να οραματιστεί κάτι μεγάλο. Ήθελε να ενσωματώσει και τις 15 βιβλικές σκηνές της Κιβωτού σε ένα μοντέλο, περιλαμβανομένης της κατασκευής της, της επιβίβασης των ζώων και της προσάραξής της μετά τον κατακλυσμό. Το αντίγραφό του, ύψους 1,8 μέτρων, αποδείχτηκε πολύ μικρό για τους σκοπούς του – έτσι αφιέρωσε άλλα δύο χρόνια, από το 2015 έως το 2017, για να κατασκευάσει μια παραλλαγή ύψους 3,6 μέτρων.
Επιδιώκοντας την αυθεντικότητα
«Λοιπόν, πλησιάζουμε, αλλά δεν είμαστε ακόμα εκεί», είπε ο κος Τζένκινς. «Έτσι κατασκεύασα ένα τρίτο». Ξεκινώντας γύρω στο 2019, έκανε τα σχέδια για μια μεγαλύτερη Κιβωτό και συγκέντρωσε υλικά από ξύλο από μια μάλλον ιδιαίτερη κοινότητα.
Το μοντέλο της Κιβωτού του Νώε που κατασκευάζει ο κος Τζένκινς στο εργαστήριο ξυλουργικής. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Το μοντέλο της Κιβωτού του Νώε που κατασκευάζει ο κος Τζένκινς στο εργαστήριο ξυλουργικής. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Σε ένα πριονιστήριο των Άμις, κοντά στο Λάνκαστερ της Πενσυλβάνια, βρήκε τη δρυ που θα έδινε το διακοσμητικό φινίρισμα που επιθυμούσε. Οι Άμις επεξεργάστηκαν το ξύλο κόβοντάς το «ανάποδα», ώστε να αναδειχθεί το μοτίβο των κόκκων.
«Θα τραβούσε την προσοχή [των ανθρώπων] και τότε θα μπορούσαμε να τους μιλήσουμε για την Κιβωτό και το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού», δήλωσε ο κος Τζένκινς, ο οποίος ξόδεψε κάπου 4.000 και 5.000 δολάρια μόνο για το φανταχτερό ξύλο.
Για τρίτη φορά, ο κος Τζένκινς κάλεσε τον εμπειρογνώμονα της Βιρτζίνια για την αποκατάσταση επίπλων Τζεφ Χάντλεϊ, από το Γουίντσεστερ, ο οποίος τον είχε βοηθήσει στα δύο προηγούμενα αντίγραφα της Κιβωτού, για να σχεδιάσει το magnum opus.
«Οι ακριβείς διαστάσεις δίνονται στη Βίβλο: Έχει μήκος 300 πήχεις, πλάτος 50 πήχεος και ύψος 30 πήχεις», δήλωσε ο κ. Jenkins. «Αυτό ισοδυναμεί με μήκος περίπου 152 μέτρα, πλάτος 25 μέτρα και ύψος 19 μέτρα». Φυσικά, το μοντέλο έχει μήκος μόνο περίπου 3,8 μέτρα, πλάτος 1 μέτρο και ύψος 60 εκ.. Δηλαδή ακριβώς σε κλίμακα 1:40.
Η είσοδος της Κιβωτού, με τα ζώα να μπαίνουν ανά δύο. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Αριστερά: Ο Mackie Jenkins με το μεγαλύτερο από τα τρία μοντέλα της Κιβωτού του Νώε που κατασκεύασε. Δεξιά: Στο εσωτερικό, ο Νώε στην κουζίνα του πίνει χυμό σταφυλιού. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Υπήρχαν τρεις κανόνες στο σχέδιο του κου Τζένκινς.
«Πρώτον, έπρεπε να μείνουμε πιστοί στη Βίβλο», είπε. «Ο δεύτερος στόχος ήταν να βρούμε πώς θα έμοιαζε το μοντέλο». Για τον σκοπό αυτό, πήραν μια κάρτα τύπου για την Ark Encounter την ημέρα των εγκαινίων και ο κος Τζένκινς κατάφερε να μιλήσει με τον μηχανικό που σχεδίασε την έκδοση σε κανονικό μέγεθος για τον Κεν Χαμ.
«Τρίτον, θέλαμε να ενσωματώσουμε ένα μάθημα στο μοντέλο», είπε. Η Κιβωτός λέγεται ότι ήταν κατασκευασμένη από ξύλο gopher και καλυμμένη με πίσσα, ένα είδος ρητίνης από το δέντρο καφάρ, που δηλώνει την εβραϊκή λέξη για την εξιλέωση. «Έτσι, η ιδέα εκεί είναι ότι όλοι όσοι μπήκαν στην Κιβωτό θα φανταστούν ότι έχουν εξιλεωθεί για τις αμαρτίες τους», είπε ο κ. Τζένκινς.
Δυο-δυο …αλλά όχι πάντα
Μόλις ολοκληρώθηκε το σχέδιο για το σώμα της Κιβωτού και το εσωτερικό διόραμα, ο κος Τζένκινς άρχισε να ψάχνει για ένα ζωτικής σημασίας στοιχείο: τα ζώα. Βρήκε μια εταιρεία στο Έρζγκεμπιργκ της Γερμανίας, η οποία κάποτε κατασκεύαζε μινιατούρες ξύλινων ζώων της Κιβωτού του Νώε ως παιχνίδια. Η κλίμακα ήταν ακριβώς 1:40. Ξεκίνησε να αναζητά και να αγοράζει αυτά τα ζωάκια στο eBay, κάτι που του πήρε μερικά χρόνια, καθώς είχαν διασκορπιστεί σε όλο τον κόσμο.
Το μοντέλο της Κιβωτού του Νώε διαθέτει ανελκυστήρα τον οποίο κινούν τα ζώα, όπως ακριβώς αναφέρεται στη Βίβλο. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Όψεις του εσωτερικού του μοντέλου της Κιβωτού του Νώε του κου Τζένκινς. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
«Όλα τα ζώα ήταν φυτοφάγα τότε», είπε ο κος Τζένκινς, αναφερόμενος στα γεγονότα πριν από τον κατακλυσμό. «Όταν ο Νώε φόρτωσε την Κιβωτό, μπορούσε να φορτώσει τις λεοπαρδάλεις και τα αρνιά μαζί, επειδή δεν θα έτρωγε το ένα το άλλο». Υπήρχαν και άλλες λεπτομέρειες, όπως ο χαρακτηρισμός των «καθαρών» και «ακάθαρτων» ζώων από τη Βίβλο. Στα πρώτα περιλαμβάνονται τα αρνιά, οι αγελάδες, οι κατσίκες και τα κοτόπουλα, ενώ στα δεύτερα οι χοίροι, τα σκυλιά, οι αρουραίοι και τα φίδια.
«Υπήρχε ένα σύστημα θυσίας», είπε ο κ. Τζένκινς, προσθέτοντας ότι τα καθαρά ζώα, στην πραγματικότητα, εισάγονταν ανά επτάδες καθώς ένα θα θυσιάζονταν για να εξιλεωθεί για τις αμαρτίες. «Έτσι, υπήρχαν ακόμη τρία πλήρη ζεύγη για να αναπαραχθούν για μεταγενέστερες θυσίες». Τα ακάθαρτα ζώα εισάγονταν «ανά δύο».
Για να τιμήσει την αναφορά της Βίβλου για «τη λεοπάρδαλη, το λιοντάρι και τον μονόκερω», ο κος Τζένκινς συμπεριέλαβε στο μοντέλο του δύο μινιατούρες παραμυθένιων μονόκερων και δύο δείγματα από τη Σιβηρία. Υπάρχουν αποδείξεις για την ύπαρξη του τελευταίου, είπε. Απολιθώματα που άφησαν μονοκέρατα ζώα παρόμοια με ρινόκερους βρέθηκαν και τεκμηριώθηκαν στους μόνιμους πάγους της Ρωσίας.
Το μοντέλο της Κιβωτού περιλαμβάνει την παραγωγή χυμού σταφυλιών, όπως την αναφέρει η Βίβλος. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Αριστερά: Το εσωτερικό του μοντέλου της Κιβωτού του κου Τζένκινς. Δεξιά: Ο κος Τζένκινς διδάσκει για τα βιβλικά γεγονότα, που παρουσιάζονται σε ένα από τα δύο μικρότερης κλίμακας αντίγραφα της Κιβωτού. (Ευγενική παραχώρηση της Μήγκαν Τζένκινς)
Ο κος Τζένκινς ανακάλυψε επίσης δημοφιλείς μινιατούρες σιδηροδρομικών γραμμών που συνέβαλαν τα μάλα, προσφέροντας μικροσκοπικές μπάλες σανού, οπωροφόρα δέντρα και είδη διατροφής και ποτών. Πρόσθεσε φώτα LED ως λάμπες πετρελαίου, χειροκίνητους ανελκυστήρες με κινούμενα ζώα και ηχεία Bluetooth για τη μετάδοση των ήχων των ζώων για πρόσθετο ρεαλισμό.
Υπάρχουν λειτουργικά μοντέλα κατασκευαστικών γερανών που βασίζονται σε πραγματικά σχέδια ρωμαϊκών, ελληνικών και αιγυπτιακών τύπων, καθώς «κανείς δεν ήξερε τι χρησιμοποιούσε ο Νώε», είπε. Ο ίδιος ο Νώε απεικονίζεται σε διάφορες σκηνές, μεταξύ των οποίων και η ώρα που πίνει χυμό σταφυλιού στην κουζίνα της Κιβωτού, μια σκηνή με βιβλική σημασία.
Για να αναδείξει το σύνολο, ο κος Τζένκινς έφτιαξε αφαιρούμενα πάνελ που αποκαλύπτουν μια εγκάρσια τομή του εσωτερικού.
«Θεωρητικά μιλώντας, οι δημιουργιστές λένε ότι ο κόσμος στην αρχή είχε διαφορετική ατμόσφαιρα», είπε ο κος Τζένκινς. «Στην ατμόσφαιρα πριν από τον κατακλυσμό, ο χυμός των σταφυλιών δεν θα υφίστατο ζύμωση». Τα πράγματα άλλαξαν μετά. «Ο Νώε επέστρεψε να πιει τον χυμό σταφυλιών του και μέθυσε. Επειδή η ατμόσφαιρα είχε αλλάξει και ο χυμός σταφυλιού υπέστη ζύμωση.»
Διάδοση του Λόγου
Μετά από χρόνια έρευνας, δοκιμών και αφοσίωσης στη λεπτομέρεια, το τελικό αντίγραφο της Κιβωτού του κου Τζένκινς βρίσκεται στο γραφείο του για τη μελέτη της Βίβλου στο Γουόρεντον, στο ίδιο δωμάτιο όπου γράφει τα βιβλία του. Δεν έχει ακόμη περιοδεύσει όπως το δεύτερο μοντέλο του κου Τζένκινς. Αυτό μεταφέρεται συχνά σε σχολεία, εκκλησίες και υπαίθρια φεστιβάλ για να διδάξει τις ιστορίες της Βίβλου.
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, το περιοδεύον αντίγραφο εκτίθεται στο Ocean City του Μέριλαντ.
Η ιστορία των μοντέλων της Κιβωτού του συνεχίζεται. Με την επικείμενη συνταξιοδότησή του σε δύο χρόνια, σχεδιάζει να εισέλθει σε πλήρους απασχόλησης διακονία, κάνοντας μελέτες της Βίβλου και μοιράζοντας δίσκους του Ευαγγελίου. Θα υπάρξουν ευκαιρίες να επιδείξει τα καλοφτιαγμένα ξύλινα έργα του. Τελικά, τα μοντέλα των Κιβωτών θα παραδοθούν στον γιο του, ο οποίος διευθύνει μια ομάδα μελέτης της Βίβλου, έτσι ώστε οι άνθρωποι να συνεχίσουν να απολαμβάνουν τον φόρο τιμής που απέτισε ο κος Τζένκινς στον Νώε.
Από τις 16 Σεπτεμβρίου έως τις 8 Οκτωβρίου, οι Αθηναίοι θα έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν την έκθεση «Παραδοσιακή λευκαδίτικη βελονιά και σύγχρονη εικαστική δημιουργία» στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη», στην Πλάκα.
Πρόκειται για μοναδική έκθεση, που «ταξίδεψε» από την πανέμορφη Λευκάδα, όπου είχε παρουσιαστεί το περασμένο φθινόπωρο (26/11 έως 9/12/22/2022) , που συνδιοργανώνεται από τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) και το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκαδίων. Η αθηναϊκή εκδοχή που επίκειται είναι εμπλουτισμένη με κεντήματα και λαογραφικά στοιχεία της λευκαδίτικης παράδοσης, εκτός των σύγχρονων δημιουργιών των εμπνευσμένων από την καρσάνικη βελονιά – την παραδοσιακή κεντητική τέχνη του νησιού- που συμμετείχαν στην πρωτότυπη έκθεση της Λευκάδας.
Η επίσημη εκδήλωση για την έκθεση θα γίνει το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου, στις 19:00.
Από το αρχείο της Μαυρέττας Αρβανίτη
«Οι δράσεις για την “καρσάνικη” λευκαδίτικη βελονιά ξεκίνησαν από τη Λευκάδα το 2022 και περιελάμβαναν ανοιχτό κάλεσμα καλλιτεχνών, συμπόσιο καλλιτεχνών, ημερίδα και έκθεση έργων σύγχρονης τέχνης. Όλες αυτές οι δράσεις ενισχύθηκαν με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και τιμήθηκαν με την αιγίδα του. Το ενδιαφέρον κοινού και καλλιτεχνών ήταν έντονο και οι δράσεις είχαν μεγάλη επιτυχία. Την ίδια εποχή, με πρωτοβουλία της προέδρου του ΟΠΑΝΔΑ Νίκης Αραμπατζή, που είναι Λευκαδίτισσα, ήρθε η πρόταση να παρουσιαστούν καρσάνικα κεντήματα στον χώρο του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης “Αγγελική Χατζημιχάλη”. Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα να μεταφερθεί η έκθεση σύγχρονων δημιουργών στο Μουσείο μαζί με κεντήματα αυτή τη φορά και πολλά άλλα λαογραφικά στοιχεία. Μεγάλη τιμή, αλλά και ευθύνη για το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκαδίων αυτή η συνδιοργάνωση – για εμένα προσωπικά διπλό το βάρος, καθώς εκτός από αντιπρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου έχω και την επιμέλεια της έκθεσης», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Χαρά Σαΐτη, εικαστικός, επιμελήτρια και των δύο εκθέσεων (στην Αθήνα μαζί με τη Σταυρούλα Πισιμίση, Διευθύντρια του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη»).
Οι δυο επιμελήτριες κατάφεραν να εντάξουν στην έκθεση της Αθήνας νέα στοιχεία, τόσο από την παράδοση της Λευκάδας όσο και σύγχρονα εικαστικά έργα, στο απαιτητικό περιβάλλον του Μουσείου, ακολουθώντας μια πρωτοποριακή μουσειολογική προσέγγιση, που ενώνει το παλιό με το καινούργιο, προβάλλοντας την παράδοση μέσα από τη σύγχρονη αισθητική. «Πρόκειται για έναν καταπληκτικό χώρο. Μάλιστα θυμάμαι ότι και ως φοιτήτρια Ιστορίας της Τέχνης είχα ασχοληθεί διεξοδικά με την αρχιτεκτονική του κτίσματος, που συνδυάζει παραδοσιακά στοιχεία από όλη την Ελλάδα με μια μοντέρνα αρχιτεκτονική αντίληψη. Έτσι, λοιπόν, αποδείχθηκε ο καλύτερος χώρος για να φιλοξενήσει αριστουργήματα της λευκαδίτικης παράδοσης μαζί με σύγχρονα εικαστικά έργα», τονίζει η κ. Σαΐτη για την επιλογή του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη» του δήμου Αθηναίων, που αναδεικνύει με άριστο τρόπο τον γόνιμο διάλογο μεταξύ κεντημάτων, εικαστικών έργων και μόνιμων συλλογών.
Στο πλαίσιο της έκθεσης, εκτίθενται αυθεντικά δείγματα κεντημάτων «καρσάνικης βελονιάς», καθώς και σύγχρονες δημιουργίες εμπνευσμένες από την παραδοσιακή λευκαδίτικη κεντητική τεχνική. Τι έκανε στην ίδια περισσότερο εντύπωση από αυτή τη «συνομιλία» του χτες με το σήμερα;
«Πρόκειται για μια αληθινή αποκάλυψη! Όταν είχα ξεκινήσει να δουλεύω πάνω σε αυτήν την ιδέα, ποτέ δεν είχα φανταστεί αυτό το αποτέλεσμα! Τα κεντήματα έντυσαν τον απαιτητικό χώρο του Μουσείου με τη φινέτσα και τη χάρη τους. Τα έργα προσαρμόστηκαν στο νέο περιβάλλον τους και εντάχθηκαν με αφοπλιστική φυσικότητα στον χώρο, δίνοντας την εντύπωση ότι αποτελούν μέρος του. Έχει κανείς την εντύπωση ότι το ένα συμπληρώνει το άλλο, ότι το ένα είναι συνέχεια του άλλου, μια ιστορική και καλλιτεχνική αδιάσπαστη πορεία στον χρόνο, μέσα από τον ανθρώπινο μόχθο, την έμπνευση, τη φαντασία.»
Ένας από τους εσωτερικούς χώρους του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη» στην Πλάκα.
«Σημαντική η συμβολή της Διευθύντριας του Μουσείου Σταυρούλας Πισιμίση, που γνωρίζει άριστα την αισθητική και τις απαιτήσεις του χώρου. Τελικό αποτέλεσμα, μια πρωτότυπη μουσειολογική προσέγγιση, που νομίζω είναι καινοφανής και πρωτοπόρος για τα ελληνικά δεδομένα. Ίσως για πρώτη φορά η παράδοση συνομιλεί με το σήμερα και αξιοποιείται με σεβασμό και βλέμμα στο μέλλον. Μεγάλη εντύπωση μου έκανε, επίσης, η συμμετοχή εικαστικών από όλη την Ελλάδα και όχι μόνο από τη Λευκάδα, που συγκινήθηκαν και εμπνεύστηκαν από την ιστορία, τη μορφή, την τεχνική και τις ιστορικοκοινωνικές επεκτάσεις του λευκαδίτικου παραδοσιακού κεντήματος», τονίζει η κ. Σαΐτη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Προσθέτει επίσης τις θερμές ευχαριστίες της προς «τη Νίκη Αραμπατζή για την πρωτοβουλία και την πρόταση συνδιοργάνωσης, τη Σταυρούλα Πισιμίση για τη συνεπιμέλεια, το προσωπικό του ΟΠΑΝΔΑ και του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης “Αγγελική Χατζημιχάλη” για την αμέριστη βοήθεια, καθώς και τους καλλιτέχνες για την ανταπόκριση και την εμπνευσμένη συμμετοχή». Επίσης ευχαριστεί «για τη γενναιοδωρία και την εμπιστοσύνη τους, τις άξιες κεντήστρες που εμπιστεύτηκαν τα έργα των χειρών τους στα χέρια μου κι έγιναν έτσι πρέσβειρες του λευκαδίτικου πολιτισμού: Ρένα Κατηφόρη, Αναστασία Γλένη, Μαρία Ραυτοπούλου, Πάτρα Αργύρη, και οικογένεια Μπένου».
Όλα τα κορίτσια του χωριού κεντάνε πλέον και δημιουργούνται έτσι εκατοντάδες – ή και χιλιάδες – αριστουργήματα που, κατά κύριο λόγο, προστίθενται στα προικιά των κοριτσιών. (ellas2.wordpress.com)
Η παρουσίαση διαρθρώνεται σε δύο ενότητες, οι οποίες αναπτύσσονται στους μουσειακούς χώρους με τις μόνιμες συλλογές αντικειμένων λαϊκής τέχνης. Στην πρώτη ενότητα της έκθεσης παρουσιάζονται χαρακτηριστικά δείγματα κεντημάτων «καρσάνικης βελονιάς», της παραδοσιακής λευκαδίτικης κεντητικής τεχνικής, τεκμηριωμένης το 2019 στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, υπό την αιγίδα της UNESCO. Στη δεύτερη ενότητα εκτίθενται 30 σύγχρονα εικαστικά έργα τέχνης νέων καλλιτεχνών, εμπνευσμένα από την καρσάνικη βελονιά.
Η καρσάνικη βελονιά πιθανόν έχει τις καταβολές της στην περίοδο της Ενετοκρατίας στα Επτάνησα (14ος-18ος αιώνας), ωστόσο στη Λευκάδα απέκτησε αναγνωρίσιμο ύφος. Τα μοτίβα του καρσάνικου κεντήματος διακρίνονται για την αυστηρότητα, την ισορροπία και τη δωρικότητα των συνθέσεων, την αυτοσυγκράτηση των χρωματικών επιλογών, την εσωτερική αρμονία των γεωμετρικών αντιθέσεων, την αρχιτεκτονική ποιητική διάσταση, τις ευφάνταστες παραλλαγές και τη συμμετρία και λεπτότητα της σύλληψης μέσα από την έκφραση της λαϊκής ψυχής.
Στο ίδιο πλαίσιο κινούνται και τα σύγχρονα εικαστικά έργα, καθώς δημιουργήθηκαν μέσα από τη διαδικασία της αλληλεπίδρασης τόσο μεταξύ των δημιουργών όσο και με την τοπική κοινωνία. Οι καλλιτέχνες κατανοούν, εμπνέονται, ερμηνεύουν και διερευνούν τη σχέση της σύγχρονης τέχνης με την παραδοσιακή χειροτεχνία, διεισδύουν στα μυστικά της σύνθεσης, ανακαλύπτουν σχέσεις και αναλογίες με μορφές και στοιχεία της φύσης, υπογραμμίζουν συσχετισμούς με άλλους πολιτισμούς και άλλες εποχές, προσπαθούν να ισορροπήσουν την σύγχρονη τεχνολογία με την προβιομηχανική πρακτική, παρουσιάζοντας έναν ενδιαφέροντα διακαλλιτεχνικό και γόνιμο προβληματισμό.
Έργο της Μαρίας Ματάλα για την έκθεση «Παραδοσιακή λευκαδίτικη βελονιά και σύγχρονη εικαστική δημιουργία». (mariamatala)
Στην έκθεση δίνεται, τέλος, έμφαση στις καινοτόμες, βιώσιμες και ολοκληρωμένες προτάσεις από νέους που δραστηριοποιούνται στους τομείς του κοσμήματος, της ένδυσης, της υπόδησης, του interior design κλπ, οι οποίοι με σεβασμό στην παράδοση καταφέρνουν να την επανεντάξουν στη σύγχρονη καθημερινότητα. Στην έκθεση συμμετέχουν οι Γιάννα Αλεξοπούλου, Ρένα Ανούση-Ηλία, Κωνσταντία Βλαχίδου, Γιάννης Βρακάς, Μαρία Γενιτσαρίου, Μαρία Γεωργιάδη, Έλενα Γκώγκου, Χριστίνα Δημητρά, Σπυριδούλα Ζαβιτσάνου, Δήμητρα Κανέλλη, Βάλια Καραπιδάκη, Ελένη Κατηφόρη, Βασιλική Κολιπέτσα, Σοφία Κουκουλιώτη, Μάριος Λουριδάς, Ιωάννα Μαργέλη, Μαρία Ματάλα, Δημήτρης Νικολούλιας, Χρήστος Παλαμίδης, Λίνα Παπαγεωργίου, Μαρίνα Παπαδημητρίου, Χαρά Σαΐτη, Μαρία Στραγαλινού, Κωνσταντίνα Συλίκου, Καίτη Τουρτούρα, Ξανθή Τουτουντζόγλου, Καίτη Τσαβαρή, Ανδρέας Τσάλας, Στέλιος Τσιμογιάννης, Κυριακή Χριστακοπούλου, Ελευθερία Λογοθέτη από την οικοτεχνία «Ελίχρυσο» και Γεωργία Καψοκώστα από τη «ΛΕVKA».
Λίγο πριν από την έναρξη της νέας σχολικής περιόδου, η γαλλική κυβέρνηση εξέδωσε απαγόρευση για τις μαθήτριες των κρατικών σχολείων, σύμφωνα με την οποία δεν θα μπορούν να προσέρχονται στον σχολικό χώρο φορώντας ισλαμική ενδυμασία.
Το εν λόγω ένδυμα, η αμπάγια, είναι ένα φαρδύ, ριχτό φόρεμα με ψηλό ντεκολτέ και μακριά μανίκια, που φτάνει μέχρι τους αστραγάλους και το οποίο φορούν παραδοσιακά οι μουσουλμάνες.
Την απαγόρευση ανακοίνωσε σε συνέντευξή του στο γαλλικό τηλεοπτικό κανάλι TF1 ο υπουργός Παιδείας Γκαμπριέλ Αττάλ, στις 28 Αυγούστου.
Η απόφασή του αποτελεί την πιο πρόσφατη κίνηση της γαλλικής κυβέρνησης να περιορίσει την ισλαμική ενδυμασία σε δημόσιους χώρους.
Ο κος Αττάλ διορίστηκε υπουργός Παιδείας από τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν τον Ιούλιο.
Κρατώντας σταθερά τη θρησκεία έξω από τα σχολεία
Η κίνηση του υπουργείου Παιδείας έρχεται μετά από μήνες συζητήσεων σχετικά με τη χρήση των εν λόγω ενδυμάτων στα γαλλικά σχολεία, όπου οι μαθήτριες απαγορεύεται να φορούν μουσουλμανικές μαντίλες εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες.
Το υπουργείο είχε ήδη εισάγει σχετική εγκύκλιο τον Νοέμβριο του 2022, η οποία έθετε επίσης στην ίδια κατηγορία τα κεφαλομάντηλα και τις μακριές φούστες εάν φοριούνται με ανοιχτά θρησκευτικό τρόπο, σύμφωνα με τον τηλεοπτικό σταθμό France 24.
Ο προκάτοχος του κου Αττάλ Παπ Ντιαγέ (Pap Ndiaye) είχε διστάσει να μην επιβάλει κυρώσεις για τη χρήση αυτών των ενδυμάτων, λέγοντας στη Γερουσία ότι «η αμπάγια δεν είναι εύκολο να οριστεί, νομικά … θα μας οδηγούσε στο διοικητικό δικαστήριο, όπου θα χάναμε».
Ο νέος υπουργός Παιδείας δήλωσε ότι «τα σχολεία της Δημοκρατίας είναι χτισμένα πάνω σε πολύ ισχυρές αξίες και αρχές, ιδίως στη laïcité», όρος που αναφέρεται στον αυστηρό διαχωρισμό κράτους και θρησκείας.
«Αποφάσισα ότι η αμπάγια δεν θα πρέπει πλέον να φοριέται στα σχολεία», δήλωσε ο κος Αττάλ στη συνέντευξη του στο TF1.
«Όταν μπαίνεις σε μια τάξη, δεν θα πρέπει να μπορείς να αναγνωρίζεις τη θρησκεία των μαθητών απλώς κοιτάζοντάς τους», είπε.
«Κοσμικότητα σημαίνει την ελευθερία να χειραφετηθεί κανείς μέσω του σχολείου», συνέχισε, περιγράφοντας την αμπάγια ως «μια θρησκευτική πράξη, που αποσκοπεί στο να δοκιμάσει την αντίσταση της δημοκρατίας απέναντι στο κοσμικό άσυλο που πρέπει να αποτελεί το σχολείο».
Η γαλλική εφημερίδα Le Monde ανέφερε ότι ο κος Αττάλ θα δώσει «σαφείς κανόνες σε εθνικό επίπεδο» στους διευθυντές των σχολείων μόλις οι μαθητές επιστρέψουν στα σχολεία σε όλη τη Γαλλία, στις 4 Σεπτεμβρίου.
Το 2004, η Γαλλία απαγόρευσε στις μαθήτριες να φορούν μαντήλες στα σχολεία της, καθώς και άλλα θρησκευτικά σύμβολα, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων σταυρών και των εβραϊκών κιπά.
Αργότερα, το Παρίσι απαγόρευσε τη δημόσια χρήση της μαντήλας προσώπου το 2010 και επέβαλε πρόστιμο 160 ευρώ σε όσες τις χρησιμοποιούσαν.
Η Δανία και οι Κάτω Χώρες έχουν έκτοτε και αυτές ψηφίσει παρόμοιες απαγορεύσεις.
Μάχη για τα φορέματα και τις μαντήλες
Η Γαλλία τηρεί μια αυστηρή πολιτική δημόσιας εκκοσμίκευσης όσον αφορά τη θρησκεία στα κρατικά σχολεία για πάνω από έναν αιώνα, αφότου η Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία σταμάτησε την επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας στη δημόσια εκπαίδευση.
Από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, η κυβέρνηση προσπαθεί να ανανεώσει τις κατευθυντήριες γραμμές της, προκειμένου να αντιμετωπίσει μια όλο και πιο ισχυρή μουσουλμανική μειονότητα, η οποία σήμερα αριθμεί εκατομμύρια άτομα και αυξάνεται.
Η μάχη για την κοσμικότητα στα σχολεία έχει έκτοτε ενταθεί μετά τον αποκεφαλισμό του καθηγητή ιστορίας Σαμουέλ Πατί από ισλαμιστή Τσετσένο μετανάστη κοντά στο σχολείο του σε προάστιο του Παρισιού το 2020.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής περιόδου των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία το 2022, το ζήτημα της μουσουλμανικής θρησκευτικής ενδυμασίας έγινε αντικείμενο έντονων συζητήσεων.
Οι δεξιοί αντίπαλοι του κου Μακρόν, όπως η Μαρίν Λεπέν του Εθνικού Συναγερμού, έκαναν εκστρατεία για την απαγόρευση της μαντήλας στη χώρα.
Πέρυσι, οι Γάλλοι νομοθέτες υποστήριξαν την απαγόρευση της χρήσης του χιτζάμπ και άλλων «εμφανών θρησκευτικών συμβόλων» σε αθλητικούς αγώνες.
Το νομοσχέδιο, το οποίο προτάθηκε από το συντηρητικό γκωλικό κόμμα της αντιπολίτευσης Les Républicains υποστήριζε ότι το χιτζάμπ θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια των αθλητών που το φορούσαν ενώ αθλούνταν.
Μια προηγούμενη απαγόρευση του νικάμπ – της κάλυψης του προσώπου που φορούν ορισμένες μουσουλμάνες – επικρίθηκε από την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών το 2018 ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το 2014, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είχε ήδη απορρίψει την προσφυγή μιας μουσουλμάνας που διαμαρτυρήθηκε ότι η απαγόρευση της Γαλλίας παραβίαζε τα δικαιώματά της.
Μια απόφαση που διχάζει
Η απαγόρευση της αμπάγια στα σχολεία έχει ευρεία υπεράσπιση από τα μέλη της Δεξιάς, τα οποία ανησυχούν για την άνοδο του ισλαμισμού στη Γαλλία, αλλά και από τα μέλη της Αριστεράς, τα οποία θεωρούν ότι υπερασπίζονται τις δημοκρατικές αξίες του διαχωρισμού μεταξύ εκκλησίας και κράτους.
Από τη Δεξιά, ο Ερίκ Τσοτό, επικεφαλής των Les Républicains, δήλωσε στα γαλλικά μέσα ενημέρωσης: «Ζητήσαμε πολλές φορές την απαγόρευση της αμπάγια στα σχολεία μας», αναφέρει ο Independent.
Παρόλα αυτά, υπήρξαν και πολλοί από την αριστερά οι οποίοι υποστήριξαν ότι η απαγόρευση αποτελεί καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών.
Η Κλεμεντίν Ωτέν του αριστερού αντιπολιτευόμενου κόμματος France Unbowed επέκρινε αυτό που αποκάλεσε «αστυνόμευση της ένδυσης», χαρακτηρίζοντας την κίνηση «αντισυνταγματική» και ουσιαστικά επίθεση στις κοσμικές αξίες του έθνους.
Το Γαλλικό Συμβούλιο Μουσουλμανικής Πίστης (CFCM), ένας εθνικός φορέας που περιλαμβάνει αρκετές μουσουλμανικές ενώσεις στη Γαλλία, καταδίκασε τον νέο κανόνα.
«Η αμπάγια δεν είναι θρησκευτική ενδυμασία, είναι ένας τρόπος ντυσίματος», δήλωσε ο Αμπνταλλάχ Ζεκρί, αντιπρόεδρος του CFCM, στην τηλεόραση BFM.
Ο υπουργός Παιδείας ρωτήθηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξής του αν οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το χιτζάμπ θα εφαρμοστούν στα σχολεία, αλλά απέφυγε να σχολιάσει το θέμα αυτό και επικεντρώθηκε στην αμπάγια.
«Κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μου με (τους διευθυντές των σχολείων) αυτό το καλοκαίρι, είχα αισθανθεί την ανάγκη τους για έναν σαφή κανόνα σε εθνικό επίπεδο σχετικά με το θέμα των αμπάγια. Αυτός ο κανόνας υπάρχει τώρα», δήλωσε ο κος Αττάλ, σύμφωνα με το CNN.
Ο Μπρούνο Μπόμπκιεβιτς, γενικός γραμματέας ενός γαλλικού συνδικάτου εκπαιδευτικών, χαιρέτισε την ανακοίνωση, μετέδωσε το France 24.
«Οι οδηγίες δεν ήταν σαφείς, τώρα είναι και αυτό το καλωσορίζουμε», δήλωσε.
Ο κος Αττάλ, μαζί με τον υπουργό Εσωτερικών Ζεράλ Νταρμανέν, θεωρούνται ανερχόμενα αστέρια που θα μπορούσαν ενδεχομένως να διαδεχθούν τον κο Μακρόν το 2027, σύμφωνα με το France 24.
