Μουσική

Οι διάφοροι φωνητικοί τύποι της όπερας μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση ακόμη και στους επαγγελματίες τραγουδιστές. Για αιώνες, η ευρωπαϊκή παράδοση της κλασικής μουσικής έχει κατατάξει τις διαφορετικές φωνές της όπερας σε επτά κύριες κατηγορίες, που συνήθως ορίζονται από τη φωνητική έκταση του τραγουδιστή.

Εντός αυτών των επτά κατηγοριών φωνής, υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες, όπως λυρική, κολορατούρα ή δραματική, που σχετίζονται με παράγοντες όπως το βάρος ή το ηχόχρωμα. Το φωνητικό βάρος αναφέρεται στο πόσο ελαφριά ή βαριά μπορεί να τραγουδήσει ένας τραγουδιστής, ενώ το φωνητικό ηχόχρωμα αναφέρεται στην ποιότητα του ήχου. Αν και κάθε φωνή είναι μοναδική, αυτές οι φωνητικές κατηγορίες βοηθούν τους τραγουδιστές να επιλέξουν τα σωστά κομμάτια για τον τύπο της φωνής τους. Είναι επίσης ένας τρόπος να σέβονται το πρωτότυπο έργο του συνθέτη, καθώς κάθε συγκεκριμένος ρόλος προορίζεται συνήθως για ένα συγκεκριμένο είδος φωνής.

Τύποι γυναικείων φωνών

Η φωνή της σοπράνο είναι ίσως η πιο γνωστή και αναγνωρίσιμη από όλες τις φωνές της όπερας. Οι σοπράνο έχουν την υψηλότερη φωνή τραγουδιού από όλες και μπορούν εύκολα να πετύχουν υψηλές νότες. Δεδομένου ότι η υψηλή περιοχή μπορεί να ακουστεί πάνω από την ορχήστρα, αυτοί οι τύποι φωνών έχουν συχνά τους πιο εξέχοντες ρόλους και, ως εκ τούτου, είναι συχνά οι ηρωίδες, όπως η Βιολέτα στο «Λα Τραβιάτα» του Βέρντι ή η Ιουλιέτα στο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Γκουνό.

Ορισμένες από τις πιο διάσημες τραγουδίστριες της όπερας ήταν σοπράνο, όπως η Μαρία Κάλλας και η Ρενάτα Τεμπάλντι, και πολλές από τις σημερινές διάσημες τραγουδίστριες είναι επίσης σοπράνο, όπως η Ρενέ Φλέμινγκ και η Νταϊάνα Νταμράου.

Με εύρος ελαφρώς χαμηλότερο από αυτό της σοπράνο, η μέτζο σοπράνο (μεσόφωνος) έχει πιο πλούσιο ήχο και συνήθως παίζει δευτερεύοντες ρόλους στις όπερες, με λίγες εξαιρέσεις, όπως η Κάρμεν στην «Κάρμεν» του Μπιζέ ή η Ροζίνα στον «Κουρέα της Σεβίλλης» του Ροσσίνι.

Οι μεσόφωνοι συχνά υποδύονται κακοποιούς, μητέρες ή ακόμη και νεαρούς άνδρες (που ονομάζονται «ρόλοι με παντελόνι»), όπως ο Κερουμπίνο στους «Γάμους του Φίγκαρο» του Μότσαρτ. Διάσημες μεσόφωνοι είναι οι Τζέσυ Νόρμαν, Σεσίλια Μπαρτολί και Τζόις Ντι Ντονάτο.

 

Η κοντράλτο είναι ο χαμηλότερος τύπος γυναικείας φωνής και επίσης ο σπανιότερος. Οι κοντράλτο συχνά υποδύονται μάγισσες, άνδρες ή σοφότερες ηλικιωμένες γυναίκες, αλλά τις περισσότερες φορές αυτοί οι ρόλοι ερμηνεύονται από μέτζο-σοπράνο με χαμηλότερη έκταση. Διάσημοι ρόλοι κοντράλτο περιλαμβάνουν την Έρντα από τον «Ρινόκερο» του Βάγκνερ και την Ουλρίκα από τον «Χορό με μάσκες» του Βέρντι.

Όσον αφορά τις διάσημες κοντράλτο, μερικές αξιοσημείωτες είναι η Καθλήν Φεριέ και η Νάταλι Στούτζμαν.

Τύποι ανδρικών φωνών

Ο κόντρα-τενόρος είναι ο σπανιότερος τύπος ανδρικής φωνής και ο υψηλότερος σε φωνητικό εύρος, ισοδύναμος με τη μέτζο-σοπράνο σε ύψος. Πολύ δημοφιλής κατά την εποχή του Μπαρόκ (περίπου 1600-1750), οι κόντρα-τενόροι ουσιαστικά εξαφανίστηκαν κατά τη ρομαντική εποχή (περίπου 1830-1900), αλλά επανέκαμψαν τον 20ό αιώνα χάρη σε συνθέτες όπως ο Μπέντζαμιν Μπρίτεν, ο οποίος έγραψε ειδική μουσική για κόντρα-τενόρους.

Οι κόντρα τενόροι τραγουδούν επίσης ρόλους μπαρόκ, όπως ο Οτόνε στην «Αγριππίνα» του Χαίντελ, ή ρόλους καστράτων, καθώς η πρακτική αυτή έχει ευτυχώς καταργηθεί. Τον 17ο και 18ο αιώνα, ήταν σύνηθες να ευνουχίζονται οι άνδρες τραγουδιστές στον κόσμο της όπερας για να διατηρείται μια φωνή που θα μπορούσε να ανεβαίνει ομαλά από τις χαμηλές στις υψηλές περιοχές. Στις μέρες μας, οι κόντρα τενόροι αντικαθιστούν αυτούς τους τραγουδιστές χρησιμοποιώντας ένα φωνητικό φαλτσέτο, μια μέθοδο που τους επιτρέπει να τραγουδούν υψηλότερες νότες.

 

Ο τενόρος έχει την υψηλότερη ανδρική φωνή μετά τον κόντρα τενόρο και είναι η πιο συνηθισμένη ανδρική φωνή στην όπερα. Καθώς οι υψηλότερες φωνές τείνουν να ακούγονται νεότερες, οι τενόροι συνήθως υποδύονται τους νεαρούς ή ρομαντικούς ήρωες της όπερας, όπως ο Ζίγκφριντ στον «Κύκλο του δαχτυλιδιού» του Βάγκνερ ή ο Εντγκάρντο στη «Λουτσία ντι Λαμερμούρ» του Ντονιτσέτι.

Τρεις είναι οι πιο διάσημοι τενόροι στον κόσμο: ο Λουτσιάνο Παβαρότι, ο Πλάθιντο Ντομίνγκο και ο Χοσέ Καρέρας. Υπάρχουν, ωστόσο, και πολλοί άλλοι γνωστοί και εξαιρετικοί τενόροι, όπως ο Γιόνας Κάουφμαν και ο Χουάν Ντιέγκο Φλόρες.

Το εύρος του βαρύτονου βρίσκεται στη μέση της φυσικής ανδρικής φωνής. Οι βαρύτονοι τραγουδούν ποικίλους ρόλους, από μη αγαπημένους συζύγους έως κακοποιούς, όπως για παράδειγμα ο κόμης Αλμαβίβα στους «Γάμους του Φίγκαρο» του Μότσαρτ. Η βαρύτονη φωνή απέκτησε ιδιαίτερη σημασία στην όπερα του 19ου αιώνα, καθώς ο Βέρντι χρησιμοποίησε βαρύτονους στις πιο γνωστές όπερές του, συμπεριλαμβανομένων των «Ριγκολέττο», «Ναμπούκο» και «Οθέλλος». Διάσημοι βαρύτονοι είναι ο Ντήτριχ Φίσερ-Ντίσκαου, ο Χέρμαν Πρέι και ο Μπράιν Τέρφελ.

Η μπάσα φωνή είναι η χαμηλότερη ανδρική φωνή της όπερας. Συχνά συνδέεται με μορφές εξουσίας, όπως ο Σάραστρο στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ ή με χιουμοριστικούς χαρακτήρες όπως ο γιατρός Μπάρτολο στον «Κουρέα της Σεβίλλης» του Ροσσίνι. Οι πιο φημισμένοι μπάσοι είναι οι Κουρτ Μολ, Μπόρις Κριστόφ, Ρουτζέρο Ραϊμόντι και Ρενέ Παπέ.

Το γερμανικό σύστημα Fach

Όταν οι κλασικοί τραγουδιστές γνωρίζουν τη φωνητική τους περιοχή και την κατηγορία τους, μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλες υπο-φωνητικές περιοχές εντός της κατηγορίας τους για να τελειοποιήσουν την τέχνη τους. Το σύστημα Fach είναι το πιο γνωστό και αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα από τις γερμανικές εταιρείες όπερας. Το σύστημα αυτό εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα συστήματα στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική σήμερα.

Παρά τη δημοτικότητά του, το σύστημα Fach είναι μια από τις πιο συγκεχυμένες έννοιες στην όπερα, καθώς έχει πάνω από 25 υποκατηγορίες που συχνά μπορεί να επικαλύπτονται και οι οποίες διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Το σύστημα αυτό κατατάσσει τους διαφορετικούς τύπους φωνών της όπερας ανάλογα με το εύρος, το βάρος (πόσο καλά προβάλλει η φωνή) και το ηχόχρωμα (την ποιότητα του ήχου).

Οι τραγουδιστές μπορεί να έχουν το ίδιο εύρος, αλλά όχι το ίδιο βάρος ή ηχόχρωμα και, ως εκ τούτου, δεν θα είναι κατάλληλοι να τραγουδήσουν τους ίδιους ρόλους. Δεν μπορούν όλες οι σοπράνο να τραγουδήσουν τη Βασίλισσα της Νύχτας στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ, έναν ρόλο κολορατούρας σοπράνο. Ή μάλλον, μπορούν, αλλά δεν θα ταιριάζει με τον τύπο της φωνής τους και αυτό μπορεί να βλάψει τη φωνή τους με την πάροδο του χρόνου.

 

Γενικά, οι σοπράνο εντάσσονται σε μία από τις πέντε αυτές κατηγορίες: soubrette, coloratura, lyric, spinto ή dramatic. Η soubrette ή ελαφριά σοπράνο έχει ελαφρύ και φωτεινό ήχο, ιδανικό για ρόλους που απαιτούν ελαφρότητα στην ερμηνεία τους, όπως η Σουζάνα στο έργο του Μότσαρτ «Οι Γάμοι του Φίγκαρο».

Η ελαφριά σοπράνο διαφέρει πολύ από την κολορατούρα σοπράνο, η οποία μπορεί εύκολα να τραγουδήσει υψηλές και γρήγορες νότες, που αντιπροσωπεύουν ακραία συναισθήματα, σε απαιτητικούς ρόλους όπως η Κονστάνσε στο «Απαγωγή από το σεράι» του Μότσαρτ.

Η λυρική σοπράνο έχει θερμότερο τόνο και ευρύτερο φωνητικό εύρος από την ελαφριά σοπράνο, και συχνά είναι η ηρωίδα, όπως η Μιμί στο «Λα μποέμ» του Πουτσίνι. Η spinto σοπράνο έχει μεγαλύτερη φωνητική κλίμακα από τη λυρική σοπράνο και συχνά ερμηνεύει πιο γενναίες ηρωίδες με μεγάλες κορυφώσεις, όπως η Λεονόρα στο «Ιλ Τροβατόρε» του Βέρντι.

Τέλος, η δραματική σοπράνο είναι ο πιο ισχυρός τύπος της φωνής της σοπράνο, με μεγαλύτερη φωνή και πιο δραματικούς ρόλους, όπως η «Ηλέκτρα» του Στράους.

Οι μεσόφωνοι μπορούν επίσης να είναι κολορατούρες, δραματικές ή λυρικές. Τα γενικά χαρακτηριστικά παραμένουν τα ίδια με αυτά των σοπράνο, αλλά οι μεσόφωνοι έχουν χαμηλότερη έκταση. Διάσημοι ρόλοι μεσόφωνου σε αυτές τις υποκατηγορίες περιλαμβάνουν την Αντζελίνα στο «Λα Τσενερεντόλα» του Ροσίνι (μεσόφωνος κολορατούρα), την Αζουτσένα στο «Ιλ Τροβατόρε» του Βέρντι (δραματική μεσόφωνος) και τον Κερουμπίνο στους «Γάμους του Φίγκαρο» του Μότσαρτ (λυρική μεσόφωνος).

Όσον αφορά τις κοντράλτο, η διάκριση Fach γίνεται περισσότερο με βάση τον χαρακτήρα παρά τη φωνητική ποιότητα, κάτι που ισχύει και για τους κόντρα τενόρους.

Όσον αφορά τις ανδρικές φωνές, τις περισσότερες υποδιαιρέσεις τις έχουν οι τενόροι, όπως συμβαίνει με τις σοπράνο για τις γυναικείες φωνές. Υπάρχουν συνήθως τέσσερεις κοινοί τύποι τενόρων: λυρικός, spinto, δραματικός και heldentenor. Ο λυρικός τενόρος είναι συνήθως ο νεαρός άνδρας που είναι ερωτευμένος με την ηρωίδα και έχει ζεστή ποιότητα ήχου, όπως ο Αλφρέντο στην «Τραβιάτα» του Βέρντι.

Ο τενόρος spinto είναι παρόμοιος με τον λυρικό τενόρο σε έκταση, αλλά έχει υψηλότερες νότες και συχνά παίζει ηρωικούς ρόλους, όπως ο Δον Χοσέ στην «Κάρμεν» του Μπιζέ. Ο δραματικός τενόρος είναι ισχυρός και μπορεί να παράγει αρκετές υψηλές νότες με πλούσιο ήχο, όπως ακριβώς και η δραματική σοπράνο ή η μέτζο σοπράνο. Τέλος, ο χέλντεν τενόρος, γνωστός και ως τενόρος του Βάγκνερ, υποδύεται βαγκνερικούς ήρωες και έχει πιο ογκώδη φωνή.

Οι βαρύτονοι μπορούν επίσης να είναι λυρικοί ή δραματικοί, όπως ο Παπαγκένο στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ ή ο Σκάρπια στην «Τόσκα» του Πουτσίνι. Μπορούν επίσης να είναι βαρύτονοι χαρακτήρων, γνωστοί και ως «βαρύτονοι του Βέρντι». Πρόκειται για έναν τύπο φωνής που χαρακτηρίζει τις όπερες του Βέρντι και είναι ένας σπάνιος τύπος φωνής, καθώς αυτοί οι ρόλοι απαιτούν από τους τραγουδιστές να τραγουδούν τόσο χαμηλές όσο και υψηλές νότες, ενώ ενσαρκώνουν έναν δραματικό χαρακτήρα, όπως ο «Μάκβεθ» του Βέρντι.

Τέλος, υπάρχουν συνήθως τρεις τύποι μπάσου: μπάσος-βαρύτονος, buffo και basso profundo. Ο μπάσος-βαρύτονος βρίσκεται ανάμεσα στον βαρύτονο και τον μπάσο και είναι ιδανικός για να τραγουδήσει βαγκνερικούς ρόλους, όπως ο Βόταν στο «Δαχτυλίδι». Σε αντίθεση με τον μπάσο-βαρύτονο, ο basso buffo ερμηνεύει κωμικούς ρόλους με εκτεταμένες γλωσσοδέτες, όπως ο Δον Μανίφικο στην «Λα Τσενερεντόλα» του Ροσσίνι. Όσο για τον basso-profundo, είναι ο χαμηλότερος τύπος φωνής στην όπερα, με χαρακτηριστικό ρόλο τον Σαράστρο στον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ.

Ορισμένες φωνές είναι τόσο μοναδικές που δεν ταιριάζουν στο σύστημα Fach, ενώ κάποιες άλλες μπορούν να τραγουδήσουν ένα ευρύ φάσμα ρόλων.Αυτή ήταν και η περίπτωση της Μαρίας Κάλλας, μιας από τις πιο εξέχουσες μορφές της όπερας όλων των εποχών.

 

Ενώ το σύστημα Fach μπορεί να είναι χρήσιμο για ορισμένες ομάδες όπερας και τραγουδιστές, υπάρχει πάντα ένα ισχυρό στοιχείο υποκειμενικότητας. Η φωνή μπορεί να αλλάξει με την ηλικία, και μια λυρική σοπράνο μπορεί να γίνει δραματική σοπράνο ή ακόμη και να μετατραπεί σε μέτζο. Η ταξινόμηση της φωνής δεν είναι μια ακριβής επιστήμη.

Της Ariane Triebswetter

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Μια φιλόξενη διοργάνωση, το Διεθνές Φεστιβάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου «ΑΝΩ», έφερε και φέτος στην Ερμούπολη οργανίστες και μουσικούς διεθνούς εμβέλειας, δίνοντας την ευκαιρία σε ένα πολυπληθές ετερόκλητο κοινό να παρακολουθήσει μια σειρά συναυλιών με έργα περισσότερο ή λιγότερο γνωστών συνθετών από διάφορες μουσικές περιόδους μέχρι αυτοσχεδιασμούς κι ένα ευφυές πάντρεμα παλαιότερων και σύγχρονων έργων.

Στον Καθεδρικό Ναό Αγίου Γεωργίου στην Άνω Σύρο, το ρεσιτάλ του Τζιανλούκα Λιμπερτούτσι, οργανίστα του Βικαριάτου για την Πόλη του Βατικανού στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου της Ρώμης περιελάμβανε έργα γνωστών συνθετών, όπως Μπαχ, Βιβάλντι και Φρεσκομπάλντι, αλλά και λιγότερο γνωστών, καλύπτοντας σχεδόν όλες τις περιόδους της μουσικής, από το 1600 μέχρι σήμερα.

Πριν τη συναυλία, στο προαύλιο του ναού, το κοινό καλωσόριζε ένα σύνολο πνευστών από μέλη της Φιλαρμονικής του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης.

Εντυπωσιακή ήταν η διασκευασμένη εκτέλεση της Φραγκοσυριανής που γέμισε με το ξεχωριστό της ηχόχρωμα, συναίσθημα, την κατάμεστη αίθουσα του ναού.

Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, φιλοξενήθηκε παράλληλα, σε συνεργασία με το Τσεχικό Κέντρο της Αθήνας, η έκθεση «Διάσημοι Τσέχοι Συνθέτες» (Σμέτανα / Ντβόρζακ / Γιάνατσεκ / Μαρτίνου) του Εθνικού Μουσείου της Πράγας παρουσιάζοντας τις σπουδαίες προσωπικότητες των 4 Τσέχων συνθετών, οι οποίοι αποτελούν τον πυρήνα της λεγόμενης τσεχικής κλασικής μουσικής με επιδράσεις πέρα από τα σύνορα της χώρας τους.

Η δεύτερη εκδήλωση στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ήταν το αποτέλεσμα της σύμπραξης δύο εξαιρετικών μουσικών, του οργανίστα Μίχαου Μαρκουσέφσκι (Πολωνία) και της σολίστριας κόρνου Μαρτίνα Ράιτμαν (Γερμανία). Η συναυλία πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Πολωνικής Δημοκρατίας και την Πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην Αθήνα. Και αυτής της συναυλίας προηγήθηκε το καλωσόρισμα του κοινού με τρεις φανφάρες από σύνολο πνευστών μελών της Φιλαρμονικής του Δήμου Σύρου – Ερμούπολης, στο προαύλιο του ναού.

Οι άνθρωποι που έχουν εμφυσήσει πνοή στο Φεστιβάλ

Πολύτιμο στην όλη διαδικασία είναι ότι το Φεστιβάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου «ΑΝΩ» δεν είναι απλώς ένα ακόμη φεστιβάλ μεταξύ πολλών που φιλοξενούνται κάθε χρόνο στην πολιτιστικά δραστήρια Ερμούπολη.

Αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό που έκανε δειλά τα πρώτα του βήματα πριν από επτά χρόνια, εξελίσσεται και προχωρά με όραμα και καινοτομίες. Ο εκτελεστικός διευθυντής του Φεστιβάλ Χάρης Βεκρής, πάντα δημιουργικός και πρωτοπόρος, έχει καταφέρει με τους ανθρώπους που αναλαμβάνουν την καλλιτεχνική ευθύνη, αλλά και τη σταθερή στήριξη του σεβασμιότατου καθολικού Επισκόπου Σύρου π. Πέτρου Στεφάνου να δημιουργήσει έναν δυναμικό θεσμό που ωριμάζει παραγωγικά και ανεβαίνει διαρκώς επίπεδο.

Σε σύντομη τοποθέτησή του, ο κος Βεκρής αναφέρθηκε ταυτόχρονα στη συμβολή της διοργάνωσης στην προβολή και αναζωογόνηση του μεσαιωνικού οικισμού της Άνω Σύρου, επισημαίνοντας πως η προσπάθεια αυτή δεν διακόπηκε ούτε κατά την περίοδο της πανδημίας. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του «ΑΝΩ», ο μαέστρος Στέφανος Τσιαλής, ευχαρίστησε στη συνέχεια όλους τους εθελοντές του Φεστιβάλ για την ανεκτίμητη προσφορά τους στη στήριξη του θεσμού και δήλωσε ενθουσιασμένος που του δίνεται η ευκαιρία και τα εφόδια για να συμβάλει κι εκείνος στην ανάπτυξη της πολιτιστικής ζωής της ιδιαίτερης πατρίδας του. Πολύτιμο εργαλείο, για μια ακόμη φορά, ήταν τα σχόλια του συμβούλου προγράμματος του Φεστιβάλ Νίκου Κανελλόπουλου, μέσα από τα οποία το κοινό γνώρισε λεπτομέρειες για το πρόγραμμα που παρουσιάστηκε και το οποίο περιλάμβανε από συνθέσεις του W.A. Mozart, μέχρι τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» και τον «Χάρι Πότερ».

Από τον Μότσαρτ στον Μορικόνε

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η εκδήλωση που φιλοξενήθηκε στο προαύλιο του Ησυχαστηρίου «Παναγία της Ελπίδος» της Ιεράς Μονής των Αδελφών του Ελέους, στην Ερμούπολη, όπου το σύνολο εγχόρδων «Athens Classical Players», αποτελούμενο από μουσικούς της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, παρουσίασε ένα ξεχωριστό πρόγραμμα με έργα των Μότσαρτ, Μπέλα Μπάρτοκ, Αράμ Χατσατουριάν, Νίκου Σκαλκώτα και Ένιο Μορικόνε. Άλλωστε και μόνο ο τίτλος της εκδήλωσης, «Από τον Μότσαρτ στον Μορικόνε», κινούσε το ενδιαφέρον. Το κοινό είχε την ευκαιρία να ταξιδέψει μελωδικά σε μια μαγική ατμόσφαιρα από ένα ανοιχτό μπαλκόνι στο Αιγαίο.

Οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με έργα για εκκλησιαστικό όργανο και φωνή, στον Καθεδρικό Ναό Αγίου Γεωργίου Άνω Σύρου, με τον Τσέχο οργανίστα Κάρελ Μαρτίνεκ και τη συριανής καταγωγής υψίφωνο Χριστίνα Ασημακοπούλου.

Το επετειακό πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τη συμπλήρωση των 100 ετών από τη γέννηση της Μαρία Κάλλας κορυφώνεται με ένα μεγάλο Γκαλά Όπερας με τίτλο «Η Κάλλας στο Ηρώδειο» στις 16 Σεπτεμβρίου 2023 στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Τέσσερις διακεκριμένες υψίφωνοι με διεθνή καταξίωση, οι Άννα Πιρότσι, Κάθριν Φόστερ, Βασιλική Καραγιάννη και Νίνα Μινασιάν, θα ερμηνεύσουν τις άριες εκείνες που η Κάλλας σημάδεψε με την ερμηνεία της στις ιστορικές εμφανίσεις της στο Ηρώδειο το 1944 και το 1957. Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής θα διευθύνει ο σπουδαίος Γάλλος αρχιμουσικός Φιλίπ Ωγκέν. Η προπώληση των εισιτηρίων για το γκαλά ξεκίνησε την Τρίτη 25 Ιουλίου 2023 στα Ταμεία της ΕΛΣ και την ticketservices.gr.

Η ελληνική σταδιοδρομία της Μαρίας Κάλλας έχει συνδεθεί με το Ωδείο Ηρώδου Αττικού σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους. Έναν χρόνο πριν εγκαταλείψει την Αθήνα για τη Νέα Υόρκη, τον Ιούλιο του 1944, η Μαρία Καλογεροπούλου ερμηνεύει στο Ηρώδειο τη Σμαράγδα στην όπερα του Μανώλη Καλομοίρη «Ο πρωτομάστορας» σε μουσική διεύθυνση του ίδιου του συνθέτη και σκηνοθεσία Σωκράτη Καραντινού, ενώ λίγες μόλις μέρες αργότερα, τον Αύγουστο του 1944, θα ερμηνεύσει τη Λεονόρα στον «Φιντέλιο» του Μπετόβεν σε μουσική διεύθυνση Χανς Χαίρνερ και σκηνοθεσία Όσκαρ Βάλλεκ. Δεκατρία χρόνια αργότερα, το 1957, έχοντας ήδη κατακτήσει τον κόσμο η Μαρία Μενεγκίνι-Κάλλας θα επιστρέψει στο Ηρώδειο για ένα ιστορικό ρεσιτάλ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με άριες από τον «Τριστάνο και Ιζόλδη» του Ρίχαρντ Βάγκνερ, τη «Δύναμη του πεπρωμένου» και τον «Τροβατόρε» του Τζουζέππε Βέρντι, τη «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ» του Γκαετάνο Ντονιτσέττι και τον «Άμλετ» του Αμπρουάζ Τομά, σε μουσική διεύθυνση του Αντονίνο Βόττο.

Με αυτό ακριβώς το ρεπερτόριο θα δοθεί στις 16 Σεπτεμβρίου 2023 -ημέρα του θανάτου της Κάλλας- στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού από την Εθνική Λυρική Σκηνή το Γκαλά με τίτλο «Η Κάλλας στο Ηρώδειο». Τέσσερις διεθνώς αναγνωρισμένες πρωταγωνίστριες της όπερας θα τιμήσουν τη Μαρία Κάλλας ερμηνεύοντας άριες από όπερες των Καλομοίρη, Μπετόβεν, Βάγκνερ, Βέρντι, Ντονιτσέττι, Τομά που η ίδια ερμήνευσε στο ρωμαϊκό ωδείο με τη σπάνια φωνητική της γκάμα και τις ασυνήθιστες δεξιοτεχνικές της ικανότητες, αφήνοντας αξεπέραστο στίγμα. Πρόκειται για τη σπουδαία Ιταλίδα δραματική υψίφωνο Άννα Πιρότσι, η οποία θριάμβευσε στο πρόσφατο ντεμπούτο της στον ρόλο της Μήδειας του Κερουμπίνι στην ΕΛΣ, την εκλεκτή του Φεστιβάλ του Μπαϊρόιτ δραματική υψίφωνο Κάθριν Φόστερ, τη διεθνώς καταξιωμένη Ελληνίδα κολορατούρα σοπράνο Βασιλική Καραγιάννη και τη νεαρή περιζήτητη κολορατούρα σοπράνο από την Αρμενία, Νίνα Μινασιάν.

Λίγα λόγια για το αφιέρωμα της ΕΛΣ στη Μαρία Κάλλας

Στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει προγραμματίσει και παρουσιάζει μια σειρά εκδηλώσεων για να τιμήσει την κορυφαία υψίφωνο του 20ού αιώνα, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του Γιώργου Κουμεντάκη. Η αρχή του αφιερώματος έγινε τον Απρίλιο του 2023 με τη «Μήδεια» του Κερουμπίνι, ενώ στη συνέχεια, τον Μάιο του 2023, παρουσιάστηκε το πρώτο μέρος του «Unboxing Callas – Από την Κάλλας στη Μήδεια», εγκατάσταση σε τρεις πράξεις στο φουαγέ της ΕΛΣ. Από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 2023 θα παρουσιαστούν το Γκαλά Όπερας «Η Κάλλας στο Ηρώδειο», η έκθεση «Unboxing Callas: Μια αρχειακή εξερεύνηση στη συλλογή Πυρομάλλη και το αρχείο της ΕΛΣ» στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάνα, Μαρία – Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», το βίντεο-ρεσιτάλ «H Μαρία Κάλλας στην Ελλάδα, 1937-1945 – Το ρεπερτόριο που ποτέ δεν ακούσαμε…», καθώς και το εκπαιδευτικό εργαστήριο «Visualising the Voice of Maria Callas» σε συνεργασία με το DmLab του Πολυτεχνείου Κρήτης.

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης σημειώνει: «Με το πρόγραμμα της ΕΛΣ για τα 100 χρόνια της Μαρίας Κάλλας, φιλοδοξούμε αφενός να φωτίσουμε τη σχέση της με τον Οργανισμό μας και αφετέρου να κάνουμε γνωστό τον μύθο της Κάλλας στις νεότερες γενιές, σαν ένα φωτεινό παράδειγμα ταλέντου, σκληρής εργασίας, αφοσίωσης, τελειομανίας, λάμψης.»

Το υπουργείο Πολιτισμού έχει εντάξει τον εορτασμό των 100 ετών από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας στον κατάλογο συνεορτασμού επετείων της UNESCO για το 2023. Στον ετήσιο κατάλογο περιλαμβάνονται προσωπικότητες τις οποίες η UNESCO τιμά για τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της Επιστήμης, της Εκπαίδευσης, του Πολιτισμού και της Επικοινωνίας, με σκοπό την αναγνώριση και την προβολή της οικουμενικής διάστασης και σημασίας τους.

Χορηγός του προγράμματος της ΕΛΣ για τη Μαρία Κάλλας είναι η ΔΕΗ. Το πρόγραμμα υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Ν.Μπ.

 

Το νέο καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Ολύμπια, Δημοτικού Μουσικού Θεάτρου «Μαρία Κάλλας», που ξεκινά τον Σεπτέμβριο, εγκαινιάζοντας τη σεζόν 2023-2024, παρουσιάστηκε χθες σε ειδική εκδήλωση στο δημαρχείο της πόλης, από τον δήμαρχο Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Θεάτρου, Ολιβιέ Ντεκότ.

Σε συνέχεια της επιτυχημένης χρονιάς, κατά τη διάρκεια της οποίας το Ολύμπια υποδέχθηκε περισσότερους από 30.000 θεατές και έγινε μέλος του «Opera Europa» -του κορυφαίου οργανισμού για το λυρικό θέατρο στην Ευρώπη- το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας φέρνει από τις 27 Σεπτεμβρίου ακόμη περισσότερες επιτυχημένες παραγωγές στο ιστορικό κτίριο-στολίδι της οδού Ακαδημίας.

Το νέο πρόγραμμα που υπογράφει ο Ολιβιέ Ντεκότ και διοργανώνει ο Οργανισμός Αθλητισμού, Πολιτισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) καθιστά το Δημοτικό Μουσικό Θέατρο και πάλι σημείο διεθνούς πολιτιστικής συνάντησης στην «καρδιά» της Αθήνας, θέτοντας στο επίκεντρο τα Μουσικά Σύνολα του Δήμου Αθηναίων: Τη Συμφωνική Ορχήστρα, τη Χορωδία, το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής και τη Big Band. Προβεβλημένοι Έλληνες ερμηνευτές, σολίστες και μαέστροι διεθνούς εμβέλειας, συνθέτουν το πρόγραμμα της νέας σεζόν που αναμένεται συναρπαστική.

Σε δήλωσή του, ο κ. Μπακογιάννης, τόνισε:

«Αυτή θα είναι ακόμη μία εξαιρετική χρονιά για τον πολιτισμό της Αθήνας. Από τον Σεπτέμβριο, η σκηνή του “Ολύμπια” θα λάμψει με πιο πολλές και “δυνατές” παραγωγές στις οποίες -όπως κάθε φορά- πρωταγωνιστούν καταξιωμένοι καλλιτέχνες της ελληνικής και διεθνούς σκηνής. Σε συνέχεια της πολύ επιτυχημένης προηγούμενης περιόδου, ο Δήμος Αθηναίων ετοιμάζεται με το ίδιο όραμα και με ακόμη μεγαλύτερο ενθουσιασμό να προσφέρει στο αθηναϊκό κοινό ένα καθηλωτικό πρόγραμμα διεθνούς ακτινοβολίας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Ολύμπια, Ολιβιέ Ντεκότ, ο οποίος για μία ακόμη φορά επιμελήθηκε με αφοσίωση το πρόγραμμα του Δημοτικού μας Θεάτρου. Καλούμε όλες τις Αθηναίες και τους Αθηναίους να “κλείσουν” και φέτος τις θέσεις τους στο αγαπημένο -πλέον- θέατρο της οδού Ακαδημίας για να απολαύσουν μερικές από τις καλύτερες παραστάσεις της πόλης».

Από την πλευρά του, ο κ. Ντεκότ, ανέφερε: «Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Ολύμπια, Δημοτικού Μουσικού Θεάτρου “Μαρία Κάλλας” που υπογράφω για τρίτη χρονιά, είναι φέτος, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη σεζόν, εστιασμένο στην κατεύθυνση που θα θέλαμε: Ανοιχτό προς όλα τα είδη μουσικής δημιουργίας και τέχνης, έχοντας πάντα, όμως, στο επίκεντρο το λυρικό θέατρο. Ευχαριστώ πολύ όλους εκείνους τους καλλιτέχνες, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που αποδέχτηκαν την πρόσκλησή μου να συμμετάσχουν σε παραγωγές του Ολύμπια. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος για τη νέα συνεργασία μας με το Διεθνές Φεστιβάλ Χέντελ του Γκέτινγκεν, αλλά και με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Έως ότου αρχίσει η νέα καλλιτεχνική περίοδος, σας καλούμε να μείνετε μαζί μας μέσα από το κανάλι μας στο YouTube. Το περιεχόμενό του ανανεώνεται, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία και δίνοντάς μας τη δυνατότητα να αφήνουμε το δικό μας στίγμα με πολλές από τις μαγικές παραγωγές που έχουμε διοργανώσει τα τελευταία χρόνια».

Στόχος για τη νέα σεζόν είναι να ενταχθούν στο πρόγραμμα περισσότερες παραγωγές όπερας. Μέσα σε αυτήν θα πραγματοποιηθούν τρεις μεγάλες σκηνικές παραστάσεις λυρικού θεάτρου, τρεις όπερες σε συναυλιακή μορφή, ένα γκαλά όπερας και πολλές συναυλίες που θα έχουν στο επίκεντρο τη φωνή, με τη συμμετοχή διεθνών καλλιτεχνών που εμφανίζονται στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου.

Τι ξεχωρίζει στο νέο πρόγραμμα 

Το πρόγραμμα της νέας περιόδου συνθέτουν, μεταξύ άλλων, σημαντικές παραγωγές όπερας. Ο Δήμος Αθηναίων πραγματοποιεί την πρώτη βασική διεθνή λυρική συμπαραγωγή του με το Internationale Händel-Festspiele Göttingen, το παλαιότερο φεστιβάλ μπαρόκ μουσικής, παγκοσμίως, αφιερωμένο στον Χέντελ.

Ο κορυφαίος Έλληνας μαέστρος με διεθνή λάμψη Γιώργος Πέτρου, καλλιτεχνικός διευθυντής του γερμανικού φεστιβάλ, διευθύνει και σκηνοθετεί την όπερα «Σεμέλη», που γνώρισε τεράστια επιτυχία από κοινό και κριτικούς, τον περασμένο Μάιο. Η Ελβετίδα σοπράνο Marie Lys, το νέο αστέρι της μπαρόκ σκηνής, στον ομώνυμο ρόλο και ένα εξαιρετικό καστ διακεκριμένων καλλιτεχνών, συμπράττουν με τη Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων και τη Χορωδία Δωματίου Αθηνών.

Η «Σταχτοπούτα» του Rossini, σε σκηνοθεσία Ροδούλας Γαϊτάνου, αναβιώνει στο Ολύμπια σε μουσική διεύθυνση του Γερμανού μαέστρου Nikolas Nägele, εξειδικευμένου στο bel canto, και στον ομώνυμο ρόλο τη νέα μέτζο-σοπράνο Svetlina Stoyanova, τακτική προσκεκλημένη -μεταξύ άλλων- του Teatro alla Scala και της Wiener Staatsoper, η οποία ηγείται ενός διεθνούς καστ αποτελούμενου από σολίστ που εξειδικεύονται στα έργα του Rossini.

Η νέα λυρική παραγωγή του Δήμου Αθηναίων, η δημοφιλής οπερέτα «Οι Απάχηδες των Αθηνών», θα παρουσιαστεί με διπλό καστ εξαιρετικών Ελλήνων τραγουδιστών και ηθοποιών, συμπεριλαμβανομένης της Ζωζώς Σαπουντζάκη ως guest. Τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία του Δήμου Αθηναίων θα διευθύνει ο Κορνήλιος Μιχαηλίδης, που πρόσφατα θριάμβευσε στο Teatro Real της Μαδρίτης, ενώ τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Βασίλης Μαυρογεωργίου.

Παράλληλα, στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται και όπερες που παρουσιάζονται σε συναυλιακή μορφή, όπως το αριστούργημα του Bellini «I puritani» που ολοκληρώνει το αφιέρωμα του 2023 στη Μαρία Κάλλας, με τους πρωταγωνιστικούς ρόλους να ερμηνεύονται από ένα συναρπαστικό κουαρτέτο ερμηνευτών, ανάμεσα στους οποίους είναι η Ελληνίδα σοπράνο Χριστίνα Πουλίτση και ο Αμερικανός τενόρος John Osborn, που εμφανίζεται σε όλα τα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου. Ο Γάλλος αρχιμουσικός Alphonse Cemin διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στην πρώτη συνεργασία της με το Θέατρο Ολύμπια.

Η όπερα «Medgé» του Σπύρου Σαμάρα παρουσιάζεται για πρώτη φορά με ορχήστρα στην Ελλάδα με τη συνεργασία της Φιλαρμόνια Ορχήστρας Αθηνών, σε μουσική διεύθυνση και νέα ενορχήστρωση του Βύρωνα Φιδετζή, στο πρωτότυπο γαλλικό λιμπρέτο του Paul Milliet.

Άλλη μία πανελλήνια πρώτη παρουσίαση είναι η όπερα «Πηνελόπη» του Fauré με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, στο πλαίσιο της συνεργασίας της με το Ολύμπια, καθώς και ένα λαμπερό καστ Γάλλων και Ελλήνων ερμηνευτών, ανάμεσα στους οποίους η μεγάλη δραματική σοπράνο Catherine Hunold. Μαζί με τον αρχιμουσικό Pierre Dumoussaud επιστρέφουν, μετά τον θρίαμβο τους στην «Αδελφή Βεατρίκη» του Δημήτρη Μητρόπουλου, στο Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας.

Σπουδαίοι ερμηνευτές, όπως η Γαλλίδα σοπράνο Catherine Hunold, ο Ρώσος τενόρος Dmitry Korchak και ο Ιταλός μπάσος Riccardo Fassi, συμπράττουν με τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία Δήμου Αθηναίων υπό την μπαγκέτα του Ιταλού μαέστρου Alessandro Bonato, που θριάμβευσε πέρυσι στη Musikverein της Βιέννης, σε μία μοναδική συναυλία αφιερωμένη στους Ιταλούς συνθέτες που συνέθεσαν αριστουργηματικά έργα στη γαλλική γλώσσα.

Η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων θα παρουσιάσει και ένα πλούσιο συμφωνικό ρεπερτόριο υπό τη διεύθυνση του μόνιμου μαέστρου της, Ανδρέα Τσελίκα: Δύο μοναδικές συναυλίες που θα μεταφέρουν στο κοινό τον παλμό της φλογερής ισπανικής μουσικής με σολίστ τον βαρύτονο Pablo Gálvez και τον βιολονίστα Χριστόφορο Πετρίδη, αλλά και μία συναρπαστική μουσική βραδιά με τίτλο «Θάλασσα» και σολίστ την Emmanuelle Bertrand, μία από τις σημαντικότερες τσελίστες, διεθνώς.

Ο Γιώργος Πέτρου διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων στη μεγαλειώδη «Τέταρτη Συμφωνία» του Anton Bruckner. Με αφορμή τον εορτασμό του Πάσχα, η Συμφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία Δήμου Αθηναίων, ερμηνεύουν στο πλαίσιο του κύκλου Fauré το εμβληματικό Requiem του συνθέτη, με τη συμμετοχή τής σοπράνο Βασιλικής Καραγιάννη και του βαρύτονου Παύλου Πανταζόπουλου, υπό τον Ισραηλινό μαέστρο Yuval Zorn.

Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Βύρωνα Φιδετζή συνεχίζει τη συνεργασία της με το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας και παρουσιάζει μία συναυλία αφιερωμένη σε σπουδαία έργα του διεθνούς ρεπερτορίου που οφείλουν την ύπαρξή τους στον Σαίξπηρ, με τη σοπράνο Χριστίνα Πουλίτση.

Το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής Δήμου Αθηναίων και ο μαέστρος του, Άγγελος Ηλίας, αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα αφιερώματα στην έντεχνη ελληνική δημιουργία, φιλοξενώντας σπουδαίους ερμηνευτές όπως οι Βασίλης Λέκκας, Κώστας Τριανταφυλλίδης, Ανδριάνα Μπάμπαλη, Θοδωρής Κοτονιάς, Σαββέρια Μαργιολά, Θοδωρής Βουτσικάκης, Βασίλης Προδρόμου, Νίκος Πλιός και Μπέττυ Χαρλαύτη. Τις συναυλίες έντεχνης μουσικής έρχεται να συμπληρώσει το μοναδικό αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο με τον Χρήστο Θηβαίο και τη Μαρία Παπαγεωργίου και η συναυλία της Μαρίας Φαραντούρη με τραγούδια από το παγκόσμιο θέατρο σε ποίηση Bertolt Brecht.

Η Big Band Δήμου Αθηναίων, σε καλλιτεχνική επιμέλεια Σάμι Αμίρη, συμπράττει με μία πλειάδα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών -Νίκος Χατζητσάκος, Ελένη-Ερμίνα Σοφού, Δημήτρης Τσάκας, Δημήτρης Καλαντζής, Αθηνά Ρούτση, Τέρη Βακιρτζόγλου, Philipp Weiss, Ειρήνη Κωνσταντινίδη, Δημήτρης Κασσαβέτης, Μάνος Θεοδοσάκης, Marianna Seas, Dat Funk- και μας καλεί να ταξιδέψουμε στον μαγικό κόσμο της τζαζ, αλλά και σε μία συναρπαστική συναυλία αφιερωμένη στο flamenco με τον διεθνή σαξοφωνίστα και ενορχηστρωτή Bernard van Rossum για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Η Χορωδία Δήμου Αθηναίων θα χαρίσει στο κοινό μία μοναδική συναυλία με παραδοσιακά τραγούδια από την Ευρώπη, αλλά και ένα αφιέρωμα στην πλούσια αφρικανική μουσική παράδοση, σε μουσική διεύθυνση Σταύρου Μπερή.

Στο πλαίσιο του κύκλου Fauré, μετά το Requiem και την «Πηνελόπη», η σοπράνο Julie Fuchs μάς προσκαλεί σε ένα αφιέρωμα σε έργα του συνθέτη, συνοδεία του πιανίστα Alphonse Cemin.

Κάτι που αναμφισβήτητα αξίζει μία θέση στην πολιτιστική ατζέντα με τις παραγωγές που ξεχωρίζουν την ερχόμενη σεζόν είναι και η παρουσία του Jo Nesbo στην Αθήνα. Ο Δήμος Αθηναίων και ο ΟΠΑΝΔΑ, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Μεταίχμιο και τη Νορβηγική Πρεσβεία στην Αθήνα, υποδέχονται στο Ολύμπια τον διάσημο συγγραφέα.

Το νεανικό κοινό του Θεάτρου θα απολαύσει την επόμενη σεζόν την πρωτότυπη μουσική παράσταση STILL!, των Σταύρου Σταύρου, Θοδωρή Οικονόμου, Κώστα Σιλβέστρου και Παναγιώτη Τοφή, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2021 στη Λευκωσία, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Λευκωσίας, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές, ενώ ήδη έχει περιοδεύσει σε χώρες όπως η Αρμενία, η Τυνησία και η Λιθουανία.

Το Θέατρο Ολύμπια θα φιλοξενήσει, επίσης, μία μουσική εκδήλωση με τη συμμετοχή του τραγουδιστή Θανάση Βούτσα, τα έσοδα της οποίας θα διατεθούν στο κοινωφελές έργο της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης «Panos & Cressida 4 life» προς ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητάς της, αλλά και την προβολή της κλασικής ταινίας του Fritz Lang «Μetropolis» με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής, σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και τη συμμετοχή της Babylon Orchester Berlin υπό τον Στέφανο Τσιαλή.

Η Δημοτική Αθηναϊκή Χορωδία, η Μαντολινάτα Εξαρχείων-Νεαπόλεως «Ο Διονύσιος Λαυράγκας» και η Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα θα πραγματοποιήσουν ένα μουσικοχορευτικό αφιέρωμα στις tango μελωδίες Ελλήνων συνθετών.

Μέσα στο 2024, ο διεθνής χαρακτήρας του Ολύμπια ενισχύεται χάρη στο πρόγραμμα !Viva España!, έναν κύκλο εκδηλώσεων αφιερωμένων στην Ισπανία, σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Ισπανίας στην Αθήνα και το Ινστιτούτο Θερβάντες. Μεταξύ άλλων, οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν την καταπληκτική παράσταση χορού «Sonoma», εμπνευσμένη από τον Luis Buñuel από την καταλανική ομάδα La Veronal, η οποία έχει προσκληθεί δύο φορές στο περίφημο Cour d’honneur du Palais des papes του Φεστιβάλ της Αβινιόν και έχει ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο.

Α.Σ.

Τα βραβεία Grammy θα δέχονται μόνο έργα με «ουσιαστική» ανθρώπινη συμβολή , σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές που δόθηκαν στη δημοσιότητα στις 16 Ιουνίου.

Οι νέοι κανόνες και κατευθυντήριες γραμμές από την Ακαδημία Ηχογραφήσεων προέκυψαν εν όψει της εκδήλωσης του επόμενου έτους και εν μέσω των συνεχιζόμενων ερωτημάτων σχετικά με τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στη μουσική και την τέχνη.

«Μόνο οι ανθρώπινοι δημιουργοί θα μπορούν να υποβάλλουν έργο προς εξέταση, να είναι υποψήφιοι ή να κερδίσουν ένα βραβείο Grammy. Ένα έργο που δεν περιέχει ανθρώπινη δημιουργικότητα δεν μπορεί είναι υποψήφιο σε καμία κατηγορία», δήλωσε η Ακαδημία Ηχογραφήσεων (pdf).

Τα έργα που περιέχουν τεχνητή νοημοσύνη είναι επιλέξιμα μόνο εάν «το στοιχείο της ανθρώπινης δημιουργίας του υποβαλλόμενου έργου πρέπει να είναι ουσιαστικό και περισσότερο από de minimis [χωρίς σημασία]».

Επιπλέον, ο δημιουργός του υλικού ΤΝ που ενσωματώνεται σε ένα έργο δεν μπορεί να είναι υποψήφιος.

 

«Πολλά πράγματα πρέπει να αντιμετωπιστούν όσον αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη»

Ο διευθύνων σύμβουλος της Ακαδημίας Ηχογράφησης  Χάρβεϊ Μέισον Τζούνιορ δήλωσε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα διαμορφώσει «απολύτως και αναμφισβήτητα» το μέλλον της μουσικής βιομηχανίας.

«Το να μην γνωρίζουμε ακριβώς τι πρόκειται να σημαίνει ή να κάνει στους επόμενους μήνες και χρόνια μου δημιουργεί κάποιες ανησυχίες, εντούτοις αναγνωρίζω απόλυτα ότι θα αποτελέσει μέρος της μουσικής βιομηχανίας, της καλλιτεχνικής κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα», δήλωσε στο Grammy.com.

«Οπότε, πρέπει να αρχίσουμε να οργανωνόμαστε γύρω από αυτό και να σκεφτόμαστε τι σημαίνει αυτό για εμάς. Πώς μπορούμε να προσαρμοστούμε για να ανταποκριθούμε στη νέα εποχή; Πώς μπορούμε να θέσουμε προστατευτικά μέτρα και πρότυπα; Υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να εξεταστούν γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη σε σχέση με τη βιομηχανία μας.»

Ο Μέισον Τζούνιορ δήλωσε ότι καλλιτέχνες, επιχειρηματίες της τεχνολογίας και ηγέτες του κλάδου συζήτησαν το θέμα.

«Σε αυτό το σημείο, θα επιτρέψουμε την υποβολή μουσικής και περιεχομένου από ΤΝ, αλλά τα Grammy θα επιτρέπεται να πηγαίνουν μόνο σε ανθρώπους που έχουν συνεισφέρει δημιουργικά στις αντίστοιχες κατηγορίες.

«Αν υπάρχει μια φωνή τεχνητής νοημοσύνης που τραγουδάει το τραγούδι ή που έχει κάνει την ενορχήστρωση, θα το εξετάσουμε. Αλλά σε μια κατηγορία που βασίζεται στη σύνθεση τραγουδιών, πρέπει να έχει γραφτεί κυρίως από άνθρωπο. Το ίδιο ισχύει και για τις κατηγορίες ερμηνείας – μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να είναι υποψήφιος για Grammy ερμηνείας», τόνισε.

Ο αναδυόμενος ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στη μουσική

Η εμφάνιση του ChatGPT τον τελευταίο καιρό, ενός ευρέως προσβάσιμου εργαλείου με τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να εμπλέξει το κοινό σε κάθε είδους συζητήσεις, έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία.

Τα βασικά ερωτήματα που τίθενται περιλαμβάνουν τον αντίκτυπο που θα έχει η ΤΝ στην απασχόληση, το κατά πόσον οι πληροφορίες που τροφοδοτούνται από την ΤΝ είναι αξιόπιστες και ευρύτερα υπαρξιακά ερωτήματα, όπως το κατά πόσον η ΤΝ θα ξεπεράσει ή θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο (ή θα επιτύχει τη «μοναδικότητα»).

Μια παρόμοια συζήτηση είχε λάβει χώρα το 1996, όταν οι επιστήμονες κλωνοποίησαν επιτυχώς ένα θηλυκό πρόβατο, την Ντόλι, γεγονός που οδήγησε σε ερωτήματα σχετικά με το αν επρόκειτο η κλωνοποίηση των ανθρώπων να είναι το επόμενο βήμα.

Οι γερουσιαστές των ΗΠΑ και οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών διερευνούν τρόπους ρύθμισης της ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης για τα προσεχή χρόνια.

Στον δημιουργικό χώρο, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται ήδη για τη «δημιουργία» μουσικής και τέχνης, αναγκάζοντας επίσης το Σωματείο Συγγραφέων της Αμερικής και το Σωματείο Ηθοποιών Οθόνης να προβληματιστούν για το πώς θα αντιμετωπίσουν την τεχνολογία.

Στη μουσική σκηνή, η τεχνητή νοημοσύνη προσομοιώνει ήδη διάσημους (ή αποθανόντες τραγουδιστές) για να ερμηνεύσουν υπάρχουσες επιτυχίες άλλων καλλιτεχνών.

Για παράδειγμα, ο Φρέντι Μέρκιουρι, ο εκλιπών τραγουδιστής του βρετανικού ροκ συγκροτήματος Queen, ήδη «τραγουδάει» στο YouTube εκτελέσεις του Thriller του Μάικλ Τζάκσον και του Perfect του Εντ Σίραν.

Παράλληλα, το πρώην «σκαθάρι Πωλ ΜακΚάρτνεϊ μόλις ανακοίνωσε ότι το τελευταίο κομμάτι του βρετανικού συγκροτήματος θα κυκλοφορήσει φέτος με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.

Το νέο κομμάτι εικάζεται ότι θα βασίζεται σε μια προκαταρκτική ηχογράφηση του «Now and Then» του Τζον Λένον από το 1978. Ο Λένον είχε κάνει την ηχογράφηση σε μια παλιά κασέτα στο διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη πριν πεθάνει.

Παρά την κακή ποιότητα του ήχου, η ΤΝ χρησιμοποιήθηκε για να εξαχθεί και να ενισχυθούν τα φωνητικά του Λένον, σύμφωνα με τον Πίτερ Τζάκσον, τον σκηνοθέτη πίσω από το ντοκιμαντέρ «Get Back» του 2021.

«Έτσι, όταν ήρθαμε να κάνουμε αυτό που θα είναι ο τελευταίος δίσκος των Beatles, ξεκινήσαμε από το demo που είχε κάνει ο Τζον, από το οποίο μπορέσαμε να πάρουμε τη φωνή του και να την καθαρίσουμε μέσω της ΤΝ. Στη συνέχεια, μπορούμε να μιξάρουμε τον δίσκο, όπως θα κάναμε κανονικά. Οπότε, δίνει ένα είδος ελευθερίας», παραδέχτηκε.

Του Daniel Y. Teng

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, μετά τη συγκινητική ανταπόκριση του κοινού στις περσινές εκδηλώσεις του στη Βόρεια Εύβοια, έρχεται για δεύτερη χρονιά πιο κοντά στους κατοίκους της, συνεχίζοντας, αυτό το καλοκαίρι αλλά και το φθινόπωρο, το πιλοτικό πρόγραμμα «Το Μέγαρο στη Βόρεια Εύβοια‒Οι Γέφυρες της Μουσικής». Πρόκειται για μια σημαντική δράση που εγκαινιάστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία το 2022 και στοχεύει στην πολιτιστική αναζωογόνηση της περιοχής, φιλοδοξώντας να θέσει τα θεμέλια για την ανάληψη θεσμικών πρωτοβουλιών με μακροπρόθεσμη προοπτική.

Το φετινό πρόγραμμα αρχίζει στις 15 Ιουλίου, ολοκληρώνεται στα τέλη Νοεμβρίου 2023 και πραγματοποιείται στη Λίμνη Ευβοίας, στην Αγία ‘Αννα, στο Πευκί, στην Αιδηψό, στις Γούβες, στις Ροβιές και στο Μαντούδι, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Περιλαμβάνει αμιγώς μουσικές εκδηλώσεις ‒ ξεχωρίζουν οι συναυλίες του Μανώλη Μητσιά (15 Ιουλίου), της Ελένης Τσαλιγοπούλου (22 Ιουλίου) και της ‘Αλκηστης Πρωτοψάλτη (29 Ιουλίου) ‒, αλλά και συνδυαστικές με άλλες τέχνες, όπως ο κινηματογράφος, καθώς και εκπαιδευτικές δράσεις. Το πρόγραμμα «Το Μέγαρο στη Βόρεια Εύβοια-Οι Γέφυρες της Μουσικής» περιλαμβάνει τρεις μεγάλες ενότητες: το Φεστιβάλ «Ο Ιούλιος των τραγουδιών» (15-29 Ιουλίου), τις «Φωνές του φθινοπωρινού δάσους» (15-30 Οκτωβρίου) και τα εκπαιδευτικά προγράμματα (Οκτώβριος-Νοέμβριος).

Το σχέδιο χρηματοδοτείται ειδικά από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το οποίο στηρίζει την υλοποίηση του προγράμματος «Εύβοια Μετά» της Επιτροπής Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας με επικεφαλής τον Σταύρο Μπένο. Το πολιτιστικό πρόγραμμα του Μεγάρου υλοποιείται σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κεντρικής Ελλάδας, τους Δήμους Μαντουδίου-Λίμνης-Αγίας ‘Αννας και Ιστιαίας-Αιδηψού, καθώς και με το Σωματείο Διάζωμα.

Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων έχει διαμορφωθεί ως εξής:

Φεστιβάλ «Ο Ιούλιος των τραγουδιών»

Σε αυτό τον «Ιούλιο των τραγουδιών», τρεις αγαπημένοι καλλιτέχνες θα βρεθούν κοντά στους κατοίκους της Βόρειας Εύβοιας και στους επισκέπτες της. Το φεστιβάλ αρχίζει το Σάββατο 15 Ιουλίου στη Λίμνη, με τη συναυλία «50 χρόνια χρυσάφι» του Μανώλη Μητσιά που θα ξεδιπλώσει τη σπουδαία του διαδρομή σε μια ξεχωριστή βραδιά, αφιερωμένη στους κατοίκους της Βόρειας Εύβοιας. Σε αυτό το μαγευτικό μουσικό οδοιπορικό, ο Μανώλης Μητσιάς και η ορχήστρα του θα σταθούν σε όλες τις μεγάλες επιτυχίες των 50 ετών της καλλιτεχνικής του πορείας, σε μουσική των Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Δήμου Μούτση, Γιάννη Σπανού, Θάνου Μικρούτσικου, Λουκιανού Κηλαηδόνη, Σταμάτη Κραουνάκη, καθώς και σε στίχους και ποίηση των Νίκου Γκάτσου, Οδυσσέα Ελύτη, Γιώργου Σεφέρη, Μανώλη Αναγνωστάκη, Γιάννη Ρίτσου, Λευτέρη Παπαδόπουλου, Μάνου Ελευθερίου, Λίνας Νικολακοπούλου.

Η Ελένη Τσαλιγοπούλου μας προσκαλεί σε ένα διονυσιακό πάρτι-πανηγύρι στην τεράστια τροπική παραλία της Αγίας ‘Αννας, το Σάββατο 22 Ιουλίου. Ύστερα από μία πορεία που μετρά 30 χρόνια επιτυχημένης παρουσίας στην ελληνική μουσική σκηνή, επιλέγει φέτος να παρουσιάσει τις πιο ξεχωριστές στιγμές της σε μια καλοκαιρινή περιοδεία σε όλη την Ελλάδα, συνδυάζοντας στο πρόγραμμά της την ελληνική μουσική παράδοση, λαϊκά, ρεμπέτικα και σμυρναίικα τραγούδια και σύγχρονες διασκευές των τραγουδιών του Απόστολου Καλδάρα. Από το πρόγραμμά της δεν θα λείψουν, βέβαια, και εμβληματικά τραγούδια που αγαπήσαμε, όπως τα ερμήνευσε η ίδια σε πρώτη εκτέλεση.

Το φεστιβάλ κλείνει το Σάββατο 29 Ιουλίου με τη συναυλία της ‘Αλκηστης Πρωτοψάλτη στο Πευκί, η οποία υπόσχεται στο κοινό μια διαφορετική μουσική συνάντηση, στέλνοντας σε όλους το μήνυμα «Έξω καρδιά!». Θα μοιραστεί μαζί μας, μεταξύ άλλων, το νέο της τραγούδι με τίτλο «Θα στο λέω». Σε αυτή τη μουσική βραδιά, η αγαπημένη ερμηνεύτρια θα φέρει το παρελθόν και το παρόν σε μουσική ισορροπία, καλύπτοντας με τα τραγούδια της όλο το φάσμα του κοινού της.

«Φωνές του φθινοπωρινού δάσους»

Μετά το καλοκαίρι, το Μέγαρο θα συνεχίσει να είναι παρόν στη Βόρεια Εύβοια με τις «Φωνές του φθινοπωρινού δάσους», παραμένοντας σταθερό στην πεποίθηση ότι, όταν οι επισκέπτες φεύγουν, οι κάτοικοι των απομονωμένων χωριών και περιοχών έχουν ακόμη περισσότερο την ανάγκη του πολιτισμού και της ζωντανής μουσικής. Σε ένα καφενείο, σε μια πλατεία, σε ένα σχολείο, γνωστοί Έλληνες καλλιτέχνες θα συναντήσουν το τοπικό κοινό και θα τραγουδήσουν με μικρά ευέλικτα σχήματα. Στο φθινοπωρινό πολιτιστικό πρόγραμμα του Μεγάρου, που θα φιλοξενηθεί στις Γούβες, στις Ροβιές και το Μαντούδι, συμμετέχουν ο Μανώλης Μητσιάς, η Ελένη Τσαλιγοπούλου και η αγαπητή στην Εύβοια τραγουδίστρια Χριστίνα Μπελμέζου.

Εκπαιδευτικά προγράμματα στη Βόρεια Εύβοια

Το Μέγαρο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε περιοχές της ελληνικής Περιφέρειας με περιορισμένη δυνατότητα διοργάνωσης βιωματικών μουσικών δράσεων μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Φέτος, τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μεγάρου θα πραγματοποιηθούν στο Πευκί, στην Αιδηψό, τη Λίμνη και την Αγία ‘Αννα.

Αυτό το φθινόπωρο, τα νεαρά μέλη της Underground Youth Orchestra, υπό την καθοδήγηση του μαέστρου Κώστα Ηλιάδη, θα συναντηθούν με παιδιά από σχολεία της Βόρειας Εύβοιας. Θα τους παρουσιάσουν τα μουσικά όργανα, θα τα εισαγάγουν στις έννοιες της ενορχήστρωσης και θα τους προτείνουν μια μουσική διαδρομή αντίστροφα στον χρόνο με πολύ χιούμορ και κατανοητά μουσικά παραδείγματα, πέρα από τα ακαδημαϊκά στερεότυπα.

Τέλος, τα παιδιά θα απολαύσουν την προβολή της αριστουργηματικής κωμωδίας «Ο Χρυσοθήρας» του Τσάρλι Τσάπλιν με ζωντανή μουσική συνοδεία από τον Ανδρέα Ζαφειρόπουλο. Η προβολή συνδυάζεται με βιωματικό εργαστήριο, στο οποίο ο γνωστός πιανίστας και συνθέτης θα μυήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες στα μυστικά της κινηματογραφικής μουσικής και της σχέσης μουσικής-εικόνας, μέσω της χρήσης απλών φορητών οργάνων από τα παιδιά, όπως κρουστών, κιθάρας, ακορντεόν, αυτοσχέδιων οργάνων κ.λπ.