Η μεταρρύθμιση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης στην Πολωνία, στην οποία προχώρησε το 2019 η εθνικιστική λαϊκιστική κυβέρνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) και η οποία αποτέλεσε αντικείμενο ενός μπρα-ντε-φερ ανάμεσα στη Βαρσοβία και τις Βρυξέλλες, παραβιάζει το κοινοτικό δίκαιο, αποφάνθηκε σήμερα το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Η μεταρρύθμιση της πολωνικής δικαιοσύνης του Δεκεμβρίου 2019 παραβιάζει το δίκαιο της Ένωσης», ιδιαίτερα η πτυχή της που αφορά το πειθαρχικό σύστημα των δικαστών και την ανεξαρτησία τους, αναφέρει το δικαστήριο στην απόφασή του που χαιρετίσθηκε αμέσως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία και είχε προσφύγει στο δικαστήριο σχετικά με τη μεταρρύθμιση αυτή.
«Είναι μια σημαντική ημέρα για την αποκατάσταση μιας ανεξάρτητης δικαιοσύνης στην Πολωνία», σχολίασε ο ευρωπαίος επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρέιντερς, επισημαίνοντας πως ο πολωνικός νόμος «πλήττει την ανεξαρτησία των δικαστών».
«Μετά τη σημερινή απόφαση, ο νόμος για τη δικαστική εξουσία θα πρέπει να προσαρμοσθεί αναλόγως», πρόσθεσε υπογραμμίζοντας πως η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ρυθμίζει «οριστικά το ζήτημα» και καλώντας τις πολωνικές αρχές «να συμμορφωθούν πλήρως με την απόφαση».
Το 2021 το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε καταδικάσει την Πολωνία σε πρόστιμα ενός εκατομμυρίου ευρώ την ημέρα για να την κάνει να σταματήσει τις δραστηριότητες του πειθαρχικού τμήματος του Ανώτατου Δικαστηρίου, σημαντικού θεσμού της αμφιλεγόμενης μεταρρύθμισης του πολωνικού δικαστικού συστήματος. Μέχρι σήμερα, το ύψος αυτών των προστίμων έχει υπερβεί τα 550 εκατομμύρια ευρώ.
Η Πολωνία αρνείται να πληρώσει τα πρόστιμα αυτά, όμως οι Βρυξέλλες έχουν παρακρατήσει ένα μέρος των κεφαλαίων που προορίζονται για την Πολωνία.
Η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αίρει από σήμερα την οικονομική κύρωση, όμως η Πολωνία εξακολουθεί να πρέπει να καταβάλει τα ποσά που οφείλει από το παρελθόν.
Πρόγραμμα για κοινές δράσεις στον τουρισμό αναμένεται να υπογραφεί ανάμεσα στη Βουλγαρία και την Ελλάδα κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2023, έγινε γνωστό μετά τη συνάντηση εργασίας που είχαν την Πέμπτη ο Βούλγαρος υπουργός Τουρισμού Ίλιν Ντιμιτρόφ με την Ολυμπία Αναστασοπούλου, Γενική Γραμματέα Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης στο υπουργείο Τουρισμού.
«Η συνεργασία μας στον τομέα του τουρισμού είναι εξαιρετική. Η Ελλάδα είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βουλγαρίας στην ΕΕ μετά τη Γερμανία, τη Ρουμανία και την Ιταλία. Για την Ελλάδα, η Βουλγαρία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος στην ΕΕ μετά την Ιταλία», υπογράμμισε ο Ντιμιτρόφ κατά τη συνάντηση.
Συνολικά 806.000 Έλληνες τουρίστες επισκέφθηκαν το 2022 τη Βουλγαρία, καθιστώντας τη χώρα τη δεύτερη μεγαλύτερη τουριστική αγορά για τη Βουλγαρία μετά τη Ρουμανία, με αύξηση 211%. Η Βουλγαρία και η Ελλάδα είναι επίσης από τις πιο επιτυχημένες χώρες σε όρους ανάκαμψης του τομέα. Ανάπτυξη 27% καταγράφηκε τον περασμένο χειμώνα και ανάπτυξη 5-7% αναμένεται για το καλοκαίρι του 2023 σε σύγκριση με το 2019, δήλωσε ο Ντιμιτρόφ.
Η Ολυμπία Αναστασοπούλου επισκέφθηκε την Σόφια ως Επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην 68η Σύνοδο της Επιτροπής για την Ευρώπη του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού του ΟΗΕ, η οποία φιλοξενήθηκε από τη Βουλγαρία από τις 31 Μαΐου έως τις 2 Ιουνίου, προέδρευσε των εργασιών της Συνόδου και απηύθυνε στους συνέδρους από τις 39 συμμετέχουσες ευρωπαϊκές χώρες το Communications of the Chair.
Μετά από συνομιλίες με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που διήρκεσαν δύο ώρες, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε ότι «Η Σουηδία εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της» έναντι της Τουρκίας, η οποία, εδώ και 13 μήνες, εμποδίζει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, προσάπτοντάς της ότι φιλοξενεί στο έδαφός της Κούρδους μαχητές.
Σύμφωνα με τον Στόλτενμπεργκ, αξιωματούχοι της Τουρκίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας θα συναντηθούν την εβδομάδα της 12ης Ιουνίου για περαιτέρω συνομιλίες αναφορικά με το αίτημα ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Ο Στόλτενμπεργκ είπε ακόμη πως η Σουηδία έχει κάνει σημαντικά βήματα για να απαντήσει στις ανησυχίες της Τουρκίας και έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, ενώ πρόσθεσε πως εξακολουθεί να υπάρχει χρόνος για την ένταξή της μέχρι τη σύνοδο κορυφής της συμμαχίας που θα πραγματοποιηθεί στα μέσα Ιουλίου στο Βίλνιους.
Ο Στόλτενμπεργκ ευχαρίστησε επίσης την Τουρκία επειδή στέλνει ενισχύσεις στο Κόσοβο, μετά τις ταραχές που σημειώθηκαν πρόσφατα εκεί, και υπογράμμισε πως το ΝΑΤΟ και η διεθνής ειρηνευτική δύναμη στο Κόσοβο KFOR λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις για την ασφάλεια του λαού του Κοσόβου.
Η 5η Ιουνίου σηματοδοτεί την 50η επέτειο της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος που θεσπίστηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1972.
Το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος επικεντρώνεται στις λύσεις αντιμετώπισης της ρύπανσης από πλαστικά στο πλαίσιο της εκστρατείας #BeatPlasticPollution.
Ο Γιώργος Κρεμλής, ένας από τους “γκουρού” της προστασίας του περιβάλλοντος σε διεθνές επίπεδο με θητεία σε κορυφαίες θέσεις, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ σκιαγραφεί τις καίριες προκλήσεις και τους κινδύνους της εποχής μας.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το περιβάλλον είναι το σπίτι μας και διασφαλίζει την ποιότητα της ζωής μας. Με την Πράσινη Συμφωνία έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχη προτεραιότητα. Είναι μια «νέα ιδεολογία», αυτή της κυκλικής οικονομίας που όλοι πρέπει να ασπαστούμε και που μεταξύ άλλων θα συμβάλει στη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας και σε ένα κοινό όραμα, την προστασία και διάσωση του πλανήτη υπέρ των νέων γενεών».
Αναλυτικά όπως επισημαίνει ο κ. Κρεμλής: «Ο πλανήτης κατακλύζεται από πλαστικά που είναι πανταχού παρόντα. Περισσότεροι από 400 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών παράγονται ετησίως, τα μισά από τα οποία είναι μιας χρήσης. Τα μιας χρήσης κλείνουν τον κύκλο της ζωής τους με τη χρήση τους και μετατρέπονται σε απόβλητα, εκτός αν ενταχθούν σε συστήματα συλλογής προκειμένου να ανακυκλωθούν ή να αξιοποιηθούν ενεργειακά. Αλλά και τα άλλα πλαστικά πολλαπλών χρήσεων ανάλογα με τη χρήση τους έχουν ένα σχετικά περιορισμένο κύκλο ζωής, μετά από τον οποίο έχουν συνήθως την ίδια μοίρα, εκτός αν ενταχθούν σε συστήματα συλλογής και αξιοποιηθούν».
Σύμφωνα με τον κ. Κρεμλή: «Το μεγάλο πρόβλημα της μη ορθολογικής διαχείρισης των πλαστικών – ιδίως των μιας χρήσης – είναι ότι συχνά καταλήγουν στο θαλάσσιο περιβάλλον. Πλημύρες μεταφέρουν πλαστικά στη θάλασσα, αλλά και πολλά καταλήγουν εκεί λόγω του παράκτιου ή θαλάσσιου τουρισμού και της αλιείας. Το αποτέλεσμα είναι η αυξανόμενη ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος από μικροπλαστικά που έχουν διεισδύσει στην τροφική αλυσίδα και η καταστροφή της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Αυτή είναι μια από τις μεγάλες περιβαλλοντικές προκλήσεις την οποία η ΕΕ αντιμετωπίζει τόσο μέσω της Πράσινης Συμφωνίας και των δράσεων της Γαλάζιας οικονομίας, αλλά και με επιτυχία μέσω της Οδηγίας για τα μιας χρήσης πλαστικά, που έχει μεταφερθεί και στο ελληνικό δίκαιο».
Οι επιταγές της Ευρώπης
Σημαντική, όπως επισημαίνει ο κ. Κρεμλής, για το θαλάσσιο περιβάλλον είναι και η Οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική (ΟΠΘΣ) που καθορίζει μια κοινή προσέγγιση και κοινούς στόχους σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πρόληψη, την προστασία και τη διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος ενόψει των πιέσεων και των επιπτώσεων που επιφέρουν οι καταστροφικές ανθρώπινες δραστηριότητες, επιτρέποντας παράλληλα τη βιώσιμη χρήση του, μέσω μιας προσέγγισης με βάση το οικοσύστημα, καθώς και η Οδηγία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό».
«Οι δυο αυτές Οδηγίες είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τη χώρα μας που έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην ΕΕ και ένα τεράστιο νησιωτικό χώρο, ως χώρας όπου ο τουρισμός λειτουργεί ως «βαριά βιομηχανία» αλλά και χώρας που θα αξιοποιήσει τη γαλάζια οικονομία στο έπακρο με υπεράκτια αιολικά, αξιοποίηση των βραχονησίδων για υβριδικά έργα ΑΠΕ, αποθήκευση και παραγωγή υδρογόνου, υποθαλάσσιους αγωγούς ,αλλά και με έρευνες και εξόρυξη υδρογονανθράκων. Στο πλαίσιο αυτό, η εκπόνηση θαλάσσιων χωροταξικών που θα προβλέπουν τα σχετικά έργα αποτελεί αιρεσιμότητα και είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Στη χώρα μας έχει σημειωθεί καθυστέρηση στην εκπόνησή τους, που μπορεί να επηρεάσει και τη χρηματοδοτήσή τους από πόρους της ΕΕ στο πλαίσιο και του Κανονισμού Taxonomy για τις πράσινες επενδύσεις», επισημαίνει.
Σύμφωνα πάντα με τον κ. Κρεμλή, «η άλλη μεγάλη πρόκληση είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής από την άποψη τόσο του μετριασμού των επιπτώσεων της όσο και της προσαρμογής-ανθεκτικότητας σε αυτήν. Τόσο η Πράσινη Συμφωνία, όσο και ο Κανονισμός της ΕΕ για το κλίμα, αλλά και ο ελληνικός κλιματικός νόμος προβλέπουν μέτρα και οδικό χάρτη αντιμετώπισης της. Η χώρα μας είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε αυτήν, λόγω και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας που την επηρεάζει περισσότερο από άλλα κράτη της ΕΕ. Το παράδειγμα της Δήλου, που είναι και παγκόσμιο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco, είναι χαρακτηριστικό».
Όπως λέει: «Η ελληνική πρωτοβουλία στον ΟΗΕ, της οποίας έχω την τιμή να ηγούμαι, έχει ακριβώς ως στόχο της την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των μνημείων της φύσης από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η πρόκληση και φιλοδοξία μας είναι να αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα, στο πλαίσιο και της COP29.»
Το κυκλικό οικονομικό μοντέλο
Ο κ. Κρεμλής επισημαίνει: «Η μεγάλη πρόκληση για την ΕΕ και τη Χώρα μας είναι η εμπέδωση της κυκλικής οικονομίας, του νέου οικονομικού μοντέλου που θα ενισχύσει την ενεργειακή μετάβαση και θα μας επιτρέψει να επιτύχουμε την κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Η κυκλική οικονομία επιτρέπει τη μείωση του κλιματικού, ενεργειακού και περιβαλλοντικού αποτυπώματος κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας μέσω της ενσωμάτωσης της σε όλες τις πολιτικές προκειμένου να τις καταστήσει κυκλικές και μέσω της κυκλικής επιχειρηματικότητας, της C-ESG. Το μεγάλο στοίχημα είναι η δημιουργία μιας νέας «κουλτούρας» κυκλικής οικονομίας που θα οδηγήσει και στο «κυκλικό νοικοκυριό» και τον «κυκλικό πολίτη».
Όπως αναφέρει: «Η χώρα μας έχει εκπονήσει ολιστική στρατηγική κυκλικής οικονομίας με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου και οδικό χάρτη που επείγει να υλοποιηθεί, για τις πάνω από εβδομήντα δράσεις που προβλέπει, με Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις. Στο πλαίσιο αυτό η διαχείριση των στερεών αποβλήτων, που διαχρονικά ταλάνιζε τη χώρα μας, είναι μια άλλη μεγάλη πρόκληση με δεδομένα ότι οι φιλόδοξοι στόχοι μείωσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης που έχει θέσει η ΕΕ πρέπει να υλοποιηθούν και η απόσταση που μας χωρίζει από αυτούς είμαι ακόμη μεγάλη».
Και συνεχίζει: «Τα απόβλητα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως δευτερογενή προϊόντα ή ως πρώτες ύλες και να μην καταλήγουν σε χωματερές – που ακόμη, έστω και λίγες, υπάρχουν – ή ΧΥΤΑ που ιδανικά πρέπει να λειτουργούν ως ΧΥΤΥ μόνο για το υπόλειμμα που μπορεί να αξιοποιηθεί και ενεργειακά και να βελτιώσει το ενεργειακό μείγμα της χώρας».
Πρόκληση, επίσης, είναι και η διαχείριση των λυμάτων και η αξιοποίηση της λυματολάσπης για παραγωγή εδαφοβελτιωτικών ή ενέργειας. «Η ορθή λειτουργία των ΚΕΛ είναι, επίσης, κεφαλαιώδους σημασίας μιας που κάποια από αυτά χρειάζονται αναβάθμιση. Τέλος, πρόκληση είναι και η προστασία των προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000, αλλά και των πράσινων υποδομών που προσφέρουν υπηρεσίες οικοσυστημάτων. Ο στόχος της στρατηγικής βιοποικιλότητας της ΕΕ είναι μέχρι το 2030 να φυτευτούν τρία δισεκατομμύρια δέντρα και στο πλαίσιο αυτό η αναλογία που αντιστοιχεί στη Χώρα μας είναι σημαντική» καταλήγει ο κ. Κρεμλής.
Ο Γιώργος Κρεμλής είναι διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Διετέλεσε μέχρι πρόσφατα σύμβουλος του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για θέματα κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας. Είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου (EPLO) και πρόεδρος του Ινστιτούτου κλίματος και κυκλικής οικονομιας του. Είναι μέλος του Κοινωνικού και Περιβαλλοντικού Συμβουλίου της EBRD (ESAC) καθώς και πρόεδρος δυο διεθνών περιβαλλοντικών συμβάσεων των Ηνωμένων Εθνών και πρόεδρος της επιτροπής κυκλικής οικονομίας του AmCham.
Οι θερμοφόρες που γνωρίζουμε σήμερα είναι κατασκευασμένες από μια ευρεία γκάμα υλικών, όπως καουτσούκ, πλαστικό ή φλις και μπορεί να είναι ηλεκτρικές ή λούτρινες, με κοινό χαρακτηριστικό τη χαμηλή αγωγιμότητα, ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικά ως όργανα θερμοθεραπείας.
Τι γινόταν όμως στην αρχαιότητα;
«Οι θερμοφόρες, παραδοσιακά, είναι φτιαγμένες από υλικά που, όπως γνωρίζουμε από το σχολείο, είναι ‘κακοί αγωγοί της θερμότητας’, όπως πλαστικό, καουτσούκ και άλλα. Στην αρχαιότητα, ωστόσο, ήταν πήλινες -τουλάχιστον αυτές που διασώθηκαν. Γιατί μπορεί να υπήρχαν θερμοφόρες και από άλλα υλικά, π.χ. δερμάτινες από κοιλιές ζώων -όπως άλλωστε ήταν και τα πρώτα αγγεία της ανθρωπότητας-, μόνο που σ’ αυτή την περίπτωση δεν θα τις βρούμε ποτέ!», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Κώστας Πασχαλίδης, Δρ αρχαιολόγος, επιμελητής της Προϊστορικής Συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΕΑΜ), με αφορμή έξι πήλινες θερμοφόρες που εκτίθενται στο «Αθέατο Μουσείο».
Η επιτυχημένη δράση του ΕΑΜ, που προβάλλει επιλεγμένες αρχαιότητες από τον κόσμο των αποθηκών, παρουσιάζει αυτή την περίοδο και έως τη Δευτέρα 31 Ιουλίου 2023, στην «Αίθουσα του Βωμού», ένα σύνολο από αρχαία πήλινα αγγεία θεραπευτικής χρήσης που χρονολογούνται από το τέλος του 3ου έως τον 1ο αι. π.Χ. και προέρχονται από την Αθήνα, τη Χαλκίδα, την Τανάγρα και από άλλες περιοχές. «Οι περισσότερες θερμοφόρες που γνωρίζουμε ανήκουν στην ελληνιστική περίοδο, οπότε τυποποιούνται και γενικεύεται η χρήση τους στην ιατρική η οποία, ούτως ή άλλως, την περίοδο αυτή έχει μια τεράστια ανάπτυξη τόσο στην ερευνητική της μεθοδολογία όσο και στην εφαρμογή. Η περίφημη Ιατρική Σχολή της Αλεξάνδρειας και άλλες σύγχρονες Σχολές στην ανατολική Μεσόγειο, πιθανότατα να έδωσαν την ώθηση για την τυποποίηση και τη χρήση τέτοιων αγγείων», εξηγεί ο Δρ Πασχαλίδης. Πόσοι, όμως, μπορούσαν να τις αποκτήσουν; «Αν η θερμοφόρα ήταν από δέρμα, που είναι υποπαράγωγο μιας σφαγής ζώου, ήταν οπωσδήποτε πιο εύκολο να αποκτηθεί. Οι πήλινες, όμως, που ήταν ειδικής χρήσης και ειδικής παραγγελίας και δεν κατασκευάζονταν με την ταχύτητα ενός συμμετρικού αγγείου, θα ήταν πιο ακριβές. Ίσως γι’ αυτό έχουν βρεθεί λίγες σε σχέση με άλλα χρηστικά αγγεία», απαντά στην ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Τα περίεργα σχήματα και ο ειδικός τρόπος κατασκευής τους καθιστούσαν τα αγγεία αυτά κατάλληλα για την ανακούφιση ποικίλων παθήσεων, όπως το κρυολόγημα, οι αρθρίτιδες, οι ρευματισμοί, οι κακώσεις μυών και τα άλγη της κοιλιακής χώρας. (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ)
Η χρήση ζεστών επιθεμάτων με τη μορφή καταπλασμάτων και εμπλάστρων είναι γνωστή στη ιπποκρατική ιατρική, η οποία επιδίδεται στην Τραυματολογία και στις παθήσεις των οστών, τομείς στους οποίους οι θερμοφόρες χρησιμοποιούνται έως σήμερα. Αν και μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για την εφαρμογή τους, η αφίσα που έχει δημοσιεύσει το ΕΑΜ είναι αρκετά κατατοπιστική. «Η κοίλη επιφάνεια των φακοειδών θερμοφόρων θα μπορούσε άνετα να εφαρμόζει στην περιοχή της κοιλιάς, καταπραΰνοντας πόνους περιόδου για παράδειγμα. Οι τριγωνικές ίσως εξυπηρετούσαν την ηβική χώρα ή τα αυτιά (σε μια ωτίτιδα), ενώ οι πεταλόσχημες εφαρμόζουν είτε στον αυχένα είτε στους βραχίονες είτε στους μηρούς. Αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις πονόδοντου, αν ακουμπούσαν ένα από τα τριγωνικά αγγεία στο μάγουλο, η υπεραιμία θα βοηθούσε στην ανακούφιση του πόνου. Μπορούσαν, επίσης, να καταπραΰνουν πονοκεφάλους – του είδους που η θερμότητα ανακουφίζει – ή ένα κοινό λουμπάγκο, με τον τρόπο που το κάνουν σήμερα τα έμπλαστρα ή οι θερμαντικές αλοιφές», τονίζει ο αρχαιολόγος του Μουσείου.
Αναπαράσταση της λειτουργικής θέσης των αρχαίων θερμοφορών. (εικόνα: Αρχαιολογικό Μουσείο Πύλου/ΥΠΠΟΑ)
Εκτός από τη χρήση τους, ιδιαίτερη είναι και η σύγχρονη ιστορία της ταύτισης των συγκεκριμένων αγγείων. Ο συνομιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ αφηγείται: «Εδώ και πολλά χρόνια στην ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας βρίσκονταν πήλινα αγγεία περίεργου σχήματος, τα οποία χαρακτηρίζονταν ως φλάσκες γιατί κάποια είχαν το κυκλικό σχήμα της τυπικής φλάσκας, πλην όμως με διαφοροποιήσεις. Δηλαδή, οι φακοειδείς επιφάνειές τους δεν ήταν κυρτές, αλλά κοίλες. Και τότε οι αρχαιολόγοι αναρωτιούνταν αν ήταν έτσι φτιαγμένες για να προσδένονται και να ακουμπούν ανατομικά στα πλευρά του γαϊδάρου. Δεν ήταν, όμως, όλες τους ίδιες. Κάποιες ήταν τριγωνικές, άλλες καμπυλοειδείς, οι περισσότερες με περίεργα σχήματα που θα μπορούσε κανείς να πει ότι μιμούνταν ακόμα και όργανα του ανθρώπινου σώματος. Η εύρεσή τους ήταν σπάνια και σε συγκεκριμένα αρχαιολογικά περιβάλλοντα, άλλοτε σε τάφους, άλλοτε σε οικίες κι άλλοτε σε ιερά του Ασκληπιού. Το ζήτημα της χρήσης τους παρέμενε ένα ανοιχτό ερώτημα, μέχρι τη δεκαετία του 1980, όταν δημοσιεύθηκε ένα σύνολο περίεργων αγγείων από την Κάτω Πάφο, που σε άλλη περίπτωση θα τις λέγαμε φλάσκες, πλην όμως έφεραν ανάγλυφες μορφές μερών του ανθρώπινου σώματος και σχετίστηκαν με το τοπικό ιερό του Ασκληπιού».
Κάποιο από αυτά έμοιαζε με κνήμη, άλλο με στήθος, μηρό ή με άκρο χειρός, ενώ υπήρχαν και αγγεία που ήταν διακοσμημένα με δάχτυλα ποδιού ή και με ολόκληρο το πέλμα… «Ήταν ένα σύνολο αγγείων που η μία όψη τους ήταν διαμορφωμένη έτσι ώστε να εφαρμόζει στο ανθρώπινο σώμα. Και τότε οι υπεύθυνοι της μελέτης τους αμέσως είπαν: Αυτά δεν είναι φλάσκες, είναι σύνολα ίασης που προφανώς εξυπηρετούν με την πλήρωσή τους με καυτό νερό ή ακόμα και με ζεστό λάδι -γιατί το λάδι χάνει αργά τη θερμότητά του- ως φορείς θερμότητας. Ήταν, δηλαδή, θερμοφόρες», σημειώνει ο αρχαιολόγος για τα αντικείμενα που αναγνωρίστηκαν τελικά ως σύνεργα γιατρών, αθλητών και φαρμακοποιών της αρχαιότητας.
Πολλά τέτοια ευρήματα προέρχονται από τάφους και φαίνεται πως ανήκαν είτε στον ασθενή που πέθανε και ετάφη μαζί με την θερμοφόρα για να τον ανακουφίζει στο επέκεινα είτε στον γιατρό, στον αθλητή ή στον φαρμακοποιό που τις εμπορευόταν. «Δηλαδή η θερμοφόρα χαρακτηρίζει κατά περίπτωση τους χρήστες της», σημειώνει ο συνομιλητής μας, ο οποίος αναφέρεται και στα σφραγίσματα που φέρουν κάποιες από αυτές και αναγράφουν ανδρικά ονόματα. «Κάποια από τα σφραγίσματα απαντώνται και σε άλλα αγγεία, τα οποία δεν είναι ιαματικής χρήσης και πιθανότατα συνιστούν υπογραφές των κεραμικών εργαστηρίων, δηλαδή αναγράφουν το όνομα του κεραμέα. Αλλά υπάρχει πάντα η περίπτωση σφραγίσματα που δεν απαντώνται αλλού να αναγράφουν το όνομα του γιατρού που τις έχει παραγγείλει. Ή του φαρμακοποιού. Για παράδειγμα, ο ‘Ηρακλείδης’, το όνομα που είναι σφραγισμένο σε ένα από τα αγγεία, είναι πιθανότατα ο κατασκευαστής, δηλαδή το εργαστήριο κεραμικών του Ηρακλείδη. Αλλά θα μπορούσε να είναι και το όνομα του φαρμακοποιού που τις πουλάει ή του γιατρού που τις διαθέτει», πληροφορεί το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Φωτογραφία από την ιστοσελίδα του ΕΑΜ. (φωτ. namuseum.gr)
Στο «Αθέατο Μουσείο» εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό 6 από τις 11 πήλινες θερμοφόρες που φυλάσσονται στο ΕΑΜ. Και οι 11 ταυτίστηκαν, μελετήθηκαν λεπτομερώς και δημοσιεύτηκαν από τους αρχαιολόγους, Δρ Ευάγγελο Βιβλιοδέτη (Προϊστάμενο του Τμήματος Εκθέσεων, Επικοινωνίας και Εκπαίδευσης του Μουσείου) και Δρ Μιμίκα Γιαννοπούλου. Επιπλέον, ο κ. Ε. Βιβλιοδέτης επιμελήθηκε αρχαιολογικά την έκθεσή τους στο «Αθέατο Μουσείο».
Τέλος, στις ημερομηνίες 11 και 25 Ιουνίου, 9 και 23 Ιουλίου ημέρα Κυριακή, καθώς και 7 και 28 Ιουνίου και 5 Ιουλίου ημέρα Τετάρτη, ώρα 13:00, αρχαιολόγοι του ΕΑΜ υποδέχονται τους επισκέπτες στον χώρο της έκθεσης και συνομιλούν μαζί τους για τους αρχαίους θεραπευτές, τις μεθόδους και τα μυστικά της αρχαίας ίασης, από τους προϊστορικούς χρόνους ως το τέλος της αρχαιότητας. «Θα μιλήσουμε για τις παθήσεις και τους τρόπους που η κάθε κοινωνία τις αντιμετώπιζε διαχρονικά, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε χωρίς. Θα αναφερθούμε στην πανανθρώπινη και πανάρχαια ανάγκη ‘να βοηθήσει κι ο Θεός’, στη λατρεία του Ασκληπιού που ήταν μία από τις πιο διαδεδομένες στην αρχαιότητα, για να καταλήξουμε στα σημερινά, υπερσύγχρονα νοσοκομεία του δυτικού κόσμου όπου μαζί με τον αξονικό τομογράφο διαθέτουν πάντα κι ένα παρεκκλήσι», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δρ Πασχαλίδης.
Για την παρακολούθηση της παρουσίασης είναι απαραίτητη η προμήθεια εισιτηρίου και η δήλωση συμμετοχής κατά την προσέλευση. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Τηλ. επικοινωνίας: 213 214 4856, 2132144889, 2132144838.
Μόνιμος κάτοικος της άγριας ζωής του Εθνικού Πάρκου Κερκίνης, μαζί με τους λύκους και τις αλεπούδες και τους φτερωτούς επισκέπτες, έχει γίνει τα τελευταία χρόνια το τσακάλι που φαίνεται, ότι την περίοδο της πανδημίας, αύξησε τον πληθυσμό του!
Η έντονη παρουσία του τσακαλιού μαζί με τα υπόλοιπα κυνοειδή, προβληματίζει τους κτηνοτρόφους που δραστηριοποιούνται στο Εθνικό πάρκο, κυρίως με την εκτροφή βουβαλιών, αφού καθημερινά παρατηρούν δίπλα στις μονάδες τους, αναρίθμητα ίχνη τσακαλιών. Το φαινόμενο μελετά, από τις αρχές του χρόνου, ο ζωολόγος – οικολόγος, σύμβουλος Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και υποψήφιος διδάκτορας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Θεόδωρος Κομηνός, στο πλαίσιο επιστημονικής έρευνας που διεξάγεται από τις ΜΚΟ «ECO Studies» και «RWild IN GR», σε συνεργασία με τη Μονάδα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου της λίμνης Κερκίνης και με χρηματοδότηση του ΟΦΥΠΕΚΑ.
Φωτογραφία που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα και εικονίζει κορμοράνους να κάθονται στις φωλιές τους οι οποίες είναι φτιαγμένες σε δέντρο που έχει καλυφθεί από την στάθμη του νερού της λίμνης Κερκίνης, στο Εθνικό Πάρκο Κερκίνης (Τρίτη 30 Μαΐου 2023). Σάββατο 3 Ιουνίου 2023, ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΧΗΡΑΣ
Από το δέλτα του ποταμού Στρυμόνα στη λίμνη Κερκίνη, «παρέα» με κορμοράνους που έσκιζαν τον ουρανό και χιλιάδες βουβάλια που ακολουθούσαν το καθημερινό τους δρομολόγιο από τις στάνες στο νερό, ο κ. Κομηνός ανέλυσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τα στοιχεία που έχουν προκύψει, μέχρι στιγμής, περίπου 5 μήνες από την έναρξη του προγράμματος. Με καθημερινή παρουσία στο πεδίο, κυρίως τις βραδινές ώρες, οπότε και κινούνται τα τσακάλια ως νυκτόβια σαρκοφάγα, ο κ. Κομηνός κατέγραψε με θερμικές κάμερες, μέχρι στιγμής, περίπου 400 τσακάλια να κινούνται σε περιοχές δίπλα στη λίμνη! Ιδιαίτερο είναι το γεγονός ότι φαίνεται να κυκλοφορούν μαζί με λύκους και με ημιδεσποζόμενους σκύλους, αφού η τροφή είναι άφθονη και δεν υπάρχει ανταγωνισμός.
«Έχουμε τοποθετήσει 70 αυτόματα καταγραφικά στο Εθνικό Πάρκο και κατά τις επισκέψεις της ομάδας μας το βράδυ, καταγράφουμε με θερμικές κάμερες την παρουσία του τσακαλιού, του λύκου, της αλεπούς αλλά και του σκύλου, δηλαδή όλων των κυνοειδών. Αυτό που διαπιστώσαμε είναι ότι το τσακάλι, βρίσκεται παντού στις περιοχές περιμετρικά της λίμνης» ανέφερε ο κ. Κομηνός.
Σημειώνεται ότι στην έρευνα συμμετέχει και η Μιλού, το ειδικά εκπαιδευμένο σκυλί για εύρεση περιττωμάτων τσακαλιού και λύκου, τα οποία στέλνονται στη συνέχεια για τροφικές και γενετικές αναλύσεις, καθώς ήδη έχουν εντοπιστεί ζώα που τα φαινοτυπικά τους χαρακτηριστικά θυμίζουν υβρίδια.
Μια μεγάλη «ταΐστρα» για άγρια ζώα
Σύμφωνα με τον επιστήμονα, στην περιοχή υπήρχαν τσακάλια και κατά το παρελθόν αλλά όχι σε τόσο μεγάλο πληθυσμό. Ο ίδιος αποδίδει την αύξηση στο γεγονός ότι υπάρχει αφθονία τροφής από τα νεκρά ζώα που παραμένουν στην ύπαιθρο και προέρχονται από τις κτηνοτροφικές μονάδες.
«Η εύκολη τροφή προέρχεται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες, κυρίως από την κτηνοτροφία με την ανεξέλεγκτη απόρριψη στην ύπαιθρο και γύρω από οικισμούς και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, οργανικών απορριμμάτων, υπολειμμάτων σφαγίων και νεκρών κτηνοτροφικών ζώων. Η παράνομη αυτή τακτική αυτή παρέχει στο τσακάλι, που είναι καταναλωτής νεκρών ζώων και εν γένει οργανικών απορριμμάτων, αλλά και στα αδέσποτα σκυλιά που περιφέρονται σε μεγάλους πληθυσμούς, τεράστιες ποσότητες “εύκολης” τροφής. Εμείς έχουμε καταγράψει τις περιοχές όπου βρίσκουμε νεκρά ζώα και σκουπίδια, παράλληλα έχουμε προχωρήσει σε αξιολογήσεις σε 70 κτηνοτροφικές μονάδες και λάβαμε συνεντεύξεις από 30 κτηνοτρόφους».
Φωτογραφία που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα και εικονίζει ένα βουβάλι να βόσκει σε λιβάδια της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Κερκίνης (Τρίτη 30 Μαΐου 2023). Σάββατο 3 Ιουνίου 2023, ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΧΗΡΑΣ
Συνδέεται η πανδημία με την αύξηση του τσακαλιού;
Στη μετατροπή της περιοχής σε μεγάλη… ταΐστρα για τα άγρια ζώα, πιθανόν, εκτιμά ο κ. Κομηνός, να έχουν συμβάλει και τα μέτρα που είχαν ληφθεί στην πανδημία.
«Όλοι οι κτηνοτρόφοι μάς λένε ότι τα τελευταία τρία χρόνια παρατήρησαν πολύ μεγάλη αύξηση τσακαλιών, διάστημα που ουσιαστικά συμπίπτει με την πανδημία. Είναι πολύ πιθανό, γιατί τότε δεν υπήρχε όχληση από την κυκλοφορία οχημάτων και οι κτηνοτρόφοι, επειδή δεν λειτουργούσαν κανονικά τα καταστήματα εστίασης, δεν σφάζανε. Έτσι τους έμεναν πολλά ζώα και σίγουρα πολλά νεκρά που έμεναν έξω στην ύπαιθρο, κάτι που συνετέλεσε στην παρουσία του τσακαλιού» αναφέρει ο κ. Κομηνός.
Την ίδια άποψη έχει και ο κτηνοτρόφος Τρύφων Γιαντσίδης, ο οποίος έχει μονάδα με βουβάλια στην περιοχή διευκρινίζοντας ότι την περίοδο της πανδημίας δεν μπορούσαν να διαθέσουν μεγάλες ποσότητες κρέατος.
«Όταν βρέχει και είναι μαλακό το χώμα, βλέπουμε παντού χνάρια από τσακάλια που, κάποιες φορές, μπαίνουν στις στάνες και επιτίθενται κυρίως στα νεογέννητα βουβάλια», λέει χαρακτηριστικά. Ο ίδιος, πάντως, ξεκαθαρίζει ότι ακολουθεί το πρωτόκολλο για την απομάκρυνση των νεκρών ζώων, καλώντας την αρμόδια υπηρεσία, η οποία μεταβαίνει με φορτηγό – ψυγείο στο σημείο και μεταφέρει για καύση το ζώο.
Από την Ολλανδία στην Κερκίνη
Φωτογραφία από drone που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα και εικονίζει δέντρα κάτω από την στάθμη του νερού της λίμνης Κερκίνης λόγω των πολλών βροχοπτώσεων το τελευταίο διάστημα, στο Εθνικό Πάρκο Κερκίνης (Τρίτη 30 Μαΐου 2023). Σάββατο 3 Ιουνίου 2023. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΧΗΡΑΣ
Ενθουσιασμένοι με τη δουλειά τους στο άγριο τοπίο της Κερκίνης είναι ο 21χρονος Νάουτς και η 20χρονη Τζοάνα από το Aeres University of Applied Sciences της Ολλανδίας. Ανταποκρίθηκαν με χαρά στην πρόσκληση για συμμετοχή στο πρόγραμμα και εδώ και ένα μήνα βρίσκονται στο πεδίο βοηθώντας στις καταγραφές και την ταξινόμηση των στοιχείων.
«Έχουμε δει τόσα πολλά πράγματα εδώ που εντυπωσιαστήκαμε! Στα εθνικά μας πάρκα μπορούμε να δούμε ελάφια και άλογα αλλά σίγουρα όχι τσακάλια και λύκους», λένε χαρακτηριστικά. Η διαφορά, εξηγεί ο συντονιστής του παραρτήματος Κερκίνης Θοδωρής Ναζιρίδης, είναι ότι τα εθνικά πάρκα στην Ελλάδα είναι δίπλα σε χωριά και έτσι ευνοείται η παρατήρηση και η επιστημονική έρευνα.
Μαζί παρέα τσακάλια και λύκοι
«Πριν από περίπου 10 χρόνια είχαμε κάνει μια πρώτη καταγραφή της κατάστασης με τα τσακάλια αλλά πλέον παρατηρήσαμε ότι κάποια πράγματα έχουν αλλάξει και απαιτούνταν να γίνει κάτι πιο συστηματικά γι’ αυτό και προχωρήσαμε στην έγκριση και υλοποίηση της πρότασης προκειμένου να δούμε τις συνολικές επιπτώσεις στο περιβάλλον», λέει ο κ. Ναζιρίδης.
Στις πρώτες, μάλιστα, παρατηρήσεις, οι ερευνητές έμειναν έκπληκτοι καθώς διαπίστωσαν ότι δεν ισχύουν κάποια δεδομένα που ήξεραν, όπως δηλαδή ότι τα τσακάλια, τα σκυλιά και οι λύκοι δεν έχουν πολλές επαφές. «Εδώ τουλάχιστον, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, δεν ισχύει αφού έχουμε δει τα ζώα να είναι υπερβολικά κοντά πολλές φορές. Θεωρητικά λένε ότι όπου υπάρχει λύκος, τσακάλι δεν πλησιάζει αλλά εμείς τα έχουμε δει μαζί, κυρίως βέβαια εκεί που υπάρχει αφθονία τροφής και κάλυψης», αποκαλύπτει ο κ. Ναζιρίδης.
Το πρόγραμμα παρακολούθησης και καταγραφής της παρουσίας, του μεγέθους και της κατανομής πληθυσμού και περιοχών ημερησίων καταφυγίων – φωλεοποίησης του χρυσού τσακαλιού (Canis aureus) θα διαρκέσει μέχρι τον Αύγουστο του 2023 και πιθανότατα θα πάρει παράταση μέχρι τον Νοέμβριο του 2023. Στους στόχους περιλαμβάνονται η καταγραφή απειλών και διαχειριστικών αναγκών για το είδος και η κατάθεση προτάσεων διαχειριστικών δράσεων στην περιοχή. Επιπλέον, τον προσεχή Οκτώβριο θα διοργανωθεί στην Κερκίνη συνάντηση εργασίας με την συμμετοχή επιστημόνων από όλο τον κόσμο με ειδίκευση στα κυνοειδή.
Κοντά στην Καρδίτσα βρίσκονται τρία χωριά που έχουν συνδεθεί με την ιστορία και τον πολιτισμό της. Το Μουσείο Πόλης του Δήμου Καρδίτσας επιμελήθηκε ένα Πολιτιστικό Οδηγό που μας «ξεναγεί» στην ιστορία και τις ιδιαιτερότητες της Καρδιτσομαγούλας, του Αρτεσιανού και του Παλαιοκκλησίου.
Καρδιτσομαγούλα
Είναι το πλησιέστερο στην πόλη δημοτικό διαμέρισμα και διαθέτει θαυμάσια ρυμοτομία. Το χωριό πήρε την ονομασία του από τη νεολιθική Mαγούλα, τον οικισμό που βρισκόταν -κατά την παράδοση- στο κέντρο του, κάτω από τον ναό του Αγίου Δημητρίου.
Στην περιοχή, σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία, υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από την εποχή του χαλκού. Η «Μαγούλα» ή «μουσταφά Μαγούλα» ή «Μαγούλα του Καρδιτζίου» ήταν από τα μεγαλύτερα χριστιανικά χωριά του κάμπου στην Οθωμανική εποχή. Με την προσάρτηση της Θεσσαλίας, η Καρδιτσομαγούλα εξαγοράστηκε από τον εθνικό ευεργέτη Κ. Ζάππα για να παραχωρηθεί στο ελληνικό δημόσιο και να διανεμηθεί σε ακτήμονες λίγα χρόνια μετά.
Στο χωριό σώζονται αρκετές ισόγειες πλίθινες οικίες με υπόγειο και χαγιάτι. Το πρόσφατα αναστυλωμένο δημοτικό σχολείο (σημερινό κοινοτικό γραφείο και αίθουσα εκδηλώσεων) και η εκκλησία άρχισαν να κατασκευάζονται στη δεκαετία του ’30, αλλά ολοκληρώθηκαν με τη λήξη του πολέμου. Το χωριό διαθέτει ακόμη ένα επιβλητικό δίτοξο πέτρινο γεφύρι από τις αρχές του 20ου αιώνα, στα όρια με το Μακρυχώρι και το δάσος του Αη-Λιά, έκτασης περίπου 20.000 στρεμμάτων, με πλούσια βλάστηση από αιωνόβιες βελανιδιές και φτελιάδες.
Αρτεσιανό
Βρίσκεται στον πολυσύχναστο οδικό άξονα Καρδίτσας-Τρικάλων. Στην περιοχή, όπως αναφέρεται στον πολιτιστικό οδηγό, έχουν εντοπιστεί αρκετές νεολιθικές θέσεις, όπως η γνωστή «Μαγουλίτσα» από την αρχαιότερη νεολιθική, σε ανασκαφές που πραγματοποίησε τη δεκαετία του ’50 η αρχαιολόγος Μαρία Παπαδοπούλου-Θεοχάρη. Το «Πιτσαρί» ήταν χωριό με σημαντικό χριστιανικό πληθυσμό από την πρώιμη οθωμανική περίοδο.
Το χαρακτηριστικό καμπαναριό του, χτισμένο από ντόπιο ψαμμόλιθο και συμπαγή τούβλα, στην είσοδο του προαυλίου του ναού των Αγίων Θεοδώρων, κατασκευάστηκε το 1888, σύμφωνα με λιθανάγλυφη επιγραφή. Ο ναός, στον τύπο της βασιλικής με τρούλο, χτίστηκε το 1899 αλλά ανακατασκευάστηκε έπειτα από τον σεισμό του 1954.
Το Αρτεσιανό είναι η γενέτειρα του μακαριστού αρχιεπισκόπου Σεραφείμ Τίκα, τα προσωπικά αντικείμενα του οποίου εκτίθενται σε αίθουσα του κοινοτικού καταστήματος.
Παλαιοκκλήσι
Η παλιά του ονομασία είναι Ίσαρι και με αυτήν αναφέρεται στις οθωμανικές πηγές, ως μικρό χριστιανικό χωριό, από τον 15ο αιώνα. Στην περιοχή έχει εντοπιστεί από τον αρχαιολόγο Δ. Θεοχάρη, στη δεκαετία του ’50, νεολιθικός οικισμός στη θέση Μαγούλα Τσαπόχα.
Είναι το πρώτο δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Καρδίτσας, το οποίο συνδέθηκε με την πόλη με ποδηλατόδρομο, με μία διαδρομή δασωμένη στο μεγαλύτερο μέρος της και όχι ιδιαίτερα πολυσύχναστη.
Το Παλαιοκκλήσι βρίσκεται στον οδικό άξονα ο οποίος οδηγεί στο Φανάρι, με το μοναδικό βυζαντινό κάστρο της περιοχής, στα γραφικά Κανάλια και στο Μουζάκι, στους πρόποδες της ορεινής Αργιθέας.
Όπως τονίζει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Δρ Φωτεινή Λέκκα, επιστ. υπεύθυνη του Μουσείου Πόλης του Δήμου Καρδίτσας, πρόκειται για χωριά, τα οποία αποτελούν σχεδόν προάστια της πόλης της Καρδίτσας, διατηρώντας παράλληλα στενή σχέση με τη φύση. Κι όπως η πόλη απλώνει, απλώνεται και το Μουσείο της… Ήδη επέλεξε την Καρδιτσομαγούλα για να δημιουργήσει εκεί έναν δυναμικό Πολυχώρο για περιοδικές εκθέσεις, αποθήκευση και συντήρηση του υλικού.
Με ένα τριήμερο πρόγραμμα εορταστικών εκδηλώσεων γιόρτασε τα 30 χρόνια λειτουργίας το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, που εδρεύει στην Κέρκυρα. Συναυλίες, διάδραση αποφοίτων με φοιτητές, στρογγυλές τράπεζες συζητήσεων, ανασκόπηση του έργου του τμήματος και ζυμώσεις για το μέλλον του, επιβεβαίωσαν την πολυσχιδή δράση του τμήματος, το υψηλό επίπεδο σπουδών, αλλά και το ότι βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με την τοπική κοινωνία.
Ιδιαίτερα χθες, Σάββατο, που ολοκληρώθηκε το τριήμερο εκδηλώσεων, δύο συναυλίες στο κέντρο της πόλης στέφθηκαν με επιτυχία, αποδεικνύοντας το υψηλό επίπεδο των σπουδαστών και παράλληλα τον δημιουργικό διάλογο που έχει το πανεπιστήμιο με την τοπική κοινωνία.
Ο ενθουσιασμός του κοινού ήταν μεγάλος μετά την παρουσίαση, σε συναυλιακή μορφή, της όπερας «Διδώ και Αινείας» στο Μουσείο Ασιατικής Τέχνης. Στη συνέχεια, μικρές συναυλίες μέσα στο κάστρο της Κέρκυρας «οδήγησαν» σαν χνάρια το κοινό σε μία συναυλία τζαζ μουσικής κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και, παρά τη βροχή, μουσικοί και κοινό παρέμειναν στις θέσεις τους μέχρι τέλους, οι μεν για να ευχαριστήσουν τον κόσμο και οι δε για να επιβραβεύσουν τον κόπο των σπουδαστών και να απολαύσουν το όμορφο μουσικό πρόγραμμα.
Το τριήμερο των εκδηλώσεων, που διήρκεσε από την Πέμπτη μέχρι το Σάββατο (1-3 Ιουνίου 2023), αποτέλεσε το αποκορύφωμα μιας σειράς εκδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν από τον Μάιο του 2022. «Το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου μας αποδεικνύει ότι έχει τη δυναμική για να εξελιχθεί ακόμη περισσότερο. Αν και είναι δύσκολο να χωρέσουν τριάντα χρόνια μέσα σε τρεις ημέρες, αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι η εξαιρετική δουλειά που έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια χάρη σε ανθρώπους που επένδυσαν με τη μουσική τους παιδεία και παρακαταθήκη για τη θεμελίωση του τμήματος», δήλωσε κατά την έναρξη του τριημέρου ο πρύτανης του Ιονίου Πανεπιστημίου Ανδρέας Φλώρος.
Κατά το τριήμερο, διοργανώθηκαν συναυλίες με παρουσίαση έργων των καθηγητών του τμήματος, τα οποία συνέθεσαν με αφορμή τη συμπλήρωση των 30 χρόνων, και εκτέλεση των μουσικών συνθέσεων από φοιτητές. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν στρογγυλές τράπεζες κατά τις οποίες αποτιμήθηκε το έργο της τριακονταετίας και κατατέθηκαν προτάσεις για την ανάπτυξη του τμήματος στο μέλλον. Ιδιαίτερη ήταν δε η συνάντηση αποφοίτων με προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές του τμήματος, για την ανταλλαγή απόψεων και παροχή συμβουλών από τους παλαιότερους στους νεότερους.
Συνέχεια μίας σημαντικής μουσικής παράδοσης
Μπορεί κατά τη θεμελίωση του τμήματος να μην ήταν όλα εύκολα και «ρόδινα», όταν άρχισε τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 1992. Τίποτα δεν είναι όμως τυχαίο, για το πώς «ρίζωσε» από τότε το τμήμα στην Κέρκυρα, η οποία έχει χαρακτηριστεί λίκνο της Νεοελληνικής Μουσικής.
«Η Κέρκυρα είναι ένας τόπος που περιβάλλεται από μουσική. Η μουσική παράδοση της Κέρκυρας και όλων των Ιονίων Νήσων είναι ίσως η πλουσιότερη από όλα τα άλλα μέρη στη νεότερη Ελλάδα», σημείωσε η Αναστασία Σιώψη, πρόεδρος του τμήματος Μουσικών Σπουδών.
Η Φιλαρμονική Εταιρεία «ΜΑΝΤΖΑΡΟΣ» (φωτ. epirusgate.gr)
«Στα νησιά του Ιονίου αναπτύχθηκαν οι συμφωνικές ορχήστρες, οι φιλαρμονικές, οι μαντινάδες και οι χορωδίες. Γιατί είδος έκφρασης των νησιών αυτών ήταν η όπερα, η καντσονέτα, το ιταλικό μπελκάντο, η χορωδιακή μουσική και η μαντολινάτα. Μάλιστα οι φιλαρμονικές και ιδιαίτερα της Κέρκυρας, η οποία είναι ένα νησί με μεγάλη πολιτιστική παράδοση, λίκνο της Νεοελληνικής Μουσικής, όχι μόνο εξελίσσουν τη μουσική παράδοση που ξεκίνησε πριν από 175 χρόνια, αλλά και την καθιστούν γνωστή παγκοσμίως», πρόσθεσε.
«Η πλούσια μουσική παράδοση της Κέρκυρας συμπληρώνεται άριστα και αναβαθμίζεται μέσα από τις επιστημονικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες του τμήματος», επεσήμανε.
Φοιτητο-κεντρική προσέγγιση και καινοτομία
Πρόκειται για έναν «ιδεώδη και μοναδικό» συνδυασμό Πανεπιστημίου και Μουσικής Ακαδημίας, κατά την κα. Σιώψη, με «πολύπλευρη επιστημονική και καλλιτεχνική φυσιογνωμία» και «ουσιαστική σύμπραξη καθηγητών, φοιτητών και αποφοίτων».
«Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στον φοιτητοκεντρικό χαρακτήρα του τμήματος και νομίζω ότι αυτό μας αποζημιώνει και με το παραπάνω», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Τα προηγούμενα 30 χρόνια ήταν συναρπαστικά και δημιουργικά», ανέφερε από την πλευρά του ο Δήμος Δημητριάδης, αναπληρωτής καθηγητής και σαξοφωνίστας, ο οποίος στάθηκε στις καινοτομίες που έφερε στο προσκήνιο το τμήμα, όπως ήταν η διοργάνωση συναυλιών και φεστιβάλ, κάτι που τώρα θεωρείται δεδομένο.
Ο ομότιμος καθηγητής και συνθέτης Χάρης Ξανθουδάκης τόνισε ότι «είναι προνόμιο να διδάσκεται σωστά και σε βάθος μία μουσική παράδοση, η οποία είναι πολύ σημαντική για την ιστορία της Ευρώπης». Επίσης, εξέφρασε την ελπίδα το τμήμα να συνεχίσει να καλλιεργεί «τη διδασκαλία των μουσικών τομέων της σχολικής “γραμματικής και συντακτικού” της μουσικής με σύγχρονους τρόπους».
Ξεχωριστό κομμάτι και σημαντική παρακαταθήκη είναι η διάδραση μεταξύ των διαφορετικών τομέων. «Βοηθά ο ένας τον άλλον και έτσι δημιουργείται μία κοινότητα. Αυτές οι εμπειρίες μεταμορφώνουν τους φοιτητές», είπε η ομότιμη καθηγήτρια Μιράντα Καλδή, αναφερόμενη μεταξύ άλλων στις συμπράξεις για την παρουσίαση έργων.
Σε διάλογο με την τοπική κοινωνία
Λόγω της φύσης του τμήματος, υπάρχει «εύφορο έδαφος» για διάλογο και εμπλοκή του Πανεπιστημίου με την τοπική κοινωνία. Όχι μόνο στο κομμάτι των συναυλιών και των φεστιβάλ που παρουσιάζουν στην πόλη το έργο που συντελείται, αλλά και στην καθημερινότητα των Κερκυραίων. Η Ζωή, τριτοετής φοιτήτρια, πριν έρθει στο νησί περίμενε ότι οι συναναστροφές της θα ήταν ως επί το πλείστον με συνομήλικούς της, φοιτητές. «Κι όμως, γίνεται έργο και στην κοινότητα, ειδικά στο κομμάτι των παιδαγωγικών. Υπάρχει τέτοια ανάδραση με την κοινότητα, που προχωράω στον δρόμο και με χαιρετούν μικροί και μεγάλοι», είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Για τη σημασία του να είναι ανοικτό το έργο του Πανεπιστημίου στην κοινότητα μίλησε και η Ναυσικά, τελειόφοιτη του μεταπτυχιακού της Μουσικής Παιδαγωγικής. «Αρχικά, μπορεί να είναι επιφυλακτική η τοπική κοινωνία σε κάποιες δράσεις, αλλά εν τέλει δεν παρακολουθούν απλώς τις δράσεις μας, αλλά και με ενθουσιασμό», σημείωσε.
Όσο για το επίπεδο σπουδών, η ίδια τόνισε ότι της δίνει ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι μπορεί να σταθεί ισότιμα με άλλους φοιτητές σε διεθνές επίπεδο.
Απόφοιτοι του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. (φωτ. music.ionio.gr)
Το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου
Το τμήμα περιλαμβάνει σπάνια διδακτικά αντικείμενα, όπως είναι η Τζαζ, η Παλαιά Μουσική, το Εκκλησιαστικό Όργανο, η Μουσική για κινηματογράφο/τηλεόραση/χορό, η Μουσική Τεχνολογία και η Ηλεκτρονική Μουσική, η Μουσικοθεραπεία και η Ακουστική Οικολογία.
Παράλληλα, έχει τρεις θεσμοθετημένες, ισοδύναμες κατευθύνσεις: μουσικές επιστήμες, μουσική σύνθεση και μουσική εκτέλεση. Μάλιστα είναι το μόνο στην Ελλάδα που τις προσφέρει.
Χορηγεί ενιαίο και αδιάσπαστο τίτλο σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου (integrated master), επιπέδου 7 του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων σε καθεμιά από τις παραπάνω κατευθύνσεις σπουδών, οι οποίες μάλιστα αναγράφονται στο πτυχίο.
Η καλλιτεχνική παρουσία του τμήματος είναι ιδιαίτερα ενεργή, καθώς οι φοιτητές του στελεχώνουν, μεταξύ άλλων, τη Συμφωνική Ορχήστρα, τη Χορωδία και τα σύνολα εγχόρδων, Τζαζ και Παλαιάς Μουσικής.
Αυτό δίνει πολλές ευκαιρίες στους φοιτητές για διασύνδεση με την καλλιτεχνική δημιουργία και την εφαρμοσμένη έρευνα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς επίσης και για αξιοποίηση ενεργών διαύλων επικοινωνίας με πολιτιστικούς φορείς της Κέρκυρας και της Ελλάδας.
Ιδιαίτερο στοιχείο για το επίπεδο αφοσίωσης που διακρίνει τους φοιτητές του τμήματος είναι ότι αποτελεί συνειδητή επιλογή τους: Για το τρέχον ακαδημαϊκό έτος, 2022-23, οι 68 από τους συνολικά 107 εισακτέους του τμήματος το είχαν δηλώσει ως πρώτη επιλογή στο Μηχανογραφικό τους και οι υπόλοιποι 39 ως δεύτερη.
Απογειώνεται η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ ή Artificial Intelligence, AI) στο χρηματιστηριακό παιχνίδι, όπου οι νέες εφαρμογές της, όπως το ChatGPT, το οποίο έσπευσαν να αξιοποιήσουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα 1 εκατομμύριο χρήστες, είναι οι νέοι πρωταγωνιστές των οικονομικών και χρηματιστηριακών εξελίξεων.
Οι επιφυλάξεις που συνοδεύουν τη νέα τεχνολογική επανάσταση είναι πολλές, με τον ίδιο τον δημιουργό του ChatGPT να προειδοποιεί ότι χρειάζεται ένα ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο από τις κυβερνήσεις για να αποφευχθούν καταχρήσεις στην εφαρμογή της. Ο μεγάλος Αμερικανός επενδυτής Γουόρεν Μπάφετ παρομοίασε, μάλιστα, την ΤΝ με την πυρηνική βόμβα για να δείξει τους κινδύνους που εγκυμονεί.
Εν τω μεταξύ, ωστόσο, η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης επεκτείνεται σταθερά και είναι χαρακτηριστικό ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου σπεύδουν να ανακοινώσουν ότι επενδύουν στις εφαρμογές της για διάφορες επιμέρους δραστηριότητές τους. Η JPMorgan, η μεγαλύτερη αμερικανική τράπεζα από πλευράς ενεργητικού, έχει ανακοινώσει από την αρχή του χρόνου χιλιάδες προσλήψεις ειδικών στην επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων, δείχνοντας ότι η δραστηριότητά της θα επικεντρωθεί γύρω από τη νέα τεχνολογία.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι φανερό πως επηρεάζει και θα επηρεάσει ευρύτερα την παγκόσμια οικονομία, όπως συνέβη στο παρελθόν με αντίστοιχες μεγάλες τεχνολογικές εξελίξεις. Οι επιχειρήσεις που θα υιοθετήσουν τις νέες εφαρμογές μπορεί να αποκτήσουν σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, εις βάρος όμως της απασχόλησης, που αναμένεται να επηρεασθεί αρνητικά καθώς πολλές θέσεις εργασίας θα υποκατασταθούν από προγράμματα όπως το ChatGPT.
Κάποιοι κλάδοι θα αναπτυχθούν περισσότερο, όπως αυτοί που κατασκευάζουν τα μικροτσίπ, τα οποία είναι απαραίτητα για τη λειτουργία των εφαρμογών της ΑΙ, ενώ άλλοι θα υποχωρήσουν. Με άλλα λόγια, η τεχνητή νοημοσύνη θα αναδιατάξει ευρύτερα το οικονομικό σκηνικό.
Τις τάσεις αυτές έχουν προεξοφλήσει, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, τα χρηματιστήρια, εκτοξεύοντας τις μετοχές των εταιρειών που έχουν σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Για τη Γουώλ Στρητ, η ΤΝ είναι το νέο αφήγημα που στηρίζει την άνοδο των δεικτών της σε μία περίοδο που υπάρχουν προφανείς κίνδυνοι από την επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας, την αύξηση των επιτοκίων και τις υψηλές αποτιμήσεις των μετοχών.
Η αγοραστική φρενίτιδα για τις εταιρείες ΤΝ έχει επισκιάσει την πτωτική πορεία της πλειονότητας των εταιρειών του δείκτη S&P 500, ο οποίος καταγράφει κέρδη 9% από την αρχή του 2023. Στην αιχμή των ωφελημένων εταιρειών είναι η Nvidia, μία εταιρεία που κατασκευάζει μικροτσίπ για τις εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η μετοχή της απογειώθηκε φέτος, καταγράφοντας άνοδο 170%, που σε όρους κεφαλαιοποίησης αντιστοιχεί σε 575 δις. δολάρια, κέρδη που ιστορικά είχαν ξεπεράσει σε αντίστοιχο χρονικό διάστημα μόνο η Apple και η Microsoft. Έτσι, η κεφαλαιοποίηση της Nvidia ξεπέρασε, έστω και πρόσκαιρα, την περασμένη εβδομάδα, το 1 τρις. δολάρια και μπήκε στο κλαμπ των πέντε μεγαλύτερων εταιρειών του κόσμου.
Μεγάλα κέρδη έχουν και άλλες εταιρείες ημιαγωγών, όπως η Taiwan Semiconductor Manufacturing, η μετοχή της οποίας έχει αυξηθεί 39% από την αρχή του έτους και η Micron Technology, που είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στον κλάδο των ημιαγωγών, με τη μετοχή της να αυξάνεται 47% φέτος.
Η Advanced Micro Devices, που κατασκευάζει προγράμματα για εργασίες που αφορούν την ΤΝ, είδε τη μετοχή της να κάνει άλμα 94% φέτος. Κερδισμένες είναι και οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, όπως η Microsoft, η οποία είναι ο βασικός μέτοχος της Open AI, της εταιρείας που ανακάλυψε το ChatGPT. H μετοχή της εκτινάχθηκε 40% φέτος, καλύπτοντας τις απώλειες που είχε πέρυσι. Η μετοχή της Meta, όπως μετονομάστηκε το Facebook, αυξήθηκε 116% φέτος και της Alphabet, μητρικής της Google, 40%.
Από την άλλη πλευρά, ο Rajiv Jain , ιδρυτής και επικεφαλής επενδύσεων της μεγάλης επενδυτικής εταιρείας GQG Partners, δήλωσε ότι η επέλαση της ΤΝ θα δημιουργήσει περισσότερους χαμένους από νικητές, καθώς θα αναδιατάξει τα επιχειρηματικά μοντέλα σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Ο Jain είπε ότι ορισμένες εταιρείες λογισμικού και παροχής τεχνολογικών υπηρεσιών μπορεί να βρεθούν από την πλευρά των χαμένων, καθώς η ΤΝ αυτοματοποιεί κάποια προϊόντα τους, τα οποία δεν θα έχουν πλέον ζήτηση.
Ολοκληρώθηκε το έργο της αποκατάστασης του βορειοανατολικού περιβόλου του μεγάλου κάστρου της Μυτιλήνης, μήκους περί τα 800 μέτρα. Και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου σε συνεργασία με την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Βορείου Αιγαίου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου «γιόρτασε» την ολοκλήρωση αυτού του σημαντικού έργου. Με άνοιγμα του κάστρου με ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ανακατασκευάζοντας το κάστρο της Μυτιλήνης» και με μια μεγάλη συναυλία το βράδυ της περασμένης Τετάρτης 31 Μαΐου, στο Άνω Κάστρο με τη Σαββίνα Γιαννάτου. Το έργο της αποκατάστασης του βορειοανατολικού περιβόλου του μεγάλου κάστρου της Μυτιλήνης διήρκεσε περί τα οκτώ χρόνια και συμπληρώνει ως τμήμα το μεγαλόπνοο και πολύπλευρο έργο που επί σειρά ετών γίνεται για την ανάδειξη του μεσαιωνικού πυρήνα της πόλης της Μυτιλήνης.
Πολύ σημαντικά είναι όμως τα ευρήματα που ήρθαν στο φως, κατά τις ανασκαφικές εργασίες που πραγματοποιήθηκαν παράλληλα με τις αναστηλωτικές προκειμένου να ελεγχθούν και στερεωθούν τα θεμέλια του περιβόλου.
Δεδομένου του ότι το κάστρο της Μυτιλήνης, ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα της Μεσογείου, βρίσκεται στον υπερυψωμένο και περίοπτο, βραχώδη λόφο που μεγάλο τμήμα του περιβάλλεται από τον βόρειο λιμένα της αρχαίας πόλης, πάντοτε εθεωρείτο ότι ταυτίζονταν με την αρχαία ακρόπολη σε συνεχή χρήση από τα χρόνια της αρχαιότητας μέχρι και τα ύστερα οθωμανικά χρόνια.
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τμήματα του τείχους της Μυτιλήνης των κλασικών χρόνων, που κατεδαφίστηκε από τους Αθηναίους κατά τη διάρκεια της αποστασίας των Μυτιληναίων από την Αθηναϊκή Συμμαχία στον πελοποννησιακό πόλεμο. Αλλά και τμήματα των Bυζαντινών και Γενουάτικων τειχών πάνω στα οποία «πάτησαν» οι διάφορες φάσεις των Οθωμανικών τειχών επί 500 χρόνια. Από το 1462 όταν το κάστρο κατελήφθη από τον Μωάμεθ τον πορθητή μέχρι και την απελευθέρωση της Μυτιλήνης το 1912! Ιδιαίτερης σημασίας η αποκάλυψη στα Γατελούζικα τείχη (13ος – 15ος αιώνας) επιγραφών και άλλων οικοδομικών υλικών των Ρωμαϊκών χρόνων που ανήκουν σε κάποιο δημόσιο κτήριο, Γυμνάσιο ή Αμφιθέατρο που υπήρχε εκεί. Ανάμεσα τους και ένας κατάλογος εφήβων της πόλης των πρώιμων Ρωμαϊκών χρόνων. Επίσης, το ανάγλυφο ενός ψαρά που βρέθηκε ενσωματωμένο στα τείχη και προέρχεται μάλλον από ιερό αφιερωμένο στον Ποσειδώνα. Ας σημειωθεί ότι κατάλληλα διαμορφωμένη πρόσβαση επιτρέπει στον επισκέπτη να δει από κοντά το σύνολο αυτών των ευρημάτων.
Από τα πλέον ενδιαφέροντα πρόσφατα ευρήματα κοντά στο συνεχιζόμενο έργο της αναστήλωσης της βυζαντινής πυλίδας του πάνω κάστρου, είναι αυτό μιας ομαδικής ταφής του πρώτου μισού του 19ου αιώνα. Εύρημα που αποδεικνύει τις τραγικές στιγμές για τους κατοίκους της πόλης κατά την επιδημία πανώλης που είχε πλήξει τη Μυτιλήνη το 1832. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του κάστρου έθαβαν τους νεκρούς τους σε ελεύθερο χώρο δίπλα στην πυλίδα μην μπορώντας να τους θάψουν στα μεγάλα μουσουλμανικά νεκροταφεία εκτός των τειχών! Το εύρημα θυμίζει την ιστορία του θαύματος του νεομάρτυρα Αγίου Θεοδώρου του Βυζάντιου. Τη λιτάνευση του λειψάνου επέτρεψαν οι Τούρκοι μόλις 37 χρόνια μετά το μαρτύριό του και μάλιστα, με την κατηγορία του αρνητή του Ισλάμ. Κόντρα στις οδηγίες των γιατρών του Σουλτάνου που δεν επέτρεπαν συγκεντρώσεις ώστε να αποφευχθεί η διάδοση της νόσου επέτρεψαν μέχρι και λιτανείες προκειμένου να σωθεί το νησί. Η περιφορά του λειψάνου θεωρείται ότι έσωσε την πόλη και τους ανθρώπους του νησιού από την επιδημία.
Οι αναστηλωτικές εργασίες στο κάστρο συνεχίζονται. Ήδη, έχουν ξεκινήσει εργασίες του ιεροδιδασκαλείο – Μεντρεσέ του 16ου αιώνα, ενώ εντάσσεται σε πρόγραμμα της επόμενης προγραμματικής περιόδου 2021 – 2027 η αναστήλωση του λεγόμενου μεγάλου περιβόλου που περιλαμβάνει και την αναστήλωση του μεσαιωνικού ανακτόρου. Τέλος, εντάσσεται και η αναστήλωση του επιθαλάσσιου τείχους της πόλης, η ανασκαφή στο κάτω κάστρο όπου βρίσκεται θα αναδείξει τα υπολείμματα του βυζαντινού Μελανουδίου, του περιτειχισμένου προαστίου της ύστερης βυζαντινής Μυτιλήνης.
.JPG)
.JPG)
.JPG)
