Υγεία

Όσοι χρειάζεται να περνούν μεγάλα χρονικά διαστήματα καθιστοί λόγω της εργασίας τους και έχουν ελάχιστο χρόνο για να γυμναστούν, οι πελματιαίες κάμψεις είναι ένας ειδικός τύπος άσκησης των κάτω άκρων, που μπορεί να βοηθήσει στην καύση λίπους ενώ κάθεστε και μπορεί επίσης να αποτρέψει ή να βελτιώσει τα συμπτώματα ορισμένων ασθενειών.

Οι πελματιαίες κάμψεις αναπτύχθηκαν από μία ομάδα με επικεφαλής τον Μαρκ Χάμιλτον, καθηγητή υγείας και ανθρώπινης απόδοσης στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον. Παλαιότερη έρευνα του Χάμιλτον είχε δείξει ότι ακόμη και όσοι ασκούνται τακτικά, κάθονται κατά μέσο όρο εννέα ώρες την ημέρα.

Το παρατεταμένο καθισιό αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, άνοιας και άλλων παθήσεων. Οι πελματιαίες κάμψεις ενεργοποιούν τον υποκνημίδιο μυ, ο οποίος βρίσκεται βαθιά στη γάμπα και εκτείνεται από λίγο κάτω από το γόνατο μέχρι τη φτέρνα. Αν και αντιπροσωπεύει μόλις το 1% του σωματικού βάρους, η ενεργοποίησή του μπορεί να διπλασιάσει τον ρυθμό οξείδωσης των υδατανθράκων και των λιπών του οργανισμού, βοηθώντας να εξουδετερωθούν οι βλαβερές συνέπειες του παρατεταμένου καθισιού.

Εκτέλεση της πελματιαίας κάμψης 

Στο πρόγραμμα Υγεία 1+1, ο γιατρός Ζενγκ Γιουάνιου, πρώην επιμελητής στο Γενικό Νοσοκομείο Βετεράνων της Ταϊπέι και πρώην αθλητής, εξήγησε τον σωστό τρόπο εκτέλεσης της άσκησης του υποκνημίδιου μυός και το πώς βοηθά στην πρόληψη και βελτίωση του διαβήτη τύπου 2 και των καρδιαγγειακών παθήσεων.

Οδηγίες

• Καθίστε αναπαυτικά σε μια καρέκλα με τα πόδια σας να πατούν κάτω.
• Σηκώστε τις φτέρνες σας από το έδαφος και στη συνέχεια κατεβάστε τις ξανά προς τα κάτω για να ολοκληρώσετε μία φορά.
• Επαναλάβετε αυτήν την κίνηση πολλές φορές.

Η άσκηση στοχεύει κυρίως στις γάμπες, αλλά εμπλέκει ελαφρώς και τους μηρούς. Σε αντίθεση με το κούνημα των ποδιών, το push-up του πέλματος είναι μια ελεγχόμενη, ρυθμική κίνηση με καθορισμένο εύρος.

Μπορείτε να την κάνετε και με τα δύο πόδια ταυτόχρονα ή να εναλλάσσετε τα πόδια, όπως όταν βαδίζετε. Εκτελέστε την άσκηση με ρυθμό μία φορά/δευτερόλεπτο ή προσαρμόστε την στις προτιμήσεις σας.

Το κλειδί για την αποτελεσματική ενεργοποίηση του υποκνημίδιου μυός είναι να εστιάσετε στο σημείο όπου ασκείτε τη δύναμη.

«Όταν σηκώνετε τις φτέρνες σας, επικεντρωθείτε στην αίσθηση του να σπρώχνετε προς τα κάτω με το μπροστινό μέρος του πέλματός σας και όχι απλώς να τραβάτε τις φτέρνες σας προς τα πάνω. Ακόμα κι αν φαίνεται ότι απλά σηκώνετε τις φτέρνες σας, ο καλύτερος τρόπος για να ενεργοποιήσετε τον μυς του πέλματος είναι να αισθάνεστε σαν να πιέζετε προς τα κάτω με το μπροστινό μέρος των ποδιών σας», τονίζει ο Ζενγκ.

 

Όταν κάνετε για πρώτη φορά την άσκηση, εξασκηθείτε αρχικά με το ένα πόδι για να αποκτήσετε την αίσθηση της σωστής ενεργοποίησης του υποκνημίδιου μυός. Μόλις εξοικειωθείτε με την τεχνική, αρχίστε να εναλλάσσετε τα πόδια, αυξάνοντας σταδιακά το ρυθμό, προτείνει ο Ζενγκ. Αν το κάνετε σωστά, θα πρέπει να είστε σε θέση να εκτελείτε την άσκηση για μεγάλα χρονικά διαστήματα με ελάχιστη προσπάθεια. Ωστόσο, αν δεν ενεργοποιείτε σωστά τον υποκνημίδιο μυ και αντ’ αυτού βασίζεστε σε άλλους μυς, μπορεί να νιώσετε κόπωση ή πόνο.

Στοχεύοντας στον καθιστικό τρόπο ζωής

Η κάμψη του πέλματος είναι μία απλή άσκηση που απαιτεί ελάχιστη προσοχή, λέει ο  Ζενγκ.  Μπορείτε να την εκτελέσετε ενώ κάνετε άλλες εργασίες και μόλις τη συνηθίσετε, τα πόδια σας θα κινούνται φυσικά καθώς κάθεστε. Επίσης, δεν ενοχλεί τους άλλους, καθώς παράγει ελάχιστο θόρυβο ή δόνηση και μπορεί εύκολα να γίνει ταυτόχρονα με μία καθιστική εργασία, παρέχοντάς σας τα οφέλη της τακτικής σωματικής δραστηριότητας.

Ορισμένοι μπορεί να αμφισβητήσουν την αποτελεσματικότητα μίας τόσο εύκολης άσκησης. Σε απάντηση, ο Ζενγκ τονίζει ότι τα οφέλη των πελματιαίων κάμψεων προέρχονται από τη συνεπή και συνεχή προσπάθεια. Σπάζοντας την άσκηση σε διαχειρίσιμα τμήματα και ασκούμενοι τακτικά, μπορείτε να βελτιώσετε την υγεία σας μέσω αυτής της απλής δραστηριότητας.

Κατανόηση των πελματιαίων κάμψεων

Η έρευνα δείχνει ότι παρόλο που ο μυς του πέλματος αποτελεί μόνο το 1% του σωματικού βάρους, αποτελείται από 88% μυϊκές ίνες τύπου Ι. Αυτές οι ίνες, γνωστές και ως αργές οξειδωτικές ίνες, συστέλλονται αργά και παράγουν λιγότερη δύναμη, αλλά μπορούν να παραμείνουν δραστήριοι για ώρες. Εξαιτίας αυτού, ο υποκνημίδιος μυς είναι κατάλληλος για παρατεταμένη άσκηση χαμηλής έντασης, όπως το περπάτημα ή η ορθοστασία για παρατεταμένες περιόδους.

Οι αργές οξειδωτικές ίνες χρησιμοποιούν συνεχώς γλυκόζη ή λιπίδια από την κυκλοφορία του αίματος για τον αερόβιο μεταβολισμό – τη διαδικασία με την οποία τα κύτταρα παράγουν ενέργεια παρουσία οξυγόνου. Με τη συμμετοχή του υποκνημίδιου μυός μέσω επαναλαμβανόμενων συσπάσεων, ένα άτομο μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τον οξειδωτικό μεταβολισμό του σώματος. Δεδομένου ότι ο οξειδωτικός μεταβολισμός παίζει βασικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας, οι κινήσεις αυτές μπορούν να γίνονται για ώρες χωρίς να προκαλέσουν σημαντική κόπωση.

Η ομάδα του Χάμιλτον διαπίστωσε ότι κατά τη διάρκεια μέτριας έντασης περπατήματος, η μέση κατανάλωση οξυγόνου/κιλό του μυϊκού συστήματος των κάτω άκρων (συμπεριλαμβανομένου του υποκνημίδιου μυός) είναι μόνο το 40% αυτής κατά τη διάρκεια του τρεξίματος. Ωστόσο, κατά την εκτέλεση των πελματιαίων κάμψεων, η μέση κατανάλωση οξυγόνου των συγκεκριμένων μυών είναι υπερδιπλάσια, παρά τη χαμηλότερη συνολική ενεργειακή δαπάνη του σώματος. Η υψηλή αποτελεσματικότητα του υποκνημίδιου μυός στη χρήση του οξυγόνου εξηγεί πώς η ενεργοποίηση ενός τόσο μικρού μυός μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τον συνολικό οξειδωτικό μεταβολισμό.

 

Η κατανάλωση οξυγόνου αποτελεί βασικό δείκτη της ενεργειακής δαπάνης. Ο όρος VO₂ max αναφέρεται στη μέγιστη ποσότητα οξυγόνου που μπορεί να χρησιμοποιήσει το σώμα κατά τη διάρκεια της άσκησης, η οποία αντικατοπτρίζει την καρδιαγγειακή ικανότητα και την αερόβια ικανότητα.

Παρόλο που οι πελματιαίες κάμψεις μοιάζουν με το «περπάτημα σε καθιστή θέση», στην πραγματικότητα απαιτούν σημαντικά περισσότερη ενέργεια από ό,τι το περπάτημα, σύμφωνα με τον Χάμιλτον.

Κατά τη διάρκεια του περπατήματος, το σώμα περιορίζει την ενεργοποίηση του υποκνημίδιου μυός για να εξοικονομήσει ενέργεια. Αντίθετα, η εκτέλεση των πελματιαίων κάμψεων ενώ είστε καθιστοί, επιτρέπει στον μυ να λειτουργήσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό για μία παρατεταμένη περίοδο.

Στη μελέτη του Χάμιλτον, οι συμμετέχοντες κατανάλωσαν 75 γραμμάρια γλυκόζης και στη συνέχεια έκαναν πελματιαίες κάμψεις για 270 λεπτά. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι η άσκηση αντλούσε ενέργεια κυρίως από τη γλυκόζη και τα λιπίδια στο αίμα, με ελάχιστη εξάρτηση από το αποθηκευμένο γλυκογόνο. Δεδομένου ότι η εξάντληση του γλυκογόνου σχετίζεται με την κόπωση, οι πελματιαίες κάμψεις είναι λιγότερο κουραστικές ακόμη και όταν εκτελούνται για αρκετό χρόνο.

Συνολικά, οι πελματιαίες κάμψεις μπορούν να αυξήσουν τη ζήτηση ενέργειας κατά δέκα φορές – επιπλέον 91 kcal/ώρα σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες που παρέμειναν αδρανείς – χωρίς να προκαλέσουν κόπωση.

Η εκτέλεση των πελματιαίων κάμψεων για 270 λεπτά καίει περίπου 400 θερμίδες, που ισοδυναμούν με 40 έως 60 λεπτά άσκησης σε διάδρομο – αρκετά για να ενισχύσουν σημαντικά τον μεταβολισμό, επισημαίνει ο Zενγκ.

Μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη και στεφανιαίας νόσου

Η μελέτη διαπίστωσε ότι σε σύγκριση με την ακινησία, οι πελματιαίες κάμψεις μείωσαν τις μεταγευματικές αιχμές του σακχάρου στο αίμα κατά 52% και μείωσαν τις ανάγκες σε ινσουλίνη κατά 60%.

Το σώμα απελευθερώνει ινσουλίνη, ιδιαίτερα μετά τα γεύματα, για να διατηρήσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Όταν ο μεταβολισμός είναι διαταραγμένος, τα κύτταρα γίνονται λιγότερο ευαίσθητα στην ινσουλίνη, απαιτώντας αυξημένη έκκριση ινσουλίνης, γεγονός που υποδηλώνει προδιαβήτη. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι πελματιαίες κάμψεις μπορούν να μειώσουν σημαντικά τόσο τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα μετά το γεύμα όσο και τα επίπεδα ινσουλίνης, μειώνοντας αποτελεσματικά τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη.

Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι πελματιαίες κάμψεις μπορούν να διπλασιάσουν το ρυθμό μεταβολισμού του λίπους μεταξύ των γευμάτων. Επιπλέον, περίπου τα δύο τρίτα της ενέργειας που καίγεται κατά τη διάρκεια αυτής της άσκησης προέρχονται από τα λίπη στο αίμα, γεγονός που συμβάλλει στη μείωση της συγκέντρωσης της λιποπρωτεΐνης πολύ χαμηλής πυκνότητας (VLDL). Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι τα αυξημένα επίπεδα VLDL συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου σε ασθενείς με διαβήτη.

 

Βελτιώστε την υγεία σας οποτεδήποτε, οπουδήποτε

Σύμφωνα με ένα κινεζικό ρητό, «εκατό βήματα μετά το γεύμα μπορούν να σας κρατήσουν ζωντανό μέχρι τα 99». Η μέτρια άσκηση, όπως το περπάτημα, μετά το γεύμα, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη μεγάλων διακυμάνσεων στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Εάν δεν έχετε την ευχέρεια για περπάτημα, οι πελματιαίες κάμψεις είναι είναι μια καλή εναλλακτική, ισχυρίζεται ο Ζενγκ.

Ακόμα και χωρίς να διαθέσετε ειδικό χρόνο για άσκηση, η αύξηση της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την υγεία, εξηγεί, αναφέροντας μία πρόσφατη μελέτη που δείχνει ότι το να χρησιμοποιείς τις σκάλες αντί για το ασανσέρ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ολικής θνησιμότητας κατά 24% και να μειώσει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακές παθήσεις κατά 39%.

«Αυτές οι απλές συνήθειες, όπως η ενεργοποίηση του υποκνημίδιου μυός ή το να χρησιμοποιείτε πιο συχνά τις σκάλες, βοηθούν στην ενσωμάτωση της άσκησης στην καθημερινή σας ρουτίνα. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι μικρές προσπάθειες αθροίζονται και θα διαπιστώσετε ότι η προσπάθειά σας δεν έχει πάει χαμένη.»

Των Shan Lam και JoJo Novaes

Κάθε δεκαετία έχει έναν νέο διατροφικό εχθρό. Πρώτα, ήταν το λίπος. Μετά, η ζάχαρη. Τώρα, τα σπορέλαια δέχονται πυρ — ενοχοποιούνται για την πρόκληση παχυσαρκίας και χρόνιων ασθενειών.

Είναι σχεδόν αδύνατο να αποφευχθούν. Τα σπορέλαια υπάρχουν σε όλα — από σάλτσες για σαλάτες και γρήγορο φαγητό μέχρι μπάρες πρωτεΐνης ακόμη και βρεφικές φόρμουλες. Οι επικριτές ισχυρίζονται ότι είναι επιβλαβή, ενώ οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι είναι ασφαλή, οικονομικά προσιτά, και ακόμη και καλά για εσάς.

Ωστόσο, η αλήθεια είναι πιο περίπλοκη. Η συζήτηση συχνά υπεραπλουστεύεται. Ακόμη και ο όρος «σπορέλαιο» είναι παραπλανητικός, συνδυάζοντας έλαια που αποτελούν μέρος της παραδοσιακής δίαιτας για αιώνες με αυτά που δημιουργήθηκαν για μεγάλης κλίμακας παραγωγή τροφίμων.

Στον πυρήνα της, η διαμάχη δεν αφορά μόνο το αν τα σπορέλαια είναι εγγενώς καλά ή κακά — αφορά τον τρόπο επεξεργασίας και κατανάλωσης τους.

Τι είναι πραγματικά τα σπορέλαια;

Εάν ακολουθείτε τις τάσεις για την υγεία, πιθανότατα έχετε ακούσει ισχυρισμούς ότι τα σπορέλαια είναι τοξικά και πρέπει να αποφεύγονται. Τι ακριβώς είναι τα σπορέλαια και γιατί κάποιοι τα θεωρούν επιβλαβή;

Τα σπορέλαια εξάγονται από σπόρους. Αυτό μπορεί να φαίνεται ακίνδυνο—εξάλλου, το ελαιόλαδο προέρχεται από τις ελιές και το λάδι καρύδας από τις καρύδες.

Αλλά δεν είναι όλα τα σπορέλαια ίδια. Μερικά, όπως το σησάμι και ο λιναρόσπορος, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παραδοσιακής δίαιτας για αιώνες και εξάγονται με φυσικές μεθόδους ψυχρής έκθλιψης που διατηρούν τα θρεπτικά συστατικά και τα αντιοξειδωτικά τους.

Άλλα, ωστόσο, είναι εξαιρετικά πολύ επεξεργασμένα. Τα βιομηχανικά σπορέλαια —όπως η σόγια, το καλαμπόκι, η κανόλα, ο ηλίανθος, ο κάρθαμος, ο βαμβακόσπορος, ο σταφυλόσπορος και το πίτουρο ρυζιού— παράγονται μαζικά μέσω έκθλιψης υψηλής θερμότητας και χημικής επεξεργασίας.

Οι κατασκευαστές χρησιμοποιούν συχνά διαλύτες όπως το εξάνιο για την εξαγωγή της μέγιστης ποσότητας λαδιού. Αυτά τα έλαια είναι επεξεργασμένα, λευκασμένα, και αποσμημένα (εξουδετέρωση οσμών), δίνοντάς τους την ετικέτα έλαια «RBD». Αυτή η διαδικασία τα καθιστά ουδέτερα στη γεύση και πιο σταθερά στο ράφι, αλλά αφαιρεί επίσης ευεργετικές ενώσεις όπως η βιταμίνη Ε και τα αντιοξειδωτικά.

Πολλά βιομηχανικά σπορέλαια δεν προορίζονταν ποτέ για ανθρώπινη κατανάλωση. Το λάδι Canola ξεκίνησε ως κραμβέλαιο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως λιπαντικό μηχανών μέχρι που Καναδοί επιστήμονες το τροποποίησαν τη δεκαετία του 1970 για να αφαιρέσουν τοξικές ενώσεις. Το ίδιο το όνομα —ένα μείγμα «Καναδά» και «ελαίου»— ήταν μια εφεύρεση μάρκετινγκ. Το «φυτικό λάδι» (vegetable oil) είναι ένας άλλος παραπλανητικός όρος — είναι συχνά ένα μείγμα από βιομηχανικά σπορέλαια που κυκλοφορούν στο εμπόριο και το ονόμασαν έτσι για να ακούγεται υγιεινότερο από ό,τι είναι.

Η Κέιτ Σάναχαν, γιατρός και επιστήμονας που έχει εκπαιδευτεί στο Κορνέλ και ειδικεύεται στα διαιτητικά λίπη, εξηγεί ότι τα βιομηχανικά σπορέλαια δεν αναπτύχθηκαν με γνώμονα τη διατροφή.

«Το ακατέργαστο λάδι από αυτούς τους σπόρους είναι μη βρώσιμο», είπε στην Epoch Times. «Η σόγια και η ελαιοκράμβη δεν καλλιεργήθηκαν για διατροφή – καλλιεργήθηκαν για υψηλές αποδόσεις και βιομηχανική ανθεκτικότητα».

Η περισσότερη σόγια που καλλιεργείται στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν προορίζεται καθόλου για ανθρώπινη κατανάλωση. Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών, περισσότερο από το 70% των σπόρων σόγιας των ΗΠΑ χρησιμοποιείται για ζωοτροφές, ενώ ένα άλλο 5% μεταποιείται σε βιοντίζελ. Αυτό που απομένει επεξεργάζεται και γίνεται κυρίως σογιέλαιο — ένα προϊόν από το οποίο έχει αφαιρεθεί μεγάλο μέρος της αρχικής θρεπτικής αξίας του φυτού σόγιας.

Επιπλέον, περισσότερο από 90% της αμερικανικής σόγιας είναι γενετικά τροποποιημένη για να αντέχει σε ζιζανιοκτόνα όπως η γλυφοσάτη, επιτρέποντας στους αγρότες να ψεκάζουν ολόκληρα χωράφια χωρίς να βλάπτουν τις καλλιέργειες. Αυτή η καλλιέργεια υψηλής έντασης, σε συνδυασμό με τη βαριά βιομηχανική επεξεργασία, έχει ως αποτέλεσμα το λάδι να απέχει πολύ από την αρχική του μορφή.

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά έλαια όπως το ελαιόλαδο ή το σησαμέλαιο, τα οποία διατηρούν τα φυσικά τους αντιοξειδωτικά, τα βιομηχανικά σπορέλαια απαιτούν εκτεταμένη επεξεργασία για να έχουν χρόνο ζωής στο ράφι. Η Σάναχαν υποστηρίζει ότι αυτή η διαδικασία αφαιρεί τις ευεργετικές ενώσεις, καθιστώντας τα πιο επιρρεπή στην οξείδωση και την αποσύνθεση.

«Αυτό που λειτουργεί για τις μηχανές δεν λειτουργεί πάντα για τους ανθρώπους», είπε η Σάναχαν.

Είναι τα σπορέλαια καλά ή κακά για την υγεία σας;

Οι επιπτώσεις των σπορελαίων στην υγεία συζητούνται έντονα. Μερικοί ειδικοί λένε ότι είναι μια υγιής για την καρδιά εναλλακτική λύση στο βούτυρο και άλλα ζωικά λίπη, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι μπορεί να συμβάλλουν σε φλεγμονές και ασθένειες.

Η υπόθεση ότι τα σπορέλαια είναι εναλλακτική λύση για την υγεία της καρδιάς

Για δεκαετίες, οι επιστήμονες έχουν συζητήσει τον ρόλο των διαφορετικών λιπών στην υγεία της καρδιάς. Η έρευνα θεωρεί ότι η αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών —που βρίσκονται στο βούτυρο και το κόκκινο κρέας— με πολυακόρεστα λίπη (PUFAs) από σπορέλαια μπορεί να προσφέρει καρδιαγγειακά οφέλη.

Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι η επιστήμη είναι καλά εδραιωμένη.

«Η έρευνα για τα σπορέλαια είναι σταθερά θετική», δήλωσε στην Epoch Times ο Μάθιου Νάγκρα, φυσικός γιατρός. «Πολλές μετα-αναλύσεις τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων ερευνών έχουν δείξει ότι η αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών με σπορέλαια πλούσια σε πολυακόρεστα λίπη μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, τον κορυφαίο δολοφόνο της Αμερικής, χωρίς καμία σαφή βλάβη».

Μελέτες μεγάλης κλίμακας υποστηρίζουν αυτόν τον ισχυρισμό. Μια μελέτη του 2021 σε περισσότερους από 500.000 ανθρώπους διαπίστωσε ότι όσοι αντικατέστησαν τα κορεσμένα λίπη με έλαια όπως canola, καλαμπόκι και ελαιόλαδο είχαν χαμηλότερο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και πρόωρου θανάτου.

«Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν τη μετατόπιση της πρόσληψης από στερεά λίπη σε μη υδρογονωμένα φυτικά έλαια για καρδιομεταβολική υγεία και μακροζωία», έγραψαν οι συγγραφείς. Παραδείγματα στερεών λιπών περιλαμβάνουν το βούτυρο και το λαρδί.

Μια έρευνα της JAMA Internal Medicine του 2025 ενίσχυσε αυτά τα ευρήματα, δείχνοντας ότι οι άνθρωποι που έτρωγαν περισσότερα φυτικά έλαια —όπως η ελιά, η σόγια και η canola— ζούσαν περισσότερο και είχαν χαμηλότερα ποσοστά καρδιακών παθήσεων και καρκίνου. Εν τω μεταξύ, όσοι έτρωγαν περισσότερο βούτυρο είχαν υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η εναλλαγή βουτύρου με φυτικά έλαια θα μπορούσε να μειώσει τον συνολικό κίνδυνο θνησιμότητας κατά 17%, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης κατά 17% των θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο.

Λόγω αυτών των αυξανόμενων στοιχείων, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHA) συνεχίζει να συνιστά σπορέλαια ως μέρος μιας υγιεινής διατροφής για την καρδιά.

Η υπόθεση κατά των σπορέλαιων: Οξείδωση και φλεγμονή

Δεν συμφωνούν όλοι με την έγκριση της AHA για τα σπορέλαια και ορισμένοι ειδικοί αμφισβητούν την έρευνα πίσω από αυτό.

«Αυτή η έρευνα είναι χαμηλής ποιότητας», είπε ο Βίνεϋ Πράσαντ, ιατρός αιματολόγος-ογκολόγος και καθηγητής επιδημιολογίας και βιοστατιστικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, σε ένα email στην Epoch Times. «Βάζει μαζί το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο με την σόγια και το έλαιο καρθάμου, κάτι που είναι γελοίο». Επέκρινε επίσης τη μεθοδολογία της έρευνας, υποστηρίζοντας ότι αποτυγχάνει να μετρήσει με ακρίβεια την κατανάλωση βουτύρου και αντ’ αυτού βασίζεται σε μια ανακριβή μέθοδο εκτίμησης. «Αυτό το είδος διατροφικής επιδημιολογίας τροφοδοτεί το δόγμα αντί να παρέχει σαφήνεια», είπε.

Πέρα από τις ανησυχίες για τις μεθόδους έρευνας, οι κριτικοί υποστηρίζουν ότι το πραγματικό πρόβλημα με το σπορέλαιο είναι η οξείδωση.

Η επεξεργασία κάνει τα σπορέλαια πιο ανθεκτικά στην αλλοίωση, ώστε να διαρκέσουν περισσότερο στα ράφια των καταστημάτων. Ωστόσο, μόλις εκτεθούν σε θερμότητα, αέρα ή φως —ειδικά κατά το μαγείρεμα— η χημική τους δομή αρχίζει να καταρρέει.

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά έλαια όπως το ελαιόλαδο ή το σησαμέλαιο, τα οποία περιέχουν φυσικά αντιοξειδωτικά που βοηθούν στην πρόληψη του εκφυλισμού, τα βιομηχανικά σπορέλαια χάνουν αυτές τις σταθεροποιητικές ενώσεις κατά την επεξεργασία. Ως αποτέλεσμα, είναι πιο ευάλωτα στην οξείδωση, μια διαδικασία που δημιουργεί υποπροϊόντα όπως αλδεΰδες και ελεύθερες ρίζες. Αυτές οι ενώσεις μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα, να προκαλέσουν φλεγμονή και να συμβάλουν σε χρόνιες ασθένειες.

Η θερμότητα επιταχύνει αυτήν τη διαδικασία. Έρευνες δείχνουν ότι η επανειλημμένη θέρμανση φυτικών ελαίων — όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στις φριτέζες εστιατορίων — μπορεί να δημιουργήσει οξειδωτικά υποπροϊόντα που συνδέονται με βλάβη των ιστών και αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης σε πειραματόζωα. Ορισμένες έρευνες έχουν επίσης βρει οξειδωμένο λινολεϊκό οξύ, μια υποβαθμισμένη μορφή ωμέγα-6 λιπαρών, που συσσωρεύεται στον ανθρώπινο λιπώδη ιστό και στις πλάκες των αρτηριών, εγείροντας ανησυχίες για μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία.

Δεν συμφωνούν όλοι οι ειδικοί ότι η οξείδωση είναι μια σημαντική απειλή.

«Αυτές οι διαδικασίες έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα», λέει ο Κρίστοφερ Γκάρντνερ, καθηγητής διατροφής στο Στάνφορντ. «Βοηθούν στην πρόληψη της διάσπασης των ελαίων, αλλά και στην απομάκρυνση ορισμένων ευεργετικών συστατικών».

Μια ανασκόπηση στο Scientific World Journal διαπίστωσε ότι ενώ η επεξεργασία αφαιρεί αντιοξειδωτικά όπως η βιταμίνη Ε και οι πολυφαινόλες (ενώσεις που βοηθούν στην προστασία των κυττάρων), εξαλείφει επίσης τις ακαθαρσίες, καθιστώντας τα έλαια πιο σταθερά και λιγότερο πιθανό να αλλοιωθούν.

Ωστόσο, η οξείδωση συμβαίνει πιο γρήγορα στα σπορέλαια από ότι σε άλλα λίπη. Η έρευνα δείχνει ότι τα PUFA (πολυακόρεστα λίπη) αποικοδομούνται πιο γρήγορα όταν εκτίθενται στη θερμότητα, το φως και τον αέρα, ενώ τα μονοακόρεστα λίπη (που βρίσκονται στο ελαιόλαδο) και τα κορεσμένα λίπη (που βρίσκονται στο βούτυρο και το βοδινό λίπος) παραμένουν πιο σταθερά.

Η σύνδεση με τα επεξεργασμένα τρόφιμα

Αν σε ένα πράγμα συμφωνούν τόσο οι επικριτές όσο και οι υπερασπιστές των σπορελαίων, είναι ότι βρίσκονται παντού. Και αυτό δεν είναι τυχαίο.

Τα φθηνά, άφθονα και πλουσίως επιδοτούμενα σπορέλαια αποτελούν πυλώνα της σύγχρονης βιομηχανίας τροφίμων. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ρίχνει δισεκατομμύρια σε υποστηρικτικές καλλιέργειες όπως η σόγια, το καλαμπόκι και ο βαμβακόσπορος, καθιστώντας τα έλαιά τους πολύ πιο προσιτά από εναλλακτικές λύσεις όπως η ελιά ή το αβοκάντο.

Η σόγια κυριαρχεί στην αγορά, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 90% της παραγωγής ελαιούχων σπόρων στις ΗΠΑ. Το 2016, μόνο η βιομηχανία σόγιας έλαβε επιδοτήσεις 1,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων – βοηθώντας στη διατήρηση της παραγωγής σε υψηλά επίπεδα και στο χαμηλό κόστος.

Η κρατική υποστήριξη δεν κάνει απλώς τα σπορέλαια φθηνά για τους οικιακούς μάγειρες — τα καθιστά τη ραχοκοκαλιά των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων (UPF, ΥΕΤ), τα οποία αποτελούν πλέον σχεδόν το 60% της αμερικανικής διατροφής. Μαζί με τα επεξεργασμένα δημητριακά και τα πρόσθετα σάκχαρα, τα σπορέλαια αποτελούν τη βάση των σύγχρονων επεξεργασμένων τροφίμων, που χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της υφής, την παράταση της διάρκειας ζωής και την ενίσχυση της γεύσης με χαμηλό κόστος. Αυτά τα συστατικά εμφανίζονται σε όλα, από δημητριακά πρωινού μέχρι κατεψυγμένα δείπνα, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο να τα αποφύγετε σε ένα τυπικό σούπερ μάρκετ.

Ένα μπουκάλι λάδι κάνολα 1 λίτρου κοστίζει περίπου $5,79, ενώ η ίδια ποσότητα εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου μπορεί να κοστίσει $14 ή περισσότερο. Για τους κατασκευαστές τροφίμων που προσπαθούν να κρατήσουν χαμηλά το κόστος, η επιλογή είναι προφανής. Επειδή είναι φθηνά, ουδέτερης γεύσης και σχετικά σταθερά στο ράφι, τα σπορέλαια είναι το όνειρο ενός κατασκευαστή τροφίμων — επιτρέπουν στα επεξεργασμένα τρόφιμα να διαρκούν περισσότερο, να έχουν καλύτερη γεύση και να παραμείνουν κερδοφόρα.

Η Σάναχαν εκτιμά ότι τα σπορέλαια αντιπροσωπεύουν το 20-30% της ημερήσιας πρόσληψης θερμίδων του μέσου Αμερικανού. Αυτός ο αριθμός δεν ήταν εύκολο να υπολογιστεί, καθώς τα σπορέλαια δεν παρακολουθούνται ως κατηγορία. Η Σάναχαν ανέλυσε δεδομένα παραγωγής δεκαετιών από καλλιέργειες όπως η σόγια και το κάνολα, χρησιμοποιώντας κυβερνητικές και βιομηχανικές αναφορές για να αποκαλύψει την έκταση της παρουσίας των σπορέλαιων στις σύγχρονες δίαιτες.

«Οι άνθρωποι δεν έχουν καταναλώσει ποτέ πολυακόρεστα σε αυτό το επίπεδο πριν», προειδοποιεί. «Ιστορικά, οι δίαιτες βασίζονταν κυρίως σε ζωικά λίπη, όχι σε έλαια πλούσια σε πολυακόρεστα. Εάν δεν ξέρετε να τα αποφύγετε, τρώτε τεράστιες ποσότητες.»

Ο Γκάρντνερ συμφωνεί — αλλά λέει ότι το ζήτημα δεν είναι μόνο τα σπορέλαια. Η αύξηση της κατανάλωσης σπορέλαιου δεν οφείλεται στο ότι περισσότεροι άνθρωποι φτιάχνουν σπιτικές σάλτσες για σαλάτες, είπε. Είναι επειδή τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα — όπου αυτά τα έλαια χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό — κυριαρχούν πλέον στην αμερικανική διατροφή.

Ο Γκάρντνερ υποστηρίζει ότι ακόμα κι αν τα σπορέλαια αφαιρούνταν από την παροχή τροφίμων αύριο, τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα δεν θα εξαφανίζονταν — απλώς θα αναμορφώνονταν.

«Αν τα ίδια ΥΕΤ παρασκευάζονταν με άλλο λάδι όπως βούτυρο, βοδινό λίπος, λαρδί ή λάδι καρύδας, αυτά τα τρόφιμα δεν θα γίνονταν ξαφνικά υγιεινά τρόφιμα».

Στον πυρήνα της, η συζήτηση για τα σπορέλαια είναι κάτι περισσότερο από τα ίδια τα έλαια. Αφορά τις επεξεργασμένες τροφές στις οποίες υπάρχουν — και αν θα έπρεπε να τρώμε τόσες πολλές από αυτές.

Λοιπόν, με τι λάδι να μαγειρεύετε;

Αντί να επιδιώκουμε να εξαλείψουμε εντελώς τα σπορέλαια, οι ειδικοί λένε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η μείωση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και η επιλογή υψηλής ποιότητας, σταθερών λιπαρών για το μαγείρεμα στο σπίτι.

«Εάν θέλετε να βελτιώσετε την υγεία σας μειώνοντας τα σπορέλαια, ο καλύτερος τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι τρώγοντας λιγότερα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα», συμβουλεύει ο Γκάρντνερ. «Αυτό θα ήταν μια νίκη με πολλούς τρόπους — λιγότερη ζάχαρη, λιγότερα επεξεργασμένα άλευρα, και λιγότερο νάτριο.»

Για όσους θέλουν να κάνουν καλύτερες επιλογές στις κουζίνες τους, οι ειδικοί συνιστούν τη χρήση σταθερών, ελάχιστα επεξεργασμένων ελαίων που είναι λιγότερο επιρρεπή στην οξείδωση:

Καλύτερες επιλογές για μαγείρεμα

Αβοκάντο: Υψηλό σε μονοακόρεστα λιπαρά, σταθερό σε υψηλή θερμοκρασία.

Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο: Πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, ιδανικό ωμό ή για ελαφρύ μαγείρεμα.

Βούτυρο και λαρδί: Φυσικά σταθερά για μαγείρεμα σε υψηλή θερμοκρασία.

Καρύδα: Υψηλή σε κορεσμένα λιπαρά, καθιστώντας την ανθεκτική στην οξείδωση.

Έλαια καλύτερα χρησιμοποιούμενα κρύα

Λιναρόσπορος: Υψηλής περιεκτικότητας σε ωμέγα-3, καλύτερα για ντρέσινγκ.

Καρύδι: πλούσιο σε αντιοξειδωτικά, γευστικό στις σαλάτες.

Σουσάμι: Αρωματικό και μέτρια σταθερό στη θερμότητα.

Βιομηχανικά επεξεργασμένα έλαια

Σόγια
Καλαμπόκι
Κάνολα
Βαμβακόσπορος
Ηλιοτρόπιο
Κάρθαμος
Σπόροι σταφυλιού
Πίτουρο ρυζιού

Ενώ ορισμένες ειδικές εκδόσεις υπάρχουν σε μορφές ψυχρής έκθλιψης, είναι πολύ λιγότερο κοινές από τις αντίστοιχες μαζικής παραγωγής, υψηλής επεξεργασίας.

Η κατώτατη γραμμή

Η συζήτηση για τα σπορέλαια απέχει πολύ από το να τελειώσει, αλλά ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: Ο τρόπος που τα καταναλώνετε έχει σημασία.

Μερικές σταγόνες λάδι κανόλας σε μια σπιτική σαλάτα δεν είναι το ίδιο με το να τρως τηγανητές πατάτες τηγανισμένες σε παλυχρησιμοποιημένο λάδι εστιατορίου. Το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται στο να βασίζεσαι σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα γεμάτα με φθηνά έλαια, ζάχαρη και πρόσθετα.

Για τους περισσότερους ανθρώπους, ο καλύτερος τρόπος για να βελτιώσουν τη διατροφή τους δεν είναι να ανησυχούν για κάθε σταγόνα σπορέλαιου — είναι να τρώνε περισσότερα φρέσκα, μη επεξεργασμένα τρόφιμα, λέει ο Γκάρντνερ.

«Φαίνεται παράξενο να κατηγορούμε τα φυτικά έλαια και όχι τις τροφές που τα περιέχουν».

Της Σέραμυ Τσάι

Δώρο της ελληνικής γης, η ‘ταπεινή’, αρωματική ρίγανη διακρίνεται για την προσφορά της τόσο στη γαστρονομία όσο και στην ιατρική, χάρη στις αξιοσημείωτες φαρμακευτικές της ιδιότητες, οι οποίες έχουν αναγνωριστεί εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Από τον πονόδοντο, τη διάρροια και τις αναπνευστικές παθήσεις μέχρι την αρθρίτιδα, τον διαβήτη, τις νεφρικές διαταραχές, τις πνευμονοπάθειες και την επιληψία, η ρίγανη μπορεί να προσφέρει ανακούφιση και θεραπεία.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι βασίζονταν στο έλαιο ρίγανης για τη συντήρηση των τροφίμων – τη χρησιμοποιούσαν επίσης ως αντίδοτο σε δηλητήρια. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι το θεωρούσαν σύμβολο χαράς και ευτυχίας και ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε ως αντισηπτικό.

Αν συνδυαστεί με βιταμίνη C ενισχύει την υγεία του μεταβολισμού, ενώ αν συνδυαστεί με μέλι ενισχύεται η αντιβακτηριακή της δράση.

 

Η ρίγανη ανήκει στην οικογένεια της μέντας (Lamiaceae) και περιλαμβάνει διάφορα είδη, αλλά το πιο ευρέως μελετημένο είναι το Origanum vulgare, κοινώς γνωστό ως ρίγανη ή άγρια μαντζουράνα.

Η ιστορία της ξεκινά το 3000 π.Χ., όταν χρησιμοποιήθηκε από τους Ασσύριους. Κατά τους ελληνικούς και ρωμαϊκούς χρόνους, ήταν ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα βότανα για ιατρικούς κυρίως  σκοπούς. Το όνομα της ρίγανης είναι ένας συνδυασμός των ελληνικών λέξεων «όρος» και «γανός», που μαζί σημαίνουν «χαρά των βουνών».

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι αγελάδες που έβοσκαν σε χωράφια γεμάτα ρίγανη παρήγαγαν πιο γευστικό κρέας. Η Ελλάδα είναι διάσπαρτη με ρίγανη, και το άρωμα και η γεύση της ακόμα καθορίζουν την κουλτούρα του τόπου.

Χρησιμοποιείται ακόμα ως φυσική εναλλακτική λύση σε συνθετικά αντιμικροβιακά για τη συντήρηση τροφίμων όπως τυριά, λουκάνικα, κρέατα, φρούτα και λαχανικά.

Επίσης, για την παρασκευή τσαγιού εδώ και αιώνες, που προσφέρει ανακούφιση από το κρυολόγημα, τον πονόλαιμο και τα πεπτικά προβλήματα. Ένα αφέψημα ρίγανης – χωρίς την προσθήκη ζάχαρης ή μελιού – σταματά τη διάρροια αμέσως.

Το αιθέριο έλαιο της ρίγανης είναι τόσο συμπυκνωμένο που λίγες μόνο σταγόνες αρκούν για την τόνωση του οργανισμού μας.

Οφέλη για την υγεία

Η ρίγανη διακρίνεται για τις αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιμικροβιακές ιδιότητές της.

Ενώ η φρέσκια ρίγανη περιέχει αυτές τις βιοδραστικές ενώσεις, οι περισσότερες μελέτες χρησιμοποιούν το αιθέριο έλαιο ρίγανης, μία πιο συμπυκνωμένη μορφή, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά, αλλά με προσοχή. Η ρίγανη πρέπει να αραιωθεί με ένα έλαιο φορέα για να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια. Αν εφαρμοστεί απευθείας στο δέρμα ή καταποθεί χωρίς την κατάλληλη αραίωση, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό. Συμβουλευτείτε έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ή βοτανολόγο για την ασφαλή στοματική λήψη.

Καταπολεμά τις λοιμώξεις

Η ρίγανη χρησιμοποιείται ευρέως στην παραδοσιακή ιατρική για τη θεραπεία λοιμώξεων που κυμαίνονται από το κοινό κρυολόγημα και τη γρίπη έως τη βρογχίτιδα, τη λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος, τη φυματίωση και τις μολυσμένες πληγές.

Επιστημονικές έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι τα αιθέρια έλαια της ρίγανης διαθέτουν ισχυρές αντιμικροβιακές ιδιότητες που είναι αποτελεσματικές κατά βακτηρίων, ιών και μυκήτων. Η δραστηριότητα αυτή αποδίδεται κυρίως στις φαινολικές ενώσεις του φυτού, την καρβακρόλη και τη θυμόλη, οι οποίες καταπολεμούν αποτελεσματικά βακτηριακά στελέχη ανθεκτικά στα φάρμακα, όπως το Escherichia coli (E. coli) και η σαλμονέλα. Κατά συνέπεια, η ρίγανη διερευνάται ως πιθανή λύση για την αντιμετώπιση της βακτηριακής αντοχής στα αντιβιοτικά.

Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Microbiology έδειξε ότι το αιθέριο έλαιο ρίγανης σκότωσε 13 πολυανθεκτικά στελέχη βακτηρίων, συμπεριλαμβανομένου του ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη Staphylococcus aureus (MRSA), που απομονώθηκαν από θύματα μάχης. Καμία ένδειξη βακτηριακής αντοχής δεν αναπτύχθηκε ακόμη και μετά από 20 διαδοχικές χρήσεις.

Σε ποντικό με εγκαύματα τρίτου βαθμού εμβολιασμένα με βακτήρια, το αιθέριο έλαιο ρίγανης μείωσε σημαντικά τη βακτηριακή μόλυνση σε σύγκριση με τα τραύματα που δεν δέχθηκαν ανάλογη φροντίδα. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι η ρίγανη μπορεί να προσφέρει ένα πλεονέκτημα έναντι των συμβατικών αντιβιοτικών.

Τα συμβατικά αντιβιοτικά συνήθως στοχεύουν ένα μόνο συστατικό των βακτηρίων και, ως εκ τούτου, μπορεί να χάσουν την αποτελεσματικότητά τους με την πάροδο του χρόνου. Το έλαιο ρίγανης δρα σε πολλαπλά μέρη των βακτηριακών κυττάρων, όπως η κυτταρική μεμβράνη, το κυτταρικό τοίχωμα, οι πρωτεΐνες, τα ένζυμα και το DNA. Αυτή η επίθεση κατά πολλαπλών στόχων εμπόδιζει τα βακτήρια να αναπτύξουν ανθεκτικότητα. Το έλαιο ρίγανης χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες για τη συντήρηση τροφίμων και σε αντισηπτικές εφαρμογές χωρίς καμία ένδειξη ανάπτυξης βακτηριακής ανθεκτικότητας.

Το έλαιο της ρίγανης έχει καταπολεμήσει αποτελεσματικά και μυκητιασικές λοιμώξεις, σε προκλινικές μελέτες – για παράδειγμα, σταμάτησε την ανάπτυξη της Candida albicans σε μολυσμένα ποντίκια. Αυτή η ικανότητα το καθιστά πιθανά κατάλληλο ως φυσική θεραπεία κατά της υπερανάπτυξης μυκήτων, σύμφωνα με μελέτη μοριακής και κυτταρικής βιοχημείας.

Έχει μελετηθεί επίσης η ικανότητά του να καταπολεμά παρασιτικές λοιμώξεις. Μελέτη του 2024 ανέφερε ότι το αιθέριο έλαιο ρίγανης μείωσε τον πολλαπλασιασμό του παρασίτου Toxoplasma gondii κατά 84% σε 24 ώρες, χωρίς να βλάψει τα ανθρώπινα κύτταρα.

Βοηθά την καρδιά

Η ρίγανη χρησιμοποιείται εδώ και καιρό στην παραδοσιακή ιατρική για την υποστήριξη της καρδιακής υγείας, κάτι που υποστηρίζεται και από επιστημονικές μελέτες, που δείχνουν ότι η ρίγανη προάγει την καρδιαγγειακή υγεία βελτιώνοντας τα επίπεδα χοληστερόλης και μειώνοντας το οξειδωτικό στρες.

Μια ανασκόπηση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών του 2024 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ρίγανη βελτίωσε σημαντικά τα επίπεδα χοληστερόλης, συμπεριλαμβανομένης της λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας (HDL) ή «καλής» χοληστερόλης, και της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL) ή «κακής» χοληστερόλης, σε ασθενείς με διαβήτη και μεταβολικό σύνδρομο.

Κλινική δοκιμή που δημοσιεύθηκε στο The Journal of International Medical Research ανέφερε ότι η συμπληρωματική χορήγηση εκχυλίσματος ρίγανης για τρεις μήνες είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της HDL χοληστερόλης, τη μείωση της LDL χοληστερόλης και τη μείωση της υψηλής ευαισθησίας C-αντιδρώσας πρωτεΐνης – ενός δείκτη που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση του κινδύνου καρδιακών παθήσεων. Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι η ρίγανη μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη των καρδιακών παθήσεων, μειώνοντας τη φλεγμονή και βελτιώνοντας τον μεταβολισμό της χοληστερόλης.

Η καρβακρόλη και η θυμόλη, μαζί με άλλες ενώσεις όπως το ρο-κυμένιο και το γ-τερπινένιο, πιστεύεται ότι συμβάλλουν στις αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του αιθέριου ελαίου ρίγανης, βοηθώντας ενδεχομένως στη μείωση του οξειδωτικού στρες, της φλεγμονής και των επιπέδων της χοληστερόλης.

Βοηθά το πεπτικό σύστημα

Η ρίγανη χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή ιατρική για την ανακούφιση των πεπτικών διαταραχών, του στομαχόπονου, της ναυτίας και του κοιλιακού πόνου.

Η ελληνική ρίγανη αναγνωρίζεται ως καρυκευτικό βότανο, δηλαδή χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από τα αέρια. Στην Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία αναφέρεται ως φάρμακο για γαστρεντερικά προβλήματα και διέγερση της έκκρισης της χολής.

Μελέτες σε ποντίκια και αρουραίους έδειξαν ότι η θυμόλη, μια δραστική ένωση της ρίγανης, βοηθά στην αντιμετώπιση της κολίτιδας και των ελκών, ενώ μειώνει τους σπασμούς της τραχείας, σύμφωνα με μία ανασκόπηση του 2017. Σύμφωνα με ανασκόπηση του 2004, η θυμόλη τόνωσε την έκκριση αμυλάσης, ενός ενζύμου απαραίτητου για τη διάσπαση των αμύλων κατά την πέψη, στο ανθρώπινο σάλιο.

Αντιμετωπίζει τον διαβήτη

Καθώς παραδοσιακά χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του διαβήτη, η ρίγανη μελετάται και ως μία εναλλακτική αντί των φαρμάκων για τον διαβήτη με λιγότερες παρενέργειες.

Μελέτη του 2014 ανέφερε ότι ποντίκια με διαβήτη τύπου 2 που έλαβαν θεραπεία με καρβακρόλη για 35 ημέρες παρουσίασαν σχεδόν φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης στο αίμα σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης A1C (HbA1c), τα οποία υποδεικνύουν τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, μειώθηκαν σημαντικά, οδηγώντας σε αύξηση της συνολικής αιμοσφαιρίνης. Η καρβακρόλη απέδωσε σχεδόν εξίσου αποτελεσματικά με τη ροσιγλιταζόνη, ουσία αντιδιαβητικού φαρμάκου εγκεκριμένου από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), χωρίς να παρατηρηθούν παρενέργειες.

Ο διαβήτης τύπου 1 χαρακτηρίζεται από την προοδευτική καταστροφή των β-κυττάρων που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας, με τις τρέχουσες θεραπείες να βασίζονται κυρίως στην αντικατάσταση της ινσουλίνης. Σε μελέτη του 2015, χορηγήθηκε εκχύλισμα ρίγανης σε ποντίκια που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με στρεπτοζοτοκίνη για την πρόκληση διαβήτη τύπου 1. Το εκχύλισμα απέτρεψε την εμφάνιση διαβήτη σε ορισμένα ποντίκια. Η προληπτική θεραπεία αύξησε επίσης σημαντικά τα επίπεδα ινσουλίνης και διατήρησε μεγαλύτερο αριθμό υγιών β-κυττάρων χωρίς να εκδηλωθούν παρενέργειες.

Άλλα οφέλη

Αναστέλλει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων: Προκαταρκτικές μελέτες δείχνουν ότι οι ενώσεις της ρίγανης αναστέλλουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων σε ορισμένες καρκινικές κυτταρικές σειρές, υποδεικνύοντας έναν πιθανό ρόλο στην πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου, σύμφωνα με ανασκόπηση του 2023. Μια ανασκόπηση του 2021 πρότεινε ότι η ρίγανη μπορεί να προκαλέσει το θάνατο των καρκινικών κυττάρων. Απαιτούνται μελέτες σε ανθρώπους για την επιβεβαίωση αυτών των ευρημάτων.

Βελτιώνει το άσθμα: Σε τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή φάσης 2 του 2017, ασθματικοί ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με καρβακρόλη για δύο μήνες παρουσίασαν βελτιωμένη πνευμονική λειτουργία και μειωμένα αναπνευστικά συμπτώματα.

Προλαμβάνει την παχυσαρκία: Μελέτη του 2024 για τη διατροφή διαπίστωσε ότι το εκχύλισμα ρίγανης μείωσε το σωματικό βάρος σε παχύσαρκα ποντίκια ρυθμίζοντας γονίδια που εμπλέκονται στο μεταβολισμό του λίπους. Η καρβακρόλη απέτρεψε επίσης την παχυσαρκία σε ποντίκια που τρέφονταν με δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά σε σύγκριση με τους μάρτυρες, επηρεάζοντας την έκφραση γονιδίων που εμπλέκονται στη φλεγμονή, σύμφωνα με μελέτη του 2012.

Βελτιώνει την ψυχική υγεία: Η ρίγανη μείωσε το άγχος και τη γνωστική παρακμή που προκαλεί το χρόνιο απρόβλεπτο στρες σε ζώα, ένα μοντέλο που χρησιμοποιείται συχνά για τη μίμηση των ανθρώπινων διαταραχών που σχετίζονται με το στρες. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2022 για τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά, ανέφερε ότι ποντίκια που κατανάλωναν εκχύλισμα ρίγανης παρουσίασαν μειωμένο άγχος και βελτιωμένη νοητική λειτουργία. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η ρίγανη μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του άγχους εξουδετερώνοντας τις νευροφλεγμονώδεις και μοριακές επιδράσεις του παρατεταμένου στρες.

Προστατεύει το συκώτι: Η καρβακρόλη, κύριο συστατικό του αιθέριου ελαίου ρίγανης, έχει δείξει ηπατοπροστατευτικές ιδιότητες. Μελέτη στο πεδίο Επιστήμη Τροφίμων & Διατροφή έδειξε ότι το εκχύλισμα ρίγανης βελτίωσε τη λιπώδη ηπατική νόσο σε παχύσαρκα ποντίκια. Επιπλέον, μία μελέτη του 2015 διαπίστωσε ότι η καρβακρόλη προσέφερε προστατευτικά αποτελέσματα σε αρουραίους με ηπατική βλάβη που προκλήθηκε από τοξίνες, βοηθώντας στην αποκατάσταση της ηπατικής λειτουργίας σε σχεδόν φυσιολογικά επίπεδα.

Μειώνει τον πόνο: Σύμφωνα με μελέτη του 2022, το αιθέριο έλαιο ρίγανης ανακούφισε τον πόνο σε ποντίκια κατά τη διάρκεια δοκιμών με φορμαλίνη και θερμή πλάκα.

Φίλοι και σύμμαχοι

Η ρίγανη συνδυάζεται καλά με άλλα θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως το σκόρδο, το θυμάρι, το μέλι, το τζίντζερ και η βιταμίνη C, όπως έχουν δείξει μελέτες, προσφέροντας ενισχυμένη προστασία και θεραπεία σε πολλές περιπτώσεις.

Συνταγή για τη δημιουργία ελαίου ρίγανης

Αυτή η απλή συνταγή μετατρέπει τη ρίγανη σε ένα ευέλικτο φάρμακο για μικροκοψίματα και πονόλαιμους, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στη διατροφή, χαρίζοντας γεύση και άρωμα σε ψωμί, ζυμαρικά ή ψητά λαχανικά. Επιλέξτε βιολογικά συστατικά, εάν είναι δυνατόν.

Υλικά

• 1 φλιτζάνι φρέσκα φύλλα ρίγανης
• 1 φλιτζάνι ελαιόλαδο ή λάδι αβοκάντο

Εκτέλεση

Τρίψτε τη ρίγανη, ώστε να απομακρύνετε τα σκληρά μέρη. Πλύντε και στεγνώστε καλά τα φύλλα.

Τοποθετήστε τα φύλλα σε ένα γυάλινο βάζο και περιχύστε τα με λάδι μέχρι να σκεπαστούν πλήρως.

Σφραγίστε το βάζο και αφήστε το για 2 εβδομάδες, αναποδογυρίζοντας το απαλά κάθε λίγες ημέρες.

Σουρώστε το λάδι μέσα από ένα τουλπάνι και φυλάξτε το σε ένα καθαρό βάζο.

Αποθηκεύστε το λάδι σε δροσερό, σκοτεινό μέρος έως και 6 μήνες.
.
Κάνοντας τη ρίγανη μέρος της διατροφής σας

Η ρίγανη διατίθεται σε διάφορες μορφές, όπως φρέσκια, αποξηραμένη, αιθέριο έλαιο και εκχύλισμα. Έχει επίσης νανοτεχνολογικές εφαρμογές στα φαρμακευτικά προϊόντα.

Το να είναι η ρίγανη μέρος της καθημερινής διατροφής σας είναι το πιο απλό πράγμα, αφού ταιριάζει στα περισσότερα πιάτα: κρεατικά, ψάρια, λαχανικά, ντοματοσαλάτα ή ντάκο. Πραγματικά, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής κουζίνας – είναι σχεδόν συνώνυμα.

Η ελληνική ρίγανη και η ιταλική ρίγανη είναι οι πιο δημοφιλείς ποικιλίες για το μαγείρεμα. Η ελληνική είναι πιο πικάντικη, ενώ η ιταλική πιο γλυκιά.

Εκτός από τις παραδοσιακές χρήσεις της στο μαγείρεμα, μπορείτε να δοκιμάσετε και τις παρακάτω προτάσεις:

Σε σμούθι: Προσθέστε μια πρέζα αποξηραμένης ρίγανης στο πρωινό σας σμούθι, για αντιοξειδωτική δράση.

Μείγμα καρυκευμάτων: Αναμείξτε ρίγανη με άλλα βότανα και μπαχαρικά όπως σκόρδο, πάπρικα και θυμάρι για να δημιουργήσετε ένα καρύκευμα για όλες τις χρήσεις.

Αλμυρή επικάλυψη γιαουρτιού: Αναμείξτε ρίγανη με απλό γιαούρτι, χυμό λεμονιού και λίγο ελαιόλαδο για ένα γρήγορο και υγιεινό ντιπ ή γαρνιτούρα.

Αρτοσκευάσματα: Προσθέστε ρίγανη στη ζύμη του ψωμιού, της πίτσας ή των αλμυρών μπισκότων και κριτσινιών.

Μαρινάδα: Αναμείξτε ρίγανη με ελαιόλαδο, σκόρδο και χυμό λεμονιού για να δημιουργήσετε μια γρήγορη μαρινάδα για κοτόπουλο, ψάρι ή τόφου.

Τσάι: Βράστε 1 κουταλάκι του γλυκού αποξηραμένα φύλλα ρίγανης σε ζεστό νερό για 10 λεπτά.

Εκχύλισμα: Ευρέως διαθέσιμο σε μορφή χαπιού ή κάψουλας, το εκχύλισμα ρίγανης παρασκευάζεται με διάφορες μεθόδους εκχύλισης, όπως αλκοόλη, γλυκερίνη, λάδι, νερό ή διοξείδιο του άνθρακα. Το βάμμα είναι ένας άλλος τύπος ευρέως διαθέσιμου εκχυλίσματος.

Αιθέριο έλαιο: Η πιο ισχυρή μορφή ρίγανης, το αιθέριο έλαιο παρασκευάζεται με απόσταξη ατμού. Θα πρέπει πάντα να αραιώνεται με ένα έλαιο-φορέα, όπως λάδι καρύδας, jojoba ή ελιάς. Δοκιμάστε το πρώτα σε μια μικρή περιοχή του δέρματος και αποφύγετε την εσωτερική χρήση εκτός εάν επιβλέπεται από επαγγελματία υγείας. Μην το χρησιμοποιήσετε εάν είστε έγκυος ή θηλάζετε. Μπορεί επίσης να διαχέεται στον αέρα με έναν διαχυτήρα.

Αλκοόλ: Ορισμένες μάρκες κρασιού, βερμούτ, μπύρας και κβας περιέχουν και ρίγανη.

Ποιοτικά ζητήματα

Η ποιότητα των προϊόντων ρίγανης μπορεί να ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2021 αποκάλυψε ότι το 48% των δοκιμασμένων δειγμάτων (142 από 295) ήταν ύποπτα για νοθεία.

Επιλέξτε βιολογική, μη ακτινοβολημένη ρίγανη όταν είναι δυνατόν.

Η φρέσκια ρίγανη φέρεται να περιέχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά σε σύγκριση με τις ποικιλίες που πωλούνται στο εμπόριο.

Για το έλαιο ρίγανης, επιλέξτε ψυχρής έκθλιψης επειδή η θερμότητα, τα χημικά και η επεξεργασία ραφιναρίσματος μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις αντιοξειδωτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες. Επιλέξτε λάδι τυποποιημένο για την περιεκτικότητα σε καρβακρόλη, που σημαίνει ότι το προϊόν υποτίθεται ότι περιέχει ένα σταθερό και συγκεκριμένο ποσοστό καρβακρόλης.

Δοσολογία

Δεν υπάρχει τυποποιημένη συνιστώμενη ημερήσια δόση για τη ρίγανη. Ωστόσο, μία ή δύο σταγόνες ανά κουταλάκι του γλυκού ελαίου-φορέα είναι μια κοινή προσέγγιση για τη δοσολογία του αιθέριου ελαίου. Μην την καταναλώνετε εσωτερικά, εκτός εάν επιβλέπεται η λήψη από ιατρό. Όσον αφορά το τσάι, δοκιμάστε 1 κουταλάκι του γλυκού αποξηραμένα φύλλα βρασμένα σε ζεστό νερό για 10 λεπτά, έως και τρεις φορές την ημέρα.

Για καλύτερη απορρόφηση

Οι λιποδιαλυτές ενώσεις της ρίγανης απορροφώνται καλύτερα όταν το βότανο καταναλώνεται μαζί με υγιεινά λίπη, όπως το ελαιόλαδο.

Ειδικοί πληθυσμοί

Οι έγκυες και οι θηλάζουσες γυναίκες θα πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό τους για τη χρήση ρίγανης, καθώς οι υψηλές δόσεις μπορεί να διεγείρουν τις συσπάσεις της μήτρας.

Άτομα με αλλεργίες σε φυτά της οικογένειας Lamiaceae, όπως η μέντα, ο βασιλικός και το φασκόμηλο, θα πρέπει να αποφεύγουν τη ρίγανη.

Τοξικότητα

Η ρίγανη έχει συσχετιστεί με ανεπιθύμητες ενέργειες όπως αγγειοοίδημα (πρήξιμο κάτω από το δέρμα), περιστοματική δερματίτιδα, αλλεργικές αντιδράσεις, αναστολή της συσσώρευσης των αιμοπεταλίων, υπογλυκαιμία και αποβολή. Υψηλές ποσότητες ρίγανης μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο κοιλιακού πόνου, δυσκοιλιότητας ή διάρροιας, πονοκεφάλου, ναυτίας και αιμορραγίας. Μη λαμβάνετε μεγάλες δόσεις ρίγανης δύο εβδομάδες πριν από χειρουργική επέμβαση.

Η ρίγανη και το έλαιο ρίγανης είναι γενικά αναγνωρισμένα ως ασφαλή (GRAS) από τον FDA. Ήπια γαστρεντερική δυσφορία μπορεί να εμφανιστεί σε υψηλές δόσεις. Το έλαιο ρίγανης πρέπει πάντα να αραιώνεται για να αποφεύγονται ερεθισμοί ή αλλεργικές αντιδράσεις.

Αλληλεπιδράσεις

Η ρίγανη αλληλεπιδρά με τα ακόλουθα φάρμακα:

• Αντιπηκτικά του αίματος
• Φάρμακα για το διαβήτη
• Ανοσοκατασταλτικά

Η ρίγανη μπορεί να μειώσει την απορρόφηση του χαλκού, του ψευδαργύρου και του σιδήρου, αλλά χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να καθοριστεί αν αυτό είναι κάτι ανησυχητικό.

Συμβουλευτείτε έναν πάροχο υγειονομικής περίθαλψης πριν χρησιμοποιήσετε ρίγανη, ειδικά αν λαμβάνετε φάρμακα.