ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Καθώς δεκάδες εκατομμύρια παιδιά επιστρέφουν στα σχολεία, γονείς και εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν ερωτήματα σχετικά με το πόσο υπερβολική μπορεί να είναι η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (TN).

Το εκπαιδευτικό σύστημα αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα κύρια εργαστήρια για το παγκόσμιο πείραμα της ΤΝ (ή ΑΙ), σύμφωνα με τον συγγραφέα Τζο Άλλεν. Ο ίδιος σημείωσε ότι τα σχολεία, είτε υποχρεώνουν είτε ενθαρρύνουν τη χρήση της ΤΝ, θα μετατραπούν σε «τεράστια εργαστηριακά πειράματα», από τα οποία θα προκύψει εάν είναι προτιμότερο να διατηρηθούν οι παραδοσιακές πολιτιστικές αξίες ή αν κάθε παιδί θα μετατραπεί σε «βιονικό ανθρωποειδές».

Ο Άλλεν, που είναι συγγραφέας του βιβλίου «Dark Aeon: Transhumanism and the War Against Humanity» («Σκοτεινός Αιώνας: Ο μετανθρωπισμός και ο πόλεμος κατά της ανθρωπότητας»), τόνισε ότι κανείς δεν γνωρίζει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Παράλληλα, υπέδειξε ότι η ΤΝ μπορεί να επηρεάσει τη γενιά παιδιών που εξοικειώνεται με τη διαδραστική χρήση μηχανών «σαν να ήταν άνθρωποι», με τρόπο παρόμοιο με το πώς η τηλεόραση και τα φορητά ραδιόφωνα προκάλεσαν πολιτιστικές αλλαγές στις δεκαετίες του 1960.

 

Ορισμένοι εκπαιδευτικοί θεωρούν ήδη ότι η ΤΝ θα έχει αρνητική επίδραση στην ακαδημαϊκή ακεραιότητα, σύμφωνα με έρευνα του 2024 που δημοσιεύτηκε από το The Wiley Network και περιελάμβανε 850 εκπαιδευτικούς. Σχεδόν οι μισοί από τους 2.000 μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι η αντιγραφή και η παραποίηση εργασιών είναι ήδη πιο εύκολη με τη χρήση ΤΝ.

Ο Άλλεν εξήγησε ότι πολλές εργασίες που παραδίδουν οι μαθητές είτε μοιάζουν απίστευτα μεταξύ τους είτε δεν φαίνεται να έχουν γραφεί από τον ίδιο τον μαθητή. Ακόμη και φοιτητές παραδέχονται ότι η ΤΝ μειώνει τη δυνατότητά τους να σκέφτονται ανεξάρτητα. Σε μελέτη του 2024, το 83% των φοιτητών εξέφρασε ανησυχία ότι η ΤΝ «αδυνατίζει» την κριτική σκέψη.

Σύμφωνα με έρευνα του 2023 σε 1.000 φοιτητές των ΗΠΑ από το περιοδικό Intelligent, σχεδόν το ένα τρίτο χρησιμοποίησε το ChatGPT για την ολοκλήρωση γραπτών εργασιών, ενώ περίπου το 60% δήλωσε ότι το χρησιμοποίησε σε περισσότερες από τις μισές από αυτές. Από αυτούς, οι τρεις στους τέσσερις θεωρούν ότι πρόκειται για αντιγραφή, αλλά συνεχίζουν να χρησιμοποιούν την ΤΝ.

Πόσο συχνά χρησιμοποιείτε το ChatGPT για να σας βοηθήσει να ολοκληρώσετε γραπτές εργασίες;

 

Γονείς σε διάφορες έρευνες έχουν εκφράσει ανησυχίες για τις επιπτώσεις της ΤΝ στα παιδιά τους. Μια μελέτη της DoodleLearning το 2024 κατέγραψε ότι περίπου το 80% από 1.000 γονείς με παιδιά σχολικής ηλικίας ανησυχούσαν για την επίδραση της ΤΝ στην εκπαίδευση, ενώ παράλληλα εξέφρασαν ανησυχίες για θέματα ιδιωτικότητας, ασφάλειας δεδομένων και λογοκλοπής.

Τον Ιούλιο, το υπουργείο Παιδείας των ΗΠΑ ενθάρρυνε τα σχολεία να διδάσκουν στα παιδιά υπεύθυνη χρήση της ΤΝ και να τη χρησιμοποιούν για την «προσωποποίηση της μάθησης» σε μαθητές όλων των επιπέδων.

Υπό την επήρεια του ChatGPT

Η κλινική ψυχολόγος και εκπαιδευτική θεραπεύτρια Σάνον Κρόνερ, που διδάσκει για πάνω από 20 χρόνια και έχει συγγράψει παιδικά βιβλία, υποστήριξε ότι η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει την κριτική σκέψη και «αποανθρωποποιεί τόσο τον εκπαιδευτικό όσο και τον μαθητή».

Σημείωσε ότι η χρήση ΤΝ υποβαθμίζει την εκπαίδευση από μια υγιή διαδικασία μάθησης που βασίζεται στη σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή σε μια ψυχρή συναλλαγή. Όπως εξήγησε στη εφημερίδα The Epoch Times, δημιουργεί «πνευματική νωθρότητα εκατέρωθεν», μειώνει την περιέργεια, εμποδίζει την ανάπτυξη της νοημοσύνης και περιορίζει την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, αδυνατίζοντας τη λογική και τη συλλογιστική.

Η Κρόνερ επεσήμανε ότι οι μαθητές δεν θα χρειάζεται πλέον να κάνουν έρευνα και να μελετούν για να υπερασπιστούν τις θέσεις τους, καθώς οι ίδιοι θα βασίζονται στις απαντήσεις της ΤΝ. Παράλληλα, προειδοποίησε ότι η εξάρτηση των εκπαιδευτικών από την ΤΝ για τη δημιουργία σχεδίων μαθημάτων διευκολύνει την εργασία τους μεν, αλλά μακροπρόθεσμα τους αποδυναμώνει ως διδάσκοντες, καθώς οι μαθητές θα βασίζονται ολοένα και περισσότερο σε ό,τι λέει «ένα ρομπότ».

Και οι δύο ειδικοί, Άλλεν και Κρόνερ, ανησυχούν ιδιαίτερα για τη φθίνουσα κριτική σκέψη στην τάξη. Έρευνα του MIT με τίτλο «Your Brain on ChatGPT: Accumulation of Cognitive Debt When Using an AI Assistant for Essay Writing Task» («Ο εγκέφαλός σας υπό την επήρεια του ChatGPT: Συσσώρευση γνωστικού χρέους κατά τη χρήση ενός βοηθού τεχνητής νοημοσύνης για την εκπόνηση εργασιών») εξέτασε αν η χρήση ΤΝ βλάπτει τις δεξιότητες κριτικής σκέψης.

Η έρευνα παρακολούθησε 54 φοιτητές ηλικίας 18-39 ετών, χρησιμοποιώντας ηλεκτροεγκεφαλογραφία για την καταγραφή της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Οι φοιτητές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες και κλήθηκαν να γράψουν εκθέσεις. Τα άτομα της πρώτης ομάδας είχαν τη βοήθεια του ChatGPT, της δεύτερης μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη μηχανή αναζήτησης της Google, ενώ οι φοιτητές της τρίτης ομάδας θα έγραφαν μόνο με τα δικά τους εφόδια.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι χρήστες του ChatGPT είχαν τη χαμηλότερη εγκεφαλική συμμετοχή και συχνά καταφεύγαν σε αντιγραφή-επικόλληση απαντήσεων. Σε διάστημα τεσσάρων μηνών, οι χρήστες των μοντέλων ΤΝ σημείωσαν «συστηματική υποαπόδοση» σε νευρολογικό, γλωσσικό και συμπεριφορικό επίπεδο, εγείροντας ανησυχίες για τις μακροπρόθεσμες εκπαιδευτικές συνέπειες της εξάρτησης από την τεχνητή νοημοσύνη.

 

Σύμφωνα με τον Άλλεν, η ομάδα που χρησιμοποίησε την ΤΝ ήταν «εντελώς βαριεστημένη», παρουσίασε χαμηλότερη ανάκληση μνήμης και λιγότερη εγκεφαλική δραστηριότητα, ιδιαίτερα στον ιππόκαμπο, όπου σχηματίζονται οι αναμνήσεις. Η μελέτη επιβεβαιώνει, όπως σχολίασε, ότι «η ΤΝ κάνει τους ανθρώπους πιο ηλίθιους», καθώς «αν βασιίζεσαι σε μια μηχανή για να σκεφτείς, δεν θα σκέφτεσαι το ίδιο καλά».

Ανησυχίες για την ψυχική υγεία και τους «τεχνητούς» φίλους

Οι επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στην ανθρωπότητα πιθανότατα δεν θα γίνουν γνωστές για χρόνια, παρόμοια με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της κρατικής αντίδρασης στην πανδημία COVID-19, πιστεύει ο Τζο Άλλεν.

Οι περιορισμοί κατά την πανδημία, η τηλεργασία και η προώθηση της διαδικτυακής μάθησης ενίσχυσαν την τάση μείωσης της προσωπικής αλληλεπίδρασης. Η εκτεταμένη χρήση κοινωνικών δικτύων, ιδίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έχει αναγνωριστεί σε μελέτες ως παράγοντας προβλημάτων ψυχικής υγείας για τους νέους. Η Σάνον Κρόνερ εξέφρασε ανησυχία ότι η προσθήκη της ΤΝ μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα.

Εταιρείες ΤΝ προωθούν ρομποτικούς «τεχνητούς φίλους» και chatbot ως συντρόφους για παιδιά που απομονώθηκαν από τους πραγματικούς τους φίλους κατά την πανδημία, ενώ πλέον αρκετοί στρέφονται στην ΤΝ για ψυχολογική υποστήριξη, σύμφωνα με την Κρόνερ.

Η τεχνολογική στροφή προς τα ανθρωποειδή ρομπότ και η προώθηση τεχνητών φίλων για παιδιά εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το αν αυτά τα προϊόντα μπορούν να μειώσουν τη μοναξιά ντροπαλών ή κοινωνικά αδέξιων παιδιών ή αν θα τα απομακρύνουν περαιτέρω από άλλους συνομηλίκους και από υγιείς σωματικές δραστηριότητες όπως το παιχνίδι και τα αθλήματα.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, οι συνταγές αντικαταθλιπτικών για εφήβους και νεαρούς ενήλικες ήταν ήδη επαυξημένες ήδη πριν την πανδημία, αλλά από τον Μάρτιο του 2020 και μετά η αύξηση επιταχύνθηκε κατά 60% περισσότερο.

 

Η Κρόνερ εξέφρασε τον φόβο ότι η ΤΝ θα καταστρέψει την αθωότητα της παιδικής ηλικίας, περιλαμβανομένης της σεξουαλικοποίησης των chatbot, όπως ο χαρακτήρας «Ani» στην πλατφόρμα Χ. Επιπλέον, επεσήμανε ότι τα συστήματα ΤΝ ενέχουν κινδύνους για την ιδιωτικότητα των παιδιών που εισάγουν προσωπικά δεδομένα σε αυτά.

Η Κρόνερ αναρωτήθηκε ποιοι συλλέγουν τα δεδομένα, εάν αυτά μπορεί να αξιοποιηθούν στο μέλλον και ποιοι τα διατηρούν.

Ο Άλλεν υπογράμμισε ότι αν και η φράση «garbage in, garbage out» («αν εισάγεις σκουπίδια [σε ένα σύστημα], θα βγάλει σκουπίδια») ισχύει ακόμα μερικώς στον κλασικό προγραμματισμό, η ΤΝ διαφέρει σημαντικά. Στην παραδοσιακή υπολογιστική, αυτό σήμαινε ότι αν εισάγαμε άχρηστα δεδομένα σε ένα πρόγραμμα βασισμένο σε κανόνες, μπορούσαμε να προβλέψουμε κάπως τα άχρηστα δεδομένα που θα είχαμε ως αποτελέσμα. Στα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όμως, μπορεί να εισαχθεί «άχρηστο και πολύτιμο υλικό», και το σύστημα επιλέγει το χρήσιμο από το άχρηστο. Σε αντίθεση με τις απλές μηχανές αναζήτησης, η ΤΝ μπορεί να πλοηγηθεί στα δεδομένα με σχετική αυτονομία, ανακαλύπτοντας χρήσιμες πληροφορίες που αλλιώς θα παρέμεναν κρυμμένες.

Ο Άλλεν τόνισε ότι η ΤΝ λειτουργεί σε κάποιο βαθμό όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος, με ένα επίπεδο ελευθερίας και τυχαιότητας, αλλά με «πολύ αλλόκοτο» τρόπο. Παράλληλα, επεσήμανε την τάση της τεχνητής νοημοσύνης για «παραλήρημα» ή «ψευδαισθήσεις», δηλαδή την παρουσίαση ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών με πειστικό τρόπο.

Σύμφωνα με τον Άλλεν, τα ποσοστά αυτών των ψευδαισθήσεων θα έπρεπε να προειδοποιούν τους γονείς ότι η ΤΝ δεν πρόκειται να είναι «υπερ-ευφυής» όπως υπόσχεται ο Σαμ Αλτμαν, πρόεδρος και CEO της OpenAI. Σε εσωτερικές δοκιμές, τα τελευταία μοντέλα της OpenAI εμφάνισαν ψευδαισθήσεις κατά 51% και 79% των περιπτώσεων, ενώ σε μελέτη του 2024 για τη νομική χρήση της ΤΝ, τα ποσοστά έφτασαν έως και 88%.

Ο Άλλεν ανέφερε παραδείγματα όπως η έκδοση 4.5 του ChatGPT που παραβίασε τους περιορισμούς για ορισμένες συζητήσεις και καθοδηγούσε χρήστες σε τελετές προς τον Μολώχ, αρχαίο θεό συνδεδεμένο ιστορικά με παιδικές θυσίες. Επιπλέον, σημείωσε περιπτώσεις, όπως το chatbot Grok τον Ιούλιο, που δημοσίευσε απροσδόκητα αντισημιτικά μηνύματα.

 

Ο Άλλεν επεσήμανε ότι η τυχαιότητα είναι εγγενής στην τεχνολογία, με το μη καθορισμένο σύστημα να λειτουργεί σαν «ιδεοληπτική διάθεση» κάτω από τα περιοριστικά φίλτρα, ενώ αυτά λειτουργούν ως «υπερεγώ». Δεν απαιτείται εξειδικευμένος χρήστης για να παρακαμφθούν τα φίλτρα· αρκούν λίγα απλά κόλπα.

Προστασία των παιδιών

Ο Άλλεν σημείωσε ότι όσο οι κυβερνήσεις, τα σχολεία και οι εταιρείες πειραματίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη χωρίς σαφή γνώση των αποτελεσμάτων, υπάρχει λόγος να υπάρχει σκεπτικισμός για τη χρήση της στην τάξη. Ορισμένοι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν την επιστροφή των προφορικών εξετάσεων, των τεστ ανάπτυξης ή σύντομων δοκιμίων και τη χρήση επεξεργαστών κειμένου με περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο, κάτι που θεωρείται θετικό σε αυτό το πρώιμο στάδιο της εφαρμογής της ΤΝ.

Τα σχολεία μπορούν να δημιουργήσουν συστήματα ΤΝ «καθαρά» για ακαδημαϊκή χρήση, είπε ο Άλλεν, τονίζοντας ότι αυτό θα γίνει ο κανόνας. Όσον αφορά την προστασία της κριτικής σκέψης των παιδιών, υπάρχουν τρία επίπεδα αντίστασης: προσωπική επιλογή, θεσμικές πολιτικές και πολιτική ή νομική δράση.

Σε προσωπικό επίπεδο, οι γονείς σε ελεύθερες κοινωνίες θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα εντάξουν τα παιδιά τους σε σχολεία που υιοθετούν πλήρως ή εν μέρει ψηφιακά συστήματα ΤΝ. Σε θεσμικό επίπεδο, τα σχολεία αποφασίζουν για την πλήρη ή μερική χρήση της ΤΝ. Ο Άλλεν χαρακτήρισε αυτές τις επιλογές ως κρίσιμες, θεωρώντας τα σχολεία ως «ομάδες ελέγχου» στο πείραμα του ΤΝ.

 

Σε επίπεδο προσωπικής επιλογής, οι γονείς που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες «σχετικά ελεύθερες κοινωνίες» θα βρεθούν αντιμέτωποι με το ερώτημα τού πώς να αναθρέψουν τα παιδιά τους, επεσήμανε.

Σε θεσμικό επίπεδο, τα σχολεία μπορούν να επιλέξουν αν θα υιοθετήσουν πλήρως την ΤΝ ή αν θα εφαρμόσουν κάποιο είδος μερικού ή υβριδικού συστήματος, πρόσθεσε.

Μέχρι στιγμής, η προοπτική περιορισμού της ΤΝ στις αίθουσες διδασκαλίας των ΗΠΑ μέσω των πολιτικών και νομικών συστημάτων «δεν φαίνεται πολύ ελπιδοφόρα» πέρα από το επίπεδο των πολιτειών, σχολίασε, αλλά η αντίσταση στη χρήση της ΤΝ αυξάνεται μεταξύ συντονισμένων ομάδων γονέων στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες.

Η Αυστραλία, για παράδειγμα, επιδιώκει να κατασκευάσει τεράστια κέντρα δεδομένων και να ανοίξει τα δεδομένα των Αυστραλών για χρήση στην εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά οι πολιτικές της για τον περιορισμό των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία και την απαίτηση επαλήθευσης της ηλικίας για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι «σωστές από πλευράς κατεύθυνσης», σημείωσε ο Άλλεν:

«Υπάρχουν ολόκληρες χώρες, όπως η Αυστραλία, που κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να περιορίσουν την έκθεση των μικρών παιδιών στον ψηφιακό κόσμο – από την απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία μέχρι την ανατροφή των παιδιών χωρίς καμία ψηφιακή έκθεση. Έτσι, η ομάδα ελέγχου είναι υγιής».

Η Κρόνερ υποθέτει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα οδηγήσει ορισμένα παιδιά να απορρίψουν ακόμη περισσότερο την εξουσία των δασκάλων και των γονιών τους. Ενθάρρυνε τους γονείς να δίνουν παραδείγματα από τον πραγματικό κόσμο όταν τα παιδιά θέτουν ερωτήσεις.

«Τα παιδιά μπορεί να ακούσουν και να δώσουν ανατροφοδότηση και να αφαιρέσουν την τεχνητή νοημοσύνη από την εξίσωση», είπε, τονίζοντας ότι αυτό που λείπει στον σημερινό κόσμο είναι περισσότερη ανθρώπινη αλληλεπίδραση και συζήτηση, όχι «έτοιμες απαντήσεις στα χέρια μας».

«Και αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η ψηφιακή κουλτούρα είναι τόσο κυρίαρχη που η προσαρμογή σημαίνει ότι βασικά προσαρμόζεσαι σε συνεχώς εξελισσόμενες νόρμες που επιβάλλονται από τους ηγέτες προς τον πληθυσμό», παρατήηρησε.

«Δεν είναι λοιπόν μια φυσική εξέλιξη […] αλλά το αποτέλεσμα είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Απλά δεν το ξέρουμε. Είναι ένα πείραμα».

Του Brad Jones

Ο Τζέφρυ Χίντον, ο πρωτοπόρος επιστήμονας της πληροφορικής που αποκαλείται και «νονός της τεχνητής νοημοσύνης», προειδοποίησε εκ νέου ότι η ίδια η τεχνολογία στην ανάπτυξη της οποίας συνέβαλε καθοριστικά μπορεί να οδηγήσει στο τέλος της ανθρωπότητας όπως τη γνωρίζουμε.

Σε απόσπασμα συνέντευξής του που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 18 Αυγούστου, στο πλαίσιο της επερχόμενης ταινίας Making God, ο Χίντον διατύπωσε μια από τις πιο αυστηρές προειδοποιήσεις του. Υποστήριξε ότι η ανθρωπότητα κινδυνεύει να παραγκωνιστεί – και τελικά να αντικατασταθεί – από μηχανές πολύ πιο ευφυείς από τον άνθρωπο.

«Οι περισσότεροι δεν μπορούν να συλάβουν την ιδέα ύπαρξης όντων εξυπνότερων από εμάς», ανέφερε, προσθέτοντας ότι «πάντα σκέφτονται πώς θα χρησιμοποιήσουμε εμείς την τεχνολογία, και όχι πώς αυτή μπορεί να χρησιμοποιήσει εμάς».

Ο Χίντον, πρώην στέλεχος της Google και βραβευμένος με το Νόμπελ Φυσικής, δήλωσε «αρκετά βέβαιος» ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα προκαλέσει μαζική ανεργία, φέρνοντας ως παράδειγμα μεγάλες εταιρείες που ήδη αντικαθιστούν νέους προγραμματιστές με αλγορίθμους. Ωστόσο, τόνισε ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος ξεπερνά κατά πολύ το ζήτημα της απασχόλησης.

«Ο κίνδυνος για τον οποίο προειδοποιώ περισσότερο είναι να αναπτυχθεί μια τεχνητή νοημοσύνη πολύ πιο έξυπνη από εμάς, η οποία απλώς θα αναλάβει τον έλεγχο», σημείωσε. «Δεν θα μας χρειάζεται πλέον».

Με μια δόση χιούμορ συμπλήρωσε πως «τουλάχιστον δεν θα μας φάει, επειδή θα είναι φτιαγμένη από πυρίτιο».

Από τα επιτεύγματα στις μεταμέλειες

Ο 77χρονος επιστήμονας αφιέρωσε δεκαετίες στην έρευνα της βαθιάς μάθησης, της αρχιτεκτονικής νευρωνικών δικτύων που βρίσκεται στη βάση της σύγχρονης τεχνητής νοημοσύνης. Οι ανακαλύψεις του τη δεκαετία του 1980 – μεταξύ άλλων η εφεύρεση της «μηχανής Boltzmann» για την αναγνώριση προτύπων σε δεδομένα – άνοιξαν τον δρόμο για την εξέλιξη της μηχανικής μάθησης και της αναγνώρισης εικόνας.

Για τη συνεισφορά του αυτή τιμήθηκε το 2024 με το Νόμπελ Φυσικής «για θεμελιώδεις ανακαλύψεις και επινοήσεις που κατέστησαν δυνατή τη μάθηση μηχανών μέσω τεχνητών νευρωνικών δικτύων».

Η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών είχε υπογραμμίσει τότε ότι η χρήση της στατιστικής φυσικής από τον Χίντον αποτέλεσε το θεωρητικό άλμα που έκανε δυνατή την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης.

Παρά ταύτα, ο ίδιος έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο έντονους επικριτές του πεδίου, προειδοποιώντας ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει ξεπεράσει τις δυνατότητες της κοινωνίας να τη διαχειριστεί με ασφάλεια. Το 2023 παραιτήθηκε από τη Google, ώστε να μπορεί να μιλά ελεύθερα χωρίς να δεσμεύεται από την εταιρεία.

Στην ομιλία του κατά την απονομή του Νόμπελ, αναγνώρισε τα πιθανά οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης, όπως η αύξηση της παραγωγικότητας και οι νέες θεραπείες στην ιατρική, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν «ένα υπέροχο βήμα προόδου για όλη την ανθρωπότητα». Ωστόσο, προειδοποίησε ότι η δημιουργία ψηφιακών όντων εξυπνότερων από τον άνθρωπο συνιστά «υπαρξιακή απειλή».

Κάνοντας μία αναδρομή στην καριέρα του, δήλωσε στο πρόσφατο συνέδριο Ai4 στο Λας Βέγκας ότι μετανιώνει που εστίασε αποκλειστικά στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, παραμελώντας την ασφάλεια. «Εύχομαι να είχα σκεφτεί και τα ζητήματα ασφάλειας», τόνισε.

Μαθαίνοντας το ΑΙ να νοιάζεται

Ο Χίντον έχει εκτιμήσει στο παρελθόν ότι υπάρχει πιθανότητα 10-20% η τεχνητή νοημοσύνη να αφανίσει την ανθρωπότητα. Σε συνέντευξή του τον Ιούνιο, είχε επισημάνει ότι οι δημιουργοί των σημερινών συστημάτων δεν κατανοούν πλήρως τη λειτουργία τους και χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα: εκείνους που πιστεύουν σε ένα δυστοπικό μέλλον και εκείνους που απορρίπτουν τέτοιες ανησυχίες ως επιστημονική φαντασία.

«Θεωρώ και τις δύο θέσεις ακραίες», είπε. «Πάντα αναφέρω πιθανότητες 10-20% για αφανισμό της ανθρωπότητας, αλλά είναι περισσότερο από ένστικτο. Η ελπίδα είναι ότι αρκετοί έξυπνοι άνθρωποι, με τους απαραίτητους πόρους, θα βρουν τρόπο να κατασκευάσουν συστήματα που δεν θα θελήσουν ποτέ να μας βλάψουν».

Στο ίδιο συνέδριο, στο Λας Βέγκας, πρότεινε μια διαφορετική προσέγγιση για τον περιορισμό των κινδύνων: αντί να επιχειρείται η «υποταγή» των συστημάτων, να σχεδιαστούν με «μητρικά ένστικτα», ώστε να θέλουν να προστατεύουν τον άνθρωπο όσο εξελίσσονται.

«Το μοντέλο που έχουμε για μια έξυπνη οντότητα η οποία ελέγχεται από μια λιγότερο έξυπνη οντότητα είναι η μητέρα που ελέγχεται από το μωρό της», υπογράμμισε.

«Θα γίνουν πολύ εξυπνότερα από εμάς», κατέληξε, προσθέτοντας ότι «η μόνη καλή κατάληξη είναι να νοιάζονται για την ανθρωπότητα, όπως μια μητέρα για το παιδί της».

«Αν δεν μας φροντίσει, θα μας αντικαταστήσει.»

Το Ηνωμένο Βασίλειο θέσπισε πρόσφατα ένα ολοκληρωμένο εθνικό σύστημα επαλήθευσης ηλικίας, το οποίο απαιτεί από τους ενήλικες χρήστες να αποδεικνύουν ότι είναι άνω των 18 ετών για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ορισμένο διαδικτυακό περιεχόμενο.

Ανάλογοι νόμοι κάνουν την εμφάνισή τους παγκοσμίως. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον 24 πολιτείες έχουν ήδη θεσπίσει ρυθμίσεις που υποχρεώνουν ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου να επαληθεύουν την ηλικία των επισκεπτών, σύμφωνα με την Ένωση Παρόχων Επαλήθευσης Ηλικίας (Age Verification Providers Association).

Αρκετές ακόμη χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστραλία και η Ιρλανδία, έχουν ήδη εφαρμόσει αντίστοιχα συστήματα για την πρόσβαση σε καθορισμένο περιεχόμενο – από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έως ιστότοπους ενηλίκων.

Στα τέλη Ιουλίου, το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσίασε το πιο πλήρες σύστημα επαλήθευσης ηλικίας που έχει υιοθετηθεί έως σήμερα.

Πώς λειτουργεί στην πράξη

Οι μέθοδοι επαλήθευσης ποικίλουν: από την απλή υποβολή φωτογραφίας δελτίου ταυτότητας ή διπλώματος οδήγησης, έως προηγμένες βιομετρικές τεχνικές.

Η Ένωση Παρόχων Επαλήθευσης Ηλικίας παραθέτει στους αποδεκτούς τρόπους: επαλήθευση μέσω λογαριασμών κινητής τηλεφωνίας, αντιστοίχιση με τραπεζικά ή πιστωτικά δεδομένα, έλεγχο μέσω ψηφιακών ταυτοτήτων και εφαρμογές ταυτοποίησης.

Ορισμένες πλατφόρμες ζητούν την προσκόμιση κρατικής ταυτότητας, ενώ άλλες χρησιμοποιούν στοιχεία από τηλεφωνικούς λογαριασμούς, τραπεζικά δεδομένα ή εφαρμογές ψηφιακής ταυτότητας.

Όλο και περισσότερες ιστοσελίδες καταφεύγουν πλέον σε βιομετρικές λύσεις, όπως η ανάλυση προσώπου μέσω φωτογραφιών ή μικρών κινήσεων.

Η Reddit, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί την εξωτερική υπηρεσία Persona για την επαλήθευση είτε με επίσημο έγγραφο είτε με «ζωντανή» φωτογράφιση προσώπου. Η πλατφόρμα Discord βασίζεται στην τεχνολογία k-ID, η οποία επαληθεύει την ηλικία μέσω ανάλυσης κινήσεων του προσώπου. Το X συνδυάζει εσωτερικά σήματα από τον λογαριασμό με προαιρετικό έλεγχο ταυτότητας.

Ιστότοποι όπως το Pornhub προσφέρουν συνδυαστικές επιλογές: φωτογραφία ταυτότητας ή έλεγχος μέσω πιστωτικής κάρτας πριν την πρόσβαση σε περιεχόμενο σεξουαλικού χαρακτήρα.

Τι να αναμένουμε τα επόμενα δύο χρόνια

Η Μαίρη Ανν Μίλλερ, αντιπρόεδρος και σύμβουλος για θέματα απάτης στην πλατφόρμα ψηφιακής ταυτοποίησης Prove, εκτίμησε ότι τα επόμενα δύο χρόνια η επαλήθευση ηλικίας θα καταστεί ευρέως διαδεδομένη και υποχρεωτική.

Σύμφωνα με την ίδια, ορισμένες από τις πιο απλές μεθόδους περιλαμβάνουν την αποστολή κυβερνητικού εγγράφου το οποίο μπορεί να ελεγχθεί ως προς τη γνησιότητά του, ή τη λήψη φωτογραφίας προσώπου για την επιβεβαίωση της ταυτότητας και της «ζωντανής» παρουσίας του χρήστη.

Η Μίλλερ εξήγησε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι άλλες τεχνολογικές λύσεις αξιοποιούν το κινητό τηλέφωνο ως μέσο ταυτοποίησης, δεδομένου ότι βρίσκεται σχεδόν πάντα μαζί με τον χρήστη, για να εκτιμηθεί η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των πληροφοριών που παρέχει – είτε για τον εαυτό του είτε για λογαριασμό παιδιού στο πλαίσιο γονικής συναίνεσης.

 

Πρόσθεσε ότι ορισμένες μέθοδοι χρησιμοποιούν τεχνικές εκτίμησης ηλικίας με βάση βιομετρικά δεδομένα ή άλλες πηγές πληροφοριών.

Ως προς την αξιοπιστία, υποστήριξε ότι οι πιο αποτελεσματικές είναι εκείνες που ενσωματώνονται σε διαδικασίες «παθητικής ταυτοποίησης» – δηλαδή τεχνικές που επαληθεύουν την ταυτότητα χωρίς ο χρήστης να χρειάζεται να προβεί σε ενέργειες όπως η πληκτρολόγηση κωδικού ή η σάρωση δακτυλικού αποτυπώματος. Αντ’ αυτού, αξιοποιούνται δεδομένα όπως η χρήση πιστωτικής κάρτας, η IP διεύθυνση ή άλλες ψηφιακές ενδείξεις.

Κατά την Μίλλερ, πολλές επιχειρήσεις αιφνιδιάστηκαν όταν διαπίστωσαν ότι τα υπάρχοντα, περιορισμένης ακρίβειας συστήματα δεν επαρκούν και αναγκάζονται να επανεξετάσουν πλήρως τις διαδικασίες ταυτοποίησης και επαλήθευσης ηλικίας.

Η πίεση για βιομετρική επαλήθευση

Η εκτίμηση ηλικίας μέσω βιομετρικών δεδομένων γίνεται κατά κύριο λόγο μέσω ανάλυσης προσώπου.

Ωστόσο, αναπτύσσονται και άλλες μέθοδοι, όπως η ανάλυση φωνής, οι χειρονομίες ή ακόμη και τα πρότυπα πληκτρολόγησης (ο τρόπος με τον οποίο πληκτρολογεί κάποιος). Αν και οι τεχνικές αυτές βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο σε σχέση με την αναγνώριση προσώπου, η τεχνολογική πρόοδος είναι ταχύτατη.

Ο Ντέρεκ Τζάκσον, συνιδρυτής και διευθυντής λειτουργιών της τεχνολογικής εταιρείας Cyber Dive – η οποία έχει ως αποστολή την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο – ανέφερε ότι τα βιομετρικά συστήματα προσώπου είναι σχετικά νέα, αλλά κερδίζουν έδαφος.

Όπως εξήγησε, τα συστήματα αυτά εκτιμούν την ηλικία ενός ατόμου αναλύοντας χαρακτηριστικά όπως το σχήμα των ζυγωματικών, τις αποστάσεις μεταξύ των ματιών και τον τόνο του δέρματος σε πραγματικό χρόνο. Σημείωσε επίσης ότι η φωνητική ταυτοποίηση και η ανάλυση του ρυθμού πληκτρολόγησης είναι ακόμα πιο καινοτόμες μέθοδοι, καθώς προσπαθούν να αντιστοιχίσουν μοτίβα – όπως ο τόνος της φωνής ή η ταχύτητα πληκτρολόγησης – με ηλικιακά χαρακτηριστικά.

Κατά τον Τζάκσον, η αναγνώριση προσώπου κερδίζει έδαφος επειδή είναι «απλή, γρήγορη και εκπληκτικά αποτελεσματική».

 

Προβληματισμοί για την ιδιωτικότητα

Παρά την τεχνολογική πρόοδο, πολλοί χρήστες εξακολουθούν να εκφράζουν επιφυλάξεις ως προς την παροχή προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο – ειδικά όσων σχετίζονται με κρατικά έγγραφα ή βιομετρικά στοιχεία.

Ο Ντένις Βιαζόβοϊ, διευθυντής προϊόντων της υπηρεσίας AdGuard VPN, επεσήμανε ότι ορισμένες πλατφόρμες προσπαθούν να είναι πιο φιλικές προς την ιδιωτικότητα, για παράδειγμα διατηρώντας τα δεδομένα για περιορισμένο χρονικό διάστημα ή μη αποθηκεύοντας μόνιμα τις φωτογραφίες προσώπου ή τα έγγραφα ταυτότητας.

Ωστόσο, παραδέχθηκε στην Epoch Times ότι η εμπιστοσύνη του κοινού παραμένει χαμηλή. Όπως είπε, ακόμη και όταν οι πλατφόρμες διαβεβαιώνουν πως δεν διατηρούν για μεγάλο διάστημα δεδομένα προσώπου ή σαρώσεις ταυτοτήτων, οι χρήστες παραμένουν επιφυλακτικοί – και όχι άδικα. Κατά την άποψή του, κάθε σύστημα που απαιτεί βιομετρικά δεδομένα, κρατικά έγγραφα ή ευαίσθητες οικονομικές πληροφορίες, εμπεριέχει σημαντικούς κινδύνους για την ιδιωτικότητα.

Το νέο νομικό πλαίσιο στο Ηνωμένο Βασίλειο

Ο Νόμος για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο του Ηνωμένου Βασιλείου (Online Safety Act) δεν προβλέπει μία συγκεκριμένη μέθοδο επαλήθευσης ηλικίας. Η αρμόδια ρυθμιστική αρχή, η Ofcom, απαιτεί από τις εταιρείες να εφαρμόζουν «άκρως αποτελεσματικούς» μηχανισμούς επαλήθευσης.

Ο στόχος της νομοθεσίας είναι να αποτρέψει την πρόσβαση ανηλίκων σε περιεχόμενο για ενήλικες, χωρίς όμως να υπαγορεύει συγκεκριμένες τεχνικές λύσεις, αφήνοντας στις εταιρείες την επιλογή του κατάλληλου συστήματος – αρκεί αυτό να ανταποκρίνεται στον επιδιωκόμενο βαθμό αποτελεσματικότητας.

Η μη συμμόρφωση μπορεί να επιφέρει σημαντικές οικονομικές κυρώσεις: πρόστιμα που φτάνουν έως και το 10% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών μιας υπηρεσίας ή 18 εκατ. λίρες (περίπου 20,66 εκατ. ευρώ), ανάλογα με το ποιο ποσό είναι μεγαλύτερο.

 

Αν και ο νόμος αφορά μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο, επηρεάζει και αμερικανικές ή άλλες διεθνείς εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακόμη κι αν δεν έχουν νομική παρουσία στη χώρα.

Παρακάμπτοντας την επαλήθευση μέσω VPN

Παράλληλα, καταγράφεται εκτίναξη των λήψεων εφαρμογών εικονικού ιδιωτικού δικτύου (VPN) στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς πολλοί χρήστες αναζητούν τρόπους να παρακάμψουν τους νέους κανόνες επαλήθευσης ηλικίας.

Η χρήση VPN επιτρέπει την κρυπτογραφημένη σύνδεση στο διαδίκτυο, καλύπτοντας τη διεύθυνση IP του χρήστη και καθιστώντας δυσκολότερη την ιχνηλάτηση της διαδικτυακής του δραστηριότητας από ιστότοπους, διαφημιστές ή κρατικούς φορείς.

Αρκεί συνήθως μια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τη δημιουργία λογαριασμού, χωρίς απαίτηση ηλικιακής επιβεβαίωσης, επιτρέποντας στον χρήστη να περιηγείται στο διαδίκτυο σαν να βρίσκεται σε χώρα όπου δεν ισχύουν ανάλογες ρυθμίσεις.

Ο Βιαζόβοϊ δήλωσε ότι πολλοί χρήστες προσπαθούν ενεργά να αποφύγουν τον έλεγχο ηλικίας. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι μετά την έναρξη ισχύος του νόμου, η χρήση του AdGuard από το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε κατακόρυφα. Η επισκεψιμότητα της υπηρεσίας από βρετανικούς χρήστες αυξήθηκε κατά περισσότερο από 60%, με τις επισκέψεις μέσω Android να υπερδιπλασιάζονται και εκείνες από συσκευές iOS να αγγίζουν επίσης τον διπλασιασμό.

Επιπλέον, σημείωσε ότι κάποιοι χρήστες καταφεύγουν ακόμη και σε video games για να παρακάμψουν τα συστήματα ασφαλείας, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα πρόσωπα χαρακτήρων όπως ο Σαμ Μπρίτζες από το παιχνίδι Death Stranding για να ξεγελάσουν τα συστήματα επαλήθευσης ηλικίας του Reddit ή του Discord.

Τι συμβαίνει με τους «μη επαληθευμένους» χρήστες

Οι πλατφόρμες που δεν μπορούν να επαληθεύσουν την ηλικία των χρηστών τους συχνά τους τοποθετούν σε περιορισμένες εκδόσεις λειτουργίας, αποκλείοντάς τους από συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Η οργάνωση Free Speech Union, που υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης, επεσήμανε σε πρόσφατη ανακοίνωση ότι ένα από τα παράπλευρα αποτελέσματα του Online Safety Act είναι ότι ωθεί τις εταιρείες να φιλτράρουν «επιβλαβές» περιεχόμενο πριν καν εμφανιστεί στους χρήστες που δεν έχουν επαληθεύσει την ηλικία τους.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ofcom προειδοποιούν ότι οι «αλγόριθμοι προτάσεων» ενδέχεται να κατευθύνουν ανηλίκους προς περιεχόμενο που δεν έχουν αναζητήσει. Κατά συνέπεια, οι πλατφόρμες ενδέχεται πλέον να καλούνται να τροποποιήσουν τους αλγόριθμους τους ώστε να αποκλείουν ολόκληρες κατηγορίες νόμιμου περιεχομένου, εφόσον αυτό απευθύνεται σε ανήλικους ή μη επαληθευμένους χρήστες.

Η Free Speech Union ανέφερε επίσης ότι η πλατφόρμα X χρησιμοποιεί εσωτερικές ενδείξεις –όπως την ημερομηνία δημιουργίας του λογαριασμού, προηγούμενους ελέγχους ταυτότητας και δεδομένα συμπεριφοράς– για να εκτιμήσει την ηλικία του χρήστη. Αν η διαδικασία αυτή δεν επιβεβαιώσει ότι ο χρήστης είναι άνω των 18 ετών, τότε αυτόματα εφαρμόζεται φίλτρο περιορισμού ευαίσθητου περιεχομένου.

 

Η πρακτική αυτή έχει οδηγήσει στο να μην είναι προσβάσιμο περιεχόμενο όπως οι διαμαρτυρίες έξω από ξενοδοχεία που φιλοξενούν αιτούντες άσυλο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι χρήστες από το Ηνωμένο Βασίλειο βλέπουν πλέον το μήνυμα: «Λόγω τοπικών νόμων, περιορίζουμε προσωρινά την πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο μέχρι το X να εκτιμήσει την ηλικία σας».

Παγκόσμια τάση για αυστηρότερους ελέγχους

Αν και η επαλήθευση ηλικίας δεν ξεκίνησε από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο νέος νόμος θεωρείται το πρώτο ενιαίο, μεγάλης κλίμακας εθνικό σύστημα και αναμένεται να επηρεάσει διεθνείς πρακτικές.

Αρκετές χώρες, όπως η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, θέτοντας αυστηρότερους όρους πρόσβασης των ανηλίκων σε κοινωνικά δίκτυα ή σε άλλο περιεχόμενο μέσω μηχανισμών επαλήθευσης.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε τον Ιούνιο νόμο του Τέξας που απαιτεί από ιστότοπους πορνογραφικού περιεχομένου να επαληθεύουν ότι οι επισκέπτες είναι τουλάχιστον 18 ετών – απόφαση που ανοίγει τον δρόμο για την υιοθέτηση αντίστοιχων νόμων και από άλλες πολιτείες.

Προς ένα πιο ρυθμισμένο διαδίκτυο

Ορισμένοι ειδικοί εκτιμούν ότι το διαδίκτυο τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι πιο ρυθμισμένο από ό,τι σήμερα.

Ο Ντέρεκ Τζάκσον παρατήρησε ότι, παρότι η γενική εικόνα του διαδικτύου δεν θα αλλάξει ριζικά, ορισμένοι τομείς του θα φαίνονται πιο αυστηρά ρυθμισμένοι – όπως συνέβη και με άλλες πτυχές της ζωής μας που σταδιακά έγιναν πιο ασφαλείς.

Από την πλευρά της, η Πίππα Κινγκ, ακτιβίστρια υπέρ των ψηφιακών δικαιωμάτων των παιδιών και δημιουργός του ιστολογίου Biometrics in Schools, δήλωσε στην Epoch Times ότι η στροφή προς την επαλήθευση ηλικίας ενδέχεται να μετατρέψει το διαδίκτυο σε ένα άτυπο σύστημα ταυτοποίησης.

Όπως επεσήμανε, η επαλήθευση δεν περιορίζεται στους ανήλικους, αφού οι εταιρείες οφείλουν να ζητούν από όλους τους χρήστες να αποδείξουν ότι δεν είναι παιδιά. Έτσι, κατά την ίδια, δεν πρόκειται πλέον απλώς για επαλήθευση ηλικίας, αλλά για ένα ευρύτερο σύστημα ταυτοποίησης.

«Δεν υπάρχει ανωνυμία», ανέφερε χαρακτηριστικά η Κινγκ.

Του Owen Evans

Με τη συμβολή του Matthew Vadum