Με κεντρικά θέματα στην ημερήσια διάταξη την επικείμενη απαγόρευση των κινητήρων εσωτερικής καύσης και την συρρίκνωση των αγορών, πραγματοποιείται σήμερα στην καγκελαρία ο «Διάλογος για το αυτοκίνητο», σε μια από τις δυσμενέστερες περιόδους για τον κομβικού ρόλου κλάδο.
Στη σύνοδο θα λάβουν μέρος οι βιομηχανίες αυτοκινήτου με εγκαταστάσεις παραγωγής εντός Γερμανίας, οι προμηθευτές τους, πρωθυπουργοί των επηρεαζόμενων κρατιδίων και εκπρόσωποι των εργαζομένων.
Την απαισιοδοξία με την οποία προσέρχονται στην συνάντηση τουλάχιστον οι επιχειρηματίες καταγράφει σήμερα το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών Ifo του Μονάχου: Ο δείκτης επιχειρηματικού κλίματος στον κλάδο αυτοκινήτου μειώθηκε αισθητά τον Σεπτέμβριο στις –21,5 μονάδες από –15,8 μονάδες τον προηγούμενο μήνα.
Η μείωση, σύμφωνα με την Ανίτα Βελφλ, ειδική για την αυτοκινητοβιομηχανία στο Ifo, οφείλεται κυρίως στις σημαντικά πιο απαισιόδοξες προσδοκίες των βιομηχάνων.
«Αυτό δείχνει τα πρώτα σημάδια απογοήτευσης από τη νέα κυβέρνηση. Οι εταιρείες ήλπιζαν ότι η κυβέρνηση θα έκανε την Γερμανία πιο ανταγωνιστική ως τοποθεσία επιχειρηματικής δραστηριότητας μέσω σημαντικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και μέχρι τώρα δεν έχουν δει αυτές τις ελπίδες να επιβεβαιώνονται», τόνισε η κα Βελφλ , προσθέτοντας ότι η μείωση στον δείκτη επιχειρηματικού κλίματος «δεν αποδίδεται τόσο στην αβέβαιη κατάσταση στο εξωτερικό εμπόριο, αλλά κυρίως στη συνολική οικονομική αδυναμία στην Γερμανία».
«Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία χάνει τη σημασία της», γράφει σήμερα η οικονομική Handelsblatt, η οποία εστιάζει στο γεγονός ότι ενώ οι πωλήσεις αυτοκινήτων αυξάνονται παγκοσμίως, οι γερμανικές εταιρίες δεν μπορούν να επωφεληθούν. Σύμφωνα με τα στοιχεία των MarkLines & Dataforce, η Volkswagen, η BMW και η Mercedes πούλησαν τους πρώτους οκτώ μήνες του τρέχοντος έτους περίπου 6,9 εκατομμύρια αυτοκίνητα στις αγορές Ευρώπης, ΗΠΑ και Κίνας, 5% λιγότερα από ό,τι πριν από δύο χρόνια.
Στις ίδιες περιοχές ωστόσο οι ταξινομήσεις αυξήθηκαν συνολικά κατά περισσότερο από 6% και το μερίδιο των κορυφαίων γερμανικών εταιριών περιορίστηκε από 21,7% σε 19,3%. Ο κύριος λόγος είναι οι ασθενείς επιδόσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στην Κίνα.
Οι ταξινομήσεις εκεί μειώθηκαν κατά 21% για την VW, κατά 37% για την BMW και κατά 58% για την Mercedes, τη στιγμή που η κινεζική αγορά αυξήθηκε κατά 60%. Πριν από έναν μήνα, με αφορμή την έκθεση αυτοκινήτου στο Μόναχο, η Handelsblatt είχε σχολιάσει τα νέα μοντέλα που παρουσίασαν οι εταιρίες, ως «τελευταία ευκαιρία» του κλάδου.
Υπό το βάρος των προβλημάτων στην ηλεκτροκίνηση, ο καγκελάριος Μερτς δεν κρύβει ότι προσπαθεί να ασκήσει πίεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να καθυστερήσει η προγραμματισμένη για το 2035 απαγόρευση των κινητήρων εσωτερικής καύσης, όπως του ζητά ο κλάδος, παρά τις αντιρρήσεις του κυβερνητικού του εταίρου, SPD.
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση αναζητά τρόπους να στηρίξει τη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση, χωρίς όμως να δοθούν εκ νέου επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων. Σε αυτό το πνεύμα, πριν από λίγη ώρα οι κυβερνητικοί εταίροι εξήγγειλαν μεταρρύθμιση της σχετικής νομοθεσίας, με κίνητρα στοχευμένα προς τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
«Κατά τη γνώμη μου, όχι, δεν υφίσταται σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ. Δεν υπέπεσαν στην αντίληψη μου κυκλώματα παρανομίας στον Οργανισμό. Παραβατικές συμπεριφορές με δόλο, μπορεί να υπάρξουν, μένει όμως να αποδειχθούν.»
Αυτό κατέθεσε στην Εξεταστική Επιτροπή που διερευνά την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, η Αθανασία Ρέππα, διευθύντρια τεχνικών ελέγχων Οργανισμού, υπεύθυνη για την κατανομή εθνικού αποθέματος.
Είχαν προηγηθεί οι ερωτήσεις του εισηγητή του ΣΥΡΙΖΑ, Βασίλη Κόκκαλη, και του εισηγητή της ΝΔ, Μακάριου Λαζαρίδη.
«Από τη μακρά σας εμπειρία στον Οργανισμό διαπιστώσατε να λειτουργούν κυκλώματα ανομίας;» ρωτήθηκε από τον εισηγητή της ΝΔ, Μακάριο Λαζαρίδη.
«Δεν υπάρχουν, δεν έχει πέσει στην αντίληψη μου κάτι τέτοιο. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι ένας Οργανισμός όπως πολλοί άλλοι. Όπως και σε άλλους Οργανισμούς παντού υπάρχουν λίγες παραβατικές συμπεριφορές με δόλο, μένει να αποδειχθούν», απάντησε χαρακτηριστικά η κα Ρέππα.
Λίγο αργότερα, σε άλλη σχετική ερώτηση της εισηγήτριας του ΠΑΣΟΚ, Μιλένας Αποστολάκη, τόνισε:
«Οι απατεώνες βρίσκουν πάντα το κενό στο σύστημα και είναι πάντα μπροστά. Όμως οι παραβατικές συμπεριφορές είναι λίγες.»
Η μάρτυρας, πριν αρχίσει την κατάθεση της στην Επιτροπή, δήλωσε:
«Για υποθέσεις ΟΠΕΚΕΠΕ παραπέμπομαι στη δικαιοσύνη και θέλω να δηλώσω ότι δεν έχω διαπράξει αυτά τα εγκλήματα και θα υπερασπιστώ την αθωότητα μου στο δικαστήριο.»
Διευκρίνισε δε ότι οι κατηγορίες για τις οποίες διώκεται είναι υπεξαγωγή εγγράφου, παράβαση καθήκοντος και υπόθαλψη εγκληματία.
Κατηγορηματικά απέρριψε η επί σειρά ετών διευθύντρια τεχνικών ελέγχων και κατανομής εθνικού αποθέματος και τις κατηγορίες εναντίον της, που τις καταλόγισε – κατά την εξέταση του από τα μέλη της Επιτροπής – ο πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, Γρηγόρης Βάρρας, ότι έβαζε προσκόμματα στους ελέγχους για τα δεσμευμένα ΑΦΜ και, παρά την εντολή του, δεν τους προχώρησε.
«Ουδέποτε είχα οποιαδήποτε αντίδραση στους ελέγχους . Εγώ δεν είχα καμία επαφή με τους ελεγκτές, δεν είχα καμία πρόσβαση στο φάκελο, καμία εμπλοκή. Αντίθετα, εντατικοποιήθηκαν οι έλεγχοι. Δεν προσπάθησα να αλλάξω καμία εντολή του κου Βάρρα. Δεν είχα εμπλοκή ούτε καν πρόσβαση στους φακέλους των ελέγχων», ανέφερε η κα Ρέππα, απορρίπτοντας την κατηγορία ότι παρακώλυσε τους ελέγχους των δεσμευμένων ΑΦΜ.
Σε άλλο σημείο της πολύωρης κατάθεσής της, σχετικά με τις καθυστερήσεις ελέγχων επίμαχων ΑΦΜ, η κα Ρέππα τόνισε:
«Δεν υπήρχε καν εντολή ελέγχου στην ελέγκτρια, δεν υπήρχε το πλαίσιο του ελέγχου, δεν υπήρχαν οι ειδοποιήσεις των παραγωγών που ελέγχονται, δεν υπήρχαν οι ειδοποιήσεις για προσκόμιση συμπληρωματικών στοιχείων που προβλέπονται, δεν είχε τηρηθεί η διαδικασία. Και για να βγάλουμε να κάνουμε μία αναφορά στον εισαγγελέα θα πρέπει να έχει τηρηθεί αυστηρά η διαδικασία, γιατί στο παρελθόν είχαμε πολλές υποθέσεις που ο ΟΠΕΚΕΠΕ είχε χάσει την υπόθεση στο δικαστήριο επειδή δεν είχε τηρηθεί η διαδικασία. Το άγχος μας αυτό, λοιπόν, και η πορεία μας μέσα στην υπηρεσία μάς επέβαλαν να τηρούμε αυστηρά τις διαδικασίες.»
Ακόμα, η κα Ρέππα άφησε αιχμές εναντίον του κου Βάρρα, για την πίεσή του στον τρόπο κατανομής του εθνικού αποθέματος, ενώ έκανε λόγο για διορθωτική παρέμβαση του τότε υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Μάκη Βορίδη.
«Δεν είχα καμία εικόνα για τις αιτήσεις για το εθνικό απόθεμα. Ο κος Βάρρας μάς ζητούσε να εφαρμόσουμε την κατανομή του 2019, για το 2020. Αυτό ξέρετε τι σημαίνει; Ότι οι εκτάσεις που έπρεπε να πάρουν οι παραγωγοί ήταν πολύ μεγαλύτερες, πολύ περισσότερες. Τελικά ο κος Βορίδης που υπέγραψε την καταβολή του 2020, προέβη σε διορθωτικές κινήσεις ως προς τον συντελεστή που παίρνουν οι κτηνοτρόφοι, ορίζοντας ένα πλαφόν με 20 εκτάρια και παύοντας τη μείωση που προβλεπόταν στην ‘873 απόφαση’, ως προς το συντελεστή με τον οποίο παίρνανε ενισχύσεις οι κτηνοτρόφοι», είπε και πρόσθεσε:
«Από τον Ιούνιο του 2020 θέταμε το πρόβλημα, γίνονταν συσκέψεις, χωρίς να έχουμε σαφείς οδηγίες από τον πρόεδρο. Κάναμε προτάσεις, εγώ έστειλα ενημερωτικό σημείωμα, θέταμε τα προβλήματα στον πρόεδρο για να φτάσουν στον υπουργό, να παρθούν αποφάσεις. Η απάντηση του ήταν ‘δεν προλάβαμε, είχαμε άλλα σοβαρότερα προβλήματα να συζητήσουμε’.
»Ο κος Βάρρας επέμεινε να χρησιμοποιηθεί η ίδια καταβολή του 2019. Να χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματα του 2019 και να χορηγήσουμε προκαταβολή με τα κριτήρια του 2019. Εμείς διαφωνούσαμε στο να προχωρήσουμε».
Όπως είπε, «ο κος Βάρρας, το τελευταίο 15ήμερο πριν αποχωρήσει, είδαμε να έχει έντονη κινητικότητα».
«Έφερε αιφνίδια τροποποιητική εγκύκλιο για τη διενέργεια επιπλέον δειγματοληπτικών ελέγχων, εγκάλεσε εμένα – για όλες τις αδυναμίες που υπήρχαν στον Οργανισμό – να δώσω εξηγήσεις. Τον Σεπτέμβριο, που έβγαλε την απόφαση για τους ελέγχους, πήγα στο γραφείο του να συζητήσουμε τα προβλήματα και να ζητήσουμε ενίσχυση της ομάδας, και δέχθηκα επίπληξη.»
Η κα Ρέππα διέψευσε και το ότι εμπόδισε τον έλεγχο τεσσάρων καταγγελιών που στάλθηκαν στον κο Βάρρα – και, όπως υποστήριξε ο ίδιος, έδωσε έγγραφη εντολή να ελεγχθούν – για παράνομες επιδοτήσεις ύψους 25 εκ ευρώ, ώστε να μην εντοπιστεί η απάτη.
Ο κος Κόκκαλης σημείωσε ότι «οι καταγγελίες αυτές καταγράφονται στη δικογραφία της ευρωπαϊκής εισαγγελίας».
«Για την καταγγελία το έμαθα αργότερα. Δεν έπαιρνα εγώ αποφάσεις. Μέχρι το 2020 από τον ενωσιακό κανονισμό δεν προβλεπόταν έλεγχος καταγγελιών και έλεγχος ιδιοκτησίας. Η ΕΕ ζήτησε πιο συστηματικό έλεγχο το 2021», ανέφερε η κα Ρέππα.
Τέλος, ερωτηθείσα από τον βουλευτή της ΝΔ, Διονύση Ακτύπη, για τον ρόλο των «Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων» – με αφορμή την δήλωση 330 στρεμμάτων ως καλλιεργειών στη λίμνη Κάρλα – η κα Ρέππα απάντησε:
«Το ΚΥΔ πρέπει να το βλέπει. Για την Κάρλα είχαμε κάνει έλεγχο το 2021 και όλοι οι παραγωγοί μηδενίστηκαν.»
«Το ΚΥΔ γνώριζε δηλαδή;» επέμεινε ο βουλευτής.:
«Το εκάστοτε ΚΥΔ έχει θέαση στο υπόβαθρο ΟΠΕΚΕΠΕ. Βλέπει, λοιπόν, που δηλώνονται τα αγροτεμάχια. Αυτό καταθέτω», απάντησε η κα Ρέππα.
Ένας άνδρας συριακής καταγωγής που στις 2 Οκτωβρίου έπεσε με αυτοκίνητο πάνω σε συγκεντρωμένους Εβραίους και στη συνέχεια μαχαίρωσε αρκετούς έξω από συναγωγή στο Μάντσεστερ της Αγγλίας, κάλεσε άμεσα τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και, όπως αποκάλυψε η αστυνομία, ορκίστηκε πίστη στο τρομοκρατικό δίκτυο ISIS.
Στην επίθεση στη συναγωγή Heaton Park Hebrew Congregation έχασαν τη ζωή τους δύο άνδρες, ο 53χρονος Άντριαν Ντάλμπυ και ο 66χρονος Μέλβιν Κράβιτς.
Ωστόσο, η αστυνομία του Ευρύτερου Μάντσεστερ ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι ένας από τους δύο φέρει τραύμα που αντιστοιχεί σε σφαίρα και ότι φαίνεται να τραυματίστηκε θανάσιμα από πυρά των ενόπλων αστυνομικών που έσπευσαν στον τόπο της επίθεσης, πριν τελικά πυροβολήσουν και σκοτώσουν τον φερόμενο ως δράστη, Τζιχάντ αλ Σάιμι.
Ο επικεφαλής της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας για τη βορειοδυτική Αγγλία, υποστράτηγος της αστυνομίας Ρομπ Ποτς, δήλωσε στις 8 Οκτωβρίου: «Λίγα λεπτά αφότου η αστυνομία του Μάντσεστερ έλαβε την πρώτη ειδοποίηση και ενώ οι ένοπλοι αστυνομικοί προσέγγιζαν το σημείο, ο αλ Σάιμι κάλεσε το 999 και ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση. Επιπλέον, δήλωσε πίστη στο ISIS».
Οι Αρχές αντέδρασαν άμεσα συλλαμβάνοντας έξι άτομα μετά την επίθεση, ωστόσο δύο εξ αυτών αφέθηκαν ελεύθερα χωρίς κατηγορίες στις 4 Οκτωβρίου, ενώ και οι υπόλοιποι τέσσερις αποφυλακίστηκαν χωρίς δίωξη στις 8 Οκτωβρίου.
Η αστυνομία θεωρεί πλέον ότι ο αλ Σάιμι, Βρετανός υπήκοος συριακής καταγωγής, ενήργησε μόνος του, έχοντας επηρεαστεί από εξτρεμιστική ισλαμιστική ιδεολογία.
Η επίθεση σημειώθηκε ανήμερα του Γιομ Κιπούρ, της ιερότερης ημέρας του εβραϊκού ημερολογίου, κατά την οποία οι πιστοί παραδοσιακά νηστεύουν και προσεύχονται.
Σε ενημέρωση για την εξέλιξη της έρευνας, ο Ποτς δήλωσε: «Η εβδομάδα αυτή ήταν περίοδος βαθιάς τραυματικής εμπειρίας και πένθους για την εβραϊκή κοινότητα, τη στιγμή που κανονικά θα τιμούσαν μία από τις πλέον ιερές εορτές της θρησκείας τους».
Τόνισε πως οι προσπάθειες της αστυνομίας επικεντρώνονται στο να αποκαλυφθεί η αλήθεια τόσο για τα θύματα όσο και το σύνολο της τοπικής κοινωνίας.
Σύμφωνα με τον Ποτς, ο αλ Σάιμι το πρωί της 2ας Οκτωβρίου είχε παρατηρηθεί να κινείται ύποπτα έξω από τη συναγωγή.
Όταν εθελοντές του οργανισμού Community Security Trust (CST), που φροντίζει για την ασφάλεια εβραϊκών χώρων στη Βρετανία, του ζήτησαν εξηγήσεις, εκείνος απομακρύνθηκε, και η αστυνομίας δεν ειδοποιήθηκε.
«Περίπου 15 λεπτά αργότερα επέστρεψε στο σημείο με ένα μαύρο Kia και, με πρόθεση να προκαλέσει κακό, έπεσε με το όχημα πάνω σε ανυποψίαστους πολίτες, σταμάτησε αφού συγκρούστηκε με τοίχο και τότε κατέβηκε κρατώντας μαχαίρι και συνέχισε την επίθεση», σημείωσε ο Ποτς.
Η αστυνομία ανέφερε ότι ο αλ Σάιμι είχε στην κατοχή του και δεύτερο μαχαίρι, ενώ φορούσε και ψεύτικο εκρηκτικό γιλέκο, το οποίο δεν ήταν λειτουργικό.
Αστυνομικοί μιλούν στους πενθούντες στην κηδεία του Άντριαν Ντάλμπυ στο εβραϊκό νεκροταφείο Agecroft στο Σάλφορντ. Μάντσεστερ, 6 Οκτωβρίου 2025. (Peter Powell/PA Wire)
Την περίοδο της επίθεσης τελούσε υπό καθεστώς εγγύησης λόγω κατηγορίας για βιασμό. Ο Ποτς επιβεβαίωσε ότι δεν είχε ποτέ παραπεμφθεί στο πρόγραμμα Πρόληψη (Prevent), το κρατικό πλαίσιο για άτομα που κινδυνεύουν να ριζοσπαστικοποιηθούν ούτε ήταν γνωστός στις αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες.
«Σε αυτό το στάδιο της έρευνας είμαστε πλέον βέβαιοι ότι είχε επηρεαστεί από εξτρεμιστική ισλαμιστική ιδεολογία», πρόσθεσε. «Η υπόθεση συνεχίζει να ερευνάται από την αντιτρομοκρατική». Παράλληλα, ζήτησε τη συνδρομή όποιου διαθέτει υλικό σχετικό με το περιστατικό.
Από την επίθεση, τρεις άνδρες εξακολουθούν να νοσηλεύονται με σοβαρά τραύματα, ανάμεσα στους οποίους ένας φύλακας ασφαλείας που παρασύρθηκε από το αυτοκίνητο του αλ Σάιμι, και ένας εθελοντής του Community Security Trust που δέχθηκε επίθεση με μαχαίρι.
Σε ανακοίνωσή του, στις 2 Οκτωβρίου, ο οργανισμός CST επεσήμανε: «Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η έγκαιρη αντίδραση φυλάκων ασφαλείας, εθελοντών, μελών της συναγωγής και αστυνομικών στη συναγωγή Heaton Park απέτρεψε το να έχουμε ακόμη περισσότερα θύματα, και αποτίνουμε φόρο τιμής στο θάρρος τους. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που λαμβάνουμε τόσο αυστηρά μέτρα ασφαλείας σε όλη την κοινότητά μας και είναι ζωτικής σημασίας να τηρούνται με αυστηρότητα όλες οι διαδικασίες ασφαλείας».
Οι τζιχαντιστές του ISIS πολέμησαν στη Συρία και το Ιράκ το 2013 και ύστερα, ωστόσο το δίκτυο γνώρισε σοβαρά πλήγματα έως το 2018.
Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να εμπνέει μοναχικούς ισλαμιστές τρομοκράτες διεθνώς, όπως ο Σαμσά ντιν Τζαμπάρ, που δήλωσε πίστη στο ISIS πριν από επίθεση στη Νέα Ορλεάνη, στις ΗΠΑ, τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς.
Κύματα ενθουσιασμού καταγράφονται σε Ισραήλ και Γάζα μετά τη συμφωνία επί της πρώτης φάσης του ειρηνευτικού σχεδίου που προώθησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Έμμεσες συνομιλίες μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, με τη διαμεσολάβηση της Αιγύπτου και με βάση το 20 σημείων σχέδιο Τραμπ, οδήγησαν σε συμφωνία στις 8 Οκτωβρίου.
Η πρώτη φάση του σχεδίου προβλέπει την απελευθέρωση των εναπομεινάντων Ισραηλινών ομήρων εντός ολίγων ημερών, με αντάλλαγμα την αποφυλάκιση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων.
Άμεσα αναμένεται και η κήρυξη εκεχειρίας, μόλις ολοκληρωθεί η επικύρωση της συμφωνίας από το Ισραήλ την Πέμπτη.
Η είδηση της συμφωνίας προκάλεσε εκδηλώσεις χαράς και στις δύο πλευρές.
Στη Γάζα, Παλαιστίνιοι ξεχύθηκαν στους δρόμους της Χαν Γιούνις, τραγουδώντας, χορεύοντας και χειροκροτώντας.
Στο Ισραήλ, οι οικογένειες των ομήρων εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους στον Τραμπ για τον καθοριστικό του ρόλο.
Παλαιστίνιοι γιορτάζουν μετά την ανακοίνωση ότι το Ισραήλ και η Χαμάς συμφώνησαν στην πρώτη φάση ενός ειρηνευτικού σχεδίου για την παύση των εχθροπραξιών, στο Χαν Γιούνις, νότια της Λωρίδας της Γάζας, στις 9 Οκτωβρίου 2025. AP Photo/Jehad Alshrafi
Το βράδυ της Τετάρτης, μέλη οικογενειών των ομήρων συμμετείχαν σε τηλεφωνική συνομιλία με τον Τραμπ, παρουσία του υπουργού Εμπορίου των ΗΠΑ, Χάουαρντ Λάτνικ.
Σε βίντεο που ανάρτησε το Φόρουμ Ομήρων και Αγνοουμένων στην πλατφόρμα X, συγγενής ομήρου ανέφερε: «Από τότε που γίνατε πρόεδρος – ακόμη κι από πριν – έχουμε εμπιστοσύνη πως θα φέρετε εις πέρας την αποστολή, μέχρι να επιστρέψουν και οι 48 όμηροι στο σπίτι τους. Σας ευχαριστούμε θερμά. Μακάριοι αυτοί που φέρνουν την ειρήνη».
Τις ευχαριστίες του προς τον Τραμπ, τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Ουίτκοφ και πρώην απεσταλμένο για τη Μέση Ανατολή, Τζάρεντ Κούσνερ, εξέφρασε και ο Λάτνικ.
Η Ρεμπέκα Μπομπότ, σύζυγος του ομήρου Ελκανά Μπομπότ, σε μήνυμά της στο X δήλωσε: «Δεν έχω άλλα λόγια, μόνο δάκρυα χαράς. Η καρδιά μου ξεχειλίζει από ευγνωμοσύνη που θα τους φέρετε πίσω σύντομα. Σας ευχαριστώ που το κάνετε αυτό πραγματικότητα. Εύχομαι να επιστρέψουν ασφαλείς όλοι οι όμηροι, και ο Ελκανά. Σας αγαπάμε, πρόεδρε Τραμπ».
Πλήθη συγκεντρώθηκαν και στην Πλατεία των Ομήρων στο Τελ Αβίβ το πρωί της Πέμπτης για να γιορτάσουν τη συμφωνία.
Στην Ιερουσαλήμ, οι Ισραηλινοί εξέφρασαν ευγνωμοσύνη τόσο στους ηγέτες των ΗΠΑ όσο και στους Ισραηλινούς, με έναν κάτοικο να δηλώνει στο Reuters: «Χαίρομαι πάρα πολύ που γυρίζουν πίσω οι όμηροι. Σ’ ευχαριστούμε, Τραμπ, σ’ ευχαριστούμε Νετανιάχου».
Κάποιοι από το πλήθος φώναζαν πως ο Τραμπ αξίζει το Νόμπελ Ειρήνης. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος έχει προτείνει την υποψηφιότητα Τραμπ από τον Ιούλιο, δήλωσε την Πέμπτη ότι ο Αμερικανός πρόεδρος «αξίζει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης». Το αίτημα αυτό διατυπώνεται μία μόλις ημέρα πριν από την ανακοίνωση του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης 2025.
Οι άνθρωποι γιορτάζουν μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, στην πλατεία Hostage Square στο Τελ Αβίβ, στις 9 Οκτωβρίου 2025. Maya Levin/AFP μέσω Getty Images
Το Φόρουμ Ομήρων και Αγνοούμενων, που εκπροσωπεί τις οικογένειες των περισσότερων Ισραηλινών ομήρων, προσκάλεσε το κοινό να συμπαρασταθεί γράφοντας: «Τίποτα δεν τελειώνει, αν δεν επιστρέψουν όλοι στο σπίτι».
Μιλώντας από την Πλατεία των Ομήρων, ο Ρότεμ Κούπερ, γιος του Αμιράμ Κούπερ που είχε απαχθεί από το κιμπούτς Νιρ Οζ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και δολοφονήθηκε στην αιχμαλωσία, σημείωσε σε συνέντευξή του στην Jewish Chronicle: «Είμαστε σαν στρατιώτες που πέρασαν μάχη. Δεν αισθανόμαστε ανακούφιση ακόμη. Θα υπάρξει αληθινή ανακούφιση μόνο όταν δούμε ζωντανούς τους ομήρους να επιστρέφουν».
Δημοσκόπηση του Κέντρου Δημόσιας Γνώμης και Πολιτικής του Ινστιτούτου Δημοκρατίας του Ισραήλ βρήκε ότι το 66% των Ισραηλινών πιστεύει πως ήρθε η ώρα να τερματιστεί ο πόλεμος στη Γάζα – αύξηση 13 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με πέρυσι.
Πρώτο κίνητρο για τον τερματισμό της σύγκρουσης φέρεται η ασφάλεια των ομήρων, σύμφωνα με το 50,5% των Εβραίων και το 34,5% των Αράβων ερωτηθέντων. Η έρευνα καλύπτει αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.000 ενηλίκων (800 στα εβραϊκά, 200 στα αραβικά).
Διεθνείς αντιδράσεις
Ενώ γιορτές εκδηλώνονται σε Ισραήλ και Γάζα, ηγέτες ανά τον κόσμο εξέφρασαν ευγνωμοσύνη στον Τραμπ για την ηγεσία του στις ειρηνευτικές προσπάθειες.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, χαιρέτισε την Πέμπτη τις διπλωματικές πρωτοβουλίες των ΗΠΑ, του Κατάρ, της Αιγύπτου και της Τουρκίας, χαρακτηρίζοντας τη συμφωνία «πολυπόθητη πρόοδο».
«Τόσο για Ισραηλινούς όσο και για Παλαιστίνιους, η συμφωνία αυτή προσφέρει μια αχτίδα ανακούφισης, που πρέπει να γίνει ξημέρωμα ειρήνης και απαρχή για το τέλος αυτού του καταστροφικού πολέμου», δήλωσε.
Από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, ηγέτες επικρότησαν τη συμφωνία και κάλεσαν για την άμεση εφαρμογή της. Το γραφείο Νετανιάχου ανακοίνωσε πως το ισραηλινό συμβούλιο ασφαλείας θα συνεδριάσει στις 17:00, ακολουθούμενο από συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στις 18:00.
Ο πόλεμος στη Γάζα μαίνεται από την 7η Οκτωβρίου 2023, όταν ομάδες τρομοκρατών υπό την ηγεσία της Χαμάς εξαπέλυσαν επίθεση κατά του Ισραήλ, σκοτώνοντας περίπου 1.200 ανθρώπους – κυρίως αμάχους – και παίρνοντας πάνω από 250 ομήρους.
Σήμερα εκτιμάται πως περίπου 20 όμηροι παραμένουν ζωντανοί σε αιχμαλωσία.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, ζήτησε στις 9 Οκτωβρίου να απονεμηθεί το Νόμπελ Ειρήνης στον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για τη μεσολάβησή του στην επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, έπειτα από δύο χρόνια συγκρούσεων.
«Δώστε του το Νόμπελ Ειρήνης, το αξίζει», ανέφερε η ανακοίνωση του γραφείου του Νετανιάχου, η οποία αναρτήθηκε στην πλατφόρμα Χ μαζί με μια ψηφιακά επεξεργασμένη εικόνα του Τραμπ να φορά ένα τεράστιο μετάλλιο στο λαιμό, πλάι στον Νετανιάχου, με φόντο ένα ενθουσιώδες πλήθος και κομφετί.
Ο νικητής του Νόμπελ Ειρήνης αναμένεται να ανακοινωθεί την Παρασκευή στη Νορβηγία. Οι υποψηφιότητες για το βραβείο ολοκληρώθηκαν πριν από την ανακοίνωση της ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς αυτή την εβδομάδα.
«Είμαι πολύ περήφανος που ανακοινώνω πως Ισραήλ και Χαμάς εγκρίνουν την πρώτη φάση του ειρηνευτικού μας σχεδίου», δήλωσε ο Τραμπ σε ανάρτησή του στο Truth Social το βράδυ της Τετάρτης.
«Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι όμηροι θα απελευθερωθούν πολύ σύντομα και το Ισραήλ θα αποσύρει τα στρατεύματά του σε μια συμφωνημένη γραμμή, ως πρώτα βήματα προς μια ισχυρή, σταθερή και διαρκή ειρήνη».
Από την ανάληψη των καθηκόντων του τον Ιανουάριο, ο Τραμπ έχει υποστηρίξει επανειλημμένα ότι αξίζει να τιμηθεί με το διεθνές βραβείο για την προσπάθειά του στην περιοχή του Ισραήλ, καθώς και για τη διαμεσολάβηση σε άλλες συγκρούσεις, όπως αυτές μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, Ταϊλάνδης και Καμπότζης, και Ινδίας και Πακιστάν, κατά τη φετινή χρονιά.
«Δεν το επιδιώκω πολιτικά», σχολίασε ο Τραμπ σε ερωτήσεις σχετικά με το Νόμπελ Ειρήνης στη συμφωνία της 8ης Αυγούστου μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. «Υπάρχουν πολλοί που το θέλουν για μένα».
Την Πέμπτη, Ισραήλ και Χαμάς υπέγραψαν συμφωνία για την απελευθέρωση Ισραηλινών ομήρων με αντάλλαγμα την αποφυλάκιση Παλαιστινίων κρατουμένων, εγκαινιάζοντας έτσι την πρώτη φάση του σχεδίου της κυβέρνησης Τραμπ για τον τερματισμό της διένεξης.
Ο πόλεμος στη Γάζα ξέσπασε στις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν ένοπλες ομάδες υπό τη Χαμάς επιτέθηκαν στο Ισραήλ, σκοτώνοντας περίπου 1.200 ανθρώπους — στην πλειονότητά τους πολίτες — και απήγαγαν περισσότερους από 250 ομήρους.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας της Γάζας που ελέγχεται από τη Χαμάς, πάνω από 67.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν από την έναρξη της σύγκρουσης, αν και στα στοιχεία αυτά δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε μαχητές και αμάχους και περιλαμβάνουν θανάτους από φυσικά αίτια· οι αριθμοί αυτοί δεν είναι δυνατόν να επαληθευθούν από την Epoch Times.
Βάσει της συμφωνίας, οι εχθροπραξίες σταματούν, το Ισραήλ αποσύρει τμήμα των δυνάμεών του από τη Γάζα και η Χαμάς απελευθερώνει όλους τους ομήρους που κρατεί, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων από το Ισραήλ. Παράλληλα, στόλοι φορτηγών με τρόφιμα και ιατρική βοήθεια θα επιτρέπεται να εισέρχονται στη Γάζα.
Το γραφείο Νετανιάχου έκανε γνωστό ότι η κατάπαυση του πυρός θα τεθεί σε ισχύ μόλις η συμφωνία επικυρωθεί από την κυβέρνησή του, η οποία έχει προγραμματιστεί να συνεδριάσει αμέσως μετά τη σύγκληση του συμβουλίου ασφαλείας το βράδυ της Πέμπτης.
Η συμφωνία έχει ήδη λάβει τη στήριξη αραβικών και δυτικών χωρών και θεωρείται σημαντικό διπλωματικό επίτευγμα για τον Τραμπ, ο οποίος την παρουσίασε ως καθοριστικό πρώτο βήμα προς τη συμφιλίωση στη Μέση Ανατολή.
Σε διαδοχικές αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το γραφείο του Νετανιάχου ανέφερε ότι ο πρωθυπουργός επικοινώνησε με τον Τραμπ αργά το βράδυ της Τετάρτης και τον έχει προσκαλέσει να απευθύνει ομιλία στην Κνεσέτ, το ισραηλινό κοινοβούλιο. Ο Τραμπ δήλωσε στο Axios ότι πρόκειται να μεταβεί στο Ισραήλ τις προσεχείς ημέρες για να μιλήσει στην Κνεσέτ.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ανακοίνωσε ότι θα στηρίξει πλήρως τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και θα κινηθεί άμεσα για την αποστολή βοήθειας στη Γάζα.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, τόνισε το πρωί της Πέμπτης: «Για να μετατραπεί αυτή η κατάπαυση πυρός σε ουσιαστική πρόοδο, χρειαζόμαστε περισσότερα από κατάπαυση του πυρός».
Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, ανακοίνωσε την πρόθεση της κυβέρνησης να απαγορεύσει τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από ανηλίκους κάτω των 15 ετών, επικαλούμενη αύξηση περιστατικών κατάθλιψης και άγχους μεταξύ των νέων λόγω της ψηφιακής κουλτούρας.
Η δήλωση αυτή έγινε στις 7 Οκτωβρίου, κατά την έναρξη των εργασιών του κοινοβουλίου (Φόλκετινγκ).
«Τα κινητά τηλέφωνα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλέβουν την παιδική ηλικία των παιδιών μας», τόνισε η Φρεντέρικσεν απευθυνόμενη στους βουλευτές.
Κατηγόρησε τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες και τη χρήση των κινητών για την απώλεια της παιδικότητας, υπογραμμίζοντας ότι η κυβέρνηση θα λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις.
Αν και δεν διευκρίνισε ποιες πλατφόρμες θα στοχεύσει η νέα νομοθεσία, ανέφερε πως τα μέτρα θα καλύψουν αρκετά δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και άλλες χώρες, όπως η Νορβηγία, η οποία επιδιώκει να αυξήσει το ελάχιστο όριο ηλικίας για τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και η Αυστραλία, που σχεδιάζει απαγόρευση για ανήλικους κάτω των 16 ετών μέχρι τον Δεκέμβριο.
Η Φρεντέρικσεν άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να δοθεί στους γονείς η δυνατότητα να επιτρέπουν στα παιδιά τους να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τα 13, παρότι οι περισσότερες πλατφόρμες ήδη θέτουν ως ελάχιστο όριο ηλικίας τα 13 έτη.
Σημείωσε, ωστόσο, χαρακτηριστικά: «Το 94% των Δανών παιδιών είχε ήδη δημιουργήσει προφίλ σε κάποια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης πριν καν φτάσει στην εφηβεία».
Η υπουργός Ψηφιοποίησης της Δανίας, Καρολίνα Στάγκε, επανέλαβε την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης: «Υπήρξαμε υπερβολικά αφελείς. Αφήσαμε τις ψηφιακές ζωές των παιδιών στα χέρια πλατφορμών που ποτέ δεν είχαν ως προτεραιότητα την ευημερία τους».
Και πρόσθεσε: «Πρέπει να περάσουμε από την ψηφιακή αιχμαλωσία στην κοινότητα. Τα παιδιά και οι νέοι μας συμμετείχαν, χωρίς να το γνωρίζουν, σε ένα τεράστιο πείραμα, όπου αλγόριθμοι και εθιστικές λειτουργίες διαμορφώνουν την καθημερινότητά τους. Αυτό πρέπει να σταματήσει εδώ. Για αυτό καθιερώνουμε εθνικό όριο ηλικίας τα 15 έτη. Πρόκειται για την ευημερία των παιδιών, για την ελευθερία τους και για το θεμελιώδες δικαίωμα σε μια παιδική ηλικία που να ορίζεται από την περιέργεια και τις υγιείς κοινωνικές σχέσεις, όχι από ειδοποιήσεις και «likes»».
Ορισμένα εμπόδια παραμένουν, καθώς η Δανία οφείλει να διεξαγάγει τις επόμενες βουλευτικές εκλογές πριν από την 1η Νοεμβρίου 2026, γεγονός που ενδέχεται να μεταθέσει ή και να ματαιώσει την ψήφιση του σχετικού νόμου, αν δεν προχωρήσει εγκαίρως.
Παιδιά που χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα. BearFotos/Shutterstock
Η νέα πολιτική της Κοπεγχάγης ακολουθεί τις επικαιροποιημένες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που επιτρέπουν στα κράτη–μέλη να θεσπίσουν εθνικά όρια ηλικίας για τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Στην Αυστραλία, βρίσκεται σε εξέλιξη αντίστοιχη νομοθετική πρωτοβουλία, με προγραμματισμένη απαγόρευση σε πλατφόρμες όπως τα Facebook, Snapchat, TikTok και YouTube για χρήστες κάτω των 16 ετών· οι παραβάτες θα αντιμετωπίζουν υψηλά πρόστιμα.
Το μέτρο, ωστόσο, έχει προκαλέσει αντιδράσεις από οργανώσεις υπεράσπισης των ψηφιακών δικαιωμάτων, που εκφράζουν ανησυχίες για τα προσωπικά δεδομένα.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν φτάνει σε μια άτυπη σύνοδο κορυφής στο δανικό κοινοβούλιο στο κάστρο Christiansborg στην Κοπεγχάγη, την 1η Οκτωβρίου 2025. Thomas Traasdahl/Ritzau Scanpix μέσω AP
Παράλληλα, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν έχει ζητήσει πανευρωπαϊκή απαγόρευση της χρήσης κοινωνικών δικτύων από ανηλίκους κάτω των 15 ετών, έπειτα από βίαια περιστατικά με αφορμή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πιέζοντας τις Βρυξέλλες να αναλάβουν δράση.
Άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα, εξετάζουν διαφορετικές προσεγγίσεις στη διαδικτυακή αλληλεπίδραση των παιδιών, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο έχει θεσπίσει αυστηρότερα μέτρα επαλήθευσης ηλικίας μέσω του νέου Νόμου για την Ψηφιακή Ασφάλεια.
Την ίδια στιγμή, αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ υιοθετούν παρόμοιους περιορισμούς, αντανακλώντας μια παγκόσμια τάση για αυστηρότερη ρύθμιση της πρόσβασης των ανηλίκων στις ψηφιακές πλατφόρμες.
«Il dolce far niente» ή «H γλυκύτητα του να μην κάνεις τίποτα». Αυτή η ιταλική φράση συμπυκώνει τον μεσογειακό χαρακτήρα και φιλοσοφία, αν και μπορεί να ακούγεται παράδοξη σε ξένους ή γενικότερα σε μια εποχή στην οποία κυριαρχεί ο νόμος της αέναης δραστηριότητας και οι κατεπείγουσες υποχρεώσεις.
Η αδράνεια εμπεριέχει το στοιχείο της επαφής με τον εαυτό μας – αλλά αυτή είναι μια σκέψη που πολλές φορές μας τρομάζει: μια ψυχολογική μελέτη διαπίστωσε ότι το 67% των ανδρών και το 25% των γυναικών θα προτιμούσαν να υποστούν ένα μικρό ηλεκτροσόκ παρά να μείνουν μόνοι με τις σκέψεις τους για μόλις 15 λεπτά.
Οι σύγχρονες ‘ανέσεις’ δεν μας επιτρέπουν να παραδοθούμε εύκολα στην αδράνεια. Το κινητό τηλέφωνο, το οποίο έχει κατακτήσει την καθημερινότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας των ανθρώπων παγκοσμίως ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και κοινωνικής τάξης, φαίνεται να έχει σχεδιαστεί για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Έχουμε στη διάθεσή μας ατελείωτες ψηφιακές εκτάσεις με τίτλους, ταινίες, podcast, άρθρα, παιχνίδια, κοινωνικά μέσα, μηνύματα κειμένου και ούτω καθεξής. Το 74% των ανθρώπων αισθάνεται άβολα όταν αφήνει το κινητό του στο σπίτι, και το 71% από εμάς ελέγχει το κινητό του μέσα στα πρώτα 10 λεπτά της ημέρας. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν νιώθουν μια αίσθηση πλήξης, εκεί καταφεύγουν. Και γιατί όχι, άλλωστε;
Η πλήξη είναι καλή για τον εγκέφαλο
Πολλοί στοχαστές και ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει. Η πλήξη είναι αναγκαία για την υγεία της ανθρώπινης ψυχολογίας, ακόμα και για την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Παρέχει στον εγκέφαλο ένα πολύ απαραίτητο διάλειμμα, ανοίγει τις πύλες της δημιουργικότητας, διευκολύνει την αυτογνωσία και τον στοχασμό και μας διδάσκει την τέχνη του απλού «είναι», αντί του «κάνω» – της κατάστασης της απλής ύπαρξης που συμπληρώνει την κατάσταση δράσης.
Ουσιαστικά, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν ξεκουράζεται ποτέ. Κάθε δραστηριότητα στην οποία εμπλεκόμαστε απαιτεί κάτι από τον εγκέφαλό μας, και αυτά τα κύτταρα βουίζουν από δραστηριότητα, επικοινωνώντας ασταμάτητα μεταξύ τους και με το υπόλοιπο σώμα. Μόνο τη νύχτα, όταν κοιμόμαστε, ο εγκέφαλος ανακουφίζεται και το μυαλό μπορεί να καθαριστεί – κυριολεκτικά – από τα ‘σκουπίδια’.
Αλλά και κατά τη διάρκεια των ωρών που είμαστε ξύπνιοι, ο εγκέφαλος χρειάζεται περιόδους ανάπαυσης – ή έστω, μειωμένης δραστηριότητας.
Ένα τόξο που είναι συνεχώς τεντωμένο θα φθαρεί και τελικά θα χάσει τη δύναμη και την ελαστικότητά του. Όπως εξηγεί ο Μπράιαν Ρόμπινσον στο περιοδικό Forbes, οι περίοδοι πλήξης υποστηρίζουν την υγεία του εγκεφάλου, παρέχοντάς του περιόδους χαλάρωσης. Βελτιώνουν επίσης τις κοινωνικές σχέσεις, τοποθετώντας τον εγκέφαλο σε μια προεπιλεγμένη κατάσταση ανοιχτότητας προς τη δικτύωση.
Η ομορφιά που βρίσκεται στην πλήξη
Ερευνητές και δημιουργικοί άνθρωποι έχουν ανακαλύψει ότι η πλήξη τροφοδοτεί τη φωτιά της έμπνευσης. Ο Ρόμπινσον σημειώνει:
«Η ανία μπορεί να καλλιεργήσει δημιουργικές ιδέες, να ξαναγεμίσει τα φθίνοντα αποθέματά σας, να ανανεώσει το κίνητρό σας για εργασία και να προσφέρει μια περίοδο ωρίμανσης για να εκκολαφθούν εμβρυακές ιδέες για εργασία. Σε εκείνες τις στιγμές που μπορεί να φαίνονται βαρετές, κενές και περιττές, στρατηγικές και λύσεις που υπήρχαν πάντα σε κάποια εμβρυακή μορφή αποκτούν χώρο και ζωντανεύουν.»
Ο ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος Ααρών Άντζελο το βίωσε αυτό από πρώτο χέρι όταν έθεσε στον εαυτό του ένα ασυνήθιστο συγγραφικό έργο:
Κάθε πρωί, για 114 ημέρες, ξυπνούσε νωρίς, καθόταν στην ίδια καρέκλα, κοιτάζοντας μπροστά, και σκεφτόταν μια λέξη από το Σονέτο 29 του Σαίξπηρ για περίπου 30 λεπτά. Με άλλα λόγια, κάθε πρωί άφηνε τον εαυτό του να βαρεθεί για λίγο. Στη συνέχεια, άρχιζε να γράφει, χωρίς να σταματάει μέχρι να γεμίσει τη σελίδα. Το αποτέλεσμα ήταν ένα βιβλίο με τίτλο «The Fact of Memory: 114 Ruminations and Fabrications» (Το γεγονός της μνήμης: 114 στοχασμοί και επινοήσεις). Αργότερα, ο Άντζελο είπε: «Αυτό που συνειδητοποιώ τώρα, εκ των υστέρων, είναι ότι είχα ανακαλύψει μια από τις πιο παραγωγικές προσεγγίσεις στη συγγραφή που είχα εφαρμόσει ποτέ».
Στο δοκίμιό του «You Can’t Have Creativity Without Boredom» (Δεν μπορείς να έχεις δημιουργικότητα χωρίς πλήξη), ο Άντζελο συγκρίνει την εμπειρία του στη συγγραφή με ανθρώπους που έχουν κολλήσει σε ένα τρένο, οι οποίοι βρίσκονται στην ιδανική κατάσταση για να ονειροπολούν, κατεβάζοντας ιδέεες:
«Είναι το γεγονός ότι το σώμα βρίσκεται σε μια προκαθορισμένη θέση (δηλαδή, καθισμένο, στραμμένο προς τα εμπρός) και το μυαλό είναι απελευθερωμένο από τη συνήθη, συνεχή ενασχόλησή του με μια πληθώρα ασήμαντων πραγμάτων, που επιτρέπει στον δημιουργικό άνθρωπο να μετακινηθεί από τους περιορισμούς του συνειδητού μυαλού στο τεράστιο δυναμικό αυτού που μου αρέσει να αποκαλώ «υπερ-συνειδητό» μυαλό. Στο τρένο (ή στο λεωφορείο ή στην καρέκλα του σαλονιού), μεταβαίνουμε από μια κατάσταση ασήμαντης ενασχόλησης σε μια κατάσταση που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε πλήξη, και αυτή η κατάσταση είναι ένα σημείο πρόσβασης σε δημιουργικές δυνατότητες.»
Υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο τόσοι μεγάλοι ποιητές, εφευρέτες, καλλιτέχνες και επιστήμονες έχουν στιγμές σπουδαίας έμπνευσης ενώ εκτελούν κάποια ασήμαντη εργασία, άσχετη με το έργο τους. Γράφοντας για το Psychology Today, ο Τζέφφρυ Ντέιβις [Jeffrey Davis] υπογραμμίζει το εξής:
«Σε μια σειρά μελετών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα στα οποία ζητήθηκε να εκτελέσουν βαρετές, καθημερινές εργασίες ήταν πιο δημιουργικά μετά. Η βαρεμάρα είναι ένα ‘συναίσθημα που οδηγεί στη ποικιλία’, που σημαίνει ότι μας ωθεί να αναζητήσουμε νέες και διαφορετικές – και επομένως δημιουργικές – εμπειρίες και λύσεις. Η βαρεμάρα καλλιεργεί φυσικά τη θεμελιώδη πτυχή της περιέργειας, την ανοιχτότητα. Η ετοιμότητα για νέες εμπειρίες και για το περιβάλλον μας οδηγεί σε περισσότερες πιθανές δημιουργικές ιδέες».
Προτείνει να αξιοποιούμε τις φυσικές περιόδους πλήξης που προκύπτουν μέσα στην ημέρα μας, όπως κατά τη μετακίνηση από και προς την εργασία ή το μεσημεριανό διάλειμμα, χωρίς να καταφεύγουμε σε μια οθόνη για άμεση ανακούφιση από τις ‘άχρηστες’ σκέψεις.
Μόνοι, μια ήσυχη στιγμή
Εκτός από το ότι λειτουργεί ως καταλύτης για τη δημιουργικότητα, η πλήξη/αδράνεια υποστηρίζει επίσης την ενδοσκόπηση και καλλιεργεί την αυτογνωσία.
Συχνά φοβόμαστε να είμαστε μόνοι, κυρίως λόγω της σιωπής και της ανίας που μπορεί να ακολουθήσουν. Ωστόσο, η μοναξιά και η σιωπή είναι απαραίτητες για την επεξεργασία και την αφομοίωση των εμπειριών και, μέσω αυτών, για την κατανόηση του ατόμου της ιστορίας της ζωής του. Έτσι χτίζουμε την αίσθηση του εαυτού μας.
Όπως έγραψε η καθηγήτρια του MIT Σέρρυ Τερκλ στο βιβλίο της «Reclaiming Conversation: The Power of Talk in a Digital Age» (Ανακτώντας τη συνομιλία: Η δύναμη της ομιλίας στην ψηφιακή εποχή): «Η μοναξιά είναι το μέρος όπου βρίσκεις τον εαυτό σου, ώστε να μπορείς να προσεγγίσεις άλλους ανθρώπους και να δημιουργήσεις πραγματικούς δεσμούς. Όταν δεν έχουμε την ικανότητα για μοναξιά, στρεφόμαστε στους άλλους για να νιώθουμε λιγότερο άγχος ή για να νιώθουμε ζωντανοί».
Το άτομο που εξαρτάται συνεχώς από εξωτερικά ερεθίσματα – κοινωνικά, ψηφιακά ή και τα δύο – για να νιώθει καλά, πιθανότατα δεν έχει πολύ ισχυρή αίσθηση του εαυτού του. Αλλά για να μάθουμε να ξεκουραζόμαστε στο παρόν, να αναλογιζόμαστε το παρελθόν και το μέλλον, πρέπει να ενδίδουμε και στην αδράνεια. Αυτές οι στιγμές είναι πύλες που μας προσκαλούν σε απρογραμμάτιστες και απροσδόκητες σκέψεις.
Η Τερκλ υποστηρίζει εύγλωττα: «Για να ανακτήσουμε τη μοναξιά, πρέπει να μάθουμε να βιώνουμε μια στιγμή πλήξης ως λόγο για να στραφούμε προς τα μέσα, αναβάλλοντας το να πάμε ‘αλλού’ τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα».
Η άρνηση να «πηγαίνουμε αλλού» σχετίζεται με την προθυμία να «είμαστε εδώ». Η αποδοχή της προσωρινής πλήξης – ή ακόμα και της απειλής της πλήξης – μας επιτρέπει να συνειδητοποιούμε την παρούσα στιγμή, αυτό που συμβαίνει εκείνη την ώρα γύρω μας. Μπορούμε να παρατηρούμε, να προσέχουμε τα πράγματα και απλά να τα αφήνουμε να είναι όπως είναι.
Το έζησα αυτό ο ίδιος πριν από λίγο καιρό, όταν έμεινα κάπου χωρίς σήμα ίντερνετ, περιμένοντας να έρθουν να με πάρουν. Το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν να είμαι παρών στη στιγμή. Αποδείχθηκε ένα απροσδόκητο δώρο. Σκέφτηκα αυτό μετά:
«Χωρίς την απόσπαση της προσοχής από ηλεκτρονικές συσκευές, μερικά χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, ανίκανος να επιταχύνω την άφιξη της γυναίκας μου, δεν είχα τίποτα άλλο να κάνω από το να παρακολουθώ το ρυάκι. Ήταν μια ευτυχισμένη αδυναμία. Ο χρόνος επιβραδύνθηκε. Μετακινήθηκα από το πεδίο της δράσης στο πεδίο της ύπαρξης. Δεν ήμουν ‘κάποιος που προσπαθούσε να κάνει κάτι’ ή ‘πήγαινε κάπου αλλού’. Ήμουν απλώς ένας άνθρωπος που είχε σκοντάψει στην ύπαρξη, είχε σκοντάψει στον κόσμο που ξαφνικά έγινε παρών όπως σπάνια συμβαίνει, θαυμάζοντας την περίπλοκη ομορφιά του».
Αφιερώστε χρόνο στην πλήξη
Ο Ρόμπινσον φτάνει στο σημείο να υποστηρίζει ότι πρέπει να προγραμματίζουμε σκόπιμα χρόνο για τέτοιες εμπειρίες μέσα στην εβδομάδα μας. Αντί για μια απλή «λίστα υποχρεώσεων», συμβουλεύει να φτιάξουμε μια «λίστα ύπαρξης». Μια λίστα ύπαρξης φυλά χρόνο μόνο για την πρακτική της ενσυνειδητότητας, μόνο για την ύπαρξη, χωρίς την πίεση να επιτύχουμε κάτι:
«Δίνετε στον εαυτό σας χώρο να τεντωθεί και να αναπνεύσει βαθιά μεταξύ των ραντεβού, χρόνο να περπατήσετε γύρω από το τετράγωνο και να καθαρίσετε το μυαλό σας. Ή να διαλογιστείτε, να προσευχηθείτε, να κάνετε γιόγκα στο γραφείο σας, να παρακολουθήσετε το γρασίδι να μεγαλώνει ή απλά να συλλογιστείτε το σύμπαν. Ο εγκέφαλός σας θα είναι πιο ευτυχισμένος και υγιής όταν συνυπάρχει με στιγμές αδράνειας χωρίς επιταγές, χωρίς να χρειάζεται να βιαστείτε, να διορθώσετε ή να επιτύχετε οτιδήποτε.»
Πόσοι σημειώνουν στην ατζέντα τους «Μην κάνεις τίποτα» ή «Χρόνος για βαρεμάρα»; Ωστόσο, πώς θα ήταν οι ζωές μας και η κοινωνία γενικότερα αν το κάναμε αυτό;
Η πλήξη μάς αναγκάζει να ακούσουμε. Να ανοιχτούμε. Χωρίς τίποτα να διεκδικεί την προσοχή μας, χωρίς τίποτα να μας «διασκεδάζει», ξαφνικά είμαστε ελεύθεροι – ακόμα κι αν η ελευθερία συνοδεύεται από λίγο πόνο και αρχική δυσφορία. Μπορούμε να ανοιχτούμε στον κόσμο. Όπως το έθεσε η Τερκλ: «Δεν χρειάζεται να βγεις από το δωμάτιό σου. Μείνε καθισμένος στο τραπέζι σου και άκου. Δεν χρειάζεται καν να ακούς, απλά μείνε, μάθε να γίνεσαι ήσυχος, ακίνητος και μοναχικός. Κι ύστερα, θα είσαι ελεύθερος να ανακαλύψεις».
Η τιμή του χρυσού ξεπέρασε για πρώτη φορά στην ιστορία το επίπεδο των 4.000 δολαρίων ανά ουγγιά, σηματοδοτώντας ένα νέο ρεκόρ όλων των εποχών. Το πολύτιμο μέταλλο κατέγραψε ένα εντυπωσιακό ράλι ως «ασφαλές καταφύγιο» εν μέσω έντονων οικονομικών και γεωπολιτικών αβεβαιοτήτων παγκοσμίως , ενώ παράλληλα οι επενδυτές στοιχηματίζουν σε επικείμενες μειώσεις επιτοκίων από τη Fed των ΗΠΑ. Με άνοδο περίπου 50% μέχρι στιγμής φέτος, ο χρυσός οδεύει προς το μεγαλύτερο ετήσιο κέρδος από το 1979 . Ήδη αποτελεί ένα από τα πλέον κερδοφόρα επενδυτικά προϊόντα του 2025, ξεπερνώντας σε απόδοση τα διεθνή χρηματιστήρια και ακόμη και τα κρυπτονομίσματα.
Γεωπολιτικές κρίσεις και αβεβαιότητα
Οι κλυδωνισμοί στη διεθνή σκηνή αποτέλεσαν βασικό καταλύτη για την εκτόξευση του χρυσού. Ο παρατεταμένος πόλεμος στην Ουκρανία – σε φάση νέας κλιμάκωσης – και οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή (π.χ. μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας) εντείνουν τους φόβους για ευρύτερες συγκρούσεις και ενεργειακά σοκ, ωθώντας ολοένα και περισσότερους επενδυτές προς «καταφύγια» όπως ο χρυσός . Παράλληλα, εστίες πολιτικής αστάθειας σε μεγάλες οικονομίες – από την κυβερνητική παράλυση (shutdown) της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στις ΗΠΑ μέχρι κοινωνικές αναταραχές στη Γαλλία και την Ιαπωνία – έχουν επιτείνει την αβεβαιότητα, ενισχύοντας τη φυγή προς το πολύτιμο μέταλλο .
Αυτές οι γεωπολιτικές κρίσεις επαναβεβαιώνουν τον ρόλο του χρυσού ως ασφαλούς καταφυγίου. Κάθε έξαρση κινδύνου αυξάνει την ελκυστικότητα του χρυσού ως αντιστάθμισμα: χαρακτηριστικά, αναλυτές σημειώνουν ότι «ο χρυσός ευημερεί σε περιβάλλον όπου οι κανόνες του παιχνιδιού βρίσκονται σε αναταραχή». Ένα πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη διακοπή λειτουργίας της κυβέρνησης των ΗΠΑ, που άφησε μετέωρα κρίσιμα οικονομικά δεδομένα και ενέτεινε τη νευρικότητα, ωθώντας κεφάλαια προς περιουσιακά στοιχεία «ανοσίας» σε πολιτικές δυσλειτουργίες, όπως ο χρυσός .
Νομισματική πολιτική και πληθωρισμός
Την ίδια στιγμή, οι τάσεις στη νομισματική πολιτική και ο πληθωρισμός διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στο ράλι. Παρά την ελαφριά αποκλιμάκωση, ο παγκόσμιος πληθωρισμός παραμένει υψηλός και εξακολουθεί να υπερβαίνει τις αποδόσεις πολλών ομολόγων, γεγονός που καθιστά τον χρυσό ελκυστικό αντιστάθμισμα έναντι της διάβρωσης της αγοραστικής δύναμης. Ιστορικά ο χρυσός προστατεύει τους επενδυτές σε περιόδους πληθωριστικών πιέσεων – κάτι που επιβεβαιώθηκε και τα τελευταία χρόνια της ανόδου του πληθωρισμού.
Ταυτόχρονα, διαφαίνεται μια στροφή των μεγάλων κεντρικών τραπεζών προς πιο χαλαρή νομισματική πολιτική, εξέλιξη που επίσης ευνοεί το πολύτιμο μέταλλο. Οι αγορές ήδη προεξοφλούν ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) θα ξεκινήσει σύντομα τη μείωση των επιτοκίων: ενδεικτικά, έχει τιμολογηθεί μια πρώτη μείωση 25 μονάδων βάσης στο αμέσως επόμενο συμβούλιο, καθώς και άλλη μία μέχρι το τέλος του έτους . Η προοπτική αυτής της αλλαγής – δηλαδή χαμηλότερα επιτόκια στο προσεχές μέλλον – ενισχύει την ελκυστικότητα του χρυσού, αφού μειώνει το κόστος ευκαιρίας κατοχής ενός μη αποδοτικού περιουσιακού στοιχείου. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι ένας συνδυασμός επικείμενης χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής και επίμονων πληθωριστικών ανησυχιών συνθέτει μια «τέλεια καταιγίδα» παραγόντων που ενδυναμώνουν την αγορά χρυσού.
Ένας ακόμη κρίσιμος παράγοντας πίσω από την αύξηση της τιμής του χρυσού είναι οι κινήσεις των ίδιων των κεντρικών τραπεζών και η φθίνουσα εμπιστοσύνη στο δολάριο. Το 2024, οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως πρόσθεσαν πάνω από 1.200 τόνους χρυσού στα αποθέματά τους – τη μεγαλύτερη ετήσια συσσώρευση εδώ και τουλάχιστον 50 χρόνια. Η τάση αυτή συνεχίστηκε το 2025, με αρκετές χώρες να αυξάνουν θεαματικά τα εθνικά αποθέματα χρυσού. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της Πολωνίας: η κεντρική της τράπεζα αγόρασε 67 τόνους μέσα στο 2025 και αύξησε τον στόχο της ώστε ο χρυσός να αποτελεί πλέον το 30% των συνολικών συναλλαγματικών αποθεμάτων της (από ~20% προηγουμένως). Ο διοικητής Άνταμ Γκλαπίνσκι μάλιστα δήλωσε πως «ο χρυσός διατηρεί την αξία του ακόμα και όταν καταρρέει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα», συνοψίζοντας τη λογική όσων θέλουν να θωρακίσουν τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα με απτά περιουσιακά στοιχεία.
Αντίστοιχα, κεντρικές τράπεζες σε μεγάλες αναδυόμενες αγορές όπως η Ινδία και η Τουρκία επιτάχυναν τις αγορές χρυσού. Η Τράπεζα της Ινδίας πρόσθεσε 30 τόνους μέσα στο 2024, ενώ η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας αγόρασε 40 τόνους το ίδιο διάστημα (συν επιπλέον 2 τόνους τον Αύγουστο 2025). Αυτές οι κινήσεις αντικατοπτρίζουν ευρύτερες ανησυχίες για τη σταθερότητα των νομισμάτων και τον κίνδυνο υπερβολικής έκθεσης στο δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, δηλαδή στην κυριαρχία του δολαρίου. Παράλληλα, η πρόσφατη υποχώρηση της ισοτιμίας του δολαρίου έναντι άλλων νομισμάτων – όπως αποτυπώνεται στη διολίσθηση του δείκτη DXY – κάνει τον χρυσό φθηνότερο για τους μη Αμερικανούς αγοραστές, δίνοντας περαιτέρω ώθηση στη ζήτησή του. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές χώρες βλέπουν στρατηγικά τον χρυσό ως αντίβαρο στην υπεροχή του δολαρίου, μειώνοντας την εξάρτησή τους από το αμερικανικό νόμισμα σε ένα ολοένα πιο πολυπολικό παγκόσμιο σύστημα.
Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Νίκολας Φραππέλ [Nicholas Frappell], επικεφαλής αγορών της ABC Refinery, ο χρυσός «επωφελείται από ανησυχίες για ένα πιο αδύναμο δολάριο και την πολιτική κατάσταση με το αδιέξοδο του shutdown στις ΗΠΑ, καθώς και από τη γενική γεωπολιτική αβεβαιότητα». Η συγκυρία αυτή – ένα ασθενέστερο δολάριο μαζί με διάχυτη αβεβαιότητα – διατηρεί σε υψηλά επίπεδα τη διάθεση των επενδυτών για το πολύτιμο μέταλλο, υποστηρίζοντας τη δυναμική του ράλι.
Τι φοβούνται οι αγορές;
Η εκτόξευση του χρυσού σε ιστορικά υψηλά υποδηλώνει ότι οι αγορές προεξοφλούν ή φοβούνται ορισμένα δυσοίωνα σενάρια. Πίσω από αυτή τη «φυγή προς την ασφάλεια» κρύβεται η ανησυχία για έναν πιθανό στασιμοπληθωρισμό – τον επικίνδυνο συνδυασμό επίμονου πληθωρισμού με οικονομική ύφεση – ή γενικότερα για μια απότομη επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης, εξελίξεις που θα υπονόμευαν τις μετοχές και τα λοιπά ριψοκίνδυνα επενδυτικά στοιχεία. Επιπλέον, οι επενδυτές θωρακίζονται απέναντι και στο ενδεχόμενο απρόβλεπτων σοκ: υπάρχει διάχυτος φόβος για σενάρια τύπου «μαύρου κύκνου», όπως μια στάση πληρωμών του αμερικανικού δημόσιου χρέους ή μια γενικευμένη πολεμική σύρραξη στη Μέση Ανατολή – γεγονότα που, έστω και ως πιθανότητες, κάνουν το καταφύγιο του χρυσού να φαντάζει απαραίτητο.
Δεν λείπει, τέλος, και ένας διαφορετικού τύπου φόβος στις αγορές: ο φόβος απώλειας ευκαιρίας (FOMO). Η ασταμάτητη άνοδος του χρυσού έχει δημιουργήσει τάση υστεροβουλίας – καθώς οι τιμές ανεβαίνουν, όλο και περισσότεροι επενδυτές σπεύδουν να αγοράσουν από τον φόβο μην «χάσουν το τρένο», ενισχύοντας έτσι περαιτέρω το ράλι. Αυτός ο αυτοτροφοδοτούμενος μηχανισμός υποδηλώνει ότι το ψυχολογικό κλίμα της αγοράς έχει γίνει έντονα αισιόδοξο για τον χρυσό, αλλά εγκυμονεί και κινδύνους υπερβολών.
Το τρέχον άλμα του χρυσού θυμίζει προηγούμενες ιστορικές εξάρσεις της τιμής του σε περιόδους κρίσεων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, μέσα σε συνθήκες υψηλότατου πληθωρισμού, ύφεσης και γεωπολιτικών αναταράξεων (περίοδος πετρελαϊκών σοκ, ιρανική επανάσταση, σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν), ο χρυσός σημείωσε ράλι που κορυφώθηκε τον Ιανουάριο του 1980 σε περίπου 850 δολάρια/ουγγιά – επίπεδο ρεκόρ για την εποχή . Η εκτίναξη αυτή συνοδεύτηκε τότε από δραματική πτώση τα επόμενα χρόνια: η τιμή διολίσθησε πάνω από 50% έως το 1982, πέφτοντας κοντά στα $300, καθώς η αμερικανική Fed αύξησε απότομα τα επιτόκια, τιθασσεύοντας τον πληθωρισμό και αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη στο δολάριο. Παρόμοιο μοτίβο επαναλήφθηκε μετά το 2011: η τιμή του χρυσού είχε φτάσει σε νέο υψηλό (~1.900 δολ./ουγγιά τον Σεπτέμβριο 2011) υπό το βάρος της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και των ανησυχιών για τα χρέη, όμως στη συνέχεια υποχώρησε κατά ~45% μέχρι το 2015, όταν σταθεροποιήθηκαν οι οικονομίες και οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν να σφίγγουν ξανά την πολιτική τους.
Με άλλα λόγια, τα ιστορικά δεδομένα δείχνουν ότι τα απότομα ράλι του χρυσού συχνά ακολουθούνται από έντονες διορθώσεις μόλις υποχωρήσουν οι παράγοντες κρίσης και αντιστραφεί η νομισματική πολιτική. Ήδη ο τρέχων κύκλος ανόδου έχει συγκριθεί με την περίοδο 1979–1980, καθώς σε πραγματικούς όρους η τιμή έχει υπερβεί το ρεκόρ εκείνης της εποχής. Αναλυτές επισημαίνουν ότι εάν ο πληθωρισμός αποκλιμακωθεί σημαντικά ή οι κεντρικές τράπεζες υιοθετήσουν ξανά πιο «σφιχτή» στάση, το σημερινό ράλι θα μπορούσε να ανακοπεί από μια αντίστοιχα απότομη διόρθωση. Αντίθετα, σε περίπτωση νέων σοβαρών κρίσεων, δεν αποκλείεται ο χρυσός να οδηγηθεί σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα – ένα ενδεχόμενο που αποτυπώνεται και στις αισιόδοξες προβλέψεις ορισμένων ειδικών.
Για τους επενδυτές που είχαν τοποθετηθεί στον χρυσό, το ράλι αυτό απέφερε πλουσιοπάροχα κέρδη, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του χρυσού ως ασφαλιστικής δικλείδας έναντι μεγάλων αναταράξεων. Πολλοί αναλυτές τονίζουν ότι ο χρυσός έχει πλέον επανακάμψει ως το απόλυτο αποθεματικό αξίας σε περιόδους κρίσεων – όχι απλώς ένα πολυτελές καταφύγιο, αλλά μια αναγκαία επιλογή. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, η τιμή-ρεκόρ των $4.000 αποτελεί «μαρτυρία της ευθραυστότητας της μετα-πανδημικής παγκόσμιας τάξης». Καθώς τόσο οι κεντρικές τράπεζες όσο και οι επενδυτές αναζητούν καταφύγιο από γεωπολιτικές καταιγίδες και πληθωριστικούς αντίθετους ανέμους, το κίτρινο μέταλλο επαναβεβαιώνει τη θέση του ως το υπέρτατο μέσο διαφύλαξης αξίας – για πολλούς πρόκειται όχι απλώς για μια επένδυση, αλλά για «στοίχημα στην ανθεκτικότητα ενός συστήματος όπου η εμπιστοσύνη στα χαρτονομίσματα φθίνει».
Πράγματι, μεγάλοι διεθνείς χρηματοοικονομικοί οίκοι προβλέπουν ότι το ράλι του χρυσού μπορεί να έχει και συνέχεια τα επόμενα χρόνια. Η UBS εμφανίζεται ξεκάθαρα αισιόδοξη (bullish) για τον χρυσό, εκτιμώντας ότι η άνοδος μπορεί να συνεχιστεί έως τα $4.000/ουγγιά. Αντίστοιχα, η Goldman Sachs προβλέπει τιμή ~$3.700 στο τέλος του 2025 και ~$4.000 μέσα στο 2026 – με τολμηρό ενδεχόμενο ακόμα και για $5.000 έως το 2027 υπό ευνοϊκές προϋποθέσεις – ενώ και η J.P. Morgan προβλέπει επίπεδα περί τα $4.000 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2026 . Αυτές οι προβλέψεις αντανακλούν την πεποίθηση ορισμένων ειδικών ότι οι παράγοντες που ώθησαν το χρυσό σε ιστορικά υψηλά (όπως ο πληθωρισμός, η χαλαρή πολιτική και οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι) θα συνεχίσουν να υφίστανται σε μεγάλο βαθμό.
Ωστόσο, οι υπέρογκες αυτές αποτιμήσεις δεν στερούνται κινδύνων. Για τις διεθνείς αγορές, ένα τόσο απότομο ράλι του χρυσού αποτελεί δίκοπο μήνυμα: από τη μία, υποδηλώνει ισχυρή διάθεση προστασίας και αντιστάθμισης κινδύνου (risk-off) από τους επενδυτές – που μπορεί να σημαίνει ευαλωτότητα ή επερχόμενη πίεση στις αγορές μετοχών και ομολόγων. Από την άλλη, αντικατοπτρίζει και τον φόβο ότι οι παραδοσιακές αξίες (όπως τα νομίσματα) χάνουν την αξιοπιστία τους. Αν η διεθνής κατάσταση ομαλοποιηθεί ή οι κεντρικές τράπεζες αποφασίσουν τελικά να διατηρήσουν πιο σφιχτή πολιτική για να τιθασεύσουν πλήρως τον πληθωρισμό, ο χρυσός θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπος με ισχυρές πιέσεις και ρευστοποιήσεις κερδών – ένα μοτίβο που, όπως είδαμε, έχει συμβεί ιστορικά μετά από περιόδους απότομης ανόδου . Από την άλλη πλευρά, το γεγονός ότι οι ίδιες οι κεντρικές τράπεζες συγκαταλέγονται πλέον στους μεγαλύτερους αγοραστές χρυσού θέτει πιθανώς ένα «πάτωμα» στην αγορά: το στρατηγικό ενδιαφέρον για χρυσό από θεσμικούς παίκτες λειτουργεί υποστηρικτικά, καθώς – όπως σημειώνει το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού – η ζήτηση από κεντρικές τράπεζες δεν αποτελεί πια μια περιθωριακή ιστορία, αλλά τον ακρογωνιαίο λίθο της bull market του χρυσού .
Για τη νομισματική πολιτική, η εικόνα αυτή είναι πολύπλοκη. Από τη μία πλευρά, η άνοδος του χρυσού αντανακλά τις προσδοκίες ότι σύντομα θα χρειαστεί χαλάρωση των επιτοκίων – ενδεχομένως επειδή οι κεντρικές τράπεζες ανησυχούν για την προοπτική ύφεσης ή χρηματοπιστωτικής αστάθειας. Από την άλλη, όμως, η πρωτοφανής αυτή ζήτηση για χρυσό υπογραμμίζει ότι οι αγορές παραμένουν επιφυλακτικές ως προς τον πληθωρισμό και τείνουν να μην εμπιστεύονται πλήρως το δολάριο και τα λοιπά νομίσματα. Οι ιθύνοντες της νομισματικής πολιτικής ενδέχεται να συνεκτιμήσουν αυτά τα μηνύματα: μια σταθεροποίηση ή και πτώση της τιμής του χρυσού θα ερμηνευόταν ως ένδειξη εξομάλυνσης της κατάστασης, ενώ αντιθέτως μια περαιτέρω ανοδική πορεία του πολύτιμου μετάλλου θα πιστοποιούσε ότι οι αγορές εξακολουθούν να βρίσκονται «υπό τον φόβο» μεγάλων κινδύνων. Σε κάθε περίπτωση, το ρεκόρ των $4.000 ανά ουγγιά λειτουργεί ως υπενθύμιση της εύθραυστης ισορροπίας στην παγκόσμια οικονομία: οι επενδυτές αναζητούν σιγουριά σε έναν κόσμο αβεβαιότητας, και ο χρυσός – το παλαιότερο ασφαλές καταφύγιο – επιβεβαιώνει τη διαχρονική αξία του ως δείκτη του φόβου αλλά και της ανάγκης για προστασία απέναντι στο άγνωστο.
Οι ερευνητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) πέτυχαν μια σημαντική παγκόσμια πρωτιά στην υπολογιστική τεχνητής νοημοσύνης. Κατασκεύασαν τον ταχύτερο επεξεργαστή τεχνητής νοημοσύνης (AI) στον κόσμο, έναν επεξεργαστή που αποτελείται από φωτονικούς νευρώνες και λειτουργεί με φως αντί για ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτή η επαναστατική συσκευή αξιοποιεί την ισχύ του φωτός για να εκτελεί πράξεις νευρωνικών δικτύων σε ασύλληπτες ταχύτητες, επιτυγχάνοντας επιδόσεις που ξεπερνούν κατά πολύ τα σημερινά συμβατικά chips.
Πώς λειτουργεί ένας φωτονικός επεξεργαστής νευρωνικών δικτύων
Σε έναν συμβατικό επεξεργαστή, οι υπολογισμοί γίνονται με ηλεκτρικά σήματα μέσω τρανζίστορ. Αντίθετα, ο νέος επεξεργαστής του ΑΠΘ εκτελεί υπολογισμούς με φωτεινά σήματα – ουσιαστικά πρόκειται για έναν φωτονικό νευρωνικό υπολογιστή. Οι “φωτονικοί νευρώνες” είναι δομικά στοιχεία σε οπτικά κυκλώματα που μιμούνται τη λειτουργία των τεχνητών νευρώνων, αλλά αντί για ρεύμα χρησιμοποιούν φωτόνια (σωματίδια φωτός) για τη μεταφορά και επεξεργασία πληροφορίας. Αυτό απαιτεί μια πρωτότυπη αρχιτεκτονική φωτονικών νευρώνων, η οποία μπορεί να υλοποιεί βασικές αλγεβρικές πράξεις -όπως πολλαπλασιασμούς και προσθέσεις, που βρίσκονται στον πυρήνα των νευρωνικών δικτύων- σε εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες.
Για να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύστημα, η ομάδα του ΑΠΘ συνδύασε φωτονικά ολοκληρωμένα κυκλώματα (π.χ. οδηγώντας λέιζερ και οπτικούς διαμορφωτές για τη μετατροπή δεδομένων σε φως) με ειδικές τεχνικές εκπαίδευσης νευρωνικών δικτύων προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες του φωτός. Με απλά λόγια, επειδή η επεξεργασία γίνεται αναλογικά στο οπτικό πεδίο, οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης έπρεπε να τροποποιηθούν ώστε να λαμβάνουν υπόψη τα χαρακτηριστικά και τους περιορισμούς του φωτός (π.χ. την περιορισμένη ακρίβεια ή το θόρυβο σε οπτικά σήματα). Το αποτέλεσμα αυτού του συνδυασμού ήταν η πειραματική επίδειξη ενός πλήρως λειτουργικού φωτονικού επεξεργαστή νευρωνικού δικτύου.
Κλειδί της λειτουργίας ενός φωτονικού επεξεργαστή είναι ότι οι οπτικές διάταξες μπορούν να πραγματοποιούν πράξεις πολύ πιο γρήγορα από τα ηλεκτρονικά στοιχεία. Ο συγκεκριμένος επεξεργαστής υλοποιεί τις θεμελιώδεις πράξεις ενός νευρωνικού δικτύου, δηλαδή τον πολλαπλασιασμό και άθροιση πολλών αριθμών (πράξεις που αντιστοιχούν στις συνάψεις και συναρτήσεις ενεργοποίησης των νευρώνων), χρησιμοποιώντας φωτοενεργά στοιχεία. Για παράδειγμα, ένας οπτικός πολλαπλασιαστής μπορεί να είναι ένας διαμορφωτής φωτός που κωδικοποιεί το σήμα εισόδου (αριθμητική τιμή) ως διακύμανση στην ένταση μιας ακτίνας laser, ενώ ένα οπτικό άθροισμα μπορεί να επιτυγχάνεται συνδυάζοντας πολλαπλές φωτεινές ακτίνες σε έναν ανιχνευτή φωτός. Όλες αυτές οι διεργασίες συμβαίνουν μέσα σε οπτικούς αγωγούς (οδηγούς φωτός) πάνω σε ένα φωτονο-ηλεκτρονικό τσιπ, χωρίς να μεσολαβούν (κατά το κρίσιμο μέρος της επεξεργασίας) ηλεκτρικά σήματα.
Ταχύτητα υπεράνω ανταγωνισμού: 50 GHz και πέρα
Η χρήση φωτός αντί για ηλεκτρισμό χαρίζει στο σύστημα εκπληκτική ταχύτητα. Ο φωτονικός επεξεργαστής του ΑΠΘ κατάφερε να λειτουργήσει με συχνότητα ρολογιού έως 50 GHz – δηλαδή να εκτελεί 50 δισεκατομμύρια υπολογισμούς το δευτερόλεπτο. Συγκριτικά, οι ταχύτεροι συμβατικοί επεξεργαστές AI σήμερα, όπως οι μονάδες GPU της NVIDIA ή οι εξειδικευμένες TPU της Google, λειτουργούν περίπου στο 1–2 GHz. Αυτό σημαίνει ότι ο οπτικός επεξεργαστής είναι πάνω από 25 φορές ταχύτερος από κορυφαίες GPU αρχιτεκτονικές. Στην πράξη, πράξεις που θα χρειάζονταν δεκάδες μικροδευτερόλεπτα σε μια GPU μπορούν να γίνουν μέσα σε λίγα νανοδευτερόλεπτα στο οπτικό chip.
Αυτές οι επιδόσεις είναι πρωτοφανείς και αναδεικνύουν πώς το φως μπορεί να ξεπεράσει τα φυσικά όρια της ηλεκτρονικής. Οι σύγχρονοι ηλεκτρονικοί επεξεργαστές AI, που βασίζονται σε τρανζίστορ, έχουν προσεγγίσει τα εγγενή όριά τους: είναι δύσκολο να τους αυξήσουμε πολύ περισσότερο τη συχνότητα, επειδή πάνω από ~2–3 GHz αρχίζουν να εμφανίζονται φυσικοί περιορισμοί όπως αυξημένη κατανάλωση και θερμότητα. Αντίθετα, το φως μπορεί να διαμορφωθεί και να μεταδοθεί σε πολύ υψηλότερες συχνότητες – όπως απέδειξε το πείραμα με τα 50 GHz – χωρίς αντίστοιχη επιβάρυνση.
Εντυπωσιακό είναι ότι ο επεξεργαστής του ΑΠΘ δεν προσφέρει μόνο ταχύτητα αλλά και ακρίβεια. Σε ανάλογες προσπάθειες, ερευνητές του MIT πρόσφατα κατασκεύασαν ένα ολοκληρωμένο φωτονικό chip που εκτέλεσε όλες τις βασικές πράξεις ενός νευρωνικού δικτύου οπτικά, επιτυγχάνοντας ακρίβεια κλασικών συστημάτων σε ένα καθήκον ταξινόμησης, ολοκληρώνοντας τους υπολογισμούς σε λιγότερο από μισό νανοδευτερόλεπτο. Η εργασία αυτή καταδεικνύει ότι οι οπτικοί επεξεργαστές μπορούν όχι μόνο να είναι ταχύτεροι αλλά και αξιόπιστοι και ακριβείς, κάτι κρίσιμο για πρακτικές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης.
Ενεργειακή αποδοτικότητα: Μεγάλες δυνατότητες εξοικονόμησης
Εκτός από την ασυναγώνιστη ταχύτητα, ένας από τους σπουδαιότερους λόγους που οι επιστήμονες στρέφονται στη φωτονική είναι η χαμηλή κατανάλωση ενέργειας. Ο φωτονικός επεξεργαστής του ΑΠΘ πέτυχε την ίδια υπολογιστική εργασία καταναλώνοντας έως και 10 φορές λιγότερη ενέργεια σε σύγκριση με έναν τυπικό επεξεργαστή GPU.
Τα ηλεκτρονικά κυκλώματα καταναλώνουν ενέργεια κυρίως λόγω της αντίστασης των υλικών και της φόρτισης/εκφόρτισης χωρητικοτήτων όταν τα τρανζίστορ μεταβάλλουν κατάσταση (0/1). Αυτές οι διεργασίες παράγουν και θερμότητα, που είναι «χαμένη» ενέργεια και περιορίζει την περαιτέρω αύξηση ταχύτητας (λόγω υπερθέρμανσης). Αντιθέτως, στα οπτικά κυκλώματα, το φως διαδίδεται χωρίς ηλεκτρική αντίσταση, συνεπώς η θερμότητα και οι απώλειες μπορούν να είναι πολύ μικρότερες. Η χρήση φωτονίων μειώνει τις ενεργειακές απώλειες ανά πράξη, προσφέροντας καλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα.
Επιπλέον, το φως ως φορέας πληροφορίας δεν παρουσιάζει ηλεκτρομαγνητικές παρεμβολές μέσα σε οπτικούς αγωγούς όπως παρουσιάζει το ηλεκτρικό ρεύμα σε μεταλλικούς αγωγούς. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να έχουμε πολλά οπτικά σήματα κοντά το ένα στο άλλο ή να διακινούνται ταυτόχρονα σε διαφορετικά μήκη κύματος, χωρίς να “διαρρέουν” το ένα στο άλλο (μικρότερη εμπλοκή σημάτων). Έτσι, αφενός αποφεύγεται η σπατάλη ενέργειας για διόρθωση σφαλμάτων ή θωράκιση των γραμμών, αφετέρου ανοίγει ο δρόμος για μεγαλύτερη παράλληλη επεξεργασία. Θεωρητικά, πολλαπλές δέσμες φωτός (σε ξεχωριστά μήκη κύματος) μπορούν να επεξεργάζονται πληροφορίες στο ίδιο chip χωρίς αλληλοεπικάλυψη, αυξάνοντας δραστικά το bandwidth των δεδομένων που επεξεργάζεται ο επεξεργαστής σε κάθε κύκλο.
Συνοπτικά, οι βασικές καινοτομίες του φωτονικού υπολογισμού που φέρνουν αυτά τα πλεονεκτήματα είναι:
Εξαιρετικά υψηλές συχνότητες λειτουργίας: Το φως επιτρέπει δεκάδες GHz, πολύ πέρα από τα όρια των ηλεκτρονικών .
Μικρότερη ενεργειακή δαπάνη ανά πράξη: Λιγότερες απώλειες και θερμότητα, με αποτέλεσμα έως 10× καλύτερη αποδοτικότητα.
Ελαχιστοποίηση παρεμβολών: Τα οπτικά σήματα δεν προκαλούν ηλεκτρομαγνητικό θόρυβο μεταξύ τους, επιτρέποντας πιο πυκνή ολοκλήρωση κυκλωμάτων και ενδεχομένως περισσότερα παράλληλα κανάλια.
Υψηλή υπολογιστική πυκνότητα: Συνδυάζοντας τα παραπάνω, ένας φωτονικός επεξεργαστής μπορεί να πετύχει μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ ανά επιφάνεια chip σε σχέση με τη συμβατική τεχνολογία, όπως καταδεικνύουν και οι μετρήσεις από τα πειράματα του ΑΠΘ.
Γιατί έχει σημασία – το τέλος των ορίων της μικροηλεκτρονικής
Η επίτευξη αυτών των επιδόσεων δεν είναι απλώς ένα ακαδημαϊκό ορόσημο, αλλά απαντά σε μια πιεστική ανάγκη στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι παραδοσιακές τεχνικές μικροηλεκτρονικής (βασισμένες στη σμίκρυνση τρανζίστορ) πλησιάζουν πια στα φυσικά τους όρια. Εδώ και δεκαετίες, ο νόμος του Moore (διπλασιασμός τρανζίστορ ανά δύο χρόνια) επέτρεψε διαρκώς ταχύτερους επεξεργαστές. Όμως, καθώς τα τρανζίστορ αγγίζουν διαστάσεις μερικών νανομέτρων, δεν μπορούν να μικρύνουν πολύ περισσότερο χωρίς φαινόμενα κβαντικού tunneling και υπερβολική θερμότητα. Οι μηχανικοί έχουν αρχίσει να συναντούν «τείχος» στο πόσο μπορούν να αυξήσουν τη συχνότητα και να μειώσουν περαιτέρω την τάση λειτουργίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ξεκινήσει μια παγκόσμια προσπάθεια αναζήτησης εναλλακτικών αρχιτεκτονικών για μελλοντικούς υπολογιστές. Η φωτονική υπολογιστική είναι μία από τις πιο υποσχόμενες λύσεις. Όπως το θέτει ο μεταδιδακτορικός ερευνητής του ΑΠΘ Μιλτιάδης Μόραλης-Πέγιος, «η χρήση του φωτός, το οποίο ως ηλεκτρομαγνητικό κύμα είναι πιο γρήγορο και δεν έχει παρεμβολές στα οπτικά κυκλώματα σε σχέση με το ηλεκτρικό ρεύμα, μπορεί να ξεπεράσει τα όρια της μικροηλεκτρονικής». Με απλά λόγια, το φως ανοίγει ένα νέο μονοπάτι όπου οι υπολογιστές δεν θα επιβραδύνονται πλέον από την αντίσταση των μετάλλων και τη θερμότητα, επιτρέποντας συνέχιση της εκθετικής ανόδου των επιδόσεων.
Το πεδίο αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο για την τεχνητή νοημοσύνη. Τα μοντέλα βαθιάς μάθησης γίνονται ολοένα μεγαλύτερα και πιο περίπλοκα, απαιτώντας τεράστιους πόρους. Ήδη σήμερα, η εκπαίδευση και λειτουργία προχωρημένων AI (όπως μεγάλα γλωσσικά μοντέλα τύπου GPT) απαιτεί εξειδικευμένα data centers με χιλιάδες ενεργοβόρους επεξεργαστές. Η κατανάλωση ρεύματος και η ταχύτητα επεξεργασίας αποτελούν περιοριστικούς παράγοντες: οι υποδομές ηλεκτροδότησης και ψύξης δοκιμάζονται, ενώ το ενεργειακό κόστος και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της AI αυξάνονται. Οι φωτονικοί επεξεργαστές θα μπορούσαν να προσφέρουν λύση σε αυτό το πρόβλημα, παρέχοντας την απαιτούμενη υπολογιστική ισχύ με κλάσμα της ενέργειας. Ερευνητές του χώρου αναφέρουν ότι τέτοιες τεχνολογίες θα καταστήσουν εφικτή την μάθησησε πραγματικό χρόνο (real-time) σε περιπτώσεις όπου σήμερα είναι αδύνατο. Για παράδειγμα, φωτονικά chips θα μπορούσαν να μάθουν και να λαμβάνουν αποφάσεις μέσα σε νανοδευτερόλεπτα, κάτι που ανοίγει δρόμο για εφαρμογές από την αυτόνομη οδήγηση μέχρι την άμεση ανίχνευση κυβερνοεπιθέσεων.
Μελλοντικές εφαρμογές και προοπτικές
Αν και η τεχνολογία βρίσκεται ακόμα σε ερευνητικό στάδιο, ήδη υπάρχουν ενδείξεις ότι θα έχει πρακτικό αντίκτυπο στο εγγύς μέλλον. Η ομάδα του ΑΠΘ, σε συνεργασία με ειδικούς της βιομηχανίας, διερευνά συγκεκριμένες εφαρμογές. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι στον τομέα της κυβερνοασφάλειας δεδομένων (data center cybersecurity): αξιοποιώντας τον υπέρ-ταχύ επεξεργαστή τους, οι ερευνητές σε συνεργασία με την NVIDIA κατάφεραν να ανιχνεύσουν επιθέσεις τύπου DDoS σε πραγματικό χρόνο, με ταχύτητα γραμμής (line-rate) στα data centers της NVIDIA. Με άλλα λόγια, μπόρεσαν να παρακολουθούν και να αναλύουν τεράστιες ροές δεδομένων που διέρχονται από δικτυακούς διακόπτες, εντοπίζοντας κακόβουλα πακέτα προτού αυτά προκαλέσουν ζημιά. Πρόκειται για μια εφαρμογή όπου η άμεση απόκριση είναι κρίσιμη· τα ηλεκτρονικά συστήματα συχνά δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν terabit ροές σε πραγματικό χρόνο, αλλά ο οπτικός επεξεργαστής μπορεί να ανταποκριθεί λόγω της ασυναγώνιστης ταχύτητάς του.
Άλλες πιθανές εφαρμογές περιλαμβάνουν οποιοδήποτε πεδίο απαιτεί μαζικούς, παράλληλους υπολογισμούς με ελάχιστη καθυστέρηση. Για παράδειγμα:
Στην αυτόνομη οδήγηση, όπου οχήματα θα επεξεργάζονται αισθητηριακά δεδομένα (LiDAR, ραντάρ, κάμερες) σχεδόν στιγμιαία, αντιδρώντας άμεσα σε απρόβλεπτες συνθήκες.
Στην επιστημονική έρευνα (αστρονομία, φυσική σωματιδίων), όπου τεράστιοι όγκοι δεδομένων από ανιχνευτές μπορούν να αναλύονται ταχύτερα, επιτρέποντας πιο λεπτομερή εξερεύνηση φαινομένων σε πραγματικό χρόνο.
Στις τηλεπικοινωνίες υψηλής ταχύτητας, όπου η ενσωμάτωση φωτονικών νευρωνικών μονάδων σε δρομολογητές θα μπορούσε να βελτιστοποιεί την κίνηση και την ποιότητα υπηρεσίας με μηδενική σχεδόν καθυστέρηση.
Επιπλέον, καθώς η τεχνολογία ωριμάζει, αναμένεται να βρει θέση και σε κατανεμημένα συστήματα AI αιχμής (edge AI) – δηλαδή σε συσκευές και αισθητήρες που βρίσκονται «στο πεδίο» (όπως drones, έξυπνες συσκευές, ρομπότ), δίνοντάς τους τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις αυτόνομα χωρίς να στηρίζονται σε cloud υποδομές. Το γεγονός ότι τα φωτονικά τσιπ μπορούν να κατασκευαστούν με υλικά συμβατά με τη βιομηχανία ημιαγωγών (π.χ. πυρίτιο και πυριτιούχο γερμάνιο στο υπάρχον πειραματικό σύστημα ) σημαίνει ότι είναι εφικτή η μαζική παραγωγή τους σε υφιστάμενα εργοστάσια μικροηλεκτρονικής, διευκολύνοντας την μελλοντική εμπορική αξιοποίηση.
Διεθνής ανταπόκριση και ο ρόλος της Ελλάδας
Η επιτυχία των ερευνητών του ΑΠΘ έχει τύχει διεθνούς αναγνώρισης. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους έχουν δημοσιευτεί σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά, όπως το Nature Communications, το Journal of Lightwave Technology, το IEEE Journal of Selected Topics in Quantum Electronics και το SPIE Advanced Photonics . Παράλληλα, έγκυρα διεθνή μέσα τεχνολογίας και επιστήμης (ScienceX, PIC Magazine, Compound Semiconductor, Nanowerk κ.ά.) παρουσίασαν την είδηση, υπογραμμίζοντας τη σημασία της εξέλιξης.
Στο μεγαλύτερο συνέδριο οπτικών επικοινωνιών παγκοσμίως, το Optical Fiber Communication Conference (OFC) που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2023 στις ΗΠΑ, μέρος της δουλειάς παρουσιάστηκε μέσω τριών επιστημονικών εργασιών. Εντυπωσιακά, οι τρεις κύριοι συγγραφείς αυτών των εργασιών – οι υποψήφιοι διδάκτορες του ΑΠΘ Απόστολος Τσακυρίδης, Γεώργιος Γιαμουγιάννης και Χρήστος Παππάς – επιλέχθηκαν όλοι στους επτά φιναλίστ για το διεθνές βραβείο OFC Corning Student Award (ανάμεσα σε 350 φοιτητές παγκοσμίως) . Τελικά, οι τρεις από τους επτά καλύτερους νέους ερευνητές του κόσμου στο συνέδριο προέρχονταν από το Τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ, κάτι που καταδεικνύει το επίπεδο αριστείας της ομάδας.
Η Ελλάδα, μέσω του ΑΠΘ, βρίσκεται λοιπόν στην πρωτοπορία ενός ταχέως αναπτυσσόμενου τεχνολογικού κλάδου. Η συγκεκριμένη ερευνητική περιοχή – τα φωτονικά νευρωνικά δίκτυα και η υπολογιστική νοημοσύνη με φως – ουσιαστικά άρχισε να απογειώνεται την τελευταία πενταετία. Το ΑΠΘ κατάφερε να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους τρεις κορυφαίους παίκτες διεθνώς, δίπλα σε δύο εκ των πλέον διακεκριμένων αμερικανικών πανεπιστημίων: το MIT και το Princeton . Αυτό είναι αξιοσημείωτο επίτευγμα, δεδομένου ότι ανταγωνίζεται ιδρύματα με πολύ μεγαλύτερη παράδοση και πόρους στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας.
Μια σημαντική πτυχή της επιτυχίας είναι η διεπιστημονική συνεργασία και η στρατηγική χρηματοδότηση. Η έρευνα στο ΑΠΘ βασίστηκε στη σύμπραξη δύο ομάδων: της ομάδας Ασύρματων και Φωτονικών Συστημάτων & Δικτύων (WinPhoS) στο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας, και της ομάδας Υπολογιστικής Νοημοσύνης & Βαθιάς Μάθησης (CIDL) του Τμήματος Πληροφορικής. Επιστημονικοί υπεύθυνοι ήταν ο αν. καθηγητής Νίκος Πλέρος (φωτονικά συστήματα) και ο καθηγητής Αναστάσιος Τέφας (τεχνητή νοημοσύνη). Αυτή η συνέργεια οπτικής τεχνολογίας και AI αλγορίθμων ήταν κρίσιμη για την επιτυχία. Επιπλέον, η δουλειά τους έχει προσελκύσει σημαντική χρηματοδότηση: τόσο από ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα (Horizon Europe) και εθνικά κονδύλια, όσο και από ιδιωτικούς φορείς. Ξεχωρίζει η υποστήριξη από την αμερικανική startup Celestial AI με έδρα την Silicon Valley. Η Celestial AI, η οποία αναπτύσσει επίσης οπτικές τεχνολογίες (Photonic Fabric) για την υποδομή AI, επένδυσε στην έρευνα αυτή αναγνωρίζοντας τις δυνατότητές της. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις το 2025 η Celestial AI συγκέντρωσε νέα χρηματοδότηση που αποτίμησε την εταιρεία σε $2,5 δισεκατομμύρια , ένδειξη του τεράστιου ενδιαφέροντος της βιομηχανίας για τις φωτονικές λύσεις. Η εμπλοκή μιας τέτοιας εταιρείας υποδηλώνει ότι τα αποτελέσματα του ΑΠΘ δεν θα μείνουν στο εργαστήριο, αλλά ενδέχεται να μετατραπούν σε εμπορικές εφαρμογές στο μέλλον.
Ποιο είναι το πιο πολύτιμο αγαθό ενός ανθρώπου; Πολλοί υποστηρίζουν ότι δεν είναι τα πλούτη ή οποιοδήποτε άλλο υλικό αγαθό, αλλά η καλή φήμη. Ένα καλό όνομα έχει μεγαλύτερη αξία από οποιοδήποτε χρηματικό ποσό. Μόλις αμαυρωθεί ή χαθεί, δεν μπορεί να αποκατασταθεί τόσο εύκολα όσο ο πλούτος, και χωρίς αυτό σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας γίνεται πιο δύσκολη. Όταν κάποιος χάσει την τιμή του ή το καλό του όνομα, η σχέση του με την κοινωνία αλλάζει ριζικά.
Έτσι, το άτομο που καταστρέφει το καλό όνομα ενός άλλου αμαυρώνει την πηγή που ποτίζει όλους τους τομείς της ζωής, των επιχειρήσεων και της οικογένειας. Οι λέξεις μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερη ζημιά από τη σωματική βία, αλλά έχουν επίσης τη δύναμη να εμπνέουν, να ενώνουν, να θεραπεύουν και να αποκαθιστούν.
Η δύναμη των λέξεων – τόσο για το καλό όσο και για το κακό – αποτελεί ένα από τα κεντρικά θέματα της απολαυστικής σαιξπηρικής κωμωδίας «Πολύ κακό για το τίποτα» («Much Ado About Nothing», 1600). Μεταξύ άλλων, το έργο υμνεί τη χαρά της γλωσσικής δεξιότητας και του πνεύματος, τη δύναμή τους να αποκαλύπτουν την αλήθεια και να συμφιλιώνουν τις διαφορές, αλλά και τη δυνατότητα που έχουν να προκαλούν διχασμό, απομόνωση και βαθιές βλάβες στα άτομα και τις μεταξύ τους σχέσεις.
Η πρώτη έκδοση του «Πολύ κακό για το τίποτα» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ. (Public Domain)
Αγάπη και πόλεμος στη Σικελία
Στην αρχή του έργου, βλέπουμε τη σύγκρουση δύο αντίθετων και φαινομενικά ασυμβίβαστων κόσμων. Μια ομάδα στρατιωτικών με επικεφαλής τον πρίγκιπα της Αραγωνίας, Ντον Πέδρο, επιστρέφει θριαμβευτικά από τον πόλεμο και εισέρχεται στην πόλη της Μεσσήνης για μια περίοδο εορτασμών και ανάπαυσης. Τους καλωσορίζουν οι άρχοντες της πόλης, Λεονάτο και Αντόνιο, μαζί με τις κόρες τους, τις όμορφες Ηρώ και Βεατρίκη.
Ένας από τους συντρόφους του Δον Πέδρο, ο νεαρός Κλαούντιο, ερωτεύεται γρήγορα – ίσως και απερίσκεπτα – την Ηρώ, και ζητά τη βοήθεια του πρίγκιπα για να την κερδίσει και να κανονίσει τον γάμο τους. Ένας άλλος από τους συντρόφους του Δον Πέδρο, ο Βενέδικτος, συγκρούεται με την ορμητική και ανεξάρτητη Βεατρίκη και θρηνεί που ο σύντροφός του, ο Κλαούντιο, έχει στραφεί από τις σκέψεις του πολέμου στις σκέψεις των γυναικών.
Οι δύο ριζικά διαφορετικοί κόσμοι που συναντώνται εδώ είναι ο κόσμος του πολέμου και ο κόσμος της οικογενειακής ζωής ή, όπως επισημαίνει η Αν Μπάρτον στην εισαγωγή της στο έργο στο «The Riverside Shakespeare», ο κόσμος της «ανδρικής φιλίας και ο νέος κόσμος του έρωτα». Η ένταση μεταξύ αυτών των δύο κόσμων γεννά μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος του έργου, καθώς και τα διλήμματα των χαρακτήρων.
Ο Βενέδικτος, ένας «επιβεβαιωμένος εργένης», δεν θέλει να εγκαταλείψει τον ανδρικό κόσμο των τολμηρών κατορθωμάτων στο πεδίο της μάχης και της ανδρικής συντροφικότητας για χάρη της ποίησης, των εορτασμών, των χορών και των ερωτικών σχέσεων που ραγίζουν καρδιές – παρά τα καταπιεσμένα συναισθήματα έλξης που νιώθει για τη Βεατρίκη. Στη Δεύτερη Πράξη, Σκηνή 3, ο Βενέδικτος παραπονιέται που ο Κλαούντιο έχει χάσει τα μυαλά του για την Ηρώ:
«Ξέρω ότι κάποτε η μόνη μουσική που άκουγε ήταν τα τύμπανα και τα πνευστά, ενώ τώρα προτιμά να ακούει ταμπούρλα και αυλό. Τον ήξερα όταν περπατούσε δέκα μίλια με τα πόδια για να δει μια καλή πανοπλία, και τώρα μένει ξύπνιος δέκα νύχτες σκαλίζοντας το σχέδιο ενός νέου γιακά. Συνήθιζε να μιλάει απλά και ευθέως (σαν έντιμος άνθρωπος και στρατιώτης), και τώρα έχει γυρίσει στην ορθογραφία – τα λόγια του είναι σαν φανταστικό συμπόσιο.»
Ο Τζον Γκίλγκουντ ως Βενέδικτος στο «Πολύ κακό για το τίποτα» (1959). (Public Domain)
Όμως ο Κλάουντιο δεν είναι ο μόνος που έχει εγκαταλείψει την ευθύτητα. Ούτε ο Βενέδικτος λέει αυτό που πραγματικά εννοεί, ειδικά όταν πρόκειται για τη Βεατρίκη και την ιδέα του γάμου. Επιμένει ότι δεν θέλει να έχει καμία σχέση με κανένα από τα δύο, αρνούμενος να αναγνωρίσει αυτό που πραγματικά τον συγκινεί. Στην πραγματικότητα, η λεκτική μονομαχία μεταξύ της Βεατρίκης και του Βενέδικτου, γεμάτη προσβολές και χτυπήματα – απολαυστική στο γραπτό κείμενο αλλά και στη σκηνή, όταν αποδίδεται καλά – καλύπτει την αμοιβαία έλξη που υπάρχει μεταξύ τους. Όπως το έθεσε η Μπάρτον:
«Η Βεατρίκη και ο Βενέδικτος χρησιμοποιούν το πνεύμα για να αποστασιοποιηθούν από τα συναισθήματα που αναγνωρίζουν ως δυνητικά επικίνδυνα. Προσκολλώνται στην παρέα του ίδιου φύλου, επειδή εκεί αισθάνονται ασφαλείς, αλλά δεν μπορούν να αντισταθούν στο να ρίχνουν προκλητικές βολές στο έδαφος του εχθρού.»
Σε αυτή την περίπτωση, οι αιχμηρές γλώσσες χρησιμοποιούνται ως βελόνες για να υφάνουν έναν ιστό λέξεων που κρύβει την ευαισθησία των συναισθημάτων, την αυθεντικότητα.
Παρά τη διασκέδαση που προσφέρουν τα ευφυολογήματά τους, παίζουν ένα επικίνδυνο παιχνίδι, ένα παιχνίδι λεκτικών υπεκφυγών που ενέχει τον κίνδυνο να καταλήξει σε πλήρη απομόνωση. Γράφει η Μπάρτον:
«Τόσο η Βεατρίκη όσο και ο Βενέδικτος, παρά την επιφανειακή τους χαρά και την περιφρόνησή τους για τον γάμο, είναι ουσιαστικά μοναχικοί άνθρωποι. Είναι μεγαλύτεροι από τον Κλαούντιο και την Ήρω και κινδυνεύουν να βρεθούν φυλακισμένοι για όλη τους τη ζωή σε μια σειρά από συμπεριφορές και κοινωνικότητες που, αν και πνευματώδεις και διασκεδαστικές, είναι ωστόσο ανασταλτικές και στείρες.»
Τι μας λες!;
Και πάλι, η αλληλεπίδραση μεταξύ του κόσμου του πολέμου και του κόσμου της οικογενειακής ζωής μπαίνει στο παιχνίδι. Ο Βενέδικτος απολαμβάνει τον πρώτο, αλλά αποφεύγει τον δεύτερο, παρά το γεγονός ότι αυτοί οι δύο κόσμοι εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο.
Το οικογενειακό σπίτι και η εστία εξαρτώνται από τους πολεμιστές για την προστασία και τη διατήρησή τους, αλλά και ο ανδροκρατούμενος χώρος της μάχης εξαρτάται από το σπίτι και την οικογένεια για να αναπληρώσει τις τάξεις του με μελλοντικούς στρατιώτες. Ο Βενέδικτος δεν έχει ακόμη αποδεχτεί ότι μια συνέπεια του πολέμου είναι η αυξημένη ανάγκη για γονιμότητα ούτε ότι, εξ ορισμού, ο ανδροκρατούμενος κόσμος είναι ψυχολογικά και βιολογικά στείρος.
Σε μεγάλο βαθμό, η Βεατρίκη και ο Βενέδικτος, με τις εκατέρωθεν ειρωνείες τους και προς το γάμο, περισσότερο ξεγελούν τους εαυτούς τους παρά τους άλλους – ένα ακόμη παράδειγμα της δύναμης των λέξεων. Όταν λέμε στον εαυτό μας ένα ψέμα για αρκετό καιρό, αρχίζουμε να το πιστεύουμε. Χρειάζεται η παρέμβαση κάποιων σκανδαλιάρικων αλλά καλοπροαίρετων φίλων για να μπορέσουν η Βεατρίκη και ο Βενέδικτος να καταλάβουν την καρδιά τους.
Τζον Σάτκλιφ, «Η Βεατρίκη κρυφακούει την Ηρώ και την Ούρσουλα», 1904. Ακουαρέλα. Βιβλιοθήκη Φόλτζερ Σαίξπηρ (Thedarklady154/CC BY-SA 4.0)
Ο Δον Πέδρο, ο Κλάουντιο, η Ηρώ και η υπηρέτρια της Ηρώ κανονίζουν να ακούσουν κρυφά η Βεατρίκη και ο Βενέδικτος συνομιλίες όπου μαθαίνουν ότι ο ένας – υποτίθεται – δηλώνει την αγάπη του για τον άλλον. Όταν η Βεατρίκη και ο Βενέδικτος πιστεύουν ότι ο άλλος έχει ήδη «υποκύψει» στην καταπιεσμένη έλξη, ο καθένας τους παραδέχεται γρήγορα τον κρυφό του έρωτα.
Το ενδιαφέρον του Σαίξπηρ για τη φήμη – τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς και τι σκέφτεται ο καθένας για τον εαυτό του – αναδύεται και πάλι σε αυτές τις σκηνές. Ακούγοντας μάλλον κριτικές απόψεις για τον εαυτό τους από άλλους, νιώθουν ταπεινοί και αρχίζουν να αποκτούν αυτογνωσία, η οποία περιλαμβάνει τη γνώση της γνήσιας αγάπης τού ενός για τον άλλον. Εδώ, οι λέξεις χρησιμεύουν ως όργανα της αλήθειας, παρόλο που χρησιμοποιούνται από τους φιλικούς συνωμότες με παραπλανητικό τρόπο.
Δριμεία χρήση της γλώσσας
Ωστόσο, δεν είναι όλες οι συνωμοσίες στο έργο καλοκάγαθες. Ο Σαίξπηρ επιστρατεύει και μια απειλητική συνωμοσία για να τονίσει την καταστροφική πλευρά της γλώσσας που συνδέεται με το ψεύδος και την ανηθικότητα. Ο Ντον Τζον, ο νόθος αδελφός του Ντον Πέδρο, πάσχει από μια παραλυτική μελαγχολία που τον κάνει εχθρό κάθε χαράς και ευτυχίας. Από καθαρή κακία, επινοεί μια ψεύτικη ιστορία για μια υποτιθέμενη ασέλγεια της Ηρώς, η οποία οδηγεί τον Κλαούντιο να την καταγγείλει οργισμένα και να την απορρίψει την ίδια μέρα του γάμου τους. Το σοκ από αυτό, όπως φαίνεται, σκοτώνει την Ηρώ.
Νωρίτερα στο έργο, η ίδια η Ηρώ είχε προφητικά πει, στην Τρίτη Πράξη, Σκηνή 1: «Κανείς δεν ξέρει/ Πόσο μια κακή λέξη μπορεί να δηλητηριάσει την αγάπη» – μια σαφής προειδοποίηση για το πόσο εύκολα μπορούν οι απρόσεκτες λέξεις να επηρεάσουν τη φήμη και την κοινή γνώμη για κάποιον. Προεκτείνοντας την εντύπωση του δηλητηρίου, μετά τον φαινομενικό θάνατο της Ηρώς, ο Σαίξπηρ βάζει τον Αντόνιο να φωνάξει: «Ο Θεός ξέρει ότι αγαπούσα την ανιψιά μου/ Και είναι νεκρή, συκοφαντημένη μέχρι θανάτου από κακοποιούς/ Που τολμούν να απαντήσουν σε έναν άνδρα/ Όπως εγώ τολμώ να πιάσω ένα φίδι από τη γλώσσα». Όπως το δηλητήριο ενός φιδιού, η συκοφαντία έχει καταστρέψει την αγάπη και έχει κλέψει τη ζωή. Ο συνδυασμός της κακίας του Ντον Τζον και της ευπιστίας και της νεανικής απερίσκεπτης κρίσης του Κλαούντιο αποδεικνύεται μοιραίος.
Άλφρεντ Έλμορ, απεικόνιση της σκηνής της συκοφάντησης της Ηρώς στην εκκλησία, από το θεατρικό έργο του Σαίξπηρ «Πολύ κακό για το τίποτα». Λάδι σε καμβά, 1846. (Public Domain)
Ή σχεδόν μοιραίος, αφού το έργο είναι μία κωμωδία, όχι τραγωδία. Η Ηρώ δεν είναι πραγματικά νεκρή, αλλά ένας σοφός γέροντας μοναχός συμβουλεύει να κρατηθεί μυστικό αυτό το γεγονός, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στον Κλαούντιο να μετανοήσει για τη σκληρότητά του. Η μετάνοια του Κλαούντιο είναι, και πάλι, γλωσσική: πηγαίνει στον υποτιθέμενο τάφο της Ηρώς και θρηνεί δημόσια για αυτήν, τραγουδώντας ένα τραγούδι προς τιμήν της και αποθέτοντας ένα επίγραμμα στον τάφο της.
Το επιτάφιο συνοψίζει εύστοχα τη διερεύνηση της γλώσσας στο έργο και τη σχέση της με τον θάνατο και την αθανασία:
«Σκοτώθηκε από συκοφαντικές γλώσσες / η ηρωίδα που εδώ κείτεται. / Ο θάνατος, ως ανταμοιβή για τα αδικήματά της / Της δίνει φήμη που δεν πεθαίνει ποτέ. / Έτσι, η ζωή που πέθανε με ντροπή / Ζει στον θάνατο με ένδοξη φήμη.»
Μετά την τελετουργική μετάνοια του Κλαούντιο, αρχίζει η αποκατάσταση, που συμβολίζεται από την έλευση της αυγής, την οποία χαιρετίζει ο Δον Πέδρο: «Καλημέρα, κύριοι, σβήστε τις δάδες σας / Οι λύκοι έφαγαν το θήραμά τους, και κοιτάξτε, η ήρεμη μέρα/ Πριν από τους τροχούς του Φοίβου, γύρω-γύρω/ Στίγματα γκρι χρωματίζουν τη νυσταγμένη ανατολή».
Εν τω μεταξύ, η Βεατρίκη, πεπεισμένη για την αθωότητα της Ηρώς, είναι τόσο εξοργισμένη με τον Κλαούντιο που ζητά από τον Βενέδικτο – ο οποίος έχει ομολογήσει την αγάπη του – να σκοτώσει τον Κλαούντιο για εκδίκηση. Ο Βενέδικτος συμφωνεί απρόθυμα, δείχνοντας, όπως επισημαίνει ο Μπάρτον, την αλλαγή που τον έχει μεταμορφώσει. Η φιλία τώρα περνά σε δεύτερη μοίρα μπροστά στην αγάπη του για τη Βεατρίκη.
Ευτυχώς, η αλήθεια αποκαλύπτεται πριν από μια αιματηρή σύγκρουση μεταξύ του Βενέδικτου και του Κλαούντιο. Η αθωότητα της Ηρώς αποδεικνύεται και, λίγο μετά, επιστρέφει, ζωντανή και υγιής, στον έκπληκτο και τιμωρημένο Κλαούντιο. Όπως λέει ο Λεονάτο: «Πέθανε, κύριέ μου, αλλά η συκοφάντησή της ζούσε» – μια υπενθύμιση της ασυμβατότητας της αθωότητας και του ψεύδους.
Ο Χένρυ Ίρβινγκ και η Έλλεν Τέρρυ ως Βενέδικτος και Βεατρίκη στο «Πολύ κακό για το τίποτα», 1870. Χρωμολιθογραφία. (Public Domain)
Σε αυτό το έργο, ο Σαίξπηρ, μέγας μαιτρ των λέξεων, δραματοποιεί τη δύναμη της γλώσσας, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο δομεί την κατανόησή μας για τον εαυτό μας και τους άλλους, είτε καλή είτε άσχημη. Οι πιο σκοτεινές και παραπλανητικές χρήσεις της γλώσσας – που της δίνουν ακόμη και τη δύναμη να σκοτώνει, κυριολεκτικά – αντιπαραβάλλονται με τη δύναμή της να θεραπεύει, να ανασταίνει και να αποκαθιστά, όταν χρησιμοποιείται για την αλήθεια. Μέσα από αυτή τη δραματοποίηση, ο Σαίξπηρ μάς συμβουλεύει να ζυγίζουμε προσεκτικά τα λόγια μας και να τα ευθυγραμμίζουμε με την πραγματικότητα.
