Ένα σπάνιο ρεσιτάλ ιστορικών φλάουτων κι ένα μοναδικό ταξίδι στο σαγηνευτικό κόσμο της μεσαιωνικής μουσικής με διάφορα όργανα της εποχής. Ο Δημήτρης Κούντουρας, που ειδικεύεται στην παλαιά μουσική, παρουσιάζει όργανα όπως το πλάγιο μεσαιωνικό φλάουτο, το φλάουτο με ράμφος, το διπλό φλάουτο σε ένα ιδιαίτερο και λίγο γνωστό ρεπερτόριο. Μεταξύ άλλων θα ακουστούν έργα των Bernard de Ventadorn, Guillaume de Machaut, Oswald von Wolkenstein κ.ά.
Master of the Female Half-Lengths, «Τρεις γυναίκες μουσικοί», περίπου 1530
Ο Δημήτρης Κούντουρας ειδικεύεται σε ιστορικά είδη φλάουτου και στην παλαιά μουσική. Ίδρυσε και διευθύνει το σύνολο παλαιάς μουσικής Ex Silentio με πλούσια δισκογραφία και διεθνή παρουσία. Έχει εμφανιστεί σε Ευρώπη, σε Μέση και Άπω Ανατολή ενώ έχει συνεργαστεί με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βιέννης και με ορχήστρες σε όργανα εποχής όπως η Καμεράτα Αθηνών και η Harmony of Nations. Έχει ηχογραφήσει με το Ex Silentio για τις εταιρίες Carpe Diem και Talanton ενώ έχει εκδώσει δοκίμια και μελέτες για θέματα ιστορίας και ερμηνείας της μουσικής μέχρι τον 18ο αιώνα. Σπούδασε ιστορικά είδη φλάουτου και παλαιά μουσική στην Ουτρέχτη, στο Μιλάνο, στη Βιέννη και στο Τρόσινγκεν.
Το ρεσιτάλ θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή, 1η Απριλίου, ώρα 20:30 στην αίθουσα συναυλιών του ωδείου Φίλιππος Νάκας.
Στους παρακάτω συνδέσμους μπορείτε να διαβάσετε δυο πολύ ενδιαφέρουσες και κατατοπιστικές συνεντεύξεις του καλλιτέχνη στον Παναγιώτη Φρούντζο και στον Κωνσταντίνο Καϊμάκη, σχετικά με την παλαιά μουσική, τη μουσική στην Αναγέννηση και τον συγκερασμό των μουσικών ρευμάτων στη λεκάνη της Μεσογείου:
Με μια ιδιαίτερα σημαντική και εντυπωσιακή έκθεση προσκαλεί η νέα Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου το φιλότεχνο κοινό στον καινούριο της χώρο.
Από τις συλλογές του Λούβρου, μουσείου εμβληματικού, επιλέγεται και φιλοξενείται μια πληθώρα έργων διαφόρων εποχών και τεχνοτροπιών, με κοινό παρονομαστή το ανθρώπινο πρόσωπο.
Έχοντας σαν σημείο εκκίνησης το 3.000 π.Χ. και την τέχνη της Αιγύπτου, της Μεσοποταμίας, της Ελλάδας και της Ρώμης, μέχρι τα πορτραίτα Φαγιούμ των τριών πρώτων αιώνων μ.Χ, η έκθεση διαπερνά τους ευρωπαϊκούς αιώνες, μέσω του Χριστιανισμού, της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, φτάνοντας έως και τον Διαφωτισμό.
Μποτιτσέλι και ατελιέ, «Πορτραίτο νεαρού άνδρα με κόκκινο σκούφο», περ. 1480-1490.
Πρωταγωνιστής πάντα το πρόσωπο, είτε ως εξιδανικευμένη μορφή και προσωπείο είτε ως σύμβολο-φορέας μιας ανώτερης πνευματικότητας είτε ως καθρέφτης των συγκλονιστικότερων παθών. Μορφές ηρωισμού, κάλλους, μεγαλείου ή δράματος συμπυκνωμένου στο τελάρο ή το γλυπτό.
Μέσα από τα έργα της έκθεσης της ΕΠΜΑΣ έχουμε την ευκαιρία να συναντήσουμε και εξερευνήσουμε τον εαυτό μας, ιδωμένο από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του μεσογειακού και ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Μποτιτσέλι, Βερονέζε, Γκρέκο, Βελάσκεθ, Ρέμπραντ, Γκόγια, Νταβίντ, Ντελακρουά είναι κάποια από τα ονόματα των καλλιτεχνών που η «Αναζήτηση της αθανασίας» φέρνει στην Αθήνα από το Παρίσι.
Η σύμπραξη της Εθνικής Πινακοθήκης με το μουσείο του Λούβρου χαρίζει μια σπάνια ευκαιρία στο ελληνικό κοινό να θαυμάσει και απολαύσει μερικά από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ζωγραφικής και όχι μόνο. Πέρα από αυτό, ο πλούτος και η ποικιλία των επιλεγμένων έργων και η θεματική οργάνωσή τους μάς βοηθά να εμβαθύνουμε στην κοινωνία κάθε εποχής. «Κάθε εποχή αντιπροσωπεύεται από χαρακτηριστικά έργα που εικονογραφούν τη λειτουργία και τον συμβολισμό του πορτραίτου τη συγκεκριμένη περίοδο.»1
Αντουάν-Ζαν Γκρο, «O Βοναπάρτης στη γέφυρα του Άρκολε» , 1796. Λάδι σε καμβά, 130 x 94 εκ. Πηγή εικόνας: Wikimedia Commons
Πού βρίσκεται η αθανασία;
Εκτός από το περιεχόμενο, βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέροντα και τον τίτλο της έκθεσης, που συνδέει την έννοια της αθανασίας με το πορτραίτο.
Η σύνδεση γίνεται με περισσότερους από έναν τρόπους.
Υπάρχει το μοντέλο που περνά στην αθανασία, όπως και ο ζωγράφος φυσικά και η εποχή τους, ο χαρακτήρας, η ιδιοσυγκρασία και οι πεποιθήσεις τους. Ο καμβάς και το βλέμμα μας τα διατηρούν και τα μεταφέρουν από εποχή σε εποχή.
Κυρίως όμως η αθανασία με κάνει να σκέφτομαι την ψυχή. Καθρέφτης της οποίας είναι τα μάτια. Τελικά, σ’ ένα πορτραίτο, τα μάτια του τραβούν σα μαγνήτης τα δικά μας κι εκεί ψάχνουμε να βρούμε αυτό που ζει στον άχρονο τόπο.
Αν και στερούμαι της δυνατότητας να μεταφέρω τις προσωπικές μου εντυπώσεις, έχω παρόλα αυτά τη βεβαιότητα ότι αυτή η έκθεση δεν θα απογοητεύσει τους επισκέπτες της. Και ότι κανείς δεν θα νιώσει ότι έχασε τον χρόνο του αναζητώντας την αθανασία…
* * *
«Αναζητώντας την αθανασία. Η τέχνη του πορτραίτου στις συλλογές του Λούβρου»
Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου
Βασιλέως Κωνσταντίνου 50, Αθήνα
Διάρκεια έκθεσης: 29 Νοεμβρίου έως τις 28 Μαρτίου 2022
Στις 13 Μαΐου γιορτάζεται τα τελευταία 21 χρόνια η Παγκόσμια Ημέρα Φάλουν Ντάφα.
Σε περισσότερες από 80 χώρες ανά τον κόσμο, όπως και στην Ελλάδα, γίνονται παρελάσεις, συναυλίες και ομιλίες προς τιμήν αυτής της άσκησης και του Δασκάλου της, Λι Χονγκτζί, για την προσφορά του στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής και του ήθους των ανθρώπων που την εξασκούν.
Για αυτήν του την προσφορά, ο Δάσκαλος Λι ήταν δύο φορές υποψήφιος για το Νόμπελ Ειρήνης (2000 και 2001), ενώ προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το Βραβείο Ζαχάροφ για την Ελευθερία της Σκέψης και βραβεύτηκε με το Διεθνές Βραβείο Ανεξιθρησκείας του Freedom House.
Πολυάριθμα βραβεία και διακρίσεις έχει δεχτεί και στη χώρα του την Κίνα, τόσο για τις θεραπείες που έχει κάνει (πχ. στην Ασιατική Έκθεση Υγείας 1992 στο Πεκίνο) όσο και για τη διδασκαλία του. Εκτός από τις άμεσες θεραπείες που έχει κάνει ο ίδιος, από κοντά αλλά και από απόσταση, σε ανίατες ή δύσκολες παθήσεις όπως η παράλυση ή ο καρκίνος, θεαματική βελτίωση της υγείας τους είδαν οι περισσότεροι άνθρωποι που άσκησαν ή ασκούν τη μέθοδο προσωπικής καλλιέργειας Φάλουν Ντάφα (ή Φάλουν Γκονγκ).
Η πέμπτη άσκηση του Φάλουν Γκονγκ (ευγενική παραχώρηση της Mishchenko Olga μέσω της Armina Nimenko)
Τι είναι το Φάλουν Ντάφα;
Το Φάλουν Ντάφα («Ο Μεγάλος Τρόπος Άσκησης Καλλιέργειας του Τροχού του Νόμου») είναι μια άσκηση καλλιέργειας για τον νου και το σώμα, που βασίζεται στις αρχές Αλήθεια, Καλοσύνη και Ανεκτικότητα. Σύμφωνα με το Φάλουν Ντάφα, οι αρχές αυτές είναι η θεμελιώδης φύση του σύμπαντος. Εναρμονιζόμενοι με αυτές, μπορούμε να έχουμε μια ποιοτικότερη ζωή ως άνθρωποι και ως κοινωνίες. Συνδυάζοντας την εφαρμογή των παραπάνω αρχών με 5 απλές και ήπιες διαλογιστικές ασκήσεις, μπορούμε να καθαρίσουμε το σώμα μας και να βελτιώσουμε την υγεία μας. Νους υγιής σε σώμα υγιές.
Οι ρίζες της άσκησης πάνε πίσω στις αρχαίες κινέζικες παραδόσεις και στον βουδισμό, όταν στο παρελθόν διδασκόταν μόνο από δάσκαλο σε μαθητή. Είναι μόλις πριν από 21 χρόνια, στις 13 Μαΐου 1992, που ο Δάσκαλος Λι άρχισε να τη μεταδίδει στο ευρύ κοινό, πρώτα στη γενέτειρα πόλη του Τσάνγκτσουν και αργότερα σε ολόκληρη τη χώρα της Κίνας.
Η επίδραση της διδασκαλίας του ήταν έντονη στους ανθρώπους, που είδαν άμεσα οφέλη στην υγεία τους αλλά και στην ποιότητα της σκέψης και της συμπεριφοράς τους. Ως αποτέλεσμα, το Φάλουν Ντάφα διαδόθηκε ραγδαία στη χώρα και μέχρι το 1999 οι ασκούμενοι έφτασαν τα 100 εκατομμύρια, σύμφωνα με στοιχεία του κινεζικού κράτους. Ένας στους 13 Κινέζους ασκούσε Φάλουν Γκονγκ – το Φάλουν Γκονγκ βρισκόταν παντού!
Ομαδική εξάσκηση στην Γκουανγκτζού, πριν από τη δίωξη.
Από το 1995, ο κ. Λι ξεκίνησε να δίνει διαλέξεις και σε άλλες χώρες, σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία, και ο κόσμος άρχισε να το γνωρίζει και να το αγκαλιάζει σε παγκόσμια κλίμακα.
Είναι αρχή στο Φάλουν Ντάφα η μετάδοσή του να γίνεται μόνο εθελοντικά και δωρεάν και ποτέ για κερδοσκοπικούς ή ιδιοτελείς σκοπούς. Το υλικό των διαλέξεων του Δασκάλου Λι, οι οδηγίες, τα βίντεο και η μουσική των ασκήσεων υπάρχουν στο Διαδίκτυο σε περισσότερες από 40 γλώσσες. Επιπλέον, στους τόπους ομαδικής εξάσκησης, υπάρχουν βοηθοί για να δείξουν τις ασκήσεις σε όποιον ενδιαφέρεται.
Το Φάλουν Ντάφα στην Ελλάδα
Στη χώρα μας η άσκηση άρχισε να γίνεται γνωστή λίγο μετά το 2000. Τοποθεσίες εξάσκησης υπάρχουν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Αρκαδία. Ο τόπος ομαδικής εξάσκησης στην Αθήνα είναι στο πάρκο Ελευθερίας, δίπλα στο Μέγαρο Μουσικής. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται κάθε Κυριακή, 9:30 – 11:30.
Για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Φάλουν Ντάφα, έχει προγραμματιστεί μια επίσημη επίδειξη των ασκήσεων το Σάββατο 15 Μαϊου.
Η βάναυση δίωξη του Φάλουν Γκονγκ από το Καθεστώς της Κίνας
Παρά τα πολλά και αναγνωρισμένα οφέλη που το Φάλουν Ντάφα έφερε στην κινεζική κοινωνία, (τα οποία δεν τα γνωρίζουν πολλοί λόγω της προπαγάνδας του Κινεζικού καθεστώτος ενάντια στο Φάλουν Γκονγκ) στα ήθη και στην υγεία των πολιτών, το ΚΚ κάποια στιγμή άρχισε να στρέφεται εναντίον του. Η ευρεία του διάδοση (οι ασκούμενοι του Φάλουν Γκονγκ αριθμούσαν τα 100 εκατομμύρια. Και όλο και αυξάνονταν) άρχισε να φοβίζει το ΚΚ. Και έτσι από το 1996 άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της κρατικής δυσαρέσκειας, πρώτα ως συκοφαντικά δημοσιεύματα, αργότερα ως ανοικτές παρεμβάσεις και τέλος, το έτος 1999, ως βάναυση δίωξη με βασανισμούς, φυλακίσεις και βίαιες αφαιρέσεις οργάνων στις φυλακές της Κίνας που έχει καταλήξει πλέον σε γενοκτονία. Μέχρι και σήμερα. Δυστυχώς δεν αναφέρεται όσο θα έπρεπε παγκοσμίως λόγω οικονομικών συμφερόντων με το ΚΚΚ.
Υπό την οπτική του κομμουνιστικού καθεστώτος της Κίνας, η πίστη 100 εκατομμυρίων ανθρώπων στην πνευματική τους παράδοση, αποτελούσε πλέον απειλή για την σταθερότητα της κρατικής εξουσίας η οποία πυρήνα έχει τον υλισμό και τον αθεϊσμό. Αρχές αντίθετες στις παραδόσεις της αρχαίας Κίνας. Η ανοχή της πνευματικότητας στην σημερινή Κίνα υπό την κατοχή του ΚΚ, σημαίνει την κατάρρευση του καθεστώτος. Και έτσι αν και υπήρχαν πολλοί υποστηρικτές του Φάλουν Γκονγκ στην κυβέρνηση, η εχθρική τάση επικράτησε, με αποτέλεσμα στις 20 Ιουλίου του 1999 να ξεκινήσει η βάναυση δίωξη των ασκούμενων του Φάλουν Γκονγκ.
18 Ιουλίου 2019, Ουάσιγκτον, ΗΠΑ. Παρέλαση ασκουμένων μπροστά από το Καπιτώλιο με αφορμή τα 20 χρόνια δίωξης του Φάλουν Γκονγκ στην Κίνα. (Samira Bouaou / The Epoch Times)
Στην Ελλάδα, οι παρεμβάσεις και η προπαγάνδα της κινεζικής πρεσβείας έχουν προκαλέσει την ολιγόωρη κράτηση Ελλήνων ασκουμένων, αλλά και την ακύρωση παράστασης στο Μέγαρο Μουσικής που αναφέρεται στη δίωξη του Φάλουν Γκονγκ στην Κίνα.
Παρά τη συνεχιζόμενη δίωξη και συκοφάντηση από το κινέζικο καθεστώς, οι ασκούμενοι απαντούν ειρηνικά και δείχνουν την ομορφιά του Φάλουν Ντάφα σε κάθε γωνιά της γης. Έτσι, πλέον οι άνθρωποι του κόσμου γνωρίζουν την αλήθεια και μπορούν να πουν ανεπιφύλακτα Φάλουν Ντάφα Χάο: το Φάλουν Ντάφα είναι καλό.
Το «Μάνσφηλντ Παρκ» («Mansfield Park») συγκαταλέγεται στα έργα της ωριμότητας της Τζέην Ώστεν και πρωτοεκδόθηκε το 1814. Θεωρείται το πιο σοβαρό και το πιο δύσβατο βιβλίο της.
Αυτό ίσως να οφείλεται στον χαρακτήρα της ηρωίδας του, της Φάννυ Πράις: είναι συνεσταλμένη, με ντελικάτη υγεία, αγαπά τη φύση και την ήσυχη οικογενειακή ζωή και έχει υψηλές, ακλόνητες ηθικές αρχές. Με άλλα λόγια, δεν είναι καθόλου συναρπαστική, ιδίως για τα δεδομένα της εποχής μας.
Η ηθική της Φάννυ, από την αρχή έως το τέλος του βιβλίου, παραμένει αταλάντευτη. Ενώ όλοι γύρω της, ακόμα κι ο αγαπημένος της ξάδελφος Έντμουντ, παρασύρονται με τον ένα ή τον άλλον τρόπο αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες τους, το ήθος της Φάννυ διατηρείται αναλλοίωτα υψηλό στηρίζοντας την ίδια και τον περίγυρό της. Από την άποψη του αναγνώστη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι στηρίζει και ολόκληρη την πλοκή.
Η Φάννυ, γεννημένη σε οικογένεια με «τεράστιο πλεόνασμα παιδιών και απέραντο έλλειμμα σε όλα τα άλλα»1, προσκαλείται σε ηλικία 9 ετών από την πλούσια οικογένεια της αδελφής της μητέρας της, να ζήσει και να μεγαλώσει μαζί τους. Στην οικογένεια της θείας της θα βρει δυο ξάδερφους αρκετά μεγαλύτερους από αυτήν , δυο ξαδέλφες λίγο μεγαλύτερες, μια ανεκτική αλλά άβουλη θεία, μια αυστηρή θεία κι έναν επίσης αυστηρό και απόμακρο (αλλά καλόκαρδο κατά βάθος) θείο.
Σε αυτό το νέο και αρκετά εχθρικό περιβάλλον, το ντροπαλό κορίτσι καλείται να προσαρμοστεί και να βάλει τα δυνατά της να φανεί αντάξια της μεγάλης της τύχης και της εύνοιας της νέας της οικογένειας νιώθοντας τη δέουσα ευγνωμοσύνη. Η Φάννυ δεν γίνεται δεκτή σαν ισότιμο μέλος των Μπέρτραμ αλλά ως φτωχή συγγενής και οφείλει να έχει συνείδηση της φυσικής της κατωτερότητας. Οι συγγενείς της δεν αμελούν να της το υπενθυμίζουν αυτό, άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο συνειδητά, φανερά και έντονα. Φωτεινή εξαίρεση ο Έντμουντ, που από την αρχή συμπονά και βοηθά τη μικρή του ξαδέλφη, με το ενδιαφέρον και τη συμπάθειά του αλλά και με τη φροντίδα που δείχνει για τις συναισθηματικές και πρακτικές της ανάγκες. Είναι αυτός που εξελίσσεται σε μέντορα της Φάννυ, που καθοδηγεί τη μόρφωση και τη σκέψη της και που της εμφυσά τις αρχές που οδηγούν αργότερα την κρίση και τη στάση της απέναντι στα πράγματα και τα πρόσωπα.
Η κατωτερότητα της Φάννυ είναι έκδηλη σε πολλούς τομείς. Εμφανισιακά υστερεί από τις ξαδέλφες της με το ωραίο παράστημα, η υγεία της είναι αρκετά εύθραυστη και την εμποδίζει να συμμετέχει σε έντονες δραστηριότητες, το μορφωτικό της επίπεδο είναι χαμηλό και επιπλέον αδιαφορεί για την καλλιέργεια των δεξιοτήτων που αρμόζουν σε μια κοπέλα καλής οικογένειας, όπως η ζωγραφική και η μουσική.
Αυτήν την αρχική κατάσταση της κατωτερότητας της Φάννυ και της ανωτερότητας αντίστοιχα όλων των υπολοίπων, η Τζέην Ώστεν φροντίζει να την ανατρέψει στην πορεία του μυθιστορήματός της. Η Φάννυ εξελίσσεται σε μια όμορφη κοπέλα, με ευαισθησίες, μόρφωση, βάθος και κοφτερή ματιά που δεν παραπλανάται από τη γοητεία των άλλων, αλλά μπορεί να διακρίνει αυτά που κρύβονται κάτω από τη γυαλιστερή επιφάνεια. Κυρίως όμως θα ξεχωρίσει χάρη στο ήθος της και τη σταθερή πίστη στις αρχές της που θα κρατήσει σε όλες τις περιστάσεις. Η σταθερότητά της θα την μετατρέψει από το πιο σκοτεινό στο πιο φωτεινό σημείο του έργου.
Αντίθετα, τα τέσσερα ξαδέρφια της πέφτουν σε διάφορα ατοπήματα. Η συγγραφέας τους υποβάλλει σε δοκιμασίες στις οποίες δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν, κάτι που βλέπουμε ότι οφείλεται σε έλλειψη ήθους. Η νέα οικογένεια της Φάννυ έχει τεράστιο πλεόνασμα σε έπαρση και ματαιοδοξία και απέραντο έλλειμμα σε όλα τα άλλα. Ακόμα και ο Έντμουντ, ο πιο σοβαρός και αξιόλογος χαρακτήρας από τους τέσσερεις, θα παρασυρθεί από τους χαριτωμένους τρόπους και εμφάνιση μιας καινούριας γνωριμίας, δεν θα κρίνει σωστά και θα χάσει σε κάποιο βαθμό τη σταθερότητα και την προσήλωση στις αρχές του.
Ως μοναδικός αντάξιος της Φάννυ σε σταθερότητα και αυστηρότητα αρχών παρουσιάζεται ο θείος της σερ Τόμας. Η καλή του πλευρά δεν είναι τόσο εμφανής στην αρχή, αλλά εκδηλώνεται αργότερα. Γίνεται πολύτιμος σύμμαχος της Φάννυ, όπως είναι και αυτή για αυτόν – σύμμαχοι κυρίως στην υπεράσπιση των αρχών, αλλά και στη στήριξη του κόσμου του μυθιστορήματος.
Δεν θα ήταν άστοχο να θεωρήσουμε το ήθος ως πραγματικό πρωταγωνιστή του «Μάνσφηλντ Παρκ». Φυσικά, το μυθιστόρημα είναι πολύπλευρο και αγγίζει πολλά θέματα, στον πυρήνα όμως θα έλεγα πως βρίσκονται τα ηθικά ζητήματα. Το κάθε πρόσωπο γίνεται αντιληπτό και αξιολογείται βάσει του ήθους του. Η πλοκή εκτυλίσσεται έτσι ώστε οι χαρακτήρες να αποκαλύψουν το ήθος τους. Και είναι πάλι το ήθος (ή η έλλειψή του) αυτό που οδηγεί την πλοκή, είτε δίνοντας ώθηση για δράση είτε αναστέλλοντας τη δράση είτε προκαλώντας τις αναγκαίες ανατροπές.
Ήθος όμως δεν είναι μόνο οι αρχές. Χαρακτηριστικά της Φάννυ είναι επίσης η ταπεινοφροσύνη, η σεμνότητα, η αφοσίωση, η ευπρέπεια και η ευγένεια. Και η συγγραφέας δεν παραλείπει να μας επισημάνει, με τη γνωστή της λεπτότητα, ότι η
αληθινή φύση της ευγένειας είναι η σκέψη, το ενδιαφέρον και η φροντίδα για τους άλλους. Είναι η ανιδιοτέλεια, που υψώνει και τους πιο αδύναμους και τους χαρίζει μια δύναμη που δεν μπορούν να έχουν ποτέ οι δυνατοί.
Ο χαρακτήρας της Φάννυ έρχεται σε έντονη αντίθεση με τον χαρακτήρα των υπολοίπων. Τα πρόσωπα που δεν ανήκουν στην οικογένεια απεικονίζονται ακόμα χειρότερα: είναι αήθεις. Στερούνται αρχών και ποιότητας. Τελικά, βλέπουμε πως αυτό καταστρέφει πρακτικά τη ζωή τους.
Πραγματικά, κάθε χαρακτήρας στο τέλος του έργου παίρνει αυτό που του αξίζει: οι καλοί ανταμείβονται με μια ευτυχισμένη ζωή κοντά στους αγαπημένους τους και οι κακοί τιμωρούνται καταδικασμένοι να συνεχίσουν τον βίο τους χωρίς τα πράγματα που ομορφαίνουν και δίνουν αξία στη ζωή.
Ενδιαφέρον έχει και το όνομα της ηρωίδας: Fanny Price. Το Fanny είναι ομόηχο με το funny, που σημαίνει περίεργο ή αστείο. Price σημαίνει αξία. Στο τέλος του μυθιστορήματος, η φτωχή Φάννυ Πράις έχει γίνει το πιο ανεκτίμητο μέλος της οικογένειας Μπέρτραμ..
Δεν αποκλείεται τελικά η δυσκολία του έργου να οφείλεται πράγματι στον χαρακτήρα της ηρωίδας. Γιατί πόσοι από εμάς τους σύγχρονους αναγνώστες μπορούμε (ή θέλουμε) να ταυτιστούμε με ένα πρόσωπο τόσο υψηλού φρονήματος; Όπως έχει παρατηρήσει και ο Γκ. Κ. Τσέστερτον για τον χριστιανισμό: «Το χριστιανικό ιδεώδες δεν δοκιμάστηκε και βρέθηκε ανεπαρκές. Βρέθηκε δύσκολο και αφέθηκε χωρίς να δοκιμαστεί.»2
Έχει ήδη περάσει ένας χρόνος και περισσότερο από όταν εισέβαλλε ο κορωνοϊός στη ζωή μας. Η καθημερινότητα των περισσότερων ανθρώπων έχει έντονα επηρεαστεί σε όλους σχεδόν τους τομείς, από την εργασία, τα χόμπι και την κοινωνικότητα μέχρι απλές συνήθειες, που δεν συνηθίζαμε να πολυσκεφτόμαστε παλιά.
Μια από τις ομάδες που πλήττεται ιδιαίτερα έντονα και, επιτρέψτε μου την έκφραση, βάναυσα, είναι οι μαθητές όλων των ηλικιών. Ήδη από την προσχολική ηλικία μέχρι και τους μαθητές της τρίτης λυκείου, που προσπαθούν να προετοιμαστούν για τις Πανελλαδικές εξετάσεις, όλοι οι μαθητές τον τελευταίο χρόνο έχουν καθηλωθεί μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών (ή των κινητών), οι οποίες έχουν αντικαταστήσει τις σχολικές αίθουσες.
Παρόλο που αυτό το άρθρο θα μιλήσει συγκεκριμένα για την προαναφερθείσα ομάδα, αυτό δεν σημαίνει με κανένα τρόπο ότι οι συνέπειες που υφίστανται άλλες κοινωνικές ομάδες δεν είναι σημαντικές. Για τους φοιτητές επίσης είναι τραγικό το κλείσιμο των Πανεπιστημίων. Καθώς όμως τα παιδιά και οι έφηβοι είναι ακόμα άτομα υπό διαμόρφωση, κάτι που τα καθιστά ιδιαίτερα ευαίσθητα και ευάλωτα στο περιβάλλον τους και στις καταστάσεις που βιώνουν, και τα πράγματα τους επηρεάζουν πιο βαθιά και πιο καθοριστικά, το παρόν άρθρο θα εστιάσει σε αυτούς.
Φυσικά, αλλιώς εισπράττουν την καραντίνα τα μικρά παιδιά και αλλιώς οι έφηβοι. Άλλες απαιτήσεις έχει η τηλεκπαίδευση από τους μεν και άλλες από τους δε και το περιβάλλον τους. Άλλες οι ανάγκες των μεγαλύτερων και άλλες των μικρότερων.
Υπάρχουν όμως και τα κοινά σημεία. Μιλώντας με γονείς και εκπαιδευτικούς, με παιδοψυχολόγους και επαγγελματίες της φυσικής υγείας, αλλά και με τα ίδια τα παιδιά, ας προσπαθήσουμε να δούμε πώς τους επηρεάζει η παρούσα κατάσταση.
Η ματιά των γονέων
Το κλείσιμο των σχολείων, σε συνδυασμό με τις συνθήκες της τηλε-εργασίας ή της αναστολής που έχουν επιβληθεί σε πολλούς εργαζόμενους, έχουν αυξήσει τις ώρες που περνούν τα μέλη μιας οικογένειας μαζί. Αυτό, ειδικά για όσους έχουν μικρά παιδιά ή δούλευαν και έλειπαν πολλές ώρες από το σπίτι, είχε αρκετά θετική χροιά. Για τους έφηβους όμως, που η ανάγκη της ηλικίας τους τους ωθεί να αποζητούν περισσότερο τη συντροφιά των συνομηλίκων τους παρά των γονιών τους, οι πολλές ώρες στο σπίτι μάλλον τους πιέζουν και τους αναγκάζουν να καταφεύγουν περισσότερες ώρες στον υπολογιστή, το κινητό, την ψηφιακή κοινωνικότητα.
Οι αυξημένες ώρες χρήσης του υπολογιστή είναι κάτι το οποίο μαρτυρούν πολλοί γονείς. Ακόμα και παιδιά που είχαν ελάχιστη επαφή παλιότερα, τώρα έχουν μάθει να καταφεύγουν στην οθόνη τους πολύ πιο εύκολα, για περισσότερους λόγους και για περισσότερες ώρες. Αυτό είναι κάτι που ισχύει τόσο για τα μικρότερα όσο και για τα μεγαλύτερα παιδιά. Ειδικά για τα μικρότερα, οι γονείς τους παρατηρούν συμπτώματα εθισμού και στέρησης1 όταν τα αναγκάζουν να σταματήσουν, συμπεριφορές που δεν είχαν πριν. Ο έλεγχος στις ώρες χρήσης και η επιτήρηση έχουν γίνει δυσκολότερα. Θα αναφερθούμε παρακάτω εκτενέστερα στις αρνητικές, έως καταστροφικές, συνέπειες που μπορεί να έχει για τα παιδιά η αυξημένη χρήση των υπολογιστών.
Marc Thele / Pixabay
Οι περισσότεροι γονείς παραπονούνται επίσης για την ενέργεια των παιδιών τους που δεν εκτονώνεται και για τα προβλήματα που δημιουργεί η έλλειψη των φίλων και γενικότερα των κοινωνικών συναναστροφών. Τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη ένταση, εμφανίζουν βίαιες ή/και νευρικές, ακόμα και νευρωτικές-υστερικές αντιδράσεις που δεν είχαν παλιότερα, έχουν γίνει πιο ανυπάκουα, πιο ανήσυχα, νιώθουν μοναξιά.
Κάποια παραμένουν συνεπή και ευσυνείδητα απέναντι στα σχολικά τους καθήκοντα, κάποια άλλα όχι.
«Ως γονιός δεν έχω αντιμετωπίσει κάποιο σοβαρό πρόβλημα με τα παιδιά μου σχετικά με την τηλεκπαίδευση. Καθημερινά είναι πρόθυμα να συμμετέχουν ενεργά στο τηλεμάθημα και μάλιστα φροντίζουν να είναι συνεπή και να μπαίνουν στην ώρα τους. Πιστεύω βέβαια ότι δεν είναι τόσο συγκεντρωμένα, όσο θα ήταν μέσα στην τάξη. Κάποιες φορές ίσως να χρειαστεί να τους εξηγήσω κάποια σημεία του μαθήματος, τα οποία δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν καλά.
Όταν όμως ολοκληρώνεται το τηλεμάθημα, διακρίνω μία κόπωση και μία ένταση στην συμπεριφορά τους. Σίγουρα, αν για τον εκπαιδευτικό είναι μία φορά δύσκολη και κουραστική αυτή η διαδικασία, για τους μαθητές, ιδίως των μικρών ηλικιών, είναι πολύ δυσκολότερη. Όμως αποτελεί έναν τρόπο να επικοινωνούν καθημερινά με το δάσκαλο και τους συμμαθητές τους και να προχωρήσει έστω και με αργούς ρυθμούς η ύλη της σχολικής χρονιάς.»
(μητέρα μαθητών 5, 11 και 13 ετών)
Δυστυχώς όμως πολλά παιδιά τείνουν να χάνουν τη σύνδεση με το σχολείο και τις μαθησιακές δραστηριότητες, και καταφεύγουν σε πονηρά τεχνάσματα για να αποφεύγουν τη συμμετοχή τους στο τηλεμάθημα. Οι παράλληλες ψηφιακές δραστηριότητες, όπως το «τσατ» και το «σερφάρισμα», ή το να «μπαίνουν» στο μάθημα αλλά να μην το παρακολουθούν, κάτι που οι καθηγητές/δάσκαλοι δεν μπορούν εύκολα να ελέγξουν, είναι μερικά από τους τρόπους που χρησιμοποιούν κάποιοι μαθητές για μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε ή να ξεφύγουν από την καθήλωσή τους και την αφόρητη βαρεμάρα των τηλεμαθημάτων.
(Robyn Beck/AFP Getty Images)
«Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (80%) των μαθητών ξυπνάνε 2 λεπτά πριν αρχίσει το μάθημα, δηλώνουν το παρόν και ξανακοιμούνται! Βάζουν ξυπνητήρι για να ξυπνήσουν, να βγουν από την τηλεδιάσκεψη και να μπουν στην επόμενη! Αυτό συμβαίνει τις 3 πρώτες ώρες (περίπου μέχρι τις 10.30).
Από κει και πέρα όλοι οι μαθητές και μιλάμε για το 100% , την ώρα της τηλεδιάσκεψης κάνουν και κάτι άλλο παράλληλα… Οι συνήθεις ασχολίες τους είναι: σερφάρισμα στο ίντερνετ και κυρίως στο ίνστανγκραμ… ακόμα και αν κάνουν τηλεδιάσκεψη από κινητό, μπορούν να ανοίγουν άλλη σελίδα και να περιηγούνται ανενόχλητοι στην αγαπημένη τους σελίδα!
Επίσης πολλοί ταυτόχρονα με την τηλεδιάσκεψη παρακολουθούσαν σειρές στο νέτφλιξ, έβγαιναν βόλτες με φίλους, και βέβαια έτρωγαν , έκαναν δουλειές στο σπίτι και ό,τι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί!»
(καθηγήτρια σε Λύκειο)
Μια άλλη δυσκολία της τηλεκπαίδευσης είναι ότι, κυρίως όσον αφορά τα μικρότερα παιδιά, η επιτυχία της διεξαγωγής και των αποτελεσμάτων της εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους γονείς: από την παρουσία τους ως επιβλέποντες την ώρα του μαθήματος, και από τις ικανότητές τους και τη διαθεσιμότητά τους να παράσχουν τη βοήθεια που χρειάζονται για το διάβασμα και την κατανόηση του μαθήματος τα παιδιά. Καλούνται να συμπληρώσουν το κενό που αφήνει η έλλειψη της φυσικής επαφής με τον δάσκαλο. Πόσο καλά μπορεί να υποκαταστήσουν οι γονείς τους εκπαιδευτικούς; Οι ρόλοι συγχέονται, το ίδιο και η διαδικασία και το θύμα εδώ είναι η μαθητική φύση του κάθε παιδιού, που όσο περνά ο καιρός υποχωρεί όλο και περισσότερο.
Τέλος, ας αναφερθούμε στις πρακτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κάποιες οικογένειες, όπως η μη επάρκεια ή η παντελής έλλειψη του απαραίτητου εξοπλισμού, που αποκλείουν τα παιδιά από τη συμμετοχή τους στη σχολική -έστω και ψηφιακή- ζωή.
Η ματιά των εκπαιδευτικών
Ποια είναι τα κενά και τα προβλήματα που βλέπουν οι εκπαιδευτικοί από τη μεριά τους; Ποιες είναι οι ανάγκες των μαθητών όπως τις αναγνωρίζουν οι άνθρωποι που έχουν τον ρόλο και την ευθύνη να τα διδάξουν αλλά και να τα καθοδηγήσουν ορθά προς μια ευρύτερη κοινωνικότητα πέρα από την οικογένεια;
«Ειδικά τα μικρά παιδιά έχουν την ανάγκη μιας κανονικότητας, μιας ρουτίνας. Όσο πιο μικρά είναι, τόσο μεγαλύτερη είναι αυτή η ανάγκη. Όταν η ρουτίνα διαταράσσεται, [τα παιδιά] «βγαίνουν από τα νερά τους». Για να δουλέψουν και να συμμετέχουν, παρακινούνται από τους συμμαθητές τους (την ομάδα) και από τη δασκάλα-πρότυπο.
Όταν αυτά λείπουν, χάνουν και τα παιδιά το ενδιαφέρον τους και τη σύνδεση με το σχολείο και το αντικείμενό του».
(συνταξιούχος νηπιαγωγός)
Η φυσική παρουσία, η βλεμματική επαφή με τον δάσκαλο, η ατμόσφαιρα της τάξης, τα θετικά συναισθήματα που δημιουργούνται μέσα στην τάξη, η κοινωνικοποίηση των παιδιών στα διαλλείματα και η ποικιλία των ερεθισμάτων είναι κάποια από τα σημαντικότερα στοιχεία της σχολικής ζωής, που συνδέουν τα παιδιά με αυτήν και τα οποία λείπουν από την τηλεκπαίδευση. Χωρίς αυτά, τα παιδιά «δεν βιώνουν το πραγματικό σχολείο». Και αυτό έχει αντίκτυπο στη διαμόρφωση της ταυτότητά τους. Ιδιαίτερη ανησυχία εκφράζουν οι δάσκαλοι για τα «πρωτάκια», που έχουν μια διαστρεβλωμένη πρώτη σχολική χρονιά, χωρίς το αντίβαρο μιας προηγούμενης φυσιολογικής και θετικής εμπειρίας.
(AP Photo/Steve Ruark)
Αλλά και οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου βρίσκονται σε κρίσιμη φάση και αντιμετωπίζουν μια πολύ απαιτητική κατάσταση, που αρκετούς τους υπερβαίνει. Το εικονικό σχολείο τους οδηγεί στην αποστασιοποίηση. Επιπλέον, δημιουργεί συναισθήματα εγκατάλειψης και μοναξιάς:
«Ένα πολύ σημαντικό θέμα που έχει προκύψει από την αναστολή λειτουργίας των σχολείων αφορά στους υποψήφιους της Γ’ Λυκείου. Πιο συγκεκριμένα, γνωρίζω τρεις περιπτώσεις υποψήφιων, καλών μαθητών και με στόχους, οι οποίοι έχουν παραιτηθεί εντελώς από το να προσπαθήσουν να περάσουν στη σχολή που επιθυμούσαν αρχικά. Θεωρούν ότι έχουν μείνει αβοήθητοι και ακαθοδήγητοι και όλο αυτό τους έχει στερήσειτο κίνητρο για να προσπαθήσουν, με όποιες συνέπειες ενδέχεται να έχει αυτό στο μέλλον τους.»
(καθηγήτρια σε Λύκειο)
Από τη δική τους πλευρά, οι εκπαιδευτικοί έχουν να αντιμετωπίσουν ζητήματα επάρκειας στη χρήση της ψηφιακής πλατφόρμας και των νέων μέσων και το συνεπακόλουθο άγχος.
«Ως εκπαιδευτικός αρχικά ένιωσα διπλό άγχος: πρώτον, για το κατά πόσο θα μπορούσα να ανταποκριθώ η ίδια σε όλη αυτή τη διαδικασία, καθώς δεν έχω και τόσο καλή σχέση με την τεχνολογία, και δεύτερον αν οι μαθητές μου θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα.»
(δασκάλα Δημοτικού)
Η έλλειψη της φυσικής επαφής είναι και για αυτούς μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες:
«Από την μεριά της εκπαιδευτικού (που αγαπάει την δουλειά της και η ενέργεια των παιδιών-μαθητών μου δίνει ζωή) η τηλεκπαίδευση για μένα ήτανε μαρτύριο! 3 μήνες κόντεψα να πάθω κατάθλιψη! Μπροστά σε μια μαύρη οθόνη με 15χρονους μαθητές-φαντάσματα , όλη η εκπαιδευτική διαδικασία έχασε για μένα το νόημα της! Οι μαθητές αρνούνταν να ανοίξουν κάμερες γιατί φόραγαν πιτζάμες, ήταν αχτένιστοι, είχαν σκοτάδι στο δωμάτιο , ήταν ακόμα ξαπλωμένοι κάτω από τις κουβέρτες στο κρεβάτι!!!
Πολλοί δεν άνοιγαν ούτε μικρόφωνα λέγοντας στο τσατ ότι τους χάλασε ή ότι έχει πολύ φασαρία στο σπίτι από μικρά αδέρφια!
Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα να μιλάω σε μία οθόνη με μια λίστα ονομάτων χωρίς σχεδόν καμία ανταπόκριση!»
(καθηγήτρια σε Λύκειο)
«Η κλεισούρα μου δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα και η πολύωρη ενασχόληση με τον υπολογιστή, μου στερεί την ικανοποίηση που λαμβάνει ένας εκπαιδευτικός όταν οι μαθητές χαίρονται που έχουν μαζί σου μάθημα και ανυπομονούν να μιλήσουν μαζί σου! Και εγώ βέβαια μαζί τους!»
(καθηγήτρια σε Λύκειο)
«Η κατάσταση είναι αρρωστημένη και απρόσωπη. Δεν υπάρχει συμμετοχή, ούτε κέφι, ούτε διάθεση. Σε τι θα επιστρέψουμε;»
(καθηγήτρια σε Λύκειο)
Andrea Piacquadio / Pexels
Υπάρχουν επίσης οι ανησυχίες για το πόσο καλά μπορούν τα παιδιά να απορροφήσουν όσα προσπαθούν να τους διδάξουν μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας, χωρίς τη ζωντανή συμμετοχή και μέσα στα πλαίσια της μειωμένης επαφής και χρόνου:
«Πόσο εύκολο είναι σε ένα παιδί να κατανοήσει όσα διδάσκω με τον τρόπο αυτό; Πόσο χρόνο μπορεί το παιδί να μείνει συγκεντρωμένο; Πόση όρεξη για συμμετοχή να έχει, αν η σύνδεση του δεν είναι καλή ή αν δεν έχει προσωπική επαφή με τον δάσκαλο;
Θεωρώ πως μαθήματα όπως μαθηματικά, φυσική και γραμματική είναι δυσκολότερα να κατανοηθούν μέσω τηλεμαθήματος. Μαθήματα πάλι όπως ιστορία και γεωγραφία εμπλουτίζονται άμεσα με εικόνες, εκπαιδευτικά βίντεο ή παιχνίδια και ίσως έτσι είναι πιο ευκολονόητα. Πιστεύω ακόμα ότι η πλειοψηφία των μαθητών αντιμετωπίζουν προβλήματα συγκέντρωσης στη διάρκεια του τηλεμαθήματος, καθώς υπάρχουν γύρω τους πολλά ερεθίσματα και δυστυχώς δεν είμαι σε θέση να ενθαρρύνω όσο θα ήθελα τη συμμετοχή τους και να τους επαναφέρω στη μαθησιακή διαδικασία.»
(δασκάλα Δημοτικού)
Θεωρούν την προσήλωση του Υπουργείου στη διδασκαλία της ύλης ανούσια, κάτι που όχι μόνο αγνοεί τα πραγματικά προβλήματα των μαθητών και των εκπαιδευτικών, αλλά φέρνει και επιπλέον άγχος. Πάνω σε τι να βάλουν διαγώνισμα, τι να βαθμολογήσουν; Οι καθηγητές του Γυμνασίου και του Λυκείου δεν γνωρίζουν καν τα πρόσωπα των μαθητών τους…
Επίσης, παρατηρείται αύξηση στην κατ’ οίκον εκπαίδευση, η οποία γίνεται από καθηγητές του Δημοσίου σε παιδιά που πάσχουν από κάποιο σοβαρό ψυχικό ή σωματικό νόσημα. Έχουν αυξηθεί τα περιστατικά μελαγχολίας και τα ενδοοικογενειακά θέματα. Τα οικογενειακά προβλήματα αντανακλούν στην εκπαίδευση, λένε οι εκπαιδευτικοί.
Συστήνουν στους γονείς υπομονή, επιμονή, κατανόηση και φιλοτιμία. Τους παροτρύνουν να μην χαλαρώνουν και να μην επαφίενται μόνο στον εκπαιδευτικό.
Και επισημαίνουν ότι πρέπει να επιβλέπουν το παιδί τους σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού προκειμένου να σιγουρευτούν ότι έχει κατανοήσει όσα διδάχθηκε.
Από την άποψη της σωματικής υγείας
Ο κύριος Ευάγγελος Σ. Δήμου-Ρουσουλέντσης, χειροπράκτης – ποδίατρος, περιγράφει τα προβλήματα που προκαλεί στα παιδιά η πολύωρη καθήλωση στον υπολογιστή:
Η κακή στάση, σε συνδυασμό με την έλλειψη φυσικής άσκησης, οδηγεί στη δημιουργία διάφορων μυοσκελετικών προβλημάτων, σε ημικρανίες, πονοκεφάλους και στα αρχικά στάδια του αυχενικού συνδρόμου. Οι συνθήκες ελαστικότητας στους μύες σκληραίνουν και εμφανίζονται πόνοι, σπασμοί και δυσκαμψία στη μέση.
Μιλά για την κούραση, τη συσσωρευμένη ένταση, τη νευρικότητα και το στρες που προκαλείται στα παιδιά λόγω διάφορων τεχνικών προβλημάτων που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του μαθήματός τους (όπως πχ η διακοπή της σύνδεσης ή προβλήματα με το rooter) και πώς αυτά προκαλούν με τη σειρά τους ποικίλα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Σε αυτό συμβάλλει η έλλειψη της άθλησης, που στερεί τον οργανισμό από τις ορμόνες της ευεξίας (όπως η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και οι ενδορφίνες) που εκκρίνονται συνήθως κατά της διάρκεια της φυσικής δραστηριότητας και οι οποίες «μας ηρεμούν, γεννούν αίσθημα ευδαιμονίας, βελτιώνουν τη διάθεση και αντιμάχονται το στρες».
Πόσο καταστροφικές είναι για τους μαθητές αυτές οι συνέπειες; Ο κ. Ρουσουλέντσης ευτυχώς θεωρεί όλα τα προαναφερθέντα προβλήματα αναστρέψιμα, καθώς δεν προέρχονται «από κάτι παθολογικό, αλλά από μια κακή καθημερινότητα». Θεωρεί λοιπόν ότι όταν τα παιδιά επιστρέψουν στην προηγούμενη καθημερινότητά τους και ξαναβρούν τις εξωτερικές τους δραστηριότητες η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα της ηλικίας τους θα τα βοηθήσει να ξαναβρούν την υγεία τους και να ξεπεράσουν τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει στη φυσική τους υγεία η τηλεκπαίδευση.
Εκτός από τα προβλήματα μυοσκελετικής φύσεως που δημιουργούνται στο σώμα στο σύνολό του, και τα οποία μας παρουσίασε διεξοδικά ο κ. Ρουσουλέντσης, μια συγκεκριμένη περιοχή πλήττεται ιδιαίτερα έντονα: το κεφάλι και τα μάτια.
Παιδοφθαλμίατροι μιλούν για τον αυξημένο κίνδυνο που προκαλεί η αυξημένη ενασχόληση με τον υπολογιστή για την εμφάνιση μυωπίας αλλά και άλλων οφθαλμικών παθήσεων, όπως η θολή όραση και η ξηροφθαλμία, για πονοκεφάλους και για ερεθισμό των ματιών. Επίσης, οι πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη δημιουργούν νευρολογικές διαταραχές, όπως τη δυσκολία προσήλωσης των ματιών. Η ανάγνωση των βιβλίων γίνεται μια «δύσκολη» δραστηριότητα.
Andrea Piacquadio / Pexels
Μια άλλη συνέπεια που υφίστανται τα μάτια είναι το «οπτικό μπλοκ». Ο όρος προέρχεται από τη ραϊχική ψυχοθεραπευτική θεωρία και θα τον εξηγήσουμε στο παρακάτω μέρος.
Από την άποψη της ψυχικής υγείας
Νους και σώμα είναι ένα. Το υποστήριξε ο ψυχολόγος Βίλχελμ Ράιχ στη Δύση και το δίδαξε ο δάσκαλος του Φάλουν Ντάφα, Λι Χονγκτζί, στην Ανατολή. Είναι μόνο ότι η ανθρώπινη αντίληψη δεν μπορεί να συλλάβει πλήρως αυτήν την ενότητα. Για την ευκολία μας λοιπόν, τα αντιμετωπίζουμε χωριστά.
Μια πρώτη παρατήρηση που γίνεται από τον τομέα της παιδοψυχολογίας είναι για την «ιδρυματοποίηση» που αρχίζει να συμβαίνει σε έναν σημαντικό αριθμό παιδιών, όχι ειδικά λόγω της τηλεκπαίδευσης, αλλά λόγω του εγκλεισμού και των γενικών συνθηκών της καραντίνας. Δεν είναι λίγα τα παιδιά που αρνούνται να βγουν από το σπίτι. Έχουν απορροφήσει όλον τον φόβο που διαχέεται από τα ΜΜΕ και ενδεχομένως και από τις αντιδράσεις της οικογένειάς τους και αυτό τους προκαλεί συστολή, τα καθηλώνει. Η ακινησία -μυϊκή, ψυχική, ενεργειακή- είναι ενάντια στη φύση του παιδιού και τις ανάγκες της ανάπτυξής του. Ο παλμός διαταράσσεται, η χημική ισορροπία του σώματος διαταράσσεται και αρχίζουν να εμφανίζονται συμπτώματα αγοραφοβίας και ελαφριά παρανοϊκά στοιχεία, όπως πχ η σκέψη ότι η επαφή με τους άλλους είναι πρόβλημα.
Πιο ευάλωτα παρουσιάζονται τα παιδιά που έχουν ήδη αγοραφοβικές τάσεις ή που αντιμετωπίζουν προβλήματα στην οικογένειά τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η στέρηση της διεξόδου που αποτελούσε το σχολείο και οι κοινωνικές συναναστροφές προκαλεί μεγάλη επιδείνωση. Αλλά και γενικότερα, για όλα τα άτομα που βρίσκονται στην εφηβεία, «ανάγκη και φυσική τάση των οποίων είναι το άνοιγμα προς τα έξω, προς τον κόσμο, η φυγή από το σπίτι και η απομάκρυνση από τους γονείς», η περίοδος της καραντίνας έχει λειτουργήσει εξαιρετικά επιβαρυντικά και πιεστικά.
Κάτι άλλο που έχει επιβαρύνει τα παιδιά είναι οι ενοχές. Μην κολλήσουν τους άλλους, τον παππού, τη γιαγιά. Αυτές μπορεί να εντείνονται ή όχι από το περιβάλλον του παιδιού.
Η τηλεκπαίδευση συγκεκριμένα φέρνει και κάποια επιπλέον προβλήματα στα παιδιά. Αφενός, εντείνει τις συνθήκες ακινησίας και καθήλωσης. Αφετέρου, «προκαλεί την αποστασιοποίηση από τη μάθηση, λόγω έλλειψης συναισθηματικής και βλεμματικής επαφής». Η απομόνωση στο σπίτι και η εικονική κοινωνικότητα «τα εμποδίζει να οριοθετηθούν σε σχέση με τους άλλους, να γνωρίσουν τον εαυτό τους και τις ικανότητές τους». Επιπλέον, εθίζει τους μαθητές στην οθόνη, η οποία είναι πλέον το μοναδικό διαθέσιμο μέσον για κάθε πτυχή της ζωής: την εργασία (το σχολείο), τους φίλους, τη διασκέδαση, την ενημέρωση, τις αγορές. Ακόμα και για τη σωματική άσκηση.
Αυτή η υπεραυξημένη εξάρτηση από την οθόνη είναι κάτι ιδιαίτερα καταστροφικό, όχι μόνο για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικους. Η διαφορά όμως είναι ότι επειδή τα παιδιά είναι υπό διαμόρφωση «τα μηνύματα [οι επιδράσεις του περιβάλλοντός τους] γίνονται δομικά στοιχεία του χαρακτήρα τους», κάτι που αλλάζει πολύ δυσκολότερα.
Μια από τις καταστροφικές πτυχές της είναι η ισοπέδωση της αντίληψης, της μάθησης και της γνώσης: η οθόνη δεν έχει βάθος και αυτή η επίπεδη εμπειρία διαχέεται σε όλη τη ζωή.
Μια άλλη καταστροφική πτυχή είναι το «οπτικό μπλοκ», που έχουμε ήδη αναφέρει. Η κυρία Ανδρονίκη Τρίμμη, ραϊχική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια, μας βοηθά να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται:
«Σύμφωνα με τη ραϊχική θεωρία, το οπτικό μπλοκ είναι το πρώτο σοβαρό τραύμα που ενδέχεται να συμβεί στη ζωή ενός ατόμου, κατά τη διάρκεια του πρώτου εξελικτικού του σταδίου, του επονομαζόμενου οπτικού, που ταυτίζεται χρονικά με την περίοδο της κύησης και των πρώτων 20 ημερών μετά τη γέννησή του. Όταν το άτομο τραυματιστεί σε αυτό το στάδιο μαθαίνει ότι είναι μόνο, νιώθει τρόμο για τη ζωή και αποσύρεται. Ως συνέπεια, δεν εστιάζει, δεν βλέπει, δυσκολεύεται να έχει συναισθηματική επαφή με τους άλλους και βρίσκεται σε απομόνωση. Η οθόνη μπορεί να δημιουργήσει ή να επιδεινώσει το οπτικό μπλοκ, κάτι που είναι πιθανόν να οδηγήσει σε περισσότερες παράνοιες ή/και σε συναισθηματική ισοπέδωση.»
Και συμπληρώνει:
«Λόγω της παρατεταμένης της χρονικής διάρκειας, η τηλεκπαίδευση μπορεί να νοηθεί ως τραύμα, με συνέπειες όχι εύκολα αναστρέψιμες. Το κράτος θα έπρεπε να έχει συμβουλευτεί μια ομάδα παιδοψυχολόγων πριν λάβει το μέτρο της τηλεκπαίδευσης.»
Η πρότασή της είναι να διαιρούνταν οι τάξεις σε μικρά τμήματα, που θα πήγαιναν στο σχολείο εκ περιτροπής, κάτι που δοκιμάστηκε για λίγο την προηγούμενη σχολική περίοδο. Το σημαντικό είναι να διατηρείται η επαφή και να μην υπάρχει εξάρτηση από τις οθόνες.
Και μετά τι;
Βρισκόμαστε χρονικά κοντά στο σημείο της επιστροφής στα θρανία (;). Κάποιοι μαθητές λένε πως προτιμούν την τηλεκπαίδευση γιατί «νιώθουν πιο ελεύθεροι». Αλλά κάποιοι άλλοι – οι περισσότεροι, θέλω να πιστεύω – το περιμένουν με ανυπομονησία. Το κυρίαρχο και πιο έντονο συναίσθημα αυτής της περιόδου, όπως μαρτυρούν οι ίδιοι, είναι η βαρεμάρα.
Pixabay
Βέβαια οι προϋποθέσεις για το άνοιγμα των σχολείων δεν ακούγονται ελκυστικές ή λιγότερο κακοποιητικές. Όπως κακοποιητικά είναι τα μέτρα της καραντίνας στο σύνολό τους, η δομή της εκπαίδευσης, το αστικό μας περιβάλλον. Το καθεστώς του φόβου που προάγεται ως μόνιμη συνθήκη της ζωής μας. Ποιος άνθρωπος μπορεί να αντισταθεί στην απειλή της υγείας και της ασφάλειάς του; «Η υγεία είναι πάνω απ’ όλα», συνηθίσαμε όλοι να λέμε και ακούγεται τόσο σωστό. Κι όμως…αν σκεφτούμε προσεκτικά, αν σκεφτούμε βαθιά, η υγεία μας αξίζει πραγματικά κάθε τίμημα; Δεν υπάρχουν κάποια πράγματα που δεν θα κάναμε σε καμία περίπτωση, κάποιες αρχές που δεν θα παραβιάζαμε ακόμα και για χάρη της υγείας μας;
Υπάρχουν άνθρωποι που χάρη σε μια ασθένεια ή αναπηρία σωματική, μπόρεσαν να θεραπευτούν από τον εγωισμό τους, τη ματαιοδοξία τους, την επιθετικότητά τους. Μπόρεσαν να ανακαλύψουν το βαθύτερο νόημα της ζωής και να έρθουν σε αρμονία με τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. Υπάρχουν άνθρωποι που είπαν «έπρεπε να τυφλωθώ για να δω».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η εξάρτηση από το διαδίκτυο «σύντομα πρόκειται να συμπεριληφθεί στη νοσολογική κατηγοριοποίηση της επίσημης Ψυχιατρικής (DSM-V). Συνήθως εμφανίζεται σε παιδιά και εφήβους.» – από το βιβλίο «Εισαγωγή στις Εξαρτήσεις» του Ιωάννη Κορκοτσέλλου, εκδ. του Κέντρου Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής «Βίλχελμ Ράιχ» – Ε.Ι.Ν.Α. 2012, σελ. 159.
Για έκτη χρονιά, ένας διαγωνισμός πιάνου διεθνούς εμβέλειας διοργανώνεται από το NTD (New Tang Dynasty) για νέους ταλαντούχους πιανίστες με κλασικό ρεπερτόριο.
Ο πρωταρχικός στόχος του διαγωνισμού είναι η υποστήριξη και αναβίωση της κλασικής μουσικής πιάνου από την Μπαρόκ, την Κλασική και τη Ρομαντική περίοδο και η ενθάρρυνση των νέων ερμηνευτών να ακολουθήσουν και να υπηρετήσουν αυτήν την υψηλού επιπέδου μουσική ευρωπαϊκή παράδοση, που βοηθά στην ανύψωση του ανθρώπινου πνεύματος.
Ο διαγωνισμός απευθύνεται σε ερμηνευτές 17-35 ετών και θα διεξαχθεί ζωντανά στη Νέα Υόρκη στις 28-31 Οκτωβρίου 2021.
Θα υπάρξουν τρεις φάσεις στον διαγωνισμό: η προκριματική, η ημιτελική και η τελική. Σε κάθε φάση, οι διαγωνιζόμενοι καλούνται να ερμηνεύσουν κάποια κομμάτια που θα επιλέξουν από ένα συγκεκριμένο ρεπερτόριο από τις προαναφερθείσες μουσικές περιόδους. Κανένα κομμάτι δεν επιτρέπεται να επαναληφθεί.
Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό του διαγωνισμού είναι ότι η ημιτελική φάση θα περιλαμβάνει ένα κομμάτι που συνετέθη ειδικά για τον διαγωνισμό από τον D.F., καλλιτεχνικό διευθυντή του Shen Yun Performing Arts με έδρα τη Νέα Υόρκη. Το κομμάτι αυτό είναι μια ξεχωριστή ανάμειξη Ανατολικής και Δυτικής κλασικής μουσικής.
Η προθεσμία υποβολής των αιτήσεων είναι η 1η Σεπτεμβρίου 2021. Καθώς για τους διαγωνιζόμενους του εξωτερικού θα υπάρχουν χρονικές καθυστερήσεις λόγω ταχυδρομείου, αίτησης για βίζα και άλλων εγγράφων, καλούνται να φροντίσουν για την έγκαιρη αποστολή του υλικού της αίτησης.
Κάθε αίτηση πρέπει να συνοδεύεται από το ποσό των $150 (περίπου 125 ευρώ).
Όλοι οι αιτούντες θα ενημερωθούν για την αποδοχή ή όχι της αίτησής τους μέχρι τη 15η Σεπτεμβρίου 2021.
Η NTD Television είναι μέρος του Epoch Media Group, το οποίο κατατάσσεται μεταξύ των 10 κορυφαίων εταιριών διαδικτυακών ειδήσεων και ψυχαγωγίας στον κόσμο. Οι ημιτελικοί και οι τελικοί γύροι του διαγωνισμού θα μεταδοθούν ζωντανά μέσω των κοινωνικών μέσων σε κανάλια του New Tang Dynasty Television (NTD) και του Epoch Media Group, σε 180 εκατομμύρια θεατές παγκοσμίως.
Ο χρυσός νικητής του διαγωνισμού το 2019 – Vladimir Petrov:
Ο χρυσός νικητής του διαγωνισμού το 2016 – Dmitri Levkovich:
Πριν από αρκετά χρόνια είχα πάει με τα παιδιά μου να παρακολουθήσουμε μια παιδική παράσταση. Κάποια στιγμή, ένας από τους ηθοποιούς ρωτά έναν μικρό θεατή αν είναι καλό παιδί. Το παιδάκι τα χάνει και δυσκολεύεται να απαντήσει – τι να απαντήσεις άλλωστε σε αυτήν την ερώτηση; Ο ηθοποιός επιμένει, ρωτά πότε είναι ένα παιδί καλό και παίρνει την απάντηση «Όταν ακούει τον μπαμπά και τη μαμά». Ρωτώντας κι άλλα παιδιά, αλλά και μεγάλους, παίρνει από όλους την ίδια απάντηση. Ω, συμφορά! Όλοι οι άνθρωποι λοιπόν εκεί μέσα μπέρδεψαν την καλοσύνη με την υπακοή;
Αυτό ήταν ένα περιστατικό που με είχε στενοχωρήσει πολύ και παρέμενε ζωντανό στη μνήμη μου όλα αυτά τα χρόνια. Όταν λοιπόν ανακάλυψα πριν από μερικούς μήνες ένα παιδικό βιβλίο με τον τίτλο «Καλοσύνη» ενθουσιάστηκα. Κι όταν το ξεφύλλισα και είδα τις εικόνες και το διάβασα και πιο προσεκτικά, ο ενθουσιασμός μου ενισχύθηκε με μια μεγάλη δόση χαράς και ικανοποίησης.
Αυτό που κυρίως με ικανοποίησε ήταν – και είναι – ότι βρέθηκαν κάποιοι άνθρωποι που θεωρούν την καλοσύνη μια τόσο σημαντική αξία ώστε να μπουν στον κόπο να προσπαθήσουν να μεταδώσουν την ουσία της στα παιδιά με όσο πιο απλό, εύληπτο και άμεσο τρόπο μπορούν.
Το δεύτερο στοιχείο που μου έκανε θετική εντύπωση είναι ότι το βιβλίο αυτό είναι προϊόν συνεργασίας πολλών ανθρώπων, με διαφορετικές καταβολές και πεποιθήσεις, που συνδέθηκαν από το κοινό τους όραμα.
Το τρίτο, ότι μέσα από την γενική, παγκόσμια αξία της καλοσύνης, συνδέεται και με την τρέχουσα κατάσταση που δοκιμάζει την Ευρώπη, την αύξηση των μεταναστευτικών ροών στις ευρωπαϊκές χώρες, και βοηθά τα παιδιά, αλλά και τους γονείς τους, να ανακαλύψουν μέσα τους τα καλά τους ένστικτα και τα ενθαρρύνει να ενεργοποιήσουν (και) σε αυτήν την περίσταση αρετές όπως η ανεκτικότητα απέναντι στον Άλλο, η εμπιστοσύνη, η καλή προαίρεση. Πώς αλλιώς άλλωστε θα μπορούσε ένας καλύτερος κόσμος να γίνει εφικτός;
Οι εικονογραφήσεις – κάθε σαλόνι (δισέλιδο) έχει ζωγραφιστεί από διαφορετικό εικονογράφο – είναι αστείες, τρυφερές, χαρούμενες και έχουν παραχωρηθεί δωρεάν από τους καλλιτέχνες. Μέρος των εσόδων του βιβλίου προσφέρεται στη φιλανθρωπική οργάνωση Three Peas.
Τι είναι αυτή η καλοσύνη, τέλος πάντων;
Δεν είναι πάντα εύκολο για τους καημένους τους ενήλικες να εξηγήσουν με απλά λόγια σύνθετες και περίπλοκες αφηρημένες έννοιες, ώστε να τις καταλάβουν τα διψασμένα παιδικά μυαλουδάκια. Δεν υπάρχει πάντα η έμπνευση, τι να κάνουμε…Κάθε βοήθεια λοιπόν προς αυτήν την κατεύθυνση είναι ευπρόσδεκτη!
Ευτυχώς, η καλοσύνη, αν και είναι κι αυτή μια σύνθετη και ευρεία έννοια, που περιλαμβάνει πολλά πράγματα, έχει και την υλική, την πρακτική της πλευρά. Πώς υλοποιείται η καλοσύνη στην καθημερινότητα ενός παιδιού; Τι μπορεί να κάνει ένα μικρό παιδί για να την εκδηλώσει; Μέσα από ποιες πράξεις γινόμαστε καλοί;
Το βιβλίο αυτό μάς παρουσιάζει μια πληθώρα προτάσεων, όλες προσιτές στον κάθε ένα από εμάς. Ξεκινώντας από ένα απλό χαμόγελο – όλοι το έχουμε και μπορούμε να το προσφέρουμε!- μιλά για τις πράξεις συμπαράστασης ή βοήθειας που μπορούμε να κάνουμε προς κάποιον λυπημένο, παραγκωνισμένο, μόνο, ή που βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Πράγματα που αφορούν καταστάσεις που προκύπτουν πάνω στο παιχνίδι ή στη γειτονιά.
Με πίστη στο καλό που κρύβει ο κάθε άνθρωπος μέσα του, με πίστη στην ικανότητα του καθένα να το ανακαλύψει, με πίστη στη δύναμη που έχουν όλες οι πράξεις, ακόμα και η φαινομενικά μικρότερη, με πίστη στο όραμα ότι ένας καλύτερος κόσμος είναι πραγματικά εφικτός, αρκεί όλοι να συμβάλλουμε σε αυτό, το βιβλίο της «Καλοσύνης» κάνει το καλύτερο που μπορεί για να εμπνεύσει αυτήν την πίστη και στα παιδιά μας.
Barbara Nascimbeni, «Αν κάποιος δυσκολεύεται, υπάρχει τρόπος να τον βοηθήσουμε»
Ο Άλλος
Ένας από τους στόχους αυτού του βιβλίου είναι να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά μας απέναντι στους άλλους, τους διαφορετικούς, και ιδιαίτερα σε αυτούς που ήρθαν στη γειτονιά μας πέρα από τις θάλασσες και μέσα από κινδύνους, που έχουν άλλο χρώμα και παίζουν, μιλάνε, ντύνονται, ακόμα και τρώνε διαφορετικά από εμάς.
Μια εύκολη λύση, στην οποία δυστυχώς καταφεύγουν αρκετοί, είναι ο φόβος, η καχυποψία, η επιφύλαξη, η ανοιχτή εχθρότητα. Είναι όμως η μόνη λύση; Και κυρίως, είναι μια καλή λύση;
Όταν νιώθουμε να απειλούμαστε, τα συναισθήματα αυτά είναι πολύ πιθανόν να γεννηθούν. Το βιβλίο προσπαθεί να αποτρέψει τη γέννησή τους. Ενθαρρύνει τα παιδιά να σκεφτούν τους άλλους ως ανθρώπους σαν κι εμάς. Επισημαίνει τα κοινά σημεία και αυτά που μας συνδέουν. Μας βοηθά να θυμηθούμε ότι «όλοι οι καλοί χωράμε». Γιατί όταν η εχθρότητα και η δυσπιστία βασιλεύει στις καρδιές, ένας καλύτερος κόσμος δεν είναι εφικτός.
Steve Anthony, «…Εσείς μπορείτε να πείτε: Υπάρχει μπόλικος χώρος! Ελάτε, περάστε μέσα!»
Η εικονογραφική πολυφωνία συμβάλλει με τον τρόπο της προς αυτήν την κατεύθυνση.
Κάθε δισέλιδο / πρόταση έχει δουλευτεί από διαφορετικό εικονογράφο, και το αποτέλεσμα είναι ένα πολύχρωμο μωσαϊκό σχεδίων, χρωμάτων και στυλ, όπως ακριβώς είναι και οι κοινωνίες μας σήμερα.
Κάποιοι εικονογράφοι είναι ήδη γνωστοί στην Ελλάδα, όπως η Beatrice Allemagna, o Axel Scheffler και ο Benjamin Chaud. Κάποιους άλλους θα έχουμε την ευκαιρία να τους γνωρίσουμε τώρα μέσα από τη δουλειά που έκαναν για αυτό το θαυμάσιο βιβλίο.
Three Peas
Η Three Peas, όπως συστήνεται η ίδια στο τέλος του βιβλίου, είναι μια μικρή οργάνωση, που ξεκίνησε από μια παρέα φίλων από έξι διαφορετικές χώρες. Λένε «Φανταστείτε να έκανε ο καθένας μας κάτι μικρό για να βοηθήσει. Όλοι μαζί θα μπορούσαμε να πετύχουμε πολλά και να κάνουμε τη διαφορά.»
Η οργάνωση βοηθά τους ανθρώπους που αναγκάζονται να αφήσουν την πατρίδα τους και προσπαθούν να ξεκινήσουν εκ νέου τη ζωή τους σε μια καινούρια χώρα. Τους βοηθά σε αυτό το ξεκίνημα με πρακτικούς τρόπους, όπως να βρουν σπίτι, να μάθουν τη γλώσσα, να προμηθευτούν στοιχειώδη πράγματα για να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες. Τους βοηθά να ενσωματωθούν στο νέο τους περιβάλλον όσο ταχύτερα γίνεται.
Οι άνθρωποι θέλουν μόνο να ζήσουν όσο πιο ανθρώπινα γίνεται. Να κάνουν οικογένειες, να δουλέψουν, να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Να οικοδομήσουν νέες, ασφαλείς ζωές. Αυτήν την πεποίθηση θέλει να μοιραστεί η Three Peas μαζί μας.
Έγινε γνωστός στη χώρα μας και στο ευρύ κοινό το 2016 με την προβολή στους κινηματογράφους της μεγάλου μήκους (80′) ταινίας του «Η κόκκινη χελώνα» (“The Red Turtle”/”La Tortue Rouge”). Η ταινία αυτή, πολύ ιδιαίτερη ακόμα και για τα δεδομένα του κόσμου του animation, μας αιφνιδίασε, μας μάγεψε αλλά και μας δίχασε ως κοινό. Κυρίως, όμως, μας έδειξε πράγματα και συνδυασμούς, τους οποίους δεν περιμέναμε ότι θα συναντούσαμε σε μια αίθουσα κινηματογράφου.
Πρώτο και κύριο χαρακτηριστικό της το ότι πρόκειται για ταινία κινουμένων σχεδίων. Αν και στα ελληνικά ο όρος «κινούμενα σχέδια» είναι μια γενίκευση που περιλαμβάνει κάθε είδους ταινία που δεν χρησιμοποιεί ζωντανά ηθοποιούς, είτε αυτή είναι φτιαγμένη με πλαστελίνες, είτε στον υπολογιστή είτε οτιδήποτε άλλο, στην περίπτωση της «Κόκκινης χελώνας» ο όρος ισχύει κυριολεκτικά. «Η κόκκινη χελώνα» είναι μια ταινία σχεδίων ζωγραφισμένων με το χέρι.
Το δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό της είναι η παντελής έλλειψη διαλόγου. Υπάρχει μόνο μουσική σε κάποια σημεία και ήχοι περιβάλλοντος. Αυτό ήταν ένα μεγάλο ρίσκο που αποφάσισε η δημιουργική ομάδα να πάρει, με την υποστήριξη και παρότρυνση των συμπαραγωγών – του στούντιο Γκίμπλι [Ghibli Animation Studio] – ή Τζίμπλι, σύμφωνα με την ιαπωνική παραφθορά που υπέστη αυτή η αραβικής καταγωγής λέξη.
Κάτι άλλο που αναγκαστήκαμε να παρατηρήσουμε, σε πείσμα του στερεότυπου που επικρατεί στη χώρα μας για τις ταινίες κινουμένων σχεδίων, ήταν το ότι «Η κόκκινη χελώνα» ΔΕΝ είναι μια παιδική ταινία. Παρόλο που στο «Αθηνόραμα» ήταν στην κατηγορία «Παιδί», παρόλο που η ΕΡΤ2 την παρουσίασε πέρυσι ως «παιδική ταινία», παρόλο που όσοι από εμάς πήγαμε να την δούμε πήραμε μαζί και τα παιδιά μας και δεν το μετανιώσαμε, παρόλα αυτά λοιπόν, δεν μπορέσαμε παρά να δούμε ότι αυτή ήταν μια ξεχωριστή, όχι και τόσο παιδική, ταινία. «Η κόκκινη χελώνα» είναι μια ποιητική, οικουμενική ταινία.
«Η κόκκινη χελώνα», του Michael Dudok de Wit. Παραγωγή Studio Ghibli & Wild Bunch, 2016
«Η κόκκινη χελώνα», του Michael Dudok de Wit. Παραγωγή Studio Ghibli & Wild Bunch, 2016
Δεν είναι τυχαίο ότι κέρδισε πληθώρα βραβείων (όχι μόνο στην κατηγορία Animation) και ακόμα περισσότερες υποψηφιότητες, ακόμα και σε θεσμούς και φεστιβάλ ανώτατης κλάσεως, όπως τα Όσκαρ, τα BAFTA, το φεστιβάλ των Καννών κ.ά. Ο κατάλογος είναι μακρύς. Είναι ευτύχημα ότι η αξία της αναγνωρίστηκε κι έτσι μπόρεσε να διαδοθεί ευρέως αυτό το αριστούργημα που μιλά κατευθείαν στις καρδιές.
Τι είναι αυτό που την κάνει τόσο ιδιαίτερη; Τι είναι αυτό το μικρό κάτι που έβαλε ο δημιουργός της στην καρδιά της και την απογείωσε; Οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες, γιατί, όπως και οι παλιότερες, μικρού μήκους ταινίες του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ, έτσι και «Η κόκκινη χελώνα» αντιστέκεται στις αναλύσεις: η μαγεία της δεν κρύβεται τόσο στα επιμέρους στοιχεία της, αλλά στο σύνολο. Αυτό που βλέπουμε είναι ένα πανέμορφο, αρμονικά δεμένο αποτέλεσμα, και το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να το απορροφήσουμε και να το απολαύσουμε ως τέτοιο. «Το μυστήριο που υπάρχει», λέει ο ίδιος ο ντε Βιτ σε συνέντευξή του στον Ντέιβιντ Πόλαντ το 2016 (David Polland, DP/30), «είναι ένα όμορφο μυστήριο, απολαύστε την ομορφιά του – αν σας λέει και κάτι, ακόμα καλύτερα». Η ανατομία αντενδείκνυται!
Ο δημιουργός
Ίσως όμως μας βοηθήσει να εισχωρήσουμε σε αυτό το μυστήριο μια ματιά στο υπόλοιπο έργο του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ, όπως και κάποιες πληροφορίες για τον ίδιο.
Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ, Tehran Times, 2019
Ο σεναριογράφος, σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής της «Κόκκινης χελώνας» γεννήθηκε στην Ολλανδία το 1953. Παρακολούθησε την Σχολή Καλών Τεχνών της Γενεύης στην Ελβετία και αποφοίτησε από το τμήμα animation του West Surrey College of Art & Design της Αγγλίας.
Επιρροές του εκείνο το διάστημα ήταν ο ταχύτητατα αναπτυσσόμενος χώρος των κόμικς, ο Ακίρα Κουροσάβα και γενικότερα ο ιαπωνικός πολιτισμός, ο Γιούρι Νόρσταϊν [Yuri Norstein, 1941], η αισθητική των ταινιών animation της Κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης αλλά και η επίσκεψή του στο ετήσιο φεστιβάλ animation του Annecy, το μεγαλύτερο της Ευρώπης. Εκεί ο Ντούντοκ ντε Βιτ είχε την ευκαιρία να δει όχι μόνο τις καλύτερες ταινίες animation εκείνης της χρονιάς, αλλά και τους δημιουργούς τους. Η απλότητά τους αλλά και η εργατικότητα και η αφοσίωση στο έργο τους του έδωσαν τη βεβαιότητα ότι και αυτός ανήκε σε εκείνον τον κόσμο.
Η απλότητα είναι μια από τις λέξεις-κλειδιά για τον ντε Βιτ και το έργο του. Η λιτότητα, η απουσία κάθε περιττού στοιχείου, η συγκρατημένη αλλά περιεκτική οικονομία σε κάθε πτυχή των ταινιών του (από τον σχεδιασμό των χαρακτήρων και το σενάριο, μέχρι τα ρευστά, ζωγραφισμένα με ακουαρέλα background και τις κινήσεις των χαρακτήρων, από τους τρόπους έκφρασης των συναισθημάτων και των καταστάσεων μέχρι την ηχητική επένδυση) είναι εμφανή σε όλες του τις ταινίες. Η δεύτερη προσωπική του ταινία, «Ο μοναχός και το ψάρι» [“The Monk & the Fish”/”Le moine et le poisson”, 1994] είχε τις ρίζες της στο απλό σχήμα της φιγούρας του μοναχού, αλλά και στο απλό και αγνό σχήμα της ζωής του.
«Ο μοναχός και το ψάρι», του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ, studio Folimage, 1994
“Ο μοναχός και το ψάρι”, του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ, studio Folimage, 1994
Εξίσου εμφανής είναι και η αγάπη του, το πάθος του για αυτό που κάνει, που χαρακτηρίζει ίσως όλους τους δημιουργούς μικρού μήκους ταινιών animation. Δεν υπάρχει άλλωστε και άλλο κίνητρο για μια τέτοια κοπιώδη, χρονοβόρα και μη αποδοτική οικονομικά αποσχόληση. Αυτή η αγάπη είναι φανερή τόσο στην φροντίδα των λεπτομερειών των ταινιών του, όσο και στον τρόπο που μιλά για αυτές και για την τέχνη του animation. Υπάρχει επίσης και η αγάπη του για την ομορφιά, η αναζήτηση της οποίας, όπως ο ίδιος δηλώνει είναι και «το κύριο μέλημα του ως δημιουργού». Εξάλλου, ο ντε Βιτ δεν κάνει μόνο animation, αλλά και εικονογραφήσεις βιβλίων, όπου ξεδιπλώνει τις όμορφες, ποιητικές του εικόνες. Ας το παραδεχτούμε: η ομορφιά συγκινεί, το Κάλλος είναι μια αξία αφεαυτό, όπως γνώριζαν πολύ καλά οι άνθρωποι παλιότερα.
Το άλλο πάθος του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ είναι η μουσική. Την επιλέγει προσεκτικά και υποκαθιστά τους άλλους ήχους και τον διάλογο στις ταινίες του. Συνήθως, επιλέγει τη μουσική στα πρώτα στάδια της δημιουργίας της ταινίας, στη φάση του storyboard, και οι κινήσεις και οι εναλλαγές των πλάνων χορογραφούνται πάνω στη δομή της μουσικής. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το «Άρωμα του τσαγιού» [“The Aroma of Tea”, 2006], που φέρει τη μουσική επένδυση του Concerto Grossi, Op.6, Nos 2 & 12 του Arcangelo Corelli. Η μουσική που δημιουργήθηκε από τον Serge Besset για τον «Μοναχό και το ψάρι» είναι επίσης βασισμένη στη μουσική του Corelli, και συγκεκριμένα στο La Follia.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, στην «Κόκκινη χελώνα» η έμπνευση και η απόφαση για τη μουσική άργησε να έρθει. Εν τέλει, η δημιουργική ομάδα της ταινίας αποφάσισε να υπάρχουν κυρίως φυσικοί ήχοι περιβάλλοντος και η μουσική να υπάρχει σε συγκεκριμένα σημεία, για να τονίσει την ατμόσφαιρα μιας συγκεκριμένης σκηνής ή κατάστασης.
Ένας σαμουράι στο σώμα ενός Ολλανδού animator
Μια άλλη πηγή έμπνευσης για τον Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ, όπως προανέφερα, είναι ο ιαπωνικός πολιτισμός. Στα σχέδιά του μπορούμε να παρατηρήσουμε την χαρακτηριστική μαύρη γραμμή του, γραμμή ιδιαίτερα εκφραστική. «Βρίσκω μια γραμμή όμορφη, η ατέλεια του χεριού προσδίδει ανθρωπιά στο σχέδιο», λέει σε συνέντευξη που παραχώρησε στον γιο του και δημοσιογράφο, ‘Αλεξ Ντούντοκ ντε Βιτ, στο δεύτερο επεισόδιο του “Ask me anything”, παραγωγή των Ευρωπαϊκών Βραβείων Animation [European Animation Awards], τον περασμένο Αυγουστο.
Είναι το ίδιο είδος γραμμής που χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή κινέζικη και ιαπωνική ζωγραφική, η οποία οφείλει να περιγράφει και να εκφράζει ταυτόχρονα, με απόλυτη συνέπεια, το θέμα που αποτυπώνει. Πχ, οι γραμμές που απεικονίζουν τους Ταοϊστές μοναχούς οφείλουν να μεταφέρουν και την Ταοϊστική φιλοσοφία. Οι γραμμές που χρησιμοποιούνται για ένα κομψό, ευλύγιστο πουλί, οφείλουν να έχουν αυτές τις ιδιότητες. Είναι γραμμές που, χωρίς να προσπαθούν να κρύψουν το γεγονός ότι είναι γραμμές, μοιάζει να μας λένε «κοιτάξτε τι μπορεί να γίνει αν μας τοποθετήσετε με αυτόν τον τρόπο».
Στον ιαπωνικό πολιτισμό βρίσκουμε επίσης και τα στοιχεία της αφαίρεσης των περιττών πραγμάτων, την εστίαση στα ουσιώδη, και την επιδίωξη της καλαισθησίας, της ευγένειας και της διακριτικότητας, κάτι που υπάρχει στην καρδιά της φιλοσοφικής τους σκέψης, αλλά εκφράζεται και στις τέχνες τους. Αυτές είναι άλλωστε οι ιδιότητες που ο ντε Βιτ συνάντησε στους ανθρώπους του ιαπωνικού στούντιο Τζίμπλι.
«Το άρωμα του τσαγιού», του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ. Παραγωγή Willem Thijssen, 2006
«Το άρωμα του τσαγιού», του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ. Παραγωγή Willem Thijssen, 2006
Αυτή η αφαίρεση επιτρέπει στον θεατή να συμπληρώσει τα κενά με τη φαντασία του. Δεν πρόκειται για τυχαία αφαίρεση, που μας αποπροσανατολίζει, αλλά για αφαίρεση που δεν προδίδει το θέμα της, μένει πιστή στην αλήθεια του – με αυτό τον τρόπο, εισχωρεί ευκολότερα στην καρδιά του θεατή και μπορεί να αγγίξει μέσα του περιοχές απρόσιτες στην περιγραφική αληθοφάνεια.
Το «Άρωμα του τσαγιού», ζωγραφισμένο με συμπυκνωμένο τσάι, ονομάζεται και «Μικρή σφαίρα που ταξιδεύει μέσα από τοπία» [“Small sphere travels through landscapes”]. Πραγματικά, οι αφαιρετικές εικόνες που ζωγράφισε ο ντε Βιτ για τα background αυτής της ταινίας θυμίζουν ακριβώς αυτό: τοπία, ιδωμένα από απόσταση. Πρόκειται μάλλον για την ταινία που φανερώνει εντονότερα τη σύνδεση και την αγάπη του δημιουργού της για την Ιαπωνία και τον πολιτισμό της. «Είμαι εγώ», είπε ο ντε Βιτ στην συνέντευξη στον γιο του. Ίσως να ήταν αυτή η πνευματική συγγένεια που έκανε τόσο πετυχημένη και αρμονική τη συνεργασία του με το στούντιο Τζίμπλι.
Η επιθυμία
Επιθυμία, λαχτάρα. Η βαθιά λαχτάρα του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ. Ο μοναχός επιθυμεί το ψάρι. Η κόρη επιθυμεί να ξαναβρεί τον πατέρα. Ο ναυαγός επιθυμεί να φύγει από το νησί, ο γιος του επιθυμεί τη ζωή στη θάλασσα…Επιθυμίες που (σχεδόν όλες) πραγματοποιούνται, χαρίζοντάς μας τη γλυκύτητα της τελικής εκπλήρωσης. Ο μοναχός συναντά και συνδέεται με το ψάρι, η κόρη ξαναβρίσκει τον πατέρα της έστω και μετά θάνατον, ο γιος ξανοίγεται με τις χελώνες-φίλους παίρνοντας μια τολμηρή, παράλογη απόφαση.
Η λαχτάρα και η επιθυμία του ντε Βιτ να εκφράσει αυτό το συναίσθημα συνειδητά οδήγησαν στη δημιουργία του «Πατέρας και κόρη» [“Father & Daughter”, 2000], την ταινία που ακολούθησε τον «Μοναχό και το ψάρι». Εδώ, η ατμόσφαιρα αλλάζει. Τα φωτεινά χρώματα εγκαταλείπονται για χάρη μιας σχεδόν ασπρόμαυρης παλέτας. Το τοπίο και η ατμόσφαιρα είναι χαρακτηριστικά ολλανδικά. Το mise-en-scene επίσης: ένα θαλάσσιο φράγμα είναι ο τόπος όπου παρακολουθούμε την ιστορία να ξετυλίγεται. Ο αέρας που φυσά, η βροχή που πέφτει, η μονοτονία της ρόδας του ποδήλατου του κοριτσιού που γυρνά με τον ίδιο ρυθμό σε κάθε καιρό, σε κάθε εποχή μέσα στο πέρασμα των χρόνων.
«Πατέρας και κόρη», του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ. Παραγωγή Willem Thijssen & Claire Jennings, 2000
“Πατέρας και κόρη”, του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ. Παραγωγή Willem Thijssen & Claire Jennings, 2000
Το κορίτσι δεν παύει να περιμένει τον γυρισμό του πατέρα που την άφησε όταν ήταν μικρή, ούτε όταν γίνεται κοπέλα, ούτε όταν κάνει δική της οικογένεια, ούτε όταν φτάνουν στα βαθιά γεράματα, αυτή και το ποδήλατο που τη συντροφεύει. Ο θάνατος της είναι αυτός που της προσφέρει επιτέλους την ικανοποίηση της επιθυμίας που δεν την εγκατέλειψε ποτέ, χαρίζοντάς της τη συνάντηση με τον πατέρα που τόσο ποθούσε.
Οι αλληγορίες και τα μέσα που χρησιμοποιεί ο ντε Βιτ για να υποδηλώσει την απώλεια του πατέρα, την προσμονή της κόρης και τελικά τον θάνατό της είναι τόσο τρυφερά και διακριτικά, που τα συνήθως δυσάρεστα συναισθήματα, που γεννιούνται από αυτές τις δύσκολες καταστάσεις, γίνονται ευκολότερα αποδεκτά και η συγκίνηση αναδύεται αβίαστα. Στο τέλος, είναι πολλοί οι θεατές που δεν συγκρατούν τα δάκρυά τους.
«Φτιάχνω ταινίες που θα ήθελα να δω. Κάνω πράγματα που δεν με καταθλίβουν», λέει ο δημιουργός στη ζωντανή συνέντευξή του στον Άλεξ.
Φυσικοί νόμοι ενός παράλληλου σύμπαντος
«Από τη φύση του το animation συνδέεται με τη μαγεία”, λέει στην ίδια συνέντευξη. “Οι άνθρωποι την αποδέχονται πιο εύκολα».
Πραγματικά, υπάρχουν άπειρα παραδείγματα ταινιών animation, όπου η μαγεία, τα αφύσικα πράγματα είναι αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας και των εικόνων. Δεν είναι κάτι ασυνήθιστο για το είδος. Αλλά ο τρόπος που τη χρησιμοποιεί ο ντε Βιτ έχει την προσωπική του σφραγίδα.
Στον «Μοναχό και το ψάρι», στο «Πατέρας και κόρη», στην «Κόκκινη χελώνα», η μαγεία του Μάικλ Ντούντοκ ντε Βιτ εμφανίζεται με διακριτικότητα, αλλά και αιφνιδιαστικά, σε έναν κόσμο που μοιάζει τόσο με τον δικό μας, αλλά τελικά δεν είναι. Ή είναι; Με αυτό τον τρόπο, μας κλείνει λίγο το μάτι κι είναι σαν να μας προτείνει να σκεφτούμε με άλλους όρους, να μετακινήσουμε το σκεπτικό μας από τις γνωστές ατραπούς του. Μας προτείνει ένα μυστήριο, όπως είπαμε και στην αρχή, αλλά με τέτοια φυσικότητα και ομορφιά, που μας είναι δύσκολο να το απορρίψουμε. Μας είναι επίσης αρκετά αδιάφορο να το ερμηνεύσουμε ή να το αιτιολογήσουμε και σε αυτό μας παρασύρει η στάση του ίδιου του δημιουργού.
Δεν μας δίνει στοιχεία για τους ήρωες, δεν χτίζει σχέσεις αιτίου και αιτιατού. Δεν δημιουργεί υπόνοιες για το παρελθόν τους ή για τα κίνητρα τους, που θα μας βοηθούσαν να ερμηνεύσουμε την πλοκή. Διατηρώντας ο ίδιος αυτή την αδιαφορία για τέτοιου λεπτομέρειες, μας καλεί να ακολουθήσουμε το παραδειγμά του και, αντί να εκτρέψουμε το νου μας συναρμολογώντας περίπλοκα οικοδομήματα πληροφοριών, να «εστιάσουμε στο γίγνεσθαι». Σε αυτή τη διαδικασία βοηθά η έλλειψη διαλόγων, που, με τη βοήθεια της μουσικής, μας ενθαρρύνει να παρασυρθούμε από την εικόνα.
Στην «Κόκκινη χελώνα», οι μη-φυσικοί νόμοι έχουν υφανθεί με εξαιρετική τέχνη μαζί με τους φυσικούς, με περίπλοκους, αξεδιάλυτους δεσμούς. Η χελώνα που γίνεται γυναίκα και στο τέλος πάλι χελώνα…Ο άνθρωπος που πηγαίνει να ζήσει στον ωκεανό…Η έντονη αποτύπωση της φύσης, η κυριαρχία της φύσης στην ταινία δημιουργεί μια πολύ ενδιαφέρουσα αντίστιξη με τα αφύσικα συμβάντα, ένα έντονο κοντράστ, ανάλογο των φωτοσκιάσεών του. Η φύση στην «Κόκκινη χελώνα» είναι κι αυτή ένας πρωταγωνιστής, που υπάρχει όπως και οι υπόλοιποι κι αυτό μας κάνει να νιώσουμε κάτι παραπάνω από αγάπη για αυτήν: μας μεταδίδει την «αίσθηση πως και εμείς είμαστε μέρος της. Είμαστε και εμείς φύση».
Η Αλία Ζάε είναι απόφοιτος του Surrey Institute of Art & Design (BA Hons στο Animation), ζει στην Αθήνα και εργάζεται ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων.
Σε τι διαφέρει η Epoch Times από άλλες εφημερίδες;
Η Epoch Times είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ανεξάρτητη εφημερίδα στην Αμερική. Είμαστε διαφορετικοί από άλλους οργανισμούς μέσων μαζικής ενημέρωσης επειδή δεν επηρεαζόμαστε από καμία κυβέρνηση, εταιρεία ή πολιτικό κόμμα. Ο μόνος μας στόχος είναι να φέρουμε στους αναγνώστες μας ακριβείς πληροφορίες και να είμαστε υπεύθυνοι στο κοινό. Δεν ακολουθούμε την ανθυγιεινή τάση στο σημερινό περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης, της δημοσιογραφίας που έχει μια ατζέντα, και αντ’ αυτού χρησιμοποιούμε τις αρχές μας Αλήθεια και Παράδοση ως πυξίδα.
Αν εκτιμάτε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία μας, βοηθήστε μας να συνεχίσουμε. Στηρίξτε την αλήθεια και την παράδοση.
γενεαλογίας, χωρίς αναφορά σε κείμενα ή παραδόσεις,
πίνουμε το νερό της ζωής μαζί».
Αυτή είναι μια ιστορία για το κρυμμένο μυστήριο:
Οι Έλληνες και οι Κινέζοι διαφωνούσαν για το ποιοι ήταν οι καλύτεροι καλλιτέχνες.
Είπε ο Βασιλιάς,
«Θα διευθετήσουμε το ζήτημα με τη συζήτηση».
Άρχισαν οι Κινέζοι να μιλούν, αλλά οι Έλληνες δεν έλεγαν τίποτα.
Έφυγαν.
Τότε, πρότειναν οι Κινέζοι
να τους δοθεί από ένα δωμάτιο, που θα το δούλευαν
με την τέχνη τους, δυο δωμάτια αντικρυστά
και χωρισμένα με μια κουρτίνα.
Ζήτησαν οι Κινέζοι από τον Βασιλιά
εκατό χρώματα, όλες τις αποχρώσεις,
και κάθε πρωί έρχονταν και έπαιρναν
όλες τις μπογιές.
Οι Έλληνες δεν πήραν χρώματα.
«Δεν είναι μέρος της δουλειάς μας.»
Πήγαν στο δικό τους δωμάτιο
και άρχισαν να καθαρίζουν και να γυαλίζουν τους τοίχους.
Όλη μέρα, κάθε μέρα, έκαναν αυτούς τους τοίχους αγνούς και καθαρούς
σαν τον ανέφελο ουρανό.
Υπάρχει ένας δρόμος που οδηγεί από όλα τα χρώματα
στο άχρωμο. Ξέρε ότι η θαυμαστή ποικιλία
των σύννεφων και του καιρού προέρχεται από
την απόλυτη απλότητα του ήλιου και της σελήνης.
Οι Κινέζοι τελείωσαν και ήταν πολύ χαρούμενοι.
Χτύπησαν τα τύμπανα με τη χαρά της ολοκλήρωσης.
Ο Βασιλιάς μπήκε στο δωμάτιό τους
και μαγεύτηκε από τα υπέροχα χρώματα και τις λεπτομέρειες.
Τότε, οι Έλληνες τράβηξαν την κουρτίνα που χώριζε τα δωμάτια.
Οι κινέζικες φιγούρες με λαμπρότητα καθρεφτίστηκαν
στους καθαρούς ελληνικούς τοίχους. Έζησαν εκεί ,
ακόμα ομορφότερες, πάντα
αλλάζοντας στο φως.
Η ελληνική τέχνη είναι ο δρόμος των Σούφι.
Δεν μελετούν βιβλία φιλοσοφικής σκέψης.
Κάνουν την αγάπη τους όλο και καθαρότερη.
Χωρίς επιθυμία, χωρίς θυμό. Σε αυτή την αγνότητα
δέχονται και αντανακλούν τις εικόνες της κάθε στιγμής,
από εδώ, από τα αστέρια, από το κενό.
Τα λαμβάνουν
σάμπως να έβλεπαν
με τη Φωτισμένη Διαύγεια
που βλέπει αυτούς.
Λίγα λόγια για τον ποιητή
Ο Τζελαλαντίν Ρουμί (Τζελαλαντίν Μοχάμετ Μπαλκί) γεννήθηκε το 1207 στο Μπαλχ του Χορασάν, μια σπουδαία μητρόπολη του ισλαμικού πολιτισμού κοντά στα σύνορα της Περσίας (σημερινό Αφγανιστάν). Ο πατέρας του, Μπάχα Βαλάντ, ηγέτης των ορθόδοξων θεολόγων του ισλαμικού νόμου (Σουλτάν αλ Ουλεμά) μύησε από νωρίς τον γιο του στη θρησκευτική παράδοση και την πνευματικότητα. Το όνομα που του έδωσε σημαίνει «η δόξα της θρησκείας».
Όταν ο Ρουμί ήταν δώδεκα ετών, η οικογένειά του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Μπαλχ, εξαιτίας της προέλασης των μογγολικών στρατευμάτων. Περιπλανήθηκαν για αρκετά χρόνια, πηγαίνοντας όλο και δυτικότερα, από τη Νισαπούρ στη Βαγδάτη, και ύστερα στη Μέκκα, στη Δαμασκό, στην Αρμενία, και αλλού, μέχρι που τέλος εγκαταστάθηκαν οριστικά στο Ικόνιο της Μικράς Ασίας.
Στο Ικόνιο συνάντησαν πολλούς ακόμα Πέρσες, ποιητές, διανοούμενους, θεολόγους και καλλιτέχνες, που είχαν επίσης εκπατριστεί λόγω των Μογγόλων. Ο τότε σουλτάνος των Σελτζούκων τούς υποδέχτηκε με τιμές και ανέθεσε στον Μπάχα Βαλάντ τη διεύθυνση του νέου κορανικού σχολείου.
Ο νεαρός Ρουμί στο Ικόνιο είχε την ευκαιρία να συναναστραφεί με πνευματικούς ανθρώπους και μύστες διαφόρων θρησκειών και να μελετήσει από τα ιερά του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού μέχρι τους Έλληνες φιλοσόφους. Εκείνη την εποχή, μυείται και στη μυστική διδασκαλία των Σούφι. Είναι περίπου 24 ετών, με πολλές γνώσεις, πλατιά μόρφωση, και η φήμη του έχει ήδη απλωθεί στους κύκλους των διανοούμενων αλλά και στους απλούς ανθρώπους. Αργότερα, μετά τον θάνατο του πατέρα του, ανέλαβε τη διεύθυνση του κορανικού σχολείου και του αποδόθηκε η προσφώνηση «Μεβλανά», δηλαδή ο Δάσκαλός μας.
Η ένωση με το θείο
Ως Σούφι, ο Ρουμί επιδίωκε την ένωση με τον Θεό, μια απευθείας εμπειρία, και αναζητούσε να δει τον «Αγαπημένο». Το 1244, στο πρόσωπο του περιπλανώμενου ηλικιωμένου δερβίση από την Ταυρίδα Σαμς-ι-Ταμπρίζ, ο Ρουμί είδε το «πρόσωπο» του Θεού και μέσω αυτού βυθίστηκε στην «εμπειρία του αόρατου κόσμου»*.
Ο Σαμς πίστευε ότι μέσα από αυτόν μιλούσε η ίδια η φωνή του Θεού και με τη φλόγα της πίστης του συνέπαιρνε το ακροατήριό του, όταν τους έλεγε για τη ματαιότητα των υλικών αναγκών, για την ανάγκη του ανθρώπου να φτάσει στη θεία φώτιση και για την υπέρτατη αξία της θεϊκής αγάπης. Ο Ρουμί αφοσιώθηκε ψυχή τε και σώματι σε αυτόν τον «ιπτάμενο» (παράντα) δερβίση. Εγκατέλειψε το κορανικό σχολείο και ακολούθησε τον Σαμς στον δρόμο που οδηγούσε στον Αγαπημένο. «Έλιωσε σαν τη ζάχαρη, στον απέραντο ωκεανό της μυστικής αφοσίωσης.»*
Μετά από δυο χρόνια, ο Σαμς εξαφανίστηκε, αφήνοντας τον Ρουμί μόνο και απελπισμένο. Ο Ρουμί αντιμετώπισε την απώλεια του δασκάλου του με απομόνωση και ποίηση. Συνθέτει συνέχεια στίχους (ωδές = γκαζάλ) αφιερωμένους στον Σαμς, αυτούς που γίνονται το Ντιβάν-ι-Σαμς-ι-Ταμπρίζ. Αυτό το μεγάλο έργο αποτελείται από 21.336 διπλούς στίχους, που συνθέτουν 2.073 ωδές και 1791 τετράστιχα Ρουμπαγιάτ*, γεμάτα λυρισμό και θείο έρωτα. Ακούγοντας τη μουσική του καλαμένιου αυλού (νέι), ο Ρουμί στροβιλιζόταν ακατάπαυστα σε κατάσταση έκστασης, ψιθυρίζοντας τους στίχους του και αναζητώντας τον Αγαπημένο.
Αν και ο Σαμς επέστρεψε για λίγο, δεν άργησε να χαθεί και πάλι, αυτήν τη φορά οριστικά. Μια πιθανή ερμηνεία για την εξαφάνισή του είναι ότι δολοφονήθηκε από τους μαθητές του Ρουμί. Ο θάνατος του Σαμς συντάραξε τον Ρουμί. Έγινε ασκητής, μεθυσμένος από το κρασί της αγάπης. Με τον καιρό βρήκε τη γαλήνη, βρίσκοντας τον Αγαπημένο μέσα στον ίδιο του τον εαυτό:
Όταν άκουσα για την αγάπη Του, σκέφτηκα
«Για να βρω τον Αγαπημένο
πρέπει να ψάξω με το σώμα, τον νου και την ψυχή».
Αλλ’ όχι, για να βρεις τον Αγαπημένο
πρέπει να γίνεις ο Αγαπημένος.
Ο Μεβλανά Ρουμί έζησε μέχρι το 1273. Για να τον αποχαιρετήσουν, συγκεντρώθηκαν, εκτός από τους μουσουλμάνους, και Χριστιανοί και Εβραίοι, γιατί η ποίηση και η θρησκευτικότητα του μεγάλου Δασκάλου διαπνεόταν από αγάπη και ανεκτικότητα, ξεπερνούσε τα δόγματα και αγκάλιαζε όλους τους ανθρώπους.
Η σορός του τοποθετήθηκε σε πολυτελές μαυσωλείο, το ετήσιο μνημόσυνό του ονομάστηκε «η νυφική νύχτα» και ο ίδιος λατρεύεται και προσκυνάται από χιλιάδες πιστούς από όλο τον κόσμο ως Άγιος Μεβλανά.
Το έργο του
Δεν είναι εύκολο να μεταφράσει κανείς τους λυρικούς, μελωδικούς στίχους του Τζελαλαντίν Ρουμί. Η απώλεια της ομορφιάς και του αρώματός τους είναι δεδομένη. Μένει όμως το νόημα και το όραμα του της Αλήθειας, που ο ποιητής πάσχισε να μας μεταδώσει, κι αυτά δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητα.
Στα ελληνικά μπορούμε να βρούμε ένα μικρό μέρος του Ντιβάν-ι-Σαμς-ι-Ταμπρίζ, μεταφρασμένο από την Καδιώ Κολύμβα με τη βοήθεια του Πέρση ποιητή Φερεϋντούν Φαριάντ, με τον τίτλο «Ο Αγαπημένος» (εκδ. Αρμός 1997, σειρά Μούσες).
Ένα άλλο σημαντικό και ογκώδες έργο του Ρουμί, που έγραψε μετά από παράκληση του μαθητή του Χαλαμπί Χουσαμεντίν, είναι το «Μεσνεβί», το επονομαζόμενο και «Κοράνι της περσικής γλώσσας». Πρόκειται για ένα κλασικό και πολυμεταφρασμένο έργο, έναν «ωκεανό μυστικής φιλοσοφίας», που περιέχει χιλιάδες αλληγορικές συζητήσεις και παραβολές, αλλά και νεοπλατωνικά και γνωστικά στοιχεία. Στη γλώσσα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σιδέρη (2006), σε μετάφραση Λιάνας Μυστακίδου.
Υπάρχουν, ακόμα, οι διάλογοι Φιχί-μα-Φιχί («Σε Αυτό ό,τι και σε Εκείνο»), μέρος των οποίων βρίσκεται στη συλλογή «Τζαλαλεντίν Ρουμί – ο μεγάλος Σούφι Δάσκαλος», εκδ. Dharma 2018, σε μετάφραση Τσάκαλη Ανδρέα.
Πέραν του ποιητικού του έργου, ο Ρουμί ήταν και ο ιδρυτής του τάγματος των Μεβλεβήδων δερβίσηδων. Όπως και οι άλλοι Σούφι, πιστεύουν ότι το ανθρώπινο πεπρωμένο εξαρτάται από τη θέληση του Θεού, και ότι όλοι δρόμοι και οι διάφορες παραδόσεις οδηγούν στη μία και μοναδική Αλήθεια.
* από την Εισαγωγή και το Σημείωμα της Καδιώς Κολύμβα, που έκανε και την μετάφραση στα ελληνικά, στον «Αγαπημένο» (εκδ. Αρμός 1997, σειρά Μούσες).
Πώς διαφέρει η Epoch Times από άλλες εφημερίδες;
Η Epoch Times είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ανεξάρτητη εφημερίδα στην Αμερική. Είμαστε διαφορετικοί από άλλους οργανισμούς μέσων μαζικής ενημέρωσης επειδή δεν επηρεαζόμαστε από καμία κυβέρνηση, εταιρεία ή πολιτικό κόμμα. Ο μόνος μας στόχος είναι να φέρουμε στους αναγνώστες μας ακριβείς πληροφορίες και να είμαστε υπεύθυνοι στο κοινό.
Δεν ακολουθούμε την ανθυγιεινή τάση στο σημερινό περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης, της δημοσιογραφίας που έχει μια ατζέντα, και αντ’ αυτού χρησιμοποιούμε τις αρχές μας Αλήθεια και Παράδοση ως πυξίδα. Στηριζόμαστε αποκλειστικά στους αναγνώστες μας για να συνεχίζουμε να λειτουργούμε την ελληνική Epoch Times.
Αν εκτιμάτε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία μας, βοηθήστε μας να συνεχίσουμε. Στηρίξτε την αλήθεια και την παράδοση.
Όταν αναφερόμαστε στο μασάζ, πιστεύω ότι ο νους των περισσότερων ανθρώπων πηγαίνει σε μια θεραπευτική διαδικασία και πρακτική, την οποία δεχόμαστε από έναν επαγγελματία, συνήθως όταν παρουσιαστεί πρόβλημα σε κάποιο σημείο του σώματός μας. Ή ίσως το σκεφτόμαστε σαν μια μικρή πολυτέλεια, ένα δώρο που προσφέρουμε πότε πότε στον εαυτό μας, για τη χαλάρωση, την ανακούφιση και την απόλαυση που μας προσφέρει. Κάποιοι άλλοι, πάλι, μπορεί να σκέφτονται τελείως διαφορετικά.
Πόσοι όμως από εμάς νιώθουμε και δεχόμαστε το μασάζ, όχι σαν μια προσωρινή πολυτέλεια ή θεραπεία, αλλά σαν μια καθημερινή ανάγκη, που ρυθμίζει και οργανώνει το σώμα μας και το προετοιμάζει να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις της ημέρας ή, αντίθετα, στο τέλος, το απαλλάσσει από αυτές; Η Σιλβί Γκιγιέμ, πρώτη χορεύτρια παγκοσμίως για πολλά χρόνια, αυτό κάνει – αλλά εμείς δεν είμαστε Σιλβί Γκιγιέμ.
Παρόλα αυτά, το μασάζ μπορεί πραγματικά να έχει έναν τέτοιο ωφέλιμο ρόλο στη ζωή μας – και στη ζωή του μωρού μας μπορεί να έχει έναν ακόμα σημαντικότερο. Κι αν και οι περισσότεροι από εμάς ίσως δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα να το προσφέρουμε τακτικά στον εαυτό μας, στο μωρό μας μπορούμε να το χαρίζουμε καθημερινά με όλη μας την αγάπη. Και όση περισσότερη αγάπη δίνουμε, με τόσο περισσότερη γεμίζουμε, έτσι ώστε το «κύπελλο της καρδιά μας»* δεν αδειάζει ποτέ.
Μια διαφορετική τέχνη
Το βρεφικό μασάζ είναι μια πρακτική πολύ διαφορετική από το μασάζ που απευθύνεται στα ενήλικα άτομα και αυτό όχι μόνο λόγω των σωματικών διαφορών και αναγκών που υπάρχουν ανάμεσα στους ενήλικους και τα βρέφη.
Στο βρεφικό μασάζ δεν ισχύει σχεδόν τίποτα από όσα αναφέραμε στην πρώτη παράγραφο. ΔΕΝ είναι μια θεραπευτική πρακτική, ΔΕΝ το εφαρμόζει κάποιος έμπειρος επαγγελματίας, και το μωρό ΔΕΝ το δέχεται παθητικά, μπρούμυτα ξαπλωμένο και χαμένο σε ρεμβασμούς που το μισοκοιμίζουν.
Τα αντίθετα είναι αυτά που ισχύουν. Ο έμπειρος μασέρ αντικαθίσταται από τον έμπειρο γονιό: έμπειρο στο μωρό του όσο κανείς άλλος. Εκτός από τον γονιό, μασάζ μπορεί να κάνει στο βρέφος και κάποιο άλλο άτομο που εμφανίζεται σταθερά στο οικείο του περιβάλλον – μια γιαγιά ίσως ή μια νταντά. Το σημαντικό είναι το άτομο που προσφέρει το μασάζ να μην έχει παροδική παρουσία στη ζωή του βρέφους.
Επίσης, το βρεφικό μασάζ δεν εφαρμόζεται για θεραπευτικούς σκοπούς, παρόλο που μπορεί να προσφέρει ανακούφιση και να βοηθήσει σε περιπτώσεις κολικών και αερίων, ρινικής και πνευμονικής συμφόρησης και πυρετού. Ο κύριος λόγος που προσφέρουμε το μασάζ στο μωρό μας είναι η επικοινωνία και η ενίσχυση του μεταξύ μας δεσμού.
Και για αυτήν ακριβώς την αιτία, κάνουμε το μασάζ όταν το μωρό μας είναι ξύπνιο, χορτάτο και αρκετά ήρεμο ώστε να μπορεί να αφιερώσει την προσοχή του και να το απολαύσει μαζί μας, σαν μια ευχάριστη κοινή δραστηριότητα.
Ενισχύοντας το δεσμό
Ο δεσμός με τους γονείς είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή του βρέφους. Είναι ένας συντονισμός των υπάρξεων μεταξύ τους, αυτό που τους επιτρέπει να νιώθουν ο ένας τον άλλον και αυτό που εγγυάται τη συναισθηματική υγεία τους.
Η φυσική εγγύτητα, όπως και οι κοινές θετικές εμπειρίες και δραστηριότητες είναι βασικοί παράγοντες για τη δημιουργία του δεσμού, αν και όχι για τη συντήρησή του. Οι πέντε αισθήσεις μας – όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση και αφή – είναι οδοί μέσω των οποίων το ένα μέρος λαμβάνει το άλλο και το μασάζ μια κεντρική λεωφόρος, όπου το άγγιγμα είναι κυρίαρχο.
Φωτογραφία Anastasia Gepp
Η επαφή, το άγγιγμα, είναι ένα από τα πιο ισχυρά στοιχεία στο δέσιμο μεταξύ δυο ανθρώπων. Η αφή είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσεται, ήδη πριν από την όγδοη εβδομάδα της κύησης, και το δέρμα μας το μεγαλύτερο αισθητήριο όργανο που διαθέτουμε, το οποίο μας μεταφέρει, εκτός από τα απαραίτητα αντισώματα, και πλήθος πληροφοριών για το περιβάλλον μας. Στους γονείς, το άγγιγμα είναι αυτό που ενεργοποιεί τις μητρικές (και πατρικές) ορμόνες. Κατά τη διάρκεια του μασάζ, ο γονέας μέσω των ζεστών και απαλών του χεριών και των ρυθμικών τους κινήσεων, έχει την ευκαιρία να μεταφέρει στο μωρό του όλα τα τρυφερά του συναισθήματα και τις αγαθές του σκέψεις, προσφέροντάς του μια καθ’ όλα ευεργετική εμπειρία.
Εγώ σ’ ακούω, εσύ μ’ ακούς;
Η επικοινωνία μεταξύ των δύο -του γονέα και του βρέφους- είναι ένα δομικό στοιχείο του βρεφικού μασάζ, γιατί είναι και ένα στοιχείο που συμμετέχει στη δημιουργία του δεσμού μεταξύ της.
Η επικοινωνία επιτυγχάνεται τόσο μέσω των αισθήσεων, όσο και μέσω της διάθεσης και της ικανότητας του γονέα να αποκωδικοποιήσει τα σήματα και τη γλώσσα του μωρού του.
Μέσω των αισθήσεων μεταφέρονται της πληροφορίες από τον έναν στον άλλον.
Εκτός από την αφή, για την οποία μιλήσαμε νωρίτερα, η όραση είναι και αυτή μια πολύ σημαντική και ισχυρή αίσθηση, που φαινομενικά τουλάχιστον κυριαρχεί στη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Δεν μεταφέρει της μόνο εικόνες της τα μέσα. Μεταφέρει και τα εσωτερικά της μηνύματα, της σκέψεις και τα συναισθήματά της, της τα έξω. Τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής, της σοφά λέγεται, ένα σημαντικό όργανο επικοινωνίας. Όταν κάνουμε μασάζ στο μωρό της επιδιώκουμε την οπτική επαφή και αν αυτό την αποφεύγει είναι πιθανόν να της λέει ότι δεν είναι η κατάλληλη ώρα για μασάζ.
Η φωνή της είναι και αυτή ένα όργανο επικοινωνίας. Καθησυχάζουμε ή ζωηρεύουμε το μωρό της με της κατάλληλους τόνους (τα βρέφη τείνουν να προτιμούν της υψηλούς), τραγουδάμε ή αφηγούμαστε ιστορίες. Δίνουμε λέξεις στα πράγματα που κάνουμε εμείς και το μωρό της, βοηθώντας το να απορροφήσει τη γλώσσα που μιλάμε και να συνδέσει την ύλη με το πνεύμα.
Καίριο ρόλο στην επιτυχημένη επικοινωνία μεταξύ γονέα και βρέφους παίζει η στάση του πρώτου απέναντι στη γλώσσα του δεύτερου. Το μωρό δεν κατέχει ακόμα τη λεκτική επικοινωνία. Χρησιμοποιεί λοιπόν άλλα μέσα για να «πει» αυτά που θέλει, της όλο του το σώμα, το κλάμα, της γκριμάτσες, τα μάτια του, διάφορους ήχους, και άλλα μέσα, φτιάχνοντας μια μοναδική, δική του γλώσσα. Επαφίεται στον γονέα μετά να προσέξει αυτά τα σήματα, να τα ερμηνεύσει σωστά και να αντιδράσει ανάλογα εδραιώνοντας την κοινή της γλώσσα. Μια επιτυχημένη επικοινωνία του βρέφους με τον γονιό του, το γεμίζει με εμπιστοσύνη για τον εαυτό του και το περιβάλλον του και το βοηθά μεγαλώνοντας να καλλιεργεί αγαθές και ανοικτές σχέσεις με της της. Και ο γονέας της υποστηρίζεται στο ρόλο του και στα γονεϊκά του καθήκοντά από την καλή επικοινωνία με το μωρό και αργότερα παιδί του. Και είναι κάτι που μπορεί να βοηθήσει τη σχέση της να διατηρηθεί στο χρόνο και να αντέξει της της μεταμορφώσεις από της οποίες έχουν να περάσουν και οι δυο.
Η καλή επικοινωνία βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό και στην αναγνώριση της ετερότητας του άλλου. «Είσαι έτοιμος/η για ένα μασαζάκι;», θα ρωτήσει ο γονιός πριν ξεκινήσει, και πρέπει να περιμένει να δει τα σημάδια που του απαντούν καταφατικά!
* από το βιβλίο της Vimala McClure, “Infant Massage: A Handbook for Loving Parents”, Bantam Books (Βίμαλα Μακλιούρ, «Βρεφικό Μασάζ: ένα εγχειρίδιο για στοργικούς γονείς»)
** οι φωτογραφίες προέρχονται από τα Unsplash, Pexels και Pixabay.
Η Αλία Ζάε είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια βρεφικού μασάζ από τον Διεθνή Σύνδεσμο για το Βρεφικό Μασάζ (International Association of Infant Massage, IAIM). Επιπλέον, έχει παρακολουθήσει το εκπαιδευτικό και θεραπευτικό πρόγραμμα της Ήπιας Βιο-Ενεργειακής της Εύα Ράιχ για τρία χρόνια, και το πρόγραμμα για τη διδασκαλία του Μασάζ Άγγιγμα της Πεταλούδας της Εύα Ράιχ. Έχει σπουδάσει κλασικό animation και εργάζεται ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων.
Πώς διαφέρει η Epoch Times από άλλες εφημερίδες;
Η Epoch Times είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη ανεξάρτητη εφημερίδα στην Αμερική. Είμαστε διαφορετικοί από άλλους οργανισμούς μέσων μαζικής ενημέρωσης επειδή δεν επηρεαζόμαστε από καμία κυβέρνηση, εταιρεία ή πολιτικό κόμμα. Ο μόνος μας στόχος είναι να φέρουμε στους αναγνώστες μας ακριβείς πληροφορίες και να είμαστε υπεύθυνοι στο κοινό.
Δεν ακολουθούμε την ανθυγιεινή τάση στο σημερινό περιβάλλον των μέσων ενημέρωσης, της δημοσιογραφίας που έχει μια ατζέντα, και αντ’ αυτού χρησιμοποιούμε τις αρχές μας Αλήθεια και Παράδοση ως πυξίδα.
