Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών παρουσιάζει την Κυριακή 27 Απριλίου στις 20:00, σε πρώτη προβολή, το ντοκιμαντέρ του Βαγγέλη Ευθυμίου «Ο διάλογος του Θέμελη». Με φόντο τον μαγικό αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης, εκεί που το παρελθόν συνομιλεί ανοιχτά με το παρόν, η ταινία διηγείται τη ζωή του σπουδαίου αρχαιολόγου Πέτρου Θέμελη.
Ένα δημιουργικό ντοκιμαντέρ διάρκειας 77 λεπτών για τις πνευματικές αναζητήσεις, την πορεία, τα όνειρα και τα έργα του Πέτρου Θέμελη. Όπως σημειώνουν οι διοργανωτές στο σχετικό δελτίο Τύπου, το απόσταγμα αυτό προκύπτει από τις δικές του διηγήσεις, σε διαφορετικές φάσεις των τελευταίων πέντε χρόνων της ζωής του, εκεί που έζησε και δούλεψε για τριάντα επτά συνεχή χρόνια, εκεί που τον βρήκε ο θάνατος. Ένας πρωτοπόρος της αρχαιολογίας, ένας αληθινός διανοούμενος, μάς ξεναγεί όχι μόνο στο δεύτερό του σπίτι, την Αρχαία Μεσσήνη, αλλά και στον δικό του πνευματικό κόσμο.
Γιατί ο ίδιος έτσι προσέγγιζε την επιστήμη του, σαν ένα δώρο που πρέπει να μοιράζεσαι, σαν ένα κομμάτι του παρελθόντος που οφείλει να επικοινωνεί με το κοινό διαχρονικά και αδιαμεσολάβητα. Αυτό το μοίρασμα ήταν ο στόχος κάθε μελέτης, κάθε ανασκαφής και κάθε συντήρησης στην πορεία του Θέμελη. Και αυτό ακριβώς ζωντανεύει στην ταινία.
Αρχειακό υλικό δεκαετιών συνυπάρχει με το παρόν μέσω των προβολών πάνω στα μνημεία. Τα γυρίσματα έγιναν τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής του Θέμελη και ολοκληρώθηκαν λίγο μετά το θάνατό του, το φθινόπωρο του 2023.
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδατου Μεγάρου.
Η ταινία που κάνει τη διαφορά φέτος στον χώρο του animation είναι το «Flow», η ιστορία μιας γάτας «που δεν φοβόταν το νερό», όπως αποδίδεται στα ελληνικά ο τίτλος, του Λετονού Γκιντς Ζιλμπαλόντις.
Flow σημαίνει ροή – η ροή των πραγμάτων, των καταστάσεων, του νερού. Αυτά είναι τα βασικά συστατικά της ταινίας, η οποία απευθύνεται και στο ενήλικο κοινό, αφού θα μπορούσε να την περιγράψει κανείς ως ποιητικό σχολιασμό πάνω στη ζωή.
Πρόκειται για μία ανεξάρτητη συμπαραγωγή από τη Λετονία, τη Γαλλία και το Βέλγιο, η οποία έχει κερδίσει πλήθος βραβείων μέχρι τώρα, περιλαμβανομένου και του Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων 2025, ενώ ήταν και η υποψηφιότητα της Λετονίας για Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις Κάννες τον Μάιο του 2024 και στις αίθουσες της Λετονίας τον Αύγουστο του ίδιου έτους, όπου και σημείωσε τεράστια επιτυχία, ξεπερνώντας ακόμα και ξένα, σημαντικά φιλμ.
Αυτές τις ημέρες προβάλλεται και στους ελληνικούς κινηματογράφους. Αξίζει να τη δει κανείς στη μεγάλη οθόνη, αφού το εικαστικό μέρος είναι ιδιαίτερα προσεγμένο. Είναι επίσης ιδανική για συζήτηση με τα παιδιά σας, αφού χρησιμοποιεί πολλά σύμβολα και υπάρχουν κενά στην αφήγηση τα οποία καλείται ο θεατής να συμπληρώσει με τις γνώσεις και τη φαντασία του.
Πλοκή
Η ταινία παρακολουθεί μία γάτα και τα όσα της συμβαίνουν όταν το μέρος όπου ζει καλύπτεται από νερό. Λίγα μαθαίνουμε για αυτήν την πλημμυρίδα, αφού η ιστορία δίνεται από την «οπτική γωνία της γάτας, η οποία δεν έχει ιδέα για αυτά τα πράγματα», όπως λέει ο σκηνοθέτης σε ανάρτησή του στο Instagram. Ωστόσο, μάς δίνει ορισμένα στοιχεία για να μαντέψουμε.
Πριν έρθει το νερό, βλέπουμε τη γάτα να περιδιαβαίνει σε ένα απροσδιόριστο μέρος, χαρακτηριστικό του οποίου είναι η πλούσια βλάστηση, δίπλα σε έναν ποταμό. Εκεί συναντά μία αγέλη σκύλων, που αρχίζουν να την κυνηγούν όταν τους κλέβει ένα από τα ψάρια που έπιασαν. Το κυνήγι διακόπτεται απότομα από το φουσκωμένο ποτάμι που έρχεται με ορμή, παρασύροντας τα ζώα στο πέρασμα του.
Η γάτα γλιτώνει και καταφέρνει να φτάσει στο σπίτι όπου μένει. Αυτό είναι ένα ανθρώπινο σπίτι, το πρώτο σημάδι ανθρώπινης παρουσίας που μας δείχνει η ταινία. Αλλά είναι εγκαταλελειμμένο, με έναν σπασμένο φεγγίτη και σχέδια αφημένα πάνω στο τραπέζι, σαν να έφυγε για λίγο ο ένοικός του. Στην αυλή υπάρχουν στημένα αγάλματα γάτων, σε διάφορα μεγέθη και πόζες.
Στιγμιότυπο από το «Flow» του Γκιντς Ζιλμπαλόντις.
Ούτε αυτό είναι ένα ασφαλές καταφύγιο. Το νερό ανεβαίνει και το σπίτι κάποια στιγμή καλύπτεται από νερό. Η γάτα βρίσκει προσωρινό καταφύγιο στην κορυφή ενός υψώματος, όπου είναι σκαλισμένο ένα υπερμεγέθες γλυπτό γάτας, αλλά το νερό το καλύπτει και αυτό. Τελικά, η γάτα σώζεται χάρη σε μία βάρκα με πορτοκαλί πανί που φέρνει το ρεύμα προς το μέρος της.
Η βάρκα δεν είναι άδεια. Μέσα βρίσκεται ένα καπιβάρα – ζώο της Λατινικής Αμερικής – που δέχεται τη γάτα. Στην παρέα τους θα προστεθούν σταδιακά ένας λεμούριος, ένας σκύλος και ένα πουλί τοξότης, που θα αναλάβει να οδηγήσει τη βάρκα προς τα ψηλά, εμβληματικά βράχια που υψώνονται στον ορίζοντα, σαν υπόσχεση ασφαλούς καταφυγίου.
Αισθητική
Δημιουργημένο εξ ολοκλήρου στον υπολογιστή, το «Flow» έχει μία αρκετά ρεαλιστική σχεδιαστικά και κινησιολογικά αισθητική, με τα ζώα να αποδίδονται χωρίς ανθρωπομορφικά στοιχεία, όπως περίπου είναι και στην πραγματικότητα. Οι φωνές τους και οι διάφοροι ήχοι ακολουθούν επίσης αυτήν τη λογική.
Στυλιστικά όσο και ηχητικά, υπάρχει μία οικονομία, όπου το «λιγότερο είναι περισσότερο». Ο θεατής καλείται να συμπληρώσει με τη φαντασία του πολλά από τα κενά της αφήγησης – η οποία είναι επίτηδες ελλιπής – και να ταυτιστεί μέχρι ένα βαθμό με τη γάτα.
Σημαίνοντα ρόλο παίζει η μουσική, η οποία δημιουργήθηκε παράλληλα με το σενάριο, από τον ίδιο τον σκηνοθέτη και τον Ρίχαρντς Ζάλουπε, για να καθοδηγήσει και να εμπνεύσει την εξέλιξη της αφήγησης. Όπως λέει ο Ζιλμπαλόντις, την τελική μορφή ορισμένων σκηνών την υπέβαλε η μουσική που είχε ήδη γραφτεί. Ο οργανικός ρόλος της μουσικής στην εξέλιξη της ιστορίας είναι πράγματι εμφανής, καθώς η μουσική ρέει και αλλάζει μαζί με την ταινία, χρωματίζοντας και φορτίζοντας κάθε σκηνή. Οι εναλλαγές μεταξύ των κομματιών και των παύσεων ανάμεσά τους είναι αρμονικές και επιτρέπουν στον θεατή να ξεκουράζεται και να χαλαρώνει πριν περάσει στην επόμενη περιπέτεια.
Στιγμιότυπο από το «Flow» του Γκιντς Ζιλμπαλόντις.
Ήχος και εικόνα δημιουργούν μαζί ένα ζωντανό και λυρικό αποτέλεσμα, με πιο έντονο χαρακτηριστικό το φως. Πράγματι, οι περισσότερες σκηνές είναι λουσμένες σε ένα υπέροχο φως, το οποίο μας βοηθά να διατηρήσουμε μια χαρούμενη και ανάλαφρη διάθεση παρά το καταστροφολογικό θέμα που παρακολουθούμε. Μετά από κάθε σκοτάδι, από κάθε κίνδυνο που περνά, το φως επανέρχεται, επιβεβαιώνοντάς μας ότι ‘θα περάσει και αυτό’ και διατηρώντας την ελπίδα ζωντανή.
Αντιθέσεις, μυστήρια και συμβολισμοί
Το «Flow» είναι μία ταινία γεμάτη αντιθέσεις, με πιο φανερή τη σχέση των δύο πρωταγωνιστών: της γάτας και του νερού. Η απέχθεια του ζώου αυτού για το υγρό στοιχείο είναι παροιμιώδης, ωστόσο εδώ αναγκάζονται να συνυπάρξουν, και ακόμα περισσότερο, η γάτα αναγκάζεται να λειτουργήσει μέσα σε αυτό, κάτι που τελικά καταφέρνει αρκετά καλά.
Η γάτα και οι άλλοι: οι γάτες φημίζονται επίσης για τη μοναχικότητά τους, και η γάτα του Flow δεν διαφέρει από τις υπόλοιπες στην αρχή της ταινίας. Οι περιστάσεις, όμως, την αλλάζουν και σε αυτό το σημείο. Χαρακτηριστικές οι σκηνές της αρχής και του τέλους, που είναι ίδιες… σχεδόν. Η ταινία ανοίγει με την αντανάκλαση της γάτας σε μία νερολακκούβα. Η ίδια εικόνα εμφανίζεται και στο τέλος, με μία διαφορά – δίπλα στη γάτα στέκονται ο σκύλος, το καπιβάρα και ο λεμούριος. Τέσσερεις φίλοι. Έχει ενδιαφέρον η σταδιακή μεταμόρφωση της γάτας, με αποκορύφωμα την προσπάθεια που κάνει να σώσει τη ζωή του καπιβάρα.
Στιγμιότυπο από το «Flow» του Γκιντς Ζιλμπαλόντις.
Η καταστροφή παρουσιάζεται ως φαντασμαγορία σχεδόν, με υπέροχα πλάνα και εικόνες. Το φως, όπως προείπαμε, επιτείνει την αίσθηση του θαυμαστού, κρατώντας μακριά τα ζοφερά συναισθήματα, προσδίδοντας μία φυσικότητα σε αυτό που συμβαίνει. Όλα είναι μέρος της ζωής, μοιάζει να λέει το «Flow», όλα μέρος ενός αγαθού σχεδίου.
Και ο άνθρωπος; Είναι παρών μόνο μέσα από τα έργα του, τα οποία είναι εγκαταλελειμμένα, μνημεία μίας άλλης εποχής. Ακόμα και το απλό σπιτάκι όπου μένει η γάτα έχει την αίσθηση του μνημειώδους, με τα έργα του καλλιτέχνη που κάποτε το κατοικούσε και ίσως τάιζε τη γάτα. Περαιτέρω πληροφορίες δεν δίνονται, το ζήτημα αφήνεται στη φαντασία μας.
Συνοψίζοντας, το «Flow» είναι μία ταινία από αυτές που δεν παίζονται συχνά στις αίθουσες. Αν είχατε δει την «Κόκκινη χελώνα» του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ πριν από μερικά χρόνια, θα νιώσετε ίσως μεγαλύτερη οικειότητα με την προσπάθεια του Ζιλμπαλόντις να μας θυμίσει με έναν ποιητικό τρόπο την ομορφιά, τη δύναμη και το μεγαλείο της φύσης, καθώς και τις ανατροπές και τις απώλειες που είναι μέρος της ζωής και θα παραμείνουν τέτοια, όσο κι αν προσπαθούμε να τα εξοβελίσουμε.
Στιγμιότυπο από το «Flow» του Γκιντς Ζιλμπαλόντις.
Μετά την οσκαρική του καταξίωση με το «Oppenheimer», ο Κρίστοφερ Νόλαν επιστρέφει στην καρέκλα του σκηνοθέτη για να διηγηθεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο θεμελιώδη έπη της παγκόσμιας λογοτεχνίας: την «Οδύσσεια» του Ομήρου. Ο Βρετανός σκηνοθέτης, γνωστός για τη δεξιοτεχνία του στην αφήγηση επικών ιστοριών, από την τριλογία «The Dark Knight» μέχρι το «Interstellar», φαίνεται αποφασισμένος να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη μια από τις πιο διαχρονικές αφηγήσεις όλων των εποχών.
Το φιλμ, που αναμένεται να κυκλοφορήσει στις 17 Ιουλίου 2026, σηματοδοτεί μια νέα συνεργασία του Νόλαν με την Universal Pictures, μετά την τεράστια επιτυχία του «Oppenheimer». Όπως συνηθίζει, ο σκηνοθέτης θα αξιοποιήσει την τεχνολογία IMAX για να αποδώσει την επική διάσταση της ιστορίας, κάτι που αναμφίβολα θα συμβάλει στη δημιουργία μιας ανεπανάληπτης κινηματογραφικής εμπειρίας.
Η ιστορία της «Οδύσσειας» δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο βασιλιάς της Ιθάκης, Οδυσσέας, μετά τον Τρωικό Πόλεμο, παγιδεύεται σε ένα δεκαετές ταξίδι επιστροφής στην πατρίδα, αντιμέτωπος με θεούς, τέρατα και δικούς του προσωπικούς δαίμονες. Ο Νόλαν, γνωστός για την προσέγγισή του σε χαρακτήρες με ψυχολογικό βάθος και υπαρξιακές αναζητήσεις, έχει στα χέρια του ένα κείμενο που ταιριάζει απόλυτα στη φιλμογραφία του. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Οδυσσέας, η αίσθηση της απομόνωσης, η πάλη με την ίδια του τη φύση, όλα είναι θέματα που ο σκηνοθέτης έχει εξερευνήσει σε προηγούμενες ταινίες του.
Όπως είναι φυσικό, το καστ του φιλμ περιλαμβάνει μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του Χόλιγουντ. Ήδη έχουν επιβεβαιωθεί συμμετοχές των Ματ Ντέιμον, Αν Χάθαγουεϊ, Τομ Χόλαντ, Ζεντάγια, Ρόμπερτ Πάτινσον, Λουπίτα Νιόνγκο και Σαρλίζ Θερόν. Ωστόσο, οι ρόλοι που θα υποδυθούν παραμένουν επτασφράγιστο μυστικό, αφήνοντας χώρο για εικασίες σχετικά με το ποιος θα ενσαρκώσει τον Οδυσσέα, την Πηνελόπη, τον Τηλέμαχο και τις υπόλοιπες εμβληματικές φιγούρες του έπους.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η «Οδύσσεια» μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη. Από το «Ulysses» του 1954 με τον Κερκ Ντάγκλας, μέχρι τη μίνι σειρά του 1997 με τον Αρμάντ Ασάντε, η ιστορία του Ομήρου έχει γνωρίσει πολλές κινηματογραφικές εκδοχές. Ωστόσο, η προσέγγιση του Νόλαν, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της IMAX τεχνολογίας και την προσήλωσή του στη δημιουργία μεγαλειωδών κινηματογραφικών εμπειριών, προδιαθέτουν για μια από τις πιο εντυπωσιακές εκδοχές που έχουμε δει μέχρι σήμερα.
Ο Νόλαν είναι γνωστός για το πάθος του προς τις θεμελιώδεις αφηγήσεις, καθώς και για τη βαθιά εξερεύνηση των χαρακτήρων του. Αν κρίνουμε από το έργο του μέχρι σήμερα, η «Οδύσσεια» αναμένεται να αποκτήσει μια φρέσκια, δυναμική κινηματογραφική μορφή, που θα την επανασυστήσει στο σύγχρονο κοινό. Μένει να δούμε αν ο σκηνοθέτης θα ακολουθήσει μια παραδοσιακή αφήγηση ή αν θα φέρει ανατροπές, όπως συνηθίζει, στην κλασική ιστορία.
Το μόνο σίγουρο είναι πως, με το «The Odyssey», ο Κρίστοφερ Νόλαν προετοιμάζει το επόμενο μεγάλο κινηματογραφικό γεγονός. Και, όπως πάντα, ο κόσμος του σινεμά περιμένει με ανυπομονησία.
«Ως πρώτη μου καριέρα θεωρώ αυτήν που έκανα στην Αθήνα. Εκεί εκπαιδεύτηκα και είχα τις πρώτες μου σκηνικές εμπειρίες, τις καλές και τις κακές μου στιγμές. Γι’ αυτό λέω ότι η πρώτη μου καριέρα ήταν απολύτως απαραίτητη για μένα». Η φωνή της Μαρίας Κάλλας ακούγεται να υπερασπίζεται τα πρώτα, ελληνικά χρόνια της καριέρας της, αλλά και την… ελληνικότητά της:
«Προπαντός ανήκω στον ελληνικό κόσμο […] Το αίμα μου είναι ελληνικό και αυτό δεν το σβήνει κανένας».
Η ιστορία της Μαρίας Καλογεροπούλου, του 14χρονου κοριτσιού που έμελλε να γίνει η Μαρία Κάλλας, η γυναίκα που κατάφερε να ανυψώσει την τέχνη της όπερας στη φωνητική και σκηνική τελειότητα, αλλά και να την κάνει ξανά να αφορά όχι μόνο τις ελίτ, αλλά όλες τις τάξεις, καθιστώντας την με αυτή την έννοια ‘pop’: δημοφιλή. Αυτή είναι η ιστορία που αφηγείται το ντοκυμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», που από σήμερα, Πέμπτη, προβάλλεται στους κινηματογράφους.
Η παραγωγή του ντοκυμαντέρ έγινε με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, και προβλήθηκε για πρώτη φορά στις 2 Δεκεμβρίου 2023 στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Έτους Κάλλας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε καλλιτεχνική διεύθυνση Γιώργου Κουμεντάκη.
Μακριά από εικασίες, αφηγηματικά στρογγυλέματα ή αποκλίσεις, το ντοκυμαντέρ έρχεται να δώσει την πιο κοντινή στην πραγματικότητα εικόνα της Μαρίας Κάλλας.
«Αν επιμένουμε να την βλέπουμε ως μία ‘κοσμική’ περσόνα απομονωμένη στο Παρίσι, που έζησε και έναν αποτυχημένο έρωτα με τον Ωνάση, αισθάνομαι ότι διαιωνίζουμε μία λάθος εικόνα που έχει το μεγάλο κοινό για την Κάλλας και δυστυχώς δεν βλέπουμε την ουσία της τέχνης της, τους λόγους για τους οποίους αποτελεί ένα μοναδικό φαινόμενο που άλλαξε την όπερα συθέμελα», ανέφερε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο καλλιτεχνικός σύμβουλος προγραμματισμού και επικοινωνίας της ΕΛΣ Βασίλης Λούρας, που είναι και ο άνθρωπος πίσω από την ιδέα, την έρευνα και το σενάριο του ντοκυμαντέρ, ενώ μοιράζεται τη σκηνοθεσία με τον Μιχάλη Ασθενίδη.
Οι δυο τους θέλησαν να εστιάσουν στην καλλιτεχνική αξία και σε αυτό στο οποίο μεγαλούργησε η μεγάλη καλλιτέχνις. «Η επιθυμία μας ήταν να μιλήσουμε για εκείνη την περίοδο της Κάλλας που ήταν τελείως άγνωστη όχι μόνο στους ξένους, αλλά και στους Έλληνες. Εδώ έκανε τις σπουδές της – στο Εθνικό Ωδείο και το Ωδείο Αθηνών – και εδώ ξεκίνησε να δουλεύει, στην Εθνική Λυρική Σκηνή», επεσήμανε.
«Μέσα από πολύ σημαντικά τεκμήρια που αναδεικνύουν τι ακριβώς συνέβη την περίοδο 1937-1945, μέσα από συστηματική έρευνα και επίμονη επιβεβαίωση όλων των πηγών, διηγηθήκαμε αυτή την ιστορία και προσπαθήσαμε να καταρρίψουμε τις ανυπόστατες εκείνες φήμες που την ακολουθούν έως σήμερα, όπως ότι συνεργάστηκε με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς», πρόσθεσε.
Βάση της αφήγησης της ιστορίας αποτέλεσαν δύο βιβλία: «Μαρία Κάλλας, Η ελληνική σταδιοδρομία της» του Πολύβιου Μαρσάν (1982) και «Η άγνωστη Κάλλας» του Νικολάου Πετσάλη-Διομήδη (1998), που έχουν καταγράψει λεπτομερώς τα πρώτα χρόνια της καλλιτεχνικής πορείας της Κάλλας. Σε συνδυασμό με σπάνιο αρχειακό υλικό, ανέκδοτες ηχογραφήσεις, συνεντεύξεις, ηχητικά ντοκουμέντα, το ντοκυμαντέρ έρχεται να «φωτίσει» τα πρώτα χρόνια της καριέρας της Κάλλας, στην Ελλάδα.
«Ήταν ένα μοναδικό αμάλγαμα εσωτερικής δύναμης, πολύ μεγάλης θέλησης και τρομερά μεγάλης εργατικότητας. Αν και ως παιδί δεν είχε καμία σχέση με την εικόνα που είχε στις μέρες της μεγάλης της δόξας, εντούτοις κατάφερε, παρά τις ασύλληπτα δύσκολες εξωτερικές συνθήκες, να αλλάξει τον εαυτό της, να τον φτάσει εκεί που η ίδια έκρινε ότι μπορούσε να πάει και να γίνει αυτό που έγινε. Βίωσε εξαιρετικά δύσκολες κοινωνικές συνθήκες – φτώχειας, πολέμου – είχε μια πολύ προβληματική οικογενειακή κατάσταση, αντιμετώπισε μεγάλη εχθρότητα – και όμως τα άφησε όλα αυτά πίσω της, σαν να τα έδιωξε από πάνω της, και έγινε αυτό που έγινε», σημείωσε ο κος Λούρας.
Η «ανθρώπινη» Κάλλας
Τα αδιαμφισβήτητα ατού, αλλά και δύο από τις κορυφαίες στιγμές του ντοκυμαντέρ, αποτελούν τα δύο ανέκδοτα ντοκουμέντα, τα οποία αποτυπώνουν την ωμή δύναμη της φωνής, την αψεγάδιαστη καθαρότητα του ήχου και εν τέλει μία Κάλλας, πέρα από την divina, ανθρώπινη και εργατική:
Το πρώτο, ένα βίντεο από το καλοκαίρι του 1964, όταν η θαλαμηγός «Χριστίνα» έχει πιάσει λιμάνι στη Λευκάδα και η Κάλλας ερμηνεύει την άρια της Σαντούτσα από την «Καβαλερία Ρουστικάνα» σε μία αυτοσχέδια σκηνή που είχε στηθεί στην πλατεία του νησιού, με τον νεαρό μαθητή πιάνου Κυριάκο Σφέτσα να τη συνοδεύει – χωρίς καμία προετοιμασία.
Το δεύτερο, μία ηχογράφηση από την τελευταία πρόβα που έκανε στο σπίτι της στο Παρίσι το καλοκαίρι του 1977, πάνω σε μία άρια από τη «Δύναμη του πεπρωμένου» του Βέρντι, λίγες ημέρες πριν από τον θάνατό της.
«Με το πολύτιμο αυτό ντοκουμέντο, από το αρχείο Κωνσταντίνου και Βικτώριας Πυλαρινού επιβεβαιώνεται ότι μέχρι τελευταία στιγμή, δούλευε, προσπαθούσε καθημερινά, με μεγάλη επιμονή, ηχογραφούσε τις πρόβες της, τις άκουγε, διορθωνόταν. Και συνειδητοποιούμε ότι η φωνή της ήταν πιο ελεύθερη σε σχέση με την περιοδεία του 1973-74, που είχε πάρει τις αρνητικές κριτικές ότι είχε χάσει τη φωνή της. Αν είχε ζήσει παραπάνω, θα είχε καταφέρει να κάνει ηχογραφήσεις σε διαφορετικό ρεπερτόριο. Η φωνή της ήταν εκεί», σχολίασε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κος Λούρας.
Η Κάλλας και η Αθήνα
Πέραν των παραπάνω, όμως, το ντοκυμαντέρ «ταξιδεύει» τον θεατή στις διαδρομές της Κάλλας στην Αθήνα, καθώς οι σταθμοί της καριέρας και των πρώτων χρόνων της, είναι ταυτόχρονα και σταθμοί της ιστορίας της Αθήνας. Μια Αθήνα τόσο γνώριμη, αλλά και τόσο άγνωστη ταυτόχρονα: τα ανοικτά θέατρα της Κλαυθμώνος και της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, το παλιό θέατρο «Ολύμπια», το Παλλάς, η Πατησίων και η Πειραιώς, όλα συνδέονται σε μία διαδρομή ενός παράλληλου σύμπαντος σε παλαιότερο χρόνο.
Και μέσα στη διαδρομή αυτή αναδεικνύεται η Κάλλας, ως άνθρωπος που έζησε – όπως όλοι οι Αθηναίοι – τα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Πώς ζούσε η Μαρία Κάλλας στην Αθήνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Πώς έζησε κατά την κατοχή; Πώς έζησε την απελευθέρωση των Αθηνών και πώς τα Δεκεμβριανά;
Ενδεικτικά, μία ιδιαίτερη προσθήκη στην εικόνα της Κάλλας, έρχεται μέσα από την αφήγηση της συναδέλφου της, Μαρίκας Παπαδοπούλου: Το 1944, καθώς έφευγαν από το θέατρο μετά τις πρόβες, η Κάλλας τής είπε να πάνε σε ένα ζαχαροπλαστείο. Εκεί, αντάλλαξε μία πρόσκληση για την παράσταση για γλυκά. «Σε αυτή, την πιο δύσκολη στιγμή του πολέμου, βλέπουμε ότι η Κάλλας ήταν ένα παιδί που προσπαθούσε να επιβιώσει κάτω από συνθήκες μεγάλης σκληρότητας», σημείωσε ο κος Λούρας.
Για τον ίδιο, το τι συνέβαινε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το πώς ήταν οι εμφυλιακές και μετεμφυλιακές συνθήκες, το πώς ήταν η Ελλάδα τη δεκαετία του ’60 αφορά πολύ ευρύτερο κοινό, πέραν εκείνου της όπερας. «Μέσα από τα γεγονότα, περνάει μπροστά μας και η πολιτική και κοινωνική ιστορία της Ελλάδας αυτά τα χρόνια», εξήγησε. «Θεωρώ ότι είναι πρωτόγνωρο να βλέπεις μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων τι ακριβώς συνέβαινε και πώς όλα αυτά συνδέονται με την ιστορία της πόλης και με την ιστορία της μουσικής», πρόσθεσε.
Γιατί η Μαρία έγινε Κάλλας
Εκτός της περιόδου 1937-1945, το ντοκυμαντέρ αναφέρεται και στα χρόνια από το 1957 και έπειτα, όταν η Κάλλας επανέρχεται στην Ελλάδα.
Πολλά συνόδευσαν την Κάλλας, φθόνος, ίντριγκες, θρίαμβοι και τραγωδίες, αυτό που την κατέστησε όμως στην παγκόσμια συνείδηση ως τη σπουδαιότερη λυρική τραγουδίστρια ίσως συνοψίζεται στα όσα έγραψε ο Μάριος Πλωρίτης, δύο ημέρες μετά την πρεμιέρα της «Νόρμας» στην Επίδαυρο, στην εφημερίδα «Ελευθερία»:
«Αν η Κάλλας είναι ένα φαινόμενο φωνητικό, δεν είναι λιγότερο ένα κατόρθωμα υποκριτικής δεξιοτεχνίας. Συνενώνοντας τα δύο, έγινε μία πλήρης καλλιτέχνις, από τις λίγες που γνώρισε ποτέ ο κόσμος.»
Πού παίζεται
Το ντοκυμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», διάρκειας 103΄, θα βρίσκεται σε οκτώ κεντρικές κινηματογραφικές αίθουσες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη από σήμερα, Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2025, σε διανομή από το CINOBO: στο CINOBO Όπερα 1 & 2 στην Ακαδημίας, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος 1 στο Γκάζι, στον Γαλαξία 2 στους Αμπελοκήπους, στο ΝΑΝΑ 1 Cinemax στη Δάφνη, στο Κηφισιά 1 Cinemax, στο Διάνα στο Μαρούσι, και στη Θεσσαλονίκη στην Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης στο Λιμάνι.
Η ιδέα, η έρευνα και το σενάριο είναι του Βασίλη Λούρα, η σκηνοθεσία των Μιχάλη Ασθενίδη-Βασίλη Λούρα και η παραγωγή της Στέλλας Αγγελέτου, ενώ επιστημονικοί σύμβουλοι επιτέλεσαν ο Άρης Χριστοφέλλης και η Σοφία Κομποτιάτη.
Χορηγός του ντοκυμαντέρ είναι η ΔΕΗ. Δωρητής ντοκυμαντέρ το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Την Κυριακή 18 Αυγούστου έφυγε από αυτόν τον κόσμο ο διάσημος Γάλλος ηθοποιός Αλαίν Ντελόν. Ο ηθοποιός πέθανε στο σπίτι του στη βορειοανατολική Γαλλία, έχοντας δίπλα του τα αγαπημένα του πρόσωπα.
Την είδηση του θανάτου του μετέδωσε το Γαλλικό Πρακτορείο (AFP), επικαλούμενο τα παιδιά του εκλιπόντος:
«Ο Αλαίν Φαμπιέν, η Άνουσκα, ο Άντονυ και ο [σκύλος του] Λούμπο ανακοινώνουν με μεγάλη θλίψη τον θάνατο του πατέρα τους. Πέθανε ειρηνικά στο σπίτι του στο Ντούσι, περιτριγυρισμένος από τα τρία παιδιά του», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Ο χαρισματικός και γοητευτικός ηθοποιός άφησε πίσω του 88 χρόνια, γεμάτα φωτεινούς ρόλους και γεγονότα.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του Ντελόν είχαν σκοτεινιάσει από τις συνέπειες ενός εγκεφαλικού που υπέστη το 2019. Ο γιος του Άντονυ, στα απομνημονεύματά του που δημοσιεύθηκαν το 2022, μίλησε για την επιθυμία του πατέρα του να καταφύγει στην ευθανασία.
«Μισώ την εποχή που ζούμε, με αρρωσταίνει», είχε πει ο ηθοποιός.
Πρόσφατα, φήμες εμφανίστηκαν στον Τύπο για μια οικογενειακή σύγκρουση για την κληρονομιά του ηθοποιού και ότι ο Ντελόν υπέφερε από γνωσιακή εξασθένηση. Ωστόσο, ο Άντονυ αρνήθηκε κατηγορηματικά αυτούς τους ισχυρισμούς, τονίζοντας ότι δεν έχουν καμία σχέση με την κληρονομιά.
Ο Αλαίν Ντελόν, γεννημένος το 1935 σε προάστιο του Παρισιού, έγινε σύμβολο του γαλλικού κινηματογράφου, όπως και σύμβολο του σεξ τις δεκαετίες του ’60, του ’70 και του ’80. Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο έγινε το 1957 στην ταινία «Γκοντό, ο εκβιαστής» (Quand la femme s’en mêle). Πριν από αυτό, ο Ντελόν είχε αλλάξει πολλά επαγγέλματα: φορτωτής, σερβιτόρος, μπάρμαν κλπ. Η επιτυχία, όμως, ήρθε το 1960, μετά τον ρόλο του στην ταινία «Γυμνοί στον Ήλιο» (Plein Soleil).
Κατά τη διάρκεια της λαμπρής του καριέρας, ο Ντελόν έλαβε πολλά σημαντικά βραβεία, περιλαμβανομένων του Βραβείου Σεζάρ Α’ Ανδρικού Ρόλου, του Τιμητικού Βραβείου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, καθώς και του Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο, του Νταβίντ ντι Ντονατέλο και της Γερμανικής Χρυσής Κάμερας. Του απονεμήθηκε επίσης ο Χρυσός Φοίνικας.
Ο θάνατος του Αλαίν Ντελόν ήταν μεγάλη απώλεια για όλους όσους θαύμασαν το ταλέντο του και τους αξέχαστους ρόλους του. Το όνομά του θα μείνει για πάντα στην ιστορία του κινηματογράφου.
Από τότε που ήταν παιδί και έβλεπε στην τηλεόραση τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι επιζώντες του Ολοκαυτώματος, ο Ντέιβιντ Μάτας ήθελε να αγωνιστεί ενάντια στην αδικία. Αυτή την επιθυμία του καλλιέργησε μέσα από δεκαετίες ακούραστης εργασίας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως δείχνει το συγκινητικό ντοκιμαντέρ «The Justice Hunter» («Ο Κυνηγός της Δικαιοσύνης», 2023) της Καναδής σκηνοθέτιδας Γιολάντα Παπίνι-Πόλοκ.
«Με συνεπήρε η ακούραστη αναζήτησή του για δικαιοσύνη και η προθυμία του να αντιμετωπίσει τα πιο σκοτεινά ζητήματα με ειλικρίνεια και θάρρος. Το ταξίδι του έγινε για μένα ‘φάρος’ ελπίδας και σθένους σε έναν κόσμο που συχνά διστάζει να αντιμετωπίσει τις δυσάρεστες αλήθειες», δήλωσε η Παπίνι-Πόλοκ.
Η ταινία, η οποία προβάλλεται πλέον στις πλατφόρμες NTD Films και Gan Jing World, παρουσιάζει τη ζωή του Μάτας ως αφοσιωμένου υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από τότε που έγινε δικηγόρος, έχει ασχοληθεί με υποθέσεις που περιλαμβάνουν τη δίωξη ναζιστών εγκληματιών πολέμου, τη βοήθεια προσφύγων που διαφεύγουν από πολέμους και διώξεις και, κυρίως, την αποκάλυψη του ειδεχθούς εγκλήματος αφαιρέσεων ζωτικών οργάνων κρατουμένων συνείδησης από το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ).
«Μαθαίνοντας για τις ζωές που έχει επηρεάσει – είτε βοηθώντας πρόσφυγες είτε αποκαλύπτοντας παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων – συνειδητοποιούμε την ανθρώπινη πλευρά της δράσης του, αλλά και τη σημασία της αφήγησης της ιστορίας του», δήλωσε η Παπίνι-Πόλοκ.
Η Παπίνι-Πόλοκ, Καναδή εκπαιδευτικός που έγινε σκηνοθέτις, γνώρισε για πρώτη φορά τον Μάτας όταν τον άκουσε να μιλά για τον αντισημιτισμό. Στη συνέχεια, εμβάθυνε στο έργο του για τα ανθρώπινα δικαιώματα όταν του πήρε συνέντευξη για τη μικρού μήκους ταινία της «Painful Truth: The Falun Gong Genocide» («Οδυνηρή Αλήθεια: Η Γενοκτονία του Φάλουν Γκονγκ», 2019).
Το Φάλουν Γκονγκ (επίσης γνωστό ως Φάλουν Ντάφα) είναι μια ειρηνική άσκηση διαλογισμού που βασίζεται στις αρχές της αλήθειας, της καλοσύνης και της ανεκτικότητας. Από το 1999, δεκάδες εκατομμύρια ασκούμενοί του έχουν υποστεί σκληρές διώξεις από το ΚΚΚ, με τακτικές όπως εκφοβισμό στα σχολεία και τους χώρους εργασίας, φυλάκιση, βασανιστήρια, δολοφονίες και, το πιο αποτρόπαιο, εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων, όπως τεκμηρίωσαν η αρχική έκθεση του 2006 των Μάτας και Κίλγκουρ και άλλες μεταγενέστερες έρευνες.
Ήταν το έργο του για τις εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων από κρατούμενους συνείδησης, κυρίως ασκούμενους του Φάλουν Γκονγκ, που χάρισαν στον Μάτας και τον συνεργάτη του, τον αείμνηστο Ντέιβιντ Κίλγκουρ, την υποψηφιότητα για το Νόμπελ Ειρήνης το 2010. Οι προσπάθειές τους είχαν ως αποτέλεσμα την ενημέρωση της διεθνούς κοινότητας, αλλά και για την εισαγωγή νομοθεσίας σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένων του Καναδά και των Ηνωμένων Πολιτειών, με στόχο την καταπολέμηση αυτού του εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας.
Η δημιουργία του «Κυνηγού της Δικαιοσύνης»
Η Παπίνι-Πόλοκ κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ «Ο Κυνηγός της Δικαιοσύνης» το 2023, τιμώντας τον Ντέιβιντ Μάτας. Μέσα από εκτενείς συνεντεύξεις, παρουσίασε την ιστορία ενός ανθρώπου που αφιέρωσε τη ζωή του στην υπεράσπιση της δικαιοσύνης και των διωκόμενων κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο.
«Ορισμένες από τις πιο συγκινητικές στιγμές [κατά τη διαδικασία παραγωγής της ταινίας] ήταν οι ιστορίες που άκουγα για την ακούραστη αφοσίωση του Ντέιβιντ Μάτας στη δικαιοσύνη και τη βαθιά επίδραση του έργου του. Οι συζητήσεις με συναδέλφους, φίλους και εμπειρογνώμονες που μοιράστηκαν πληροφορίες για τη συμβολή του ήταν απίστευτα συγκινητικές», δήλωσε η Παπίνι-Πόλοκ.
Ως παιδί μιας επιζήσασας του Ολοκαυτώματος και ενός πρόσφυγα από αραβική χώρα, η Παπίνι-Πόλοκ κατανοεί τη σημασία του σθένους και της δικαιοσύνης, αλλά και την ανάγκη ενίσχυσης των φωνών των καταπιεσμένων.
«Πριν από τη μετάβαση μου στον κινηματογράφο, ως εκπαιδευτικός, επικεντρωνόμουν στην προώθηση της κριτικής σκέψης και της κοινωνικής ευθύνης στους μαθητές μου. Έτσι, ένιωσα σαν φυσική επέκταση αυτής της αποστολής την κινηματογραφική παραγωγή, η οποία μου επιτρέπει να προσεγγίσω ευρύτερο κοινό και να έχω μεγαλύτερο αντίκτυπο», δήλωσε.
Το έργο της Παπίνι-Πολόκ περιλαμβάνει τα ντοκιμαντέρ «Never Again: A Broken Promise» («Ποτέ ξανά: Η υπόσχεση που αθετήθηκε», 2016), το οποίο συνδέει τις γενοκτονίες του Ολοκαυτώματος, των Γιαζίντι, της Ρουάντα και των ιθαγενών, και το «Get Over It: A Path to Healing» («Ξεπέρασε το: Ένα μονοπάτι προς τη θεραπεία», 2019), το οποίο περιγράφει λεπτομερώς την κρίση υγείας που αντιμετωπίζει η κοινότητα των ιθαγενών στον Καναδά.
Μέσα από τις εμπειρίες της ζωής της και το έργο της ως κινηματογραφίστρια και εκπαιδευτικός, η Παπίνι-Πολόκ συνειδητοποίησε ότι η αντιμετώπιση θεμάτων που άπτονται παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μια διαδικασία που απαιτεί υπομονή και αφοσίωση. Αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι μπορεί να διστάζουν να ορθώσουν το ανάστημά τους, συχνά λόγω παραγόντων όπως η απάθεια, ο φόβος και τα συστημικά εμπόδια.
«Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται συγκλονισμένοι ή αδύναμοι να αντιμετωπίσουν αδικίες μεγάλης κλίμακας. Άλλοι μπορεί να δίνουν προτεραιότητα στα προσωπικά ή εθνικά συμφέροντα έναντι των ηθικών ανησυχιών», δήλωσε η Παπίνι-Πόλοκ.
Υπάρχουν, όμως, και άλλοι παράγοντες: «Η παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ακόμη και στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης συμβάλλει επίσης στην παρανόηση ή την άρνηση. Η έλλειψη ευαισθητοποίησης ή η αποτυχία εξανθρωπισμού των θυμάτων παίζει επίσης σημαντικό ρόλο».
Ωστόσο, κατά την άποψή της, οι καταστάσεις αυτές μπορούν να αντιστραφούν: «Η εκπαίδευση και η έκθεση σε ατομικές ιστορίες μπορούν να ‘σπάσουν’ αυτή την αδιαφορία, καλλιεργώντας την ενσυναίσθηση και το αίσθημα ευθύνης».
Μέσα από τις ταινίες της για τα ανθρώπινα δικαιώματα τα τελευταία εννέα χρόνια, η Παπίνι-Πόλοκ έχει προσπαθήσει να αντιμετωπίσει πολλά από αυτά τα ζητήματα. Ο «Κυνηγός της Δικαιοσύνης», είναι ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ, που προσπαθεί να εμπνεύσει το κοινό να γίνει ενεργά συμμέτοχο στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
«Το μήνυμα είναι ότι η δικαιοσύνη απαιτεί δράση», δήλωσε η Παπίνι-Πόλοκ. «Κάθε άτομο έχει τη δύναμη να συμβάλει στην αλλαγή μέσω της υπεράσπισης, της εκπαίδευσης ή απλώς της ενημέρωσης.»
Έμπνευση για νεαρούς αναγνώστες
Καθώς γνώριζε περισσότερα για την ιστορία του Ντέιβιντ Μάτας, η Παπίνι-Πόλοκ συνειδητοποίησε ότι το μήνυμα της ζωής και του έργου του δεν θα ενέπνεε μόνο τους ενήλικες αλλά και τα παιδιά.
«Οραματίστηκα ένα εικονογραφημένο βιβλίο που θα μπορούσε να μεταφράσει την πολύπλοκη και θαρραλέα ζωή του σε μια ιστορία με την οποία θα μπορούσαν να συνδεθούν τα παιδιά – μια ιστορία που θα τα ωθούσε να σκεφτούν τη δύναμη τού να υπερασπίζεσαι τους άλλους. Το εικονογραφημένο βιβλίο «Ο Κυνηγός της Δικαιοσύνης» είναι κάτι περισσότερο από ένα αφιέρωμα. Είναι μια πρόσκληση προς τους νέους να δουν ότι ένας άνθρωπος με θάρρος και πεποίθηση μπορεί να καταπολεμήσει την αδικία.»
Το βιβλίο, που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2024, ανοίγει με μια αφιέρωση σε «όλους τους καθημερινούς ήρωες που εργάζονται ακούραστα για να κάνουν τον κόσμο καλύτερο». Εκτιμά «αυτούς που δείχνουν καλοσύνη με μικρούς και σημαντικούς τρόπους, που υπερασπίζονται το σωστό ακόμα και όταν είναι δύσκολο και που πιστεύουν ότι κάθε πράξη αγάπης και θάρρους μπορεί να πυροδοτήσει ένα καλύτερο μέλλον».
Το εικονογραφημένο βιβλίο της Παπίνι-Πόλοκ παρουσιάζει τον Ντέιβιντ Μάτας ως έναν υπερήρωα με κάπα, κάποιον «που κάνει τις καρδιές να μεγαλώνουν». Η ιστορία ξεκινά με τον ίδιο ως μικρό αγόρι στο Γουίνιπεγκ του Καναδά, να μαθαίνει για τη δυσχερή θέση των Εβραίων επιζώντων του Ολοκαυτώματος και να διδάσκεται από τη μητέρα του ότι η δράση του μπορεί να κάνει τον κόσμο ένα πιο δίκαιο μέρος.
Ο νεαρός Ντέιβιντ εκδηλώνει το αίσθημά του περί δικαίου στην παιδική χαρά, αντιστέκεται στους νταήδες και μιλάει στους φίλους και τους συμμαθητές του για τη σημασία του να μοιράζεσαι και να νοιάζεσαι. Το βιβλίο τον δείχνει τελικά να γίνεται δικηγόρος με την αποστολή να αποδώσει δικαιοσύνη για τις διωκόμενες ομάδες.
Η Παπίνι-Πολόκ λέει ότι τα σχόλια που έχει λάβει από τα παιδιά και τις οικογένειές τους είναι πολύ ενθαρρυντικά. Ως εικονογραφημένο βιβλίο, αναφέρει, «ο ‘Κυνηγός της Δικαιοσύνης’ άνοιξε σημαντικές συζητήσεις στο σπίτι για τη δικαιοσύνη, το θάρρος και την ενσυναίσθηση – θέματα που δεν πίστευαν ότι τα παιδιά τους ήταν έτοιμα να συζητήσουν ακόμα.
«Τα παιδιά φαίνεται να γοητεύονται από την ιστορία του Ντέιβιντ Μάτας, θέτοντας συχνά στοχαστικές ερωτήσεις σχετικά με το τι σημαίνει να υπερασπίζεσαι τους άλλους και γιατί κάποιοι άνθρωποι αφιερώνουν τη ζωή τους στην καταπολέμηση της αδικίας», δηλώνει η σκηνοθέτις.
«Είναι ενδιαφέρον ότι ακόμη και οι γονείς νιώθουν να εμπνέονται για να υπερασπιστούν το δίκαιο. Κάποιοι μοιράστηκαν ότι τώρα ερευνούν τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο για να τα κατανοήσουν καλύτερα, καθώς η ιστορία σκόπιμα δεν εμβαθύνει πολύ σε ορισμένα θέματα για να παραμείνει κατάλληλη και προσιτή στους νεαρούς αναγνώστες».
Τόσο το ντοκιμαντέρ «Ο Κυνηγός της Δικαιοσύνης» όσο και το εικονογραφημένο βιβλίο τονίζουν «τη σημασία του θάρρους, της ηθικής ακεραιότητας και της επιμονής στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε η Παπίνι-Πόλοκ – όλες αξίες που σίγουρα χρειάζεται να εκτιμούμε στον κόσμο μας σήμερα.
Το ντοκιμαντέρ «The Justice Hunter» είναι τώρα διαθέσιμο για να το παρακολουθήσετε στο NTD Films και στο Gan Jing World.
Στη φετινή απονομή βραβείων Όσκαρ, που έγινε χθες Κυριακή 2 Μαρτίου, μεγάλη νικήτρια ταινία αναδείχθηκε η ταινία «Anora», του Σον Μπέικερ, συγκεντρώνοντας πέντε αγαλματίδια, μεταξύ των οποίων αυτό της Καλύτερης Ταινίας.
Η 25χρονη πρωταγωνίστρια της ταινίας, η Μάικι Μάντισον, τιμήθηκε με το Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου, ενώ ο σκηνοθέτης Σον Μπέικερ βραβεύθηκε με Όσκαρ Σκηνοθεσίας, Πρωτότυπου Σεναρίου και Μοντάζ.
Η επιτυχία της «Anora» είναι διπλά σημαντική αφού πρόκειται για ανεξάρτητη, χαμηλού προϋπολογισμού ταινία – κόστισε μόλις 6 εκατομμύρια δολάρια, ένα πολύ μικρό ποσό για τα δεδομένα του Χόλιγουντ – υπερισχύοντας παρόλα αυτά απέναντι σε ταινίες όπως το «Κονκλάβιο», «The Brutalist» και το μιούζικαλ «Wicked».
«Αν προσπαθείτε να κάνετε ανεξάρτητες ταινίες, σας παρακαλώ συνεχίστε να τις κάνετε. Χρειαζόμαστε περισσότερες. Αυτή είναι η απόδειξη», δήλωσε ο Μπέικερ γνωστός για τις μικρού μήκους ταινίες του με θέμα ανθρώπους του περιθωρίου.
Επιτυχία θεωρείται και η βράβευση της πρωταγωνίστριας που επικράτησε της Ντέμι Μουρ, η οποία ήταν το φαβορί για το Όσκαρ Α΄ Γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της στην ταινία «The Substance», η οποία απέσπασε το βραβείο για το Καλύτερο Μακιγιάζ για την εντυπωσιακή μεταμόρφωση της Μουρ.
Στην ομιλία της, η 25χρονη Μάντισον μεταξύ άλλων είπε ότι θέλει «να ευχαριστήσει και να τιμήσει την κοινότητα των ιερόδουλων», και ότι παραμένει σύμμαχός τους.
Ο Έιντριεν Μπρόντι κέρδισε το δεύτερο Όσκαρ της καριέρας του, καθώς χθες τιμήθηκε με το Όσκαρ Α΄ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του ως ένας Εβραίος μετανάστης και αρχιτέκτονας που κυνηγά το αμερικανικό όνειρο στην ταινία «The Brutalist». Το πρώτο του Όσκαρ το είχε κερδίσει πριν 22 χρόνια, σε ηλικία 29 ετών, για την ταινία «Ο Πιανίστας», όπου υποδυόταν έναν Εβραίο πιανίστα που προσπαθεί να επιβιώσει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Ζόι Σαλντάνα κέρδισε το βραβείο Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της στην ισπανόφωνη ταινία «Emilia Perez» και δήλωσε στην ομιλία της ότι είναι «περήφανη που είναι παιδί μεταναστών που έχουν όνειρα, αξιοπρέπεια και χέρια που εργάζονται σκληρά».
Οι δύο αυτές ομιλίες ήταν οι δύο πιο πολιτικές στη διάρκεια της βραδιάς.
Ο Κίραν Κάλκιν βραβεύθηκε με το Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου για την ερμηνεία του στην ταινία «A Real Pain», στην οποία υποδύεται έναν άνδρα που ταξιδεύει στην Πολωνία για να ανακαλύψει τις ρίζες της οικογένειάς του.
Το ντοκιμαντέρ «No other land» που αναφέρεται στον εβραϊκό εποικισμό στη Δυτική Όχθη κέρδισε το βραβείο Όσκαρ στην κατηγορία του. Οι σκηνοθέτες του ντοκιμαντέρ, ο Παλαιστίνιος ακτιβιστής Μπάσελ Άντρα και ο Ισραηλινός δημοσιογράφος Γιουβάλ Αμπραάμ, χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να ολοκληρώσουν την ταινία.
«Το ‘No other land’ αντικατοπτρίζει τη σκληρή πραγματικότητα που υφιστάμεθα εδώ και δεκαετίες και στην οποία ακόμη αντιστεκόμαστε, καθώς καλούμε τον κόσμο να αναλάβει σοβαρή δράση για να σταματήσει την αδικία και να σταματήσει την εθνοκάθαρση του παλαιστινιακού λαού», τόνισε ο Άντρα από τη σκηνή των Όσκαρ.
«Κάναμε αυτή την ταινία, Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί, διότι μαζί οι φωνές μας είναι πιο ισχυρές», πρόσθεσε ο Αμπραάμ.
Η λετονικής παραγωγής ταινία κινουμένων σχεδίων «Flow» απέσπασε το Όσκαρ στην κατηγορία της, ενώ η βραζιλιάνικη «Είμαι ακόμη εδώ» κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Η ταινία αφηγείται την αληθινή ιστορία της Εουνίσε Πάιβα που αγωνίστηκε να μάθει την αλήθεια για την εξαφάνιση του συζύγου της, πρώην βουλευτή, το 1971, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στη Βραζιλία (1964-1985).
Η ταινία «Σολάρις» του Αντρέα Ταρκόφσκι κυκλοφόρησε το 1972, μια εποχή που ο αθεϊσμός είχε ήδη διαδοθεί ευρέως, ριζώνοντας στο μυαλό και την καρδιά πολλών ανθρώπων.
Αν και πολλοί άνθρωποι είχαν πάψει να πιστεύουν στον Θεό, υπήρχαν και αυτοί που, έχοντας διατηρήσει την πίστη τους, μιλούσαν για τη σύνδεση του ανθρώπου με τον ανώτερο νου, με το κοσμικό στοιχείο, με το θείο.
Η ταινία, η πλοκή της οποίας βασίστηκε στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας «Σολάρις» του Πολωνού συγγραφέα Στάνισλαβ Λεμ, αφηγείται τη σχέση ενός ωκεανού που καλύπτει έναν ολόκληρο σχεδόν πλανήτη και διαθέτει νοημοσύνη με μία ομάδα επιστημόνων εγκατεστημένων σε ένα διαστημικό σταθμό που είναι σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη, οι οποίοι βιώνουν μυστηριώδη φαινόμενα που δείχνουν να συνδέονται με τον πλανήτη. Οι προσπάθειες να εξηγηθούν αυτά τα φαινόμενα μέσω της επιστήμης αποδεικνύονται αδιέξοδες, και το κοινό αφήνεται να αποφασίσει μόνο του για το μέλλον και τη μοίρα των ηρώων της ταινίας και όλης της ανθρωπότητας.
Solaristics
Σύμφωνα με το σενάριο, όταν σε έναν μελλοντικό χρόνο η ανθρωπότητα έχει κατακτήσει τις διαστρικές πτήσεις, εμφανίζεται η ηλιακή επιστήμη – μια επιστήμη που μελετά τον μακρινό πλανήτη Σολάρις.
Στη Γη, τίθεται το ερώτημα εάν είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η πολυέξοδη εξερεύνηση αυτού του πλανήτη ή αν πρέπει να περιοριστεί τελικά το πρόγραμμα, αφού η έρευνα έχει φτάσει σε αδιέξοδο.
Άντριου Μπάρτον
Ο πατέρας του Κρις Κέλβιν, πρωταγωνιστή της ταινίας και μελλοντικού κοσμοναύτη, αναζητά απάντηση σε μια δύσκολη ερώτηση. Προσκαλεί στο κτήμα του, όπου έχει διατηρήσει απείραχτο σε μεγάλο βαθμό το φυσικό τοπίο, έναν από τους πρώτους πιλότους που πέταξαν στον πλανήτη Σολάρις, τον Άντριου Μπάρτον, για να μοιραστεί με τον Κρις την εμπειρία του από αυτήν τη μακρινή αποστολή.
Ο Κρις Κέλβιν, στο πατρικό του στη Γη. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/ youtube.com)
Ωστόσο, δεν υπάρχει αμοιβαία κατανόηση μεταξύ τους.
Ο Κέλβιν, ο οποίος είναι ψυχολόγος, λέει στον Μπάρτον:
«Μου φαίνεται ότι η ηλιακή επιστήμη έχει φτάσει σε αδιέξοδο ως αποτέλεσμα μιας ανεύθυνης φαντασίας. Με ενδιαφέρει η αλήθεια, αλλά εσείς θέλετε να με κάνετε μεροληπτικό υποστηρικτή. Δεν έχω δικαίωμα να παίρνω αποφάσεις βασισμένος σε συναισθηματικές παρορμήσεις. Δεν είμαι ποιητής, έχω έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο: είτε να σταματήσω την έρευνα, να απομακρύνω τον σταθμό από την τροχιά και να επικυρώσω το αδιέξοδο και την κρίση της ηλιακής επιστήμης είτε να λάβω ακραία μέτρα. Είναι δυνατό ακόμη και να χτυπήσουμε τον ωκεανό με σκληρή ακτινοβολία».
Ο Μπάρτον τού απαντά:
«Αυτό όχι! Θέλεις να καταστρέψεις αυτό που τώρα δεν μπορείς να καταλάβεις; Συγγνώμη, αλλά δεν είμαι υποστηρικτής της γνώσης με οποιοδήποτε κόστος. Η γνώση είναι αληθινή μόνο όταν βασίζεται στην ηθική».
«Ηθική ή ανήθικη, η επιστήμη φτιάχνεται από τον άνθρωπο», αντιτείνει ο Κέλβιν.
«Λοιπόν, μην κάνετε την επιστήμη ανήθικη. Είναι περίεργο», επιμένει ο Μπάρτον.
«Τίποτα το περίεργο. Εξάλλου, ακόμα και εσείς οι ίδιοι δεν είστε σίγουροι ότι όλα όσα είδατε εκεί δεν ήταν παραισθήσεις. Μπορώ να το καταλάβω», απαντά ο Κέλβιν.
«Ευχαριστώ. Σκεφτείτε όσα είπαμε», του λέει ο Μπάρτον.
Ο Άντριου Μπάρτον μιλά με τον Κρις Κέλβιν. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Οι επιστήμονες είχαν θεωρήσει τον Μπάρτον τρελό λόγω της ιστορίας που είχε αφηγηθεί για ένα μωρό τεσσάρων μέτρων που είχε δει στην επιφάνεια του ωκεανού του πλανήτη που εξερευνούσε. Το βρέφος ήταν ακριβώς το ίδιο με αυτό που είδε ο Μπάρτον όταν αργότερα επισκέφτηκε τη χήρα του φυσικού Φέχνερ, που ήταν το πρώτο θύμα του ωκεανού.
«Το μωρό στον ωκεανό ήταν ένα αντίγραφο του αληθινού, μόνο πολύ μεγαλύτερο.»
Ο Μπάρτον, επιστρέφοντας στο σπίτι του, διηγήθηκε μέσω βιντεοκλήσης αυτή την ιστορία με λεπτομέρειες στον Κέλβιν, τι συνέβη και τι είδε στα κύματα του ωκεανού, και ο Κέλβιν άκουσε προσεκτικά τα λόγια του.
Διαστημικός σταθμός Σολάρις
Διαστημικός σταθμός Σολάρις. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/ youtube.com)
Για πολλά χρόνια, μόνο τρεις επιστήμονες από τα 85 άτομα που στάλθηκαν εκεί ζουν στον τεράστιο, μισο-εγκαταλελειμμένο διαστημικό σταθμό Σολάρις – ο κυβερνητικός Σνάουτσνερ, ο αστροβιολόγος Σαρτόριους και ο φυσιολόγος Γκιμπαριάν. Όταν φθάνει εκεί ο Κρις Κέλβιν, βρίσκει τους δύο από τους τρεις.
Γρήγορα συνειδητοποιεί ότι βασανίζονται από ανεξήγητα φαινόμενα, όπως την ύπαρξη «επισκεπτών», οι οποίοι είναι η υλική ενσάρκωση των πιο οδυνηρών και επαίσχυντων αναμνήσεων τους και οι οποίοι δημιουργούνται από το υποσυνείδητο.
Ο Σνάουτ, όπως τον αντιλαμβάνεται ο Κέλβιν, βρίσκεται σε κατάσταση βαθιάς κατάθλιψης που φθάνει στα όρια της παραφροσύνης. Ο Σαρτόριους έχει κλειδωθεί στο εργαστήριο και δεν αφήνει κανέναν να μπει. Ο Γκιμπαριάν είχε αυτοκτονήσει λίγο πριν την άφιξη του Κέλβιν.
Ο Κρις Κέλβιν και ο Σαρτόριους στο σταθμό. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Οι «επισκέπτες» του πληρώματος του διαστημικού σταθμού
Οι «επισκέπτες» θα μπορούσαν να ονομαστούν φαντάσματα αν δεν είχαν υλική υπόσταση. Δεν υπάρχει τρόπος να απαλλαγούν οι κοσμοναύτες από αυτά. Επιστρέφουν ξανά και ξανά.
Απ’ ό,τι φαίνεται, οι γήινοι έχουν γίνει οι ίδιοι αντικείμενο έρευνας από τον ευφυή ωκεανό του πλανήτη.
Ο Σαρτόριους στο σταθμό. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Η μόνη εξήγηση για την εμφάνιση των «επισκεπτών» είναι ότι αυτά τα πλάσματα δημιουργήθηκαν από τον ωκεανό Σολάρις.
Κρίνοντας από το τι συμβαίνει με τον Κέλβιν και τις σπάνιες δηλώσεις των συναδέλφων του, οι οντότητες είναι μια υλική προβολή ανθρώπων που γνωρίζουν, με τους οποίους συνδέονται έντονες, τραυματικές αναμνήσεις ή η υλοποίηση φαντασιώσεων, συχνά δυσάρεστων ή ανήθικων, για τις οποίες το άτομο ντρέπεται.
Γκιμπαριάν
Ο φυσιολόγος Γκιμπαριάν ήταν ο πρώτος στον οποίο εμφανίστηκε ένας επισκέπτης, που ήταν και η υλοποίηση του μυστικού του.
Σε ένα αποχαιρετιστήριο μήνυμα που ετοιμάζει για τον Κέλβιν, αποτυπώνει τον «επισκέπτη» του σε βίντεο, και εξηγεί ότι έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει γιατί η παρουσία του τού έχει γίνει αφόρητη.
Ο φυσιολόγος Γκιμπαριάν και ο επισκέπτης του. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Ο Γκιμπαριάν εξομολογείται ότι έχει συνειδητοποιήσει ότι ο ίδιος φταίει για αυτό και ότι ήταν η ψυχική του κατάσταση που τον οδήγησε να πάρει μια τέτοια απόφαση. Λέει στον Κέλβιν στο βίντεο ότι «αυτή είναι μόνο η αρχή. Μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε στον σταθμό».
Μιλά, επίσης, για τη συνέχιση της έρευνας, υποστηρίζοντας την πρόταση του Σαρτόριους να εκτεθεί η ωκεάνια οντότητα σε σκληρή ακτινοβολία ακτίνων Χ.
«Ίσως αυτό μετακινήσει τα πάντα από ένα νεκρό σημείο. Αυτή είναι η μόνη ευκαιρία να έρθετε σε επαφή με αυτό το τέρας. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος.»
Στο τέλος, ο Γκιμπαριάν λέει:
«Δεν είναι τρέλα… είναι περισσότερο σαν κάτι με συνείδηση.»
Χάρι
Η Χάρι στη Γη. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Ο ωκεανός στέλνει στον Κέλβιν τη νεαρή σύζυγό του, τη Χάρι, η οποία είχε αυτοκτονήσει πριν από δέκα χρόνια, μετά από μια διαφωνία που είχαν.
Η «επισκέπτρια» έρχεται κοντά του ενώ ο Κέλβιν κοιμάται και δεν μπορεί να ελέγξει τη συνείδησή του. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά το πρωί, καθισμένη στο φινιστρίνι, με ένα απόμακρο, απάνθρωπο βλέμμα, και έμοιαζε σαν να την κοιτούσε ο ωκεανός, λούζοντάς τη με λαμπερό φως.
Η Χάρι πρωτοεμφανίστηκε ένα πρωί, καθισμένη στο φινιστρίνι. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Όπως και άλλοι ηλιακοί επιστήμονες, στην αρχή ο Κέλβιν προσπαθεί να απαλλαγεί από το ομοίωμα της Χάρι. Την πρώτη φορά έδιωξε την «επισκέπτρια» με έναν πύραυλο, αλλά αυτή εμφανίζεται ξανά, ακριβώς η ίδια, χωρίς να θυμάται την προηγούμενη εμφάνισή της. Ο Κέλβιν δεν μπορεί να έχει καμία ιδιωτικότητα πια, αφού η Χάρι σπάει ακόμη και τη χαλύβδινη πόρτα μόνο και μόνο για να είναι δίπλα του.
Κάνει υπολογισμούς για να βεβαιωθεί ότι όλα όσα του συμβαίνουν είναι πραγματικότητα και όχι παραλήρημα ή παραισθήσεις. Ταυτόχρονα, βρίσκει στοιχεία ότι ο Γκιμπαριάν είχε κάνει παρόμοια πειράματα.
Ο Κρις Κέλβιν μαζί με τη Χάρι στο σταθμό. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Ο Κέλβιν αδυνατεί να αντισταθεί στην παρουσία του ομοιώματος της Χάρι και αρχίζει να την αντιμετωπίζει ως γυναίκα του. Αντίθετα, τα άλλα μέλη του πληρώματος κρύβονται προσεκτικά και ντρέπονται για τους «επισκέπτες» τους.
Με την πάροδο του χρόνου, ο Κέλβιν αρχίζει να αντιμετωπίζει την «επισκέπτρια» ως ζωντανό και έξυπνο άτομο, την αγαπά και είναι έτοιμος να παραμείνει στο σταθμό για να μην την αποχωριστεί, αντί να επιστρέψει στη Γη.
Αυτή συνειδητοποιεί σταδιακά την αφύσικη ουσία της, καταλαβαίνει ότι δεν είναι η Χάρι, αλλά λέει ότι γίνεται άνθρωπος και ότι αγαπά πολύ τον Κέλβιν.
Ο Κρις Κέλβιν και η Χάρι στο σταθμό. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Δεν μπορεί να κοιμηθεί:
«Αυτό δεν είναι όνειρο, αυτό δεν είναι κάτι με εμένα, αλλά κάπου γύρω, και ακόμη πιο πέρα.»
Παλεύει με την ανάγκη να είναι συνεχώς κοντά στον Κέλβιν και είναι ήδη σε θέση να παίρνει τις δικές της αποφάσεις.
Η Χάρι συνειδητοποιεί ότι με την ύπαρξή της προκαλεί ταλαιπωρία στον Κέλβιν και προσπαθεί να αυτοκτονήσει. Όταν αποτυγχάνει, ζητά από τον Σνάουτ και τον Σαρτόριους να την καταστρέψουν. Και εκείνοι το κάνουν.
Όταν ο Κρις ρωτά τον Σνάουτ πώς συνέβησαν όλα, εκείνος απαντά:
«Μια λάμψη φωτός και αέρα…»
«Άκου, Σνάουτ, γιατί (ο ωκεανός) μάς βασανίζει τόσο πολύ;», ρωτά ο Κέλβιν.
«Ξέρεις, νομίζω ότι έχουμε χάσει την αίσθηση του κοσμικού. Ήταν πιο προσιτό στους αρχαίους. Εκείνοι δεν θα ρωτούσαν ποτέ “Πώς” και “Γιατί”», του απαντά ο Σνάουτ.
Ο Σνάουτ στον σταθμό. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Τα Νησιά της Μνήμης
Πριν καταστρέψουν τη Χάρι, ο Σαρτόριους και ο Σνάουτ είχαν διεξάγει ένα άλλο πείραμα: είχαν στείλει μια καταγραφή των σκέψεων του Κέλβιν στον ωκεανό με τη μορφή εγκεφαλογραφήματος.
Αποτέλεσμα του πειράματός τους ήταν να σταματήσουν να έρχονται «επισκέπτες». Όμως ο ωκεανός άρχισε να παρουσιάζει μια άλλη δραστηριότητα: παράξενα νησιά εμφανίστηκαν στην επιφάνειά του, σε ένα από τα οποία βρέθηκε ο Κέλβιν, σαν να επέστρεφε στο σπίτι του.
Τα Νησιά της Μνήμης. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Τα Νησιά της Μνήμης. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/youtube.com)
Ο Κέλβιν επιστρέφει σπίτι. (Στιγμιότυπο από την ταινία «Σολάρις»/ youtube.com)
Η ταινία «Σολάρις» έλαβε ένα ειδικό Grand Prix στο Φεστιβάλ των Καννών και ένα βραβείο από την Προτεσταντική Εκκλησία για την αναφορά στο θείο στην αρχή στην ταινία – γεγονός που κρυβόταν επιμελώς στην ΕΣΣΔ.
