ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΜΑΣ
Σάββατο, 10 Μαΐ, 2025
ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Μουσική

Ένα διάσημο κονσέρτο για πιάνο, «αδύνατο να παιχτεί»

Από

Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1874, σε μια από τις τάξεις του Ωδείου της Μόσχας, έγινε η πρεμιέρα ενός κοντσέρτου για πιάνο, το οποίο έμελλε να γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή και αναγνωρισμένα μουσικά έργα. Το ερμήνευσε ο συνθέτης για δύο ακροατές: τον καλύτερο πιανίστα εκείνης την εποχή στη Ρωσία και έναν καθηγητή θεωρίας μουσικής.

Η γρήγορη τριπλή μελωδία της ορχήστρας και οι βροντερές συγχορδίες πιάνου ενσάρκωνε την ίδια την ουσία του κοντσέρτου για πιάνο της ρομαντικής εποχής, τελείως διαφορετικής από αυτήν των κοντσέρτων της κλασικής εποχής, τα οποία χαρακτηρίζονταν από ανταλλαγή θεμάτων μεταξύ ορχήστρας και σολίστ.

Ο συνθέτης δεν ήταν πολύ καλός πιανίστας, και ήθελε τη γνώμη ενός βιρτουόζου για την πρακτικότητα της παρτιτούρας του. Ήθελε να βεβαιωθεί ότι το μέρος του πιάνου ήταν «εύκολο να παιχτεί», ότι ήταν «πιανιστικό» και σύμφωνο με τη φύση του οργάνου και τις δυνατότητες των ερμηνευτών.

Ο Τσαϊκόφσκι – γιατί αυτός ήταν ο συνθέτης – έπαιξε την πρώτη κίνηση στο πιάνο και περίμενε τα σχόλια του πιανίστα. Ο φίλος του, Νικολάι Ρουμπινστάιν, ξέσπασε οργισμένος εναντίον της: άχρηστη και ανέφικτη, με ασύνδετα κομμάτια, τόσο αδέξια, τόσο άσχημα γραμμένα, πέραν κάθε σωτηρίας, είναι μερικά μόνο από τα σχόλια του διάσημου πιανίστα. Ο Ρουμπινστάιν ξεκαθάρισε ότι η συναυλία δεν είχε μέλλον.

Ο Νικολάι Ρουμπινστάιν ήταν στενός φίλος του Τσαϊκόφσκι. (φωτογραφία του 1872). (Public Domain)

 

Κι όμως… αυτό το κονσέρτο για πιάνο Νο. 1 σε Σι ύφεση ελάσσονα κατέχει κεντρική θέση στο πιανιστικό και ορχηστρικό ρεπερτόριο για περισσότερο από έναν αιώνα. Ευτυχώς, ο συνθέτης αποφάσισε να αγνοήσει την κριτική του Ρουμπινστάιν και προχώρησε στην ενορχήστρωση της μουσικής, που έκανε πρεμιέρα στη Βοστώνη, με τον Χανς φον Μπούλοφ στο πιάνο.

Τι κάνει αυτό το κομμάτι τόσο ξεχωριστό; Θα το  αναλύσουμε βήμα προς βήμα, με αναφορές στην εκτέλεση του 2014 της Μάρθα Άργκεριχ με τον Τσαρλς Ντουτουά υπό την Ορχήστρα Νέων του Φεστιβάλ Βερμπιέ.

Η πρώτη κίνηση, Allegro non troppo e molto maestoso («Γρήγορα, αλλά όχι πολύ γρήγορα, και πολύ μεγαλοπρεπώς»), ξεκινά στο 0:15 με ένα θέμα τόσο οικείο που πολλοί το αναγνωρίζουν χωρίς να ξέρουν από πού προέρχεται. Η γρήγορη τριπλή μελωδία της ορχήστρας και οι βροντερές συγχορδίες στο πιάνο έχουν καταλήξη να αποτελούν την ίδια την ουσία του ρομαντικού κοντσέρτου για πιάνο, σε αντίθεση με τις πιο αναλυτικές πρώτες κινήσεις των κλασικών κοντσέρτων.

Δύο πράγματα ξεχωρίζουν στο θέμα της έναρξης, ένα περίεργο και ένα απλά αινιγματικό. Το μυστήριο είναι ότι το θέμα δεν βρίσκεται στη δηλωμένη τονικότητα της παρτιτούρας Σι ύφεση ελάσσονα, αλλά στη σχετική μείζονα Ρε ύφεση. Είναι ‘συγγενείς’ γιατί έχουν την ίδια βασική υπογραφή – σε αυτήν την περίπτωση και τα δύο έχουν πέντε υφέσεις: Σι, Μι, Λα, Ρε, δολ.

Αλλά το πιο περίεργο είναι ότι αυτό το αξιομνημόνευτο θέμα που μένει στο αυτί, αυτή η παγκοσμίου φήμης μελωδία που όλοι γνωρίζουν, είναι απλώς μια εισαγωγή. Μετά την ολοκλήρωση και τη σύντομη επεξεργασία από τον Τσαϊκόφσκι (στο 3:38), ακούμε αμέσως τα κόρνα να ακούγονται σε έναν μόνο τόνο, ακολουθούμενα από απαλά μεταβατικά μέτρα του πιάνου και των τρομπέτων, μεταβαίνοντας επιτέλους σε ένα νέο τέμπο (Allegro con spirito ή «Γρήγορα και ζωηρά») και το κύριο θέμα της κίνησης, μια μελωδία που ονομάζεται ουκρανική μελωδία (στο 4:35). Η περίφημη εισαγωγή δεν ξαναακούγεται.

Το εισαγωγικό θέμα για το πιάνο. Η αρχική παρτιτούρα εκτελέστηκε στις 25 Οκτωβρίου 1875, στη Βοστώνη, με μαέστρο τον Μπέντζαμιν Τζόνσον Λανγκ και ερμηνευτή τον Χανς φον Μπούλοφ. (Public Domain)

 

Στο 6:15, τα ξύλινα πνευστά (που ευνοούνται από τον Τσαϊκόφσκι για το χρώμα και τη ζεστασιά τους) εισάγουν ένα δεύτερο, μελαγχολικό θέμα, το οποίο πιάνει το πιάνο και το παίζει με μια απλότητα που έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με αυτό που έχει προηγηθεί. Στο 7:03, η ορχήστρα παρουσιάζει το θέμα του κλεισίματος. Η υπόλοιπη κίνηση αναπτύσσει αυτά τα τρία θέματα.

Στο 16:14, το πιάνο ξεκινά μία τρίλεπτη καντέντσα (ασυνόδευτο σόλο), που οδηγεί σε επανάληψη του τελευταίου θέματος, καταλήγοντας σε αστραφτερές διπλές οκτάβες. Η εισαγωγή περιελάμβανε μία μίνι καντέντσα με διπλές οκτάβες – οι οποίες εμφανίζονται όταν ο πιανίστας καλείται να παίξει γρήγορες οκτάβες και με τα δύο χέρια. Αν οι οκτάβες με το ένα χέρι με ταχύτητα αστραπής είναι απαιτητικές, οι γρήγορες οκτάβες και με τα δύο χέρια είναι σημάδι εξαιρετικής δεξιοτεχνίας.

Αντιθέσεις και περισσότερες οκτάβες

Στο 20:38, η δεύτερη κίνηση, με την ένδειξη Andante semplice, δηλαδή αργό τέμπο, ξεκινά με μια σόλο μελωδία φλάουτου, την οποία παίρνει ο πιανίστας, αλλάζοντας μία νότα και διατηρώντας και αναπτύσσοντας την υπόλοιπη μελωδία. Η ήρεμη μελωδία ξεσπά στο prestissimo («όσο το δυνατόν πιο γρήγορα») στο 23:56, επιστρέφοντας στο 25:45 μετά από μια άλλη καντέντσα, απαλή και στοχαστική, που δημιουργεί την εντύπωση της επιστροφής στο σπίτι μετά από μια θυελλώδη μέρα.

Το τελικό μέρος ξεκινά στο 27:39, με τη σημείωση Allegro con fuoco ή «Γρήγορα, με ορμή» και οι έντονες πινελιές στη δεύτερη γραμμή αυτής της εξαγριωμένης μελωδίας τριπλών ρυθμών – εμπνευσμένης και πάλι από τη λαϊκή ουκρανική μουσική – τροφοδοτούν κυριολεκτικά τη μουσική ένταση, που σβήνει με μια μελωδία που θυμίζει βαλς στο 28:41,ενώ στο 30:01 μπαίνει ένα στροβιλιζόμενο θέμα κλεισίματος. Και τα τρία θέματα συνδυάζονται και παραλλάσσουν, μέχρι το κοντσέρτο να τελειώσει με ακόμη πιο ζωηρές διπλές οκτάβες.

Ο Τσαϊκόφσκι έγραψε αργότερα ένα δεύτερο κονσέρτο για πιάνο και μέρος ενός τρίτου, αλλά τίποτα δεν μπορεί να ξεπεράσει τη δημοτικότητα του «αδύνατου» έργου του για βιρτουόζο πιανίστα και ορχήστρα.

Φωτογραφικό πορτραίτο του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι από τον Έμιλ Ρόιτλινγκερ, περ. 1888.

 

Του Kenneth LaFave

 

Τι σημαίνει να είναι κανείς ένα «σκεύος για τη μουσική»;

Από

Κάτι που ακούγεται αρκετά συχνά από τους μουσικούς, αλλά κυρίως από τους τραγουδιστές, είναι η επιθυμία τους να «είναι ένα σκεύος» (ή όχημα) όταν ερμηνεύουν. Ως συνθέτης, έχω νιώσει κι εγώ, με τον τρόπο μου, αυτό το συναίσθημα, αν και πάντα αναρωτιόμουν τι πραγματικά σημαίνει. Υπάρχει μια συγκεκριμένη ψυχολογία που συνοδεύει μια μουσική ερμηνεία, ειδικά σε δημόσιο χώρο. Μέρος αυτής είναι η ίδια ευαλωτότητα που νιώθει κάθε ομιλητής ή ηθοποιός όταν βγαίνει μπροστά σε ένα πλήθος ανθρώπων για να εκφέρει λόγο.

Είναι γεγονός ότι κάποιος χρειάζεται αυτοπεποίθηση για να κάνει οποιαδήποτε παρουσίαση δημοσία, αλλά δεν θα αναφερθώ σε αυτό εδώ, παρά μόνο για να πω ότι θεωρώ ως μία από τις πιο πολύτιμες εμπειρίες των μαθητικών μου χρόνων την απομνημόνευση ποιημάτων, όπως το «Hiawatha», το «Jabberwocky» και τη «Διεύθυνση του Γκέττυσμπεργκ» και τη μοναχική  απαγγελία τους, παρά τον τρόμο μου, μπροστά στην τάξη. Όταν όλα είχαν τελειώσει, σκεφτήκαμε ότι όλα είχαν πάει καλά.

Αφού κατακτηθεί ο βασικός φόβος του να κάνεις οτιδήποτε μόνος σου μπροστά σε πλήθος, έρχεται το ζήτημα του «σκεύους». Ακριβώς όπως οι ιεροκήρυκες προσεύχονται πριν από τα κηρύγματά τους για να τους χρησιμοποιήσει ο Θεός για να πει αυτά που πρέπει, έτσι και οι μουσικοί εκφράζουν συχνά την ελπίδα ότι, τρόπον τινα, δεν θα είναι οι ίδιοι η πηγή, αλλά απλώς ένας αγωγός για να εκφραστεί κάποια μεγαλύτερη πνευματική δύναμη. Και όταν όντως «χάνονται» στην ερμηνεία τους – όταν δηλαδή χάνουν κάθε ανασταλτική αυτοσυνείδηση – πιστεύουν ότι όντως έχουν χρησιμεύσει ως σκεύος.

Η έννοια του βιβλικού σκεύους

Η λέξη «σκεύος» είναι σαφώς μία βιβλική μεταφορά. Συναντάται χαρακτηριστικά στη Βίβλο του Βασιλέως Ιακώβου (Εξουσιοδοτημένη Έκδοση, 1611), την αγγλική μετάφραση της Βίβλου που έγινε κατά τη διάρκεια της βασιλείας και κατόπιν αιτήματος του Ιακώβου Α’ της Αγγλίας για την Αγγλικανική Εκκλησία, ενώ συνώνυμά της, όπως το «δοχείο», χρησιμοποιούνται σε πιο σύγχρονες μεταφράσεις. Η Βίβλος του Βασιλέως Ιακώβου μιλάει συχνά για σκεύη αγιασμού, σκεύη τιμής, σκεύη υψηλής χρήσης, σκεύη ελέους και ούτω καθ’ εξής. Ο Άγιος Παύλος, επίσης, αποκαλείται «σκεύος εκλεκτό» (Πράξεις 9:15, «Kαι ο Kύριος του είπε: Πήγαινε, δεδομένου ότι αυτός είναι ένα εκλεκτό σκεύος σε μένα,…»). Ας εξετάσουμε λοιπόν τι ακριβώς ήταν ένα βιβλικό σκεύος, ως αντικείμενο μεταφοράς.

Ένα πήλινο σκεύος στους βιβλικούς χρόνους ήταν ένα σκεύος, το οποίο χρησίμευε συνήθως για τη μεταφορά υγρών ή σιτηρών. Κατ’ αρχάς, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι για να γεμίσει, ακόμα και με κάποια πνευματική έννοια, πρέπει να είναι άδειο. Με αυτό εννοώ ότι, αν ο νους του μουσικού είναι απασχολημένος με διάφορα ζητήματα, όπως προσωπικές διαμάχες, ματαιοδοξία ή ζήλια προς έναν άλλο καλλιτέχνη, φόβο ή ανασφάλεια, τότε το σκεύος είναι ήδη γεμάτο και δεν έχει χώρο για τα πράγματα που θέλει να δώσει στο ακροατήριο.

Έτσι, ίσως χρειαστεί πρώτα να «αδειάσει» κανείς από όλα αυτά τα πράγματα και στη συνέχεια να «γεμίσει» με αυτά που τροφοδοτούν μια σπουδαία ερμηνεία: ένα καθαρό μυαλό, ένα πνεύμα ταπεινής ευγνωμοσύνης για την ευκαιρία που του δίνεται να το κάνει, μια αίσθηση εσωτερικής γαλήνης, ακόμα και αγάπη για τους ανθρώπους που πρόκειται να ακούσουν την ερμηνεία του.

Δεύτερον, τα σκεύη που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε είναι συνήθως ομοιόμορφες σειρές βιομηχανικά κατασκευασμένων αντικειμένων μέσα σε ένα κατάστημα, όπως γλάστρες που βγήκαν από μια γραμμή παραγωγής και δείχνουν ίδιες. Αλλά τα βιβλικά σκεύη ήταν χειροποίητα και δεν υπήρχαν δύο ακριβώς όμοια. Έτσι, όταν συνήθως καθοδηγώ έναν ή δύο τραγουδιστές, τους παροτρύνω να θυμούνται ότι κανένας άλλος δεν ακούγεται ούτε χρειάζεται να ακούγεται ακριβώς όπως εκείνοι και να αποφεύγουν να συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους τραγουδιστές: «Ο Θεός θέλει να χρησιμοποιήσει αυτό που είσαι».

No two ancient vessels were ever alike, anymore than a performer can ever interpret a piece of music exactly as another might. (Courtesy of Michael Kurek)
Όπως κανένα αρχαίο αγγείο δεν ήταν ποτέ όμοιο με τα άλλα, έτσι και ένας ερμηνευτής δεν μπορεί ποτέ να ερμηνεύσει ένα μουσικό κομμάτι ακριβώς όπως ένας άλλος. (Ευγενική παραχώρηση του Μάικλ Κούρεκ)

 

Τρίτον, ένα σκεύος διαφέρει από ένα «κανάλι», επειδή γεμίζει, αποθηκεύει το περιεχόμενό του για κάποιο χρονικό διάστημα και μπορεί να μεταφερθεί σε κάποια τοποθεσία πριν το αδειάσουν. Ένα κανάλι, αντίθετα, όπως ένα λάστιχο ποτίσματος ή ένα τηλέφωνο, μεταφέρει το περιεχόμενό του εκείνη τη στιγμή, χωρίς να το αποθηκεύει.

Ένα μέντιουμ (medium=μέσον, διάμεσος), το οποίο ισχυρίζεται ότι λειτουργεί ως «κανάλι» μεταφέροντας τα λόγια των ψυχών των αποθανόντων και μάλιστα μιλάει με τη φωνή τους, δεν συνεισφέρει τίποτα από τη δική του προσωπικότητα, αλλά μεταφέρει μόνο τη δική τους. Ένα σκεύος, ωστόσο, όπως μια μητέρα που κουβαλάει ένα παιδί στη μήτρα της για κάποιο χρονικό διάστημα, συμβάλλει βαθιά στη φύση αυτού που μεταφέρεται. Το περιεχόμενο ενός μουσικού σκεύους, ήτοι οι συνθέσεις που εκτελούνται, επηρεάζονται θεμελιωδώς από την προσωπική ερμηνεία του φορέα.

Τέλος, όταν το περιεχόμενο ενός σκεύους διανεμηθεί, το ίδιο το σκεύος δεν έχει πλέον κανέναν έλεγχο στο τι θα συμβεί στο περιεχόμενο αυτό. Ομοίως, όταν ένας καλλιτέχνης βγαίνει στη σκηνή, δεν μπορεί να έχει καμία βεβαιότητα για το αν ακόμη και η πιο εμπνευσμένη από τις παραστάσεις του θα εκτιμηθεί ή θα πέσει στο κενό. Ως εκ τούτου, οι ερμηνευτές πρέπει να εγκαταλείψουν ολοκληρωτικά κάθε ανησυχία που μπορεί να έχουν για το τι θα σκεφτεί ο κόσμος προτού βγουν στη σκηνή, γιατί τέτοιες σκέψεις λειτουργούν ως αντιπερισπασμός που τους εμποδίζει να αποδώσουν τα μέγιστα. Η δουλειά τους είναι απλώς να δώσουν την καλύτερη δυνατή ερμηνεία τους και να αφήσουν τα πράγματα να εξελιχθούν όπως είναι να εξελιχθούν.

Με πνευματικούς όρους, θα μπορούσαμε να πούμε ότι μόλις το περιεχόμενο του σκεύους χυθεί στο κοινό, είναι δουλειά του Θεού, όχι του ερμηνευτή, να το χρησιμοποιήσει ή να μην το χρησιμοποιήσει στην ψυχή του ακροατή, ανάλογα με το αν ο ακροατής είναι ανοιχτός να δεχτεί αυτό το δώρο της ομορφιάς.

Το ζήτημα της αποδέσμευσης

Ένας άλλος τρόπος να εξηγήσουμε το τελευταίο σημείο, το να μην ανησυχούμε δηλαδή για το αν θα αρέσει στους ανθρώπους αυτό που κάνουμε, απαντά σε διάφορες φιλοσοφίες και παραδόσεις, περιλαμβανομένου του Βουδισμού, ως θέμα απώλειας των προσκολλήσεων, που συχνά αποκαλείται απλά «αποδέσμευση». Ο Άγιος Φραγκίσκος ντε Σάλες το συζήτησε αυτό εκτενώς στο πνευματικό κλασικό βιβλίο του «Εισαγωγή στην ευσεβή ζωή» (1609), το οποίο εκτιμούν τόσο οι Διαμαρτυρόμενοι όσο και οι Ρωμαιοκαθολικοί.

Η ουσία της αποδέσμευσης είναι η απελευθέρωση από την τυραννία πραγμάτων όπως τα υλικά αγαθά, για να είμαστε σίγουροι ότι δεν μας κατέχουν αυτά αντί να τα κατέχουμε εμείς. Αν η αίσθηση της αυτοεκτίμησης ή της αξίας ενός καλλιτέχνη ως ατόμου εξαρτάται από το πόσο καλή ή κακή ήταν η τελευταία του παράσταση ή από το τι γράφουν γι’ αυτόν οι κριτικοί, τότε στη ζωή του θα έχει πολλά σκαμπανεβάσματα.

Για τον λόγο αυτό, ακόμη και όταν κάποιος είναι ένα «σκεύος», είναι σημαντικό να αντλεί την αυτοεκτίμησή του από αλλού. Είναι απολύτως δυνατό να κάνει κανείς εξαιρετική δουλειά ως ερμηνευτής (ίσως και ακόμα καλύτερη…), διατηρώντας μια προοπτική υγιούς αποδέσμευσης και απόστασης από το εγώ του.

Του Michael Kurek

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Ο «Μαγικός Αυλός» του Μότσαρτ με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στις 21 και 22 Δεκεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής

Από

Θεατρικά κοστούμια, μακιγιάζ, φωτισμοί, συμβολικά αντικείμενα και δημοφιλείς λυρικοί ερμηνευτές, όπως η υψίφωνος Χριστίνα Πουλίτση και ο βαθύφωνος Χριστόφορος Σταμπόγλης, αναδημιουργούν το οπερατικό κύκνειο άσμα του Μότσαρτ  στον «Μαγικό Αυλό», δίνοντας έναν τόνο πνευματικότητας αλλά και παραμυθιού στις φετινές γιορτές των Χριστουγέννων.

Η παράσταση «Μαγικός Αυλός» της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών θα πραγματοποιηθεί στις 21 και 22 Δεκεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής, σε σκηνοθετική επιμέλεια Ισίδωρου Σιδέρη και μουσική διεύθυνση Κάτιας Μολφέση, ενώ μουσικοί, χορευτές, ηθοποιοί και τραγουδιστές θα συμπράξουν επί σκηνής υπηρετώντας θεαματικά τη δραματουργία.

Σύμφωνα με την παραγωγή, η διαχρονική απήχηση του «Μαγικού Αυλού» του Μότσαρτ οφείλεται φυσικά στην τελειότητα και εκφραστικότητα της μουσικής του, που εμπεριέχει όλη την γκάμα
των ανθρώπινων συναισθημάτων, με τη μουσική να ίπταται πάνω από αυτά αγγίζοντας το θείο, όπως έχει λεχθεί.

Σοβαρό μερίδιο στην τεράστια επιτυχία που διαχρονικά γνωρίζει το έργο οφείλεται και στο νοηματικό περιεχόμενο του λιμπρέτου που υπογράφει ο πολυσχιδής Γερμανός (ηθοποιός, δραματουργός, τραγουδιστής και συνθέτης) Εμάνουελ Σικανέντερ – ο οποίος είχε επίσης εργαστεί με τον Χάυντν, τον Σαλιέρι και τον Μπετόβεν.

Το λιμπρέτο, με γλαφυρό, συμβολικό τρόπο, εκφράζει τα πάντα επίκαιρα ανθρωπιστικά ιδεώδη του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο  Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ είναι ο συνθέτης που με τον «Μαγικό Αυλό» προσγειώνει το παραμύθι στην πραγματικότητα.

ΣΟΛΙΣΤ

Χριστίνα Πουλίτση, Βασίλισσα
Χρύσα Μαλιαμάνη, Παμίνα
Γιάννης Καλύβας, Ταμίνο
Μάριος Σαραντίδης, Παπαγκένο
Μιράντα Μακρυνιώτη, Παπαγκένα
Χριστόφορος Σταμπόγλης, Ζαράστρο
Βάσια Αλάτη, μία από τις τρεις κυρίες
Άρτεμις Μπόγρη, μία από τις τρεις κυρίες
Χρυσάνθη Σπιτάδη, μία από τις τρεις κυρίες
Νίκος Στεφάνου, Μονόστατος
Γιάννης Σελητσανιώτης, Ιερέας / Β’ Ιερέας / Αρματωμένος
Ανδρέας Καραούλης, Β’ Αρματωμένος / Α’ Ιερέας

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Κάτια Μολφέση

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Ισίδωρος Σιδέρης, σκηνοθεσία

Γιάννης Κατρανίτσας, σκηνογράφος – ενδυματολόγος
Διονύσης Τσαφταρίδης, χορογράφος
Κώστας Μπλουγουράς, φωτισμοί

Δημήτρης Γιάκας, μουσική προετοιμασία
Ελένη Νικολαΐδη, μουσική προετοιμασία

Χορωδία της Ε.Ρ.Τ., διδασκαλία – διεύθυνση: Μιχάλης Παπαπέτρου
Χορωδία Δήμου Αθηναίων, διδασκαλία – διεύθυνση: Σταύρος Μπερής

Μ. Μπ.

Το «Τραγούδι της παραμονής της Πρωτοχρονιάς» του Robert Schumann

Από

Τα παιδιά που είχαν την ατυχία να μαθαίνουν να παίζουν πιάνο στις αρχές του 19ου αιώνα συχνά υποβάλλονταν σε βασανιστικές μεθόδους εκπαίδευσης. Υπήρχε η χειρουργική επέμβαση που έκοβε τον ιστό ανάμεσα στα δάχτυλα για να αυξήσει την ευλυγισία τους. Υπήρχαν ελατήρια δακτύλων, μηχανές τεντώματος και ισιωτήρες καρπού. Έπειτα, υπήρχε ο ‘βασανιστής δακτύλων’ για τον οποίο ο Φρήντριχ Βικ [Friedrich Wieck], ένας ανορθόδοξος δάσκαλος πιάνου, είχε πει ότι διέπραττε ένα «δίκαιο ανοσιούργημα» στο τρίτο και τέταρτο δάκτυλο ενός μαθητή που το χρησιμοποιούσε παρά τη συμβουλή του.

Πέρα από τα σωματικά βασανιστήρια, ήταν και τα ψυχικά. Τα πυκνά εγχειρίδια οδηγιών ενστάλαζαν ανούσιες τεχνικές δεξιοτεχνίας μέσω της απομνημόνευσης δύσκολων ασκήσεων. Ένας από τους πιο αξιόλογους ειδικούς σε αυτόν τον τομέα ήταν ο καλύτερος μαθητής του Μπετόβεν, ο Καρλ Τσέρνυ [Carl Czerny]. Ο τίτλος του εγχειριδίου του – «Σαράντα καθημερινές ασκήσεις για πιάνο με προδιαγεγραμμένες επαναλήψεις για την απόκτηση και τη διατήρηση της δεξιοτεχνίας» – μπορεί να δώσει μια ιδέα για τα βάσανα που είχαν να αντιμετωπίσουν οι μαθητές του.

ZoomInImage
Ο Carl Czerny, σε λιθογραφία του Josef Kriehuber, 1833. (Public Domain)

 

Αυτή η μανία με το πιάνο συνδεόταν με μία πολιτιστική εξέλιξη γνωστή ως Hausmusik. Με την άνοδο της μεσαίας τάξης στη Γερμανία, οι μουσικοί χώροι άρχισαν να μετακινούνται από τις αίθουσες συναυλιών και τα μεγάλα σαλόνια στο πιο οικείο περιβάλλον του σπιτιού. Όλοι οι ευυπόληπτοι γονείς ήθελαν τα παιδιά τους να λάβουν μια καλή μουσική εκπαίδευση. Το πιάνο, [που πωλούνταν] σε λογικές τιμές, βρισκόταν στο κέντρο αυτής της αλλαγής, στριμωγμένο στα αστικά σαλόνια.

Ο Φρήντριχ Βικ δεν ήθελε καμία από αυτές τις παιδαγωγικές τρέλες. Μεγάλωσε την κόρη του, ένα παιδί-θαύμα που ονομαζόταν Κλάρα, με καθημερινή εξάσκηση σε απλές ασκήσεις, ώστε να καλλιεργήσει ένα ευαίσθητο αυτί και να παίζει με συναίσθημα. Ακόμα και όταν ένας από τους καλύτερους μαθητές του, ονόματι Ρόμπερτ Σούμαν, κλέφτηκε με τη νεαρή κοπέλα παρά τη θέληση του Φρήντριχ, η επιρροή του πατέρα παρέμεινε ισχυρή.

ZoomInImage
Ο Friedrich Wieck, σε ηλικία 45 ετών – τη χρονιά που συνάντησε για πρώτη φορά τον Robert Schumann. (Public Domain)

 

Φήμη και οικογένεια

Τα ημερολόγια του Ρόμπερτ και της Κλάρα Σούμαν καταγράφουν μια από τις μεγαλύτερες ιστορίες αγάπης της ιστορίας. Όπως ο Ρόμπερτ και η Ελίζαμπεθ Μπάρρετ Μπράουνινγκ στον τομέα της ποίησης, οι Σούμαν αντιπροσωπεύουν τη συγχώνευση του ρομαντισμού με τη δημιουργικότητα. Η συνθετική ιδιοφυΐα του Ρόμπερτ συμπληρωνόταν τέλεια με την εκτελεστική δεινότητα της Κλάρας.

Το ζευγάρι ήταν γόνιμο και με έναν άλλο, πιο κυριολεκτικό, τρόπο: απέκτησαν οκτώ παιδιά μαζί. Ήταν φυσικό ότι αυτά τα παιδιά θα είχαν ένα ‘κληρονομικό δικαίωμα’ στη μουσική. Αλλά όταν οι δύο μεγαλύτερες κόρες τους, η Μαρί και η Ελίζ, ήταν έτοιμες να αρχίσουν να μαθαίνουν πιάνο, ο Ρόμπερτ βρήκε τα υπάρχοντα εγχειρίδια οδηγιών ανεπαρκή. Έτσι, επιχείρησε να γράψει ο ίδιος ένα, θυμούμενος τα λογικά μαθήματα που του είχε δώσει ο πεθερός του, ο Φρήντριχ.

Το «Album für die Jugend» («Άλμπουμ για τους νέους»), έργο 68, ήταν επαναστατικό: ήταν ο πρώτος οδηγός πιάνου που γράφτηκε ρητά για παιδιά. Σε μια επιστολή προς τον φίλο του Καρλ Ράινεκε, με ημερομηνία 6 Οκτωβρίου 1848, ο Ρόμπερτ εκμυστηρεύτηκε ότι έγραψε το πρώτο κομμάτι της συλλογής για τα έβδομα γενέθλια της Μαρίας, «και μετά το ένα έφερε το άλλο». Τα κομμάτια της συλλογής «είναι ιδιαίτερα αγαπητά στην καρδιά μου», έγραφε, «και είναι πραγματικά μέρος της οικογενειακής ζωής».

Πολλά από τα τραγούδια είναι εμπνευσμένα από συγκεκριμένα γεγονότα. Ο Ρόμπερτ αφιέρωσε το «Humming Song» (Το μουρμουριστό τραγούδι) στον μικρό γιο του. Το «First Sorrow» (Πρώτη λύπη) θρηνούσε τον θάνατο του κατοικίδιου της οικογένειας, ενός φλώρου. Το «Little Morning Wanderer» (Μικρός περιπατητής του πρωινού) δραματοποιεί τα βήματα της μικρής Μαρίας, που την πηγαίνουν για πρώτη φορά στο σχολείο. Ο «Άγριος καβαλάρης» μιμείται το παιχνίδι ενός παιδιού που φαντάζεται ότι ιππεύει ένα άλογο, πέφτοντας πάνω στα έπιπλα. Κάθε κομμάτι έχει την ποιότητα ενός σύντομου λυρικού ποιήματος και παρουσιάζει με φαντασία μια εξιδανικευμένη στιγμή της παιδικής ηλικίας.

Αν και το άλμπουμ χωρίζεται σε δύο μέρη, το πρώτο για μικρά παιδιά και το δεύτερο για μεγάλους, η διαδικασία της ενηλικίωσης δεν ήταν τότε τόσο συγκεκριμένη όσο είναι σήμερα. Τα λίγο πιο απαιτητικά κομμάτια [του πρώτου μέρους] θα τα έπαιζαν πολλοί έφηβοι.

Το «Τραγούδι της παραμονής της Πρωτοχρονιάς»

Το τελευταίο κομμάτι του άλμπουμ είναι το «Sylvesterlied» ή «Τραγούδι της παραμονής της Πρωτοχρονιάς». Σε αντίθεση με πολλά από τα κομμάτια του α’  μέρους, δεν συνδέεται με κάποιο συγκεκριμένο γεγονός της ζωής των παιδιών του Σούμαν. Ούτε, όπως πολλά κομμάτια του β’ μέρους, αναφέρεται σε άλλα μουσικά έργα ούτε απεικονίζει μια σκηνή από τη λογοτεχνία. Πρόκειται για ένα εντελώς πρωτότυπο έργο, το οποίο πιθανότατα είχε γραφτεί ως εορταστικό επιστέγασμα της συλλογής.

ZoomInImage
Ο Robert και η Clara Schumann το 1847. Λιθογραφία. (Public Domain)

 

Όντας το τελευταίο κομμάτι του άλμπουμ, προορίζεται για προχωρημένους αρχάριους. Το θέμα της Πρωτοχρονιάς υποδηλώνει ότι ο μαθητής είναι έτοιμος να γυρίσει σελίδα και να προχωρήσει σε πιο απαιτητικές παρτιτούρες. Δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει το τελευταίο επίπεδο εκπαίδευσης που προσφέρει το βιβλίο, είναι κατάλληλα εορταστικό με έναν ήπιο τρόπο, που αντανακλά την ευγένεια της νεότητας.

Το κομμάτι είναι γραμμένο για να παιχτεί σε tempo moderato, σε λα μείζονα, την οποία ο συνθέτης χρησιμοποιεί για να αναπτύξει το κύριο θέμα. Η εναρκτήρια μουσική φράση δείχνει πώς εισάγει ποικιλία τόσο σε αυτό το κομμάτι όσο και στη μεγαλύτερη συλλογή. Ξεκινά από ένα χαμηλό Μι σε mezzoforte. Ύστερα, η μελωδία ανεβαίνει, με αποκορύφωμα μια συγχορδία λα μείζονα, ακολουθούμενη από μια σημείωση για fortepiano: μια άλλη, πιο δυνατή συγχορδία φα δίεση ελάσσονα, που πέφτει σε ένα μόνο απαλό σι και στη συνέχεια ανεβαίνει και πάλι στη συγχορδία λα μείζονα. Σε αυτή την απλή αλλά εκλεπτυσμένη φράση, ο Σούμαν εναλλάσσει μελωδία και αρμονία, κρεσέντο και ντεκρεσέντο, για να διαμορφώσει την υφή του κομματιού με έναν δυναμικό και γοητευτικό ρυθμό που κρατά τόσο τους ακροατές  όσο και τους ερμηνευτές σε εγρήγορση.

Η πορεία του «Άλμπουμ για τους νέους»

Το «Άλμπουμ για τους νέους» γνώρισε πρωτοφανή εμπορική επιτυχία, της οποίας ο ίδιος ο Σούμαν ήταν μάρτυρας μόνο στην αρχή. Το 1854, έξι χρόνια μετά την κυκλοφορία του έργου, υπέστη ψυχική κατάρρευση και εισήλθε σε ψυχιατρείο. Στις 14 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, στη δίνη της διπολικής διαταραχής, έγραψε στην Κλάρα ζητώντας της «περισσότερες λεπτομέρειες για τα παιδιά. Παίζουν ακόμα Μπετόβεν, Μότσαρτ και κομμάτια από το ‘Jugendalbum’ μου;»

ZoomInImage
Η Clara Wieck σε εξιδανικευμένη λιθογραφία του Andreas Staub, περ. 1839. (Public Domain)

 

Ο Ρόμπερτ πέθανε λιγότερο από δύο χρόνια αργότερα. Ωστόσο, η Κλάρα έζησε για άλλες τέσσερεις δεκαετίες, συνεχίζοντας την κληρονομιά του συζύγου της και συντηρώντας με επιτυχία την πολυμελή οικογένειά της ως περιοδεύουσα πιανίστρια συναυλιών. Η Μαρί ήταν η προσωπική βοηθός της, ενώ η Ελίζ έπαιζε με την Κλάρα στη σκηνή.

Η Μαρί και η Ελίζ έζησαν μέχρι τον 20ό αιώνα, πεθαίνοντας με διαφορά ενός έτους η μία από την άλλη. Ως εκτελέστρια της μουσικής περιουσίας των γονέων τους, η Μαρί κράτησε ζωντανή την κληρονομιά τους. Είδε το «Άλμπουμ για τους νέους» να βγαίνει σε 16 εκδόσεις μόνο τον 19ο αιώνα, τα κομμάτια του να διασκευάζονται για κάθε υπάρχον όργανο και να ενσωματώνονται σε αμέτρητα άλλα εγχειρίδια οδηγιών. Στον νέο αιώνα, το έργο του Σούμαν διατηρεί τη δύναμή του, χωρίς σημάδια εξασθένησης.

Στο «Συμβουλές για Νέους Μουσικούς» («Rules and Maxims for Young Musicians»), που γράφτηκαν για να συνοδεύσουν το άλμπουμ, ο Σούμαν λέει το εξής: «Δεν πρέπει ποτέ να παίζετε κακές συνθέσεις και δεν πρέπει ποτέ να τις ακούτε όταν δεν είστε απολύτως αναγκασμένοι να το κάνετε».

Το «Τραγούδι της παραμονής της Πρωτοχρονιάς» είναι ένας φόρος τιμής στις δοκιμασίες της νεανικής ολοκλήρωσης και στην ιδέα της ανανέωσης. Είναι επίσης ένα απολαυστικό κομμάτι.

Του Andrew Benson Brown

Εντυπώσεις από την παγκόσμια περιοδεία του Shen Yun για το 2024

Από

Την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου, οι οκτώ περιοδεύοντες θίασοι του Shen Yun Performing Arts πραγματοποίησαν 51 παραστάσεις σε δώδεκα πόλεις στον Καναδά, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Σουηδία, την Ταϊβάν και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η παγκόσμια περιοδεία Shen Yun συνεχίζεται σε τρεις ηπείρους
Ο θίασος Shen Yun International εμφανίζεται σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Four Seasons Centre for the Performing Arts στο Τορόντο του Καναδά στις 7 Απριλίου. Η εταιρεία πραγματοποίησε δέκα παραστάσεις στο Τορόντο, από τις 30 Μαρτίου έως τις 7 Απριλίου. (φωτ.: The Epoch Times)

 

Χαρά της ζωής και πνευματικότητα

Ο ηθοποιός Ρόμπερτσον Ντην και ο φίλος του Άιβαρ Τζόνσον, που παρακολούθησαν το Shen Yun στο Χόλυγουντ, στις 5 Απριλίου, εντυπωσιάστηκαν βαθιά από τις επιδόσεις των χορευτών:

«Μοιάζουν να είναι υπερφυσικοί», είπε ο Ντην. «Έχω ανέβει στη σκηνή αμέτρητες φορές. Χρειάζεται πολλή συγκέντρωση για να τα κάνεις όλα τόσο τέλεια χωρίς να φαίνεται ότι προσπαθείς πολύ… Οι χορευτές του Shen Yun δείχνουν σαν να τους είναι όλα πολύ εύκολα και ότι τους δίνει μεγάλη χαρά αυτό που κάνουν.»

Η παγκόσμια περιοδεία Shen Yun συνεχίζεται σε τρεις ηπείρους
Ο Robertson Dean (δεξιά) και ο Ivar Johnson παρευρίσκονται στην παράσταση Shen Yun στο Χόλυγουντ στις 5 Απριλίου. (φωτογραφία: The Epoch Times)

 

Μιλώντας για τις χορογραφίες που βασίζονται στη δίωξη του Φάλουν Γκονγκ από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας και αναφέρονται και στις παράνομες εξαναγκαστικές αφαιρέσεις οργάνων από κρατούμενους συνείδησης, ο Ντην ανέφερε ότι τον άγγιξαν βαθύτατα:

«Με συγκίνησαν πολύ αυτές οι χορογραφίες. Δεν είναι αυτό που περίμενα, αλλά το σημαντικό είναι να σταματήσουν να διώκονται [οι άνθρωποι]. Αυτό είναι το βασικότερο πίσω από όλα αυτά», επισημαίνει ο Αμερικανός ηθοποιός.

«Η καρδιά στο κιβώτιο οργάνων, η εξαναγκαστική συλλογή οργάνων… Είμαι υπέρ της παρουσίασης του θέματος, γιατί νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι δεν το πιστεύουν πραγματικά ή δεν το έχουν ακούσει ποτέ. Είναι πραγματικά δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι συμβαίνει κάτι τόσο κακό», πρόσθεσε.

Ο Ντην παρατήρησε, επίσης, ότι είδε τη «χαρά της ζωής» στις παραστάσεις του Shen Yun και ότι αυτό είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί.

«Χρειάζεται πολύ σοβαρή προσπάθεια και έχει να κάνει με την πνευματικότητα των ερμηνευτών. Είναι τέλειοι. Oι κινήσεις τους είναι απόλυτα αρμονικές και συντονισμένες. Η παράσταση έχει μια υψηλή αποστολή. Έχει έναν ανώτερο σκοπό τον οποίο κάθε συντελεστής προσπαθεί να μεταφέρει. Δεν το ήξερα αυτό πριν, αλλά τώρα το ξέρω.

»Εκτιμώ ιδιαίτερα την πνευματικότητα που φέρνουν οι ερμηνευτές στη σκηνή. Η αφοσίωση σε μια μορφή τέχνης που έχει τις ρίζες της στο παρελθόν είναι μια πνευματική εμπειρία από μόνη της», είπε.

Ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει η ανθρωπότητα

Ο ηθοποιός Τομ Κάτσης, ο οποίος παρακολούθησε το Shen Yun στο Χόλυγουντ το απόγευμα της 6ης Απριλίου λέει για την εμπειρία του:

«Η παράσταση ήταν καταπληκτική. Ο συνδυασμός χαριτωμένων χορευτικών κινήσεων και σωματικής δύναμης ήταν πραγματικά αξιοσημείωτος. Υπέροχη χορογραφία», είπε ο Κάτσης.

Η παγκόσμια περιοδεία Shen Yun συνεχίζεται σε τρεις ηπείρους
Ο Tom Katsis, ηθοποιός, στην απογευματινή παράσταση του Shen Yun στο Χόλυγουντ, στις 6 Απριλίου (φωτογραφία: The Epoch Times)

 

«Θα προτείνω αυτή την παράσταση σε όλους. Θα μοιραστώ επίσης την εμπειρία μου στο Facebook. Αυτό είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να δημιουργήσει η ανθρωπότητα», δήλωσε ενθουσιασμένος.

Ο ηθοποιός Άνταμ Κρόουσντελ παρακολούθησε την ίδια παράσταση και δήλωσε εξίσου συγκλονισμένος: «Ήταν απολύτως συναρπαστικό. Υπέροχο, απλά υπέροχο!»

«Είναι υπέροχο να βλέπεις μια παράσταση που δίνει έμφαση στις υψηλότερες και καλύτερες αρχές που πρέπει να ακολουθεί η ανθρωπότητα. Νομίζω ότι υπάρχει μια τάση αυτές τις μέρες να εστιάζουμε στο άσχημο, στη βία και σε ό,τι πιο ευτελές έχει η ανθρωπότητα. Αλλά αυτή η παράσταση προσφέρει το ακριβώς αντίθετο. Είναι πολύ εμπνευσμένη και ελκυστική και έχει έναν αέρα ανανέωσης… »,πρόσθεσε. «Χαίρομαι που αυτές οι ιστορίες εστιάζουν στο υψηλότερο που έχει να προσφέρει η ανθρωπότητα και παρουσιάζουν τα καλύτερα στοιχεία της ανθρώπινης φύσης, καθώς και την ένωση του θεϊκού με το ανθρώπινο.»

Όντας και ο ίδιος καλλιτέχνης, ο Κρόουσντελ εξέφρασε την εκτίμησή του για τις ικανότητες των καλλιτεχνών του Shen Yun.

«Πρέπει να ξεπεράσεις την ερμηνεία σου για να φτάσεις στις καρδιές των ανθρώπων αποτελούν το κοινό – και αυτό το έκαναν θαυμάσια. Υπήρχαν πολλά λεπταίσθητα στοιχεία και εξαιρετική επικοινωνία μεταξύ ερμηνευτών και κοινού», είπε.

«Έχουν πραγματικά υπέροχες δεξιότητες, ο καθένας τους… Η ζωντανή μουσική ήταν εκπληκτική… Συναρπαστικοί ήχοι και εξαιρετική αλληλεπίδραση μεταξύ της ορχήστρας και της σκηνής. Όλοι όσοι είδα και άκουσα, λάτρεψαν την παράσταση. Έλαμπαν και το βάδισμά τους είχε αλλάξει.»

«Ελπίζω ότι θα έρθει η μέρα στο εγγύς μέλλον που η πραγματική τέχνη θα επιστρέψει στην Κίνα και αυτή η παράσταση θα γίνει επιτέλους δεκτή εκεί», είπε.

Η παγκόσμια περιοδεία Shen Yun συνεχίζεται σε τρεις ηπείρους
Ο Joaquín Valdepenas, κλαρινίστας και μαέστρος, παρακολούθησε μια παράσταση του Shen Yun στο Τορόντο, στις 5 Απριλίου. (φωτογραφία: NTD TV)

 

Ο Χοακίν Βαλντεπένας, κλαρινίστας και μαέστρος, είδε την παράσταση του Shen Yun στο Τορόντο στις 5 Απριλίου.

«Όλα ήταν πολύ καλά. Δεν υπάρχει τίποτα να παρατηρήσω. Ήταν πάρα πολύ καλό. Πολύ επαγγελματική και σε πάρα πολύ υψηλό επίπεδο», σχολίασε ο Βαλντεπένας.

«Υπέροχη μουσική παράσταση. Πολύ καλή ορχήστρα. Απίστευτη ενότητα και ο τρόπος που αποδίδουν όλοι σε μια παρόρμηση, μαζί – απλά άψογος. Πολύ εντυπωσιακό.»

Ο ερχομός ενός νέου κόσμου

Η Βελγίδα πριγκίπισσα Αν ντε Λιν και ο σύζυγός της είδαν το Shen Yun στη Ρενς της Γαλλίας στις 2 Απριλίου.

«Μου άρεσε πάρα πολύ. Όμορφες χορογραφίες, χορευτές και χρώματα. Και επίσης μια ορισμένη θεϊκότητα που υπήρχε στην παράσταση, νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό. Στην αρχή απεικονίστηκαν θεϊκά όντα που κατέβηκαν στη γη σε αποστολή. Και στο τέλος, είδαμε την άφιξη ενός νέου κόσμου γεμάτου φως», είπε η πριγκίπισσα.

«Αισθανθήκαμε ότι πραγματικά υπάρχει ένα είδος πνευματικού χώρου σε υψηλότερο επίπεδο. Το Shen Yun το έδειξε αυτό στην παράσταση. Όλοι πρέπει να το ένιωσαν. Το ελπίζω. Εκείνη τη στιγμή, μου φάνηκε ότι όλα συγχωνεύτηκαν – τα χρώματα, ο φωτισμός, η μουσική, κι ένα απίστευτα όμορφο σκηνικό, που ήταν σαν συνέδεε αυτόν τον κόσμο με τον Παράδεισο και μάλιστα με τα υψηλότερα επίπεδά του. Εδώ μπορούμε να εντοπίσουμε τη σύνδεση του ανθρώπου με το θείο. Ήταν πραγματικά υπέροχο», πρόσθεσε.

«Είμαι βαθιά ευγνώμων στο Shen Yun»

Η παγκόσμια περιοδεία Shen Yun συνεχίζεται σε τρεις ηπείρους
O Søren Espersen, μέλος του κοινοβουλίου της Δανίας,  παρακολούθησε την παράσταση του Shen Yun στο Όντενσε της Δανίας στις 5 Απριλίου. (στιγμιότυπο οθόνης από το NTD TV)

 

Ο Σόρεν Έσπερσεν, μέλος του κοινοβουλίου της Δανίας, παρακολούθησε το Shen Yun στο Όντενσε της Δανίας στις 5 Απριλίου.

«Το Shen Yun αποκαλύπτει τη σοφία των ανθρώπων. Νομίζω ότι η ύπαρξη του Shen Yun Performing Arts και η παγκόσμιας κλάσης ερμηνείες τους είναι κρίσιμες, κι αυτό φαίνεται επειδή εξοργίζουν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Ως εκ τούτου, είμαι βαθιά ευγνώμων στο Shen Yun και του δίνω την υψηλότερη βαθμολογία», δήλωσε ο Έσπερσεν.

Κάτι που εξυψώνει την ψυχή

Η βουλευτής Άννα Ρόμπερτς παρακολούθησε την παράσταση του Shen Yun στο Τορόντο στις 4 Απριλίου και πρόσφερε στην εταιρεία ένα βραβείο ως αναγνώριση της συνεισφοράς των καλλιτεχνών στον πολιτισμό.

Σύμφωνα με τη κα Ρόμπερτς, το Shen Yun μοιράζεται με τους Καναδούς την ιστορία «των αγώνων και των θυσιών που υπομένει ο κινεζικός λαός».

«Η παράσταση λέει επίσης ότι υπάρχει ελπίδα για εμάς. Νομίζω ότι όποιος παρακολουθήσει αυτή την παράσταση, φεύγει με αυτό το συναίσθημα. Υπέροχο από κάθε άποψη», είπε.

«Μακάρι να είχα τις ικανότητές τους γιατί είναι απλά καταπληκτικές. Όλη η παράσταση – ακροβατικά, χορός, μουσική – είναι κάτι που εξυψώνει την ψυχή. Νομίζω ότι αυτό χρειαζόμαστε σήμερα. Πρέπει να επαναφέρουμε την ελπίδα στον Καναδά», είπε η κα Ρόμπερτς.

Η παγκόσμια περιοδεία Shen Yun συνεχίζεται σε τρεις ηπείρους
Η βουλευτής Anna Roberts απονέμει ένα βραβείο στο σύνολο Shen Yun Performing Arts στο Four Seasons Center for the Performing Arts, στο Τορόντο, στις 4 Απριλίου. (φωτογραφία: NTD TV)

 

Ο βουλευτής του Καναδά Κέβιν Βουόνγκ παρακολούθησε την παράσταση του Shen Yun στο Τορόντο στις 2 Απριλίου.

«Ήταν ένα απίστευτο θέαμα. Ως βουλευτής, είμαι πολύ χαρούμενος που το Shen Yun συμπεριέλαβε το Τορόντο στην παγκόσμια περιοδεία του. Νιώθω τυχερός που μπόρεσα να το δω από κοντά», ομολόγησε.

Ο κος Βουόνγκ συγκινήθηκε ιδιαίτερα από τις χορογραφίες που βασίζονται στις συνεχείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη σύγχρονη Κίνα.

«Το Σεν Γιουν είναι μια πολύ σημαντική υπενθύμιση για όσους από εμάς εδώ θεωρούμε κάποια από τα παγκόσμια ανθρώπινα δικαιώματα δεδομένα», επεσήμανε.

«Το δικαίωμά μας στην ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία να ακολουθάμε τις πνευματικές μας πεποιθήσεις δεν είναι δεδομένα και διαθέσιμα παντού στον κόσμο. Είναι καλό είναι να το θυμόμαστε αυτό και όχι μόνο να αγωνιζόμαστε για την προστασία τους εδώ στον Καναδά, αλλά και να βοηθάμε και τους άλλους λαούς να απολαμβάνουν τα ίδια ανθρώπινα δικαιώματα», είπε ο κος Βουόνγκ, προσθέτοντας ότι η επίδειξη της προκομμουνιστικής Κίνας από τον θίασο του δίνει «μεγάλη ελπίδα» και ότι είδε στο Shen Yun «κάτι που είναι σημαντικό όχι μόνο για την Κίνα, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο».

Η παγκόσμια περιοδεία Shen Yun συνεχίζεται σε τρεις ηπείρους
Ο θίασος Shen Yun New Era εμφανίζεται σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Palais des Congrès στο Παρίσι, στις 7 Απριλίου. (φωτογραφία: The Epoch Times)

 

«Είναι περισσότερα τα πράγματα που μας ενώνουν παρά αυτά που μας χωρίζουν. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να το θυμόμαστε πάντα αυτό», τόνισε ο βουλευτής. «Η ευγένεια και η συμπόνια ήταν μείζονα θέματα στην παράσταση του Shen Yun, καθώς και η σημασία της πίστης. Η πίστη μου παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου, κάτι που είναι καλό, ειδικά σήμερα που υπάρχουν τόσες δυσκολίες και προβλήματα.»

Όνειρα που βγαίνουν αληθινά

Η Αντρέα Χέιζελ, μέλος του επαρχιακού κοινοβουλίου του Οντάριο, παρακολούθησε το Shen Yun στο Τορόντο στις 4 Απριλίου.

«Είμαι σοκαρισμένη. Συνήθως δεν μένω άφωνη, αλλά σήμερα ήμουν. Είχαμε ακούσει πολλά για την παράσταση και είχαμε δει πολλά στη διαφήμιση. Αλλά όταν ήρθαμε εδώ – ω Θεέ! Είναι κάτι που πρέπει όλοι στον Καναδά να το δουν, γιατί είναι απλά μαγευτικό», είπε η κα Χέιζελ.

«Αυτό που είδα ήταν σαν όνειρα που έγιναν πραγματικότητα: αγάπη, πάθος, ειρήνη και ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Αλλά αυτό που μου άρεσε περισσότερο είναι η κουλτούρα που είδα: η ομορφιά και τα κοστούμια που ενώνουν τα πάντα και τα ζωντανεύουν από την αρχή μέχρι το τέλος. Πώς μπορώ λοιπόν να μην είμαι εδώ για να το υποστηρίξω, να υποστηρίξω την ακεραιότητα και την αξία του πολιτισμού; Νομίζω ότι αυτό είναι πραγματικά σημαντικό. Το Shen Yun μπορεί να ξυπνήσει σε πολλούς νέους την επιθυμία να διατηρήσουν αυτόν τον πολιτισμό… Χρειαζόμαστε αυτού του είδους τον πολιτισμό για να επιβιώσουμε», δήλωσε.

«Ο Καναδάς είναι ένα υπέροχο μέρος. Εδώ υπάρχει ελευθερία. Εκφράστε τις πεποιθήσεις σας, είτε πρόκειται για πτυχές του πολιτισμού είτε της θρησκείας, είναι κάτι αποδεκτό στον Καναδά», είπε η κα Χέιζελ.

Ως πρώην χορεύτρια, γνωρίζει από πρώτο χέρι την αφοσίωση που χρειάζεται για να δημιουργηθεί μία παράσταση αυτού του διαμετρήματος.

«Αυτή είναι μια τεράστια δουλειά. Η καρδιά μου είναι με κάθε έναν από τους χορευτές. Δεν είναι εύκολο – είναι πρόβες μέρα και νύχτα, είναι μελανιές στα πόδια και μελανιές στις φτέρνες. Νιώθω μεγάλη αγάπη για αυτούς τους χορευτές.»

«Σκοπεύω να παρακολουθήσω την παράστασή τους και την επόμενη χρονιά. Το Shen Yun πρέπει να δώσει περισσότερες παραστάσεις στο Τορόντο», δήλωσε.

Το 9ο Διεθνές Φεστιβάλ της Άνδρου και το Ανοιχτό Θέατρο της Χώρας

Από

Εννέα χρόνια συμπληρώνει φέτος το Διεθνές Φεστιβάλ της Άνδρου, ενός νησιού με μεγάλη και μακρά παράδοση στις Τέχνες και στα Γράμματα και με σημαντικά πολιτιστικά δρώμενα, που όμως του έλειπε ένας ανοιχτός οργανωμένος χώρος, ο οποίος να πληροί τις προϋποθέσεις και να ανταποκρίνεται στις υψηλές απαιτήσεις μεγάλων παραστάσεων και συναυλιών. Έτσι, όλα ξεκίνησαν με το χτίσιμο του Ανοιχτού Θεάτρου και μετά το ένα έφερε το άλλο, κάνοντας την Άνδρο πολιτιστικό επίκεντρο για ακόμη έναν λόγο…

Το Διεθνές Φεστιβάλ ξεκίνησε το 2015 υπό την αιγίδα του δήμου Άνδρου και γίνεται κάθε χρόνο από τα τέλη Ιουλίου έως τα τέλη Αυγούστου. Παρουσιάζονται κυρίως θεατρικές παραστάσεις, αλλά και συναυλίες κλασικής μουσικής ή τζαζ, καθώς και παραστάσεις χορού. Το Ανοιχτό Θέατρο βρίσκεται στη Χώρα της Άνδρου, έχει χωρητικότητα 870 θέσεων και εμπνευστής, αλλά και βασικός χρηματοδότης, υπήρξε ο Ανδριώτης Αλκιβιάδης Τάττος.

Την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ έχει ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης και ειδικά φέτος έχει προγραμματίσει κι ένα τριήμερο προβολών επιλεγμένων ταινιών μικρού μήκους Ελλήνων σκηνοθετών της γενιάς του.

«Το νησί είχε αντικειμενικές δυσκολίες για τη φιλοξενία τέτοιων παραστάσεων», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η εκδότρια του πολιτιστικού περιοδικού «Εύανδρος» Ράνια Κωνσταντινίδη, προσθέτοντας: «Η Άνδρος παράγει τέχνη και πολιτισμό, έχει ιστορία στα εικαστικά, στη λογοτεχνία, διαθέτει μουσικά τμήματα και τρεις θεατρικές ομάδες, όμως έλειπαν αυτού του είδους τα πολιτιστικά γεγονότα, γιατί δεν είχε τον χώρο να τα φιλοξενήσει. Το πετρόχτιστο θέατρο έφερε λοιπόν αυτές τις παραστάσεις σ’ ένα Φεστιβάλ που έχει καλλιτεχνικό διευθυντή μια προσωπικότητα σαν τον Παντελή Βούλγαρη».

Το Ανοιχτό Θέατρο ξεκίνησε να χτίζεται το 2014 σε οικόπεδο ιδιοκτησίας του δήμου Άνδρου, πάνω σε μια ειδυλλιακή πλαγιά. Βρίσκεται σε σημείο προστατευόμενο από τον άνεμο και με πανοραμική θέα προς το νότο. Την ιδέα για τη δημιουργία του ανέλαβαν να υλοποιήσουν οι αρχιτέκτονες Κυριακή Κονδυλάτου και Κωνσταντίνος Λούκος, οι οποίοι σχεδίασαν ένα θέατρο και τη σκηνή του, πάνω στα πρότυπα των αρχαίων θεάτρων της κλασσικής περιόδου.

«Είναι πέτρινο από ντόπια πέτρα, χτισμένο σε έδαφος με φυσική κλίση και σε σημείο απάνεμο, δηλαδή σε σημείο ευνοϊκό ως προς το ζήτημα των ανέμων. Μελετήθηκε ιδιαίτερα η ακουστική από συνεργάτες ειδικούς σε αυτό το θέμα και ολοκληρώθηκε το 2015», εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η κ. Κονδυλάτου και συνεχίζει: «Δεν υπήρχε χώρος υπαίθριος στην Άνδρο για παραστάσεις. Μόνο ένα μικρό δημοτικό θέατρο 150 θέσεων στη Χώρα και απλώς τα καλοκαίρια κάποιες εκδηλώσεις γίνονταν σε ανοιχτούς χώρους, όπως οι πλατείες. Αυτό άλλαξε το 2015 με τη δημιουργία του Ανοιχτού Θεάτρου. Με την αποπεράτωση τέθηκε το ερώτημα “πώς θα το αξιοποιήσουμε τώρα που το έχουμε” κι έτσι προέκυψε αμέσως η δημιουργία του Φεστιβάλ. Αυτό σημαίνει πως η Άνδρος μπορούσε πια να υποδεχθεί και παραστάσεις υψηλών απαιτήσεων. Είναι τιμή που ανέλαβε καλλιτεχνικός διευθυντής ο κ. Βούλγαρης και πλέον το Διεθνές Φεστιβάλ της Άνδρου έγινε θεσμός. Οι κάτοικοι αγκάλιασαν από την πρώτη στιγμή και το θέατρο και το Φεστιβάλ, το οποίο έφερε κι άλλο κόσμο στην Άνδρο. “Έχουν αλλάξει τα καλοκαίρια στο νησί μας”, λένε οι ίδιοι οι κάτοικοι.»

Ωστόσο, κι έχει τη σημασία του αυτό, το Ανοιχτό Θέατρο της Άνδρου έγινε χώρος πολιτιστικών δρώμενων και των τοπικών καλλιτεχνικών φορέων. «Μα το θέατρο έγινε κατ’ αρχήν για τους Ανδριώτες», τονίζει η κ. Κονδυλάτου, συνεχίζοντας: «Στον χώρο αυτό εκφράζεται και το τοπικό στοιχείο, οι χορωδίες της Άνδρου, η Φιλαρμονική, τα χορευτικά τμήματα, αλλά και παραστάσεις των τοπικών θεατρικών ομάδων. Άλλωστε ο δήμος Άνδρου το χρησιμοποιεί και όταν δεν γίνεται το Φεστιβάλ κι έτσι το Ανοιχτό Θέατρο παραμένει καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ένας χώρος ζωντανός και ενεργός».

Το 9ο Διεθνές Φεστιβάλ

Το Διεθνές Φεστιβάλ της Άνδρου θα διεξαχθεί αυτό το καλοκαίρι από τις 30 Ιουλίου έως και τις 25 Αυγούστου. Η πρεμιέρα θα γίνει με τον Μανώλη Μητσιά και την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη σε μια συναυλία με τον τίτλο «Οι ποιητές μας τραγουδούν» (30/7).

Στο Ανοιχτό Θέατρο θα φιλοξενηθούν οι παραστάσεις «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» του Ντάριο Φο, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα (9/8), η «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα (16/8), ο «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Σίμου Κακάλα (18/8), παιδικό θέατρο με το έργο «Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Αδάμη (20/8), ο «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα (23/8) και ο «Αγαμέμνων» του Αισχύλου, από τον Ερασιτεχνικό Θίασο Άνδρου σε σκηνοθεσία Θεώνης Ριντ (25/8).

Επίσης, η συναυλία «Έλα γι’ απόψε» με τη Χορωδία Δωματίου Κοζάνης, τη Μικτή Χορωδία Μουσικού Συλλόγου Άνδρου και την Ορχήστρα του Ωδείου Δ. Δημόπουλου, με αφηγητή τον Γρηγόρη Βαλτινό (1/8), η συναυλία «Στα μονοπάτια της όπερας» με σολίστ τους Κάτια Πάσχου, Νίκο Στεφάνου και με τη Φιλαρμονική του Μουσικού Συλλόγου Άνδρου (6/8), η συναυλία κλασικής μουσικής «Στα όρια του ρομαντισμού» με τον Γιώργο Εμμανουήλ Λαζαρίδη στο πιάνο και τον Χρήστο Γρίμπα στο βιολοντσέλο (11/8), συναυλία με τον Στέφανο Κορκολή (13/8) και άλλη μια με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη (22/8).

Τέλος, το τριήμερο με την προβολή ταινιών μικρού μήκους, που επιμελήθηκε ο Παντελής Βούλγαρης κι έχει τον γενικό τίτλο «Παλιοί Φίλοι-Πρώτες εικόνες», θα γίνει στο «Σινέ Αυλή» της Κινηματογραφικής Λέσχης Άνδρου στις 3-4-5 Αυγούστου.

Δημ. Βασιλόπουλος

Τιμώντας την Ευτέρπη, τη Μούσα της Μουσικής

Από

Στην αρχαία Ελλάδα, η μουσική έπαιζε εξέχοντα ρόλο. Θεωρούνταν απαραίτητη στη διαπαιδαγώγηση των παίδων, ως το μέσον που εξευγένιζε την ψυχή τους, το ένα από τα τρία συστατικά της ανθρώπινης φύσης μαζί με το σώμα και τον νου.

Αντιμετωπίζοντας συνολικά τον άνθρωπο ως ένα ον που αποτελείται από τρία αλληλένδετα στοιχεία, ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, αιώνες πριν από την εμφάνιση του Ομήρου, όπως μαρτυρούν τα πρωτοκυκλαδικά ειδώλια που απεικονίζουν άνδρες με άρπες ή λύρες, στηρίχθηκε στη μουσική, η οποία έγινε οργανικό μέρος της κοινωνίας για την ψυχαγωγία, την εκπαίδευση, τη διατήρηση και μετάδοση της πίστης στους θεούς, τη μετάδοση και συνέχιση των προφορικών αρχικά παραδόσεων.

Στην «Οδύσσεια», τα επεισόδια με τους αοιδούς τόσο στο σπίτι του Οδυσσέα όσο και στο παλάτι του Αλκινόου, βασιλιά των Φαιάκων, μάς δείχνουν το σεβασμό που αποτινόταν στους αοιδούς και τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτιζαν στη ζωή των Αχαιών, κάτι που στο ομηρικό έπος τονίζεται από τον ρόλο που διαδραματίζουν αυτά τα επεισόδια και στην εξέλιξη της αφήγησης.

Για να θεωρείται ολοκληρωμένος, λοιπόν, ένας άνθρωπος έπρεπε να καλλιεργήσει τόσο το πνεύμα όσο και το σώμα και την καρδιά ή ψυχή. Για αυτόν τον λόγο, οι Μούσες, οι 9 προστάτιδες των τεχνών, έχαιραν μεγάλης αγάπης και σεβασμού. Κανένας ποιητής δεν ξεκινούσε ένα ποίημα χωρίς να επικαλεστεί τη Μούσα για να τον συνδράμει – ουσιαστικά, για να μιλήσει μέσω αυτού –  ώστε να εκφραστεί το θείο πνεύμα και το ποίημα να αρθεί πάνω από το ανθρώπινο επίπεδο, βοηθώντας όσους έρχονταν σε επαφή με αυτό να ανυψωθούν επίσης.

Αυτό ήταν άλλωστε και το νόημα των τεχνών, όχι μόνο στην αρχαία Ελλάδα, αλλά και σε πολλούς ακόμα πολιτισμούς, οι οποίοι διατηρούσαν την πίστη και τον σεβασμό στο θείο. Όσο καιρό βρίσκονταν αυτοί οι πολιτισμοί στην ακμή τους, οι τέχνες εστιάζονταν στη εξύμνηση του ενός ή των πολλών θεών, της θεϊκής δημιουργίας και στην ανάταση της ανθρώπινης ψυχής, ώστε να μπορέσει να «συναντήσει τον Θεό», έστω και για λίγο.

Σύμφωνα με τον Μπαχ, ο οποίος επίσης υποστήριζε την παραπάνω θέση, όταν ένα (μουσικό) έργο δεν είχε αυτά τα στοιχεία, ήταν απλώς «θόρυβος».

Η Μούσα της Μουσικής (ή της λυρικής ποίησης, σύμφωνα με τους μεταγενέστερους Κλασικούς χρόνους) ήταν η Ευτέρπη, της οποίας το όνομα προέρχεται από τη σύνθεση του «ευ» (καλό) και του «τέρπω» (δίνω ευχαρίστηση). Παρασταινόταν συνήθως να κρατά ένα αυλό ή πλαγίαυλο, τον οποίον κατά μερικούς εφηύρε, ενώ άλλοι αποδίδουν την ανακάλυψη του οργάνου στον Σάτυρο Μαρσύα (ο οποίος τόλμησε με αυτό να ανταγωνιστεί στη μουσική δεινότητα τον Απόλλωνα, με διαιτητή τον  βασιλιά της Φρυγίας Μίδα. Το ατόπημα του τελευταίου να ανακηρύξει τον Σάτυρο νικητή, κόστισε στον Μίδα ένα ζευγάρι γαϊδουρινά αυτιά που του «χάρισε» ο θεός, αφού δεν κατάφερνε να ξεχωρίσει την ανωτερότητα της θεϊκής αρμονίας από τους ήχους ενός Σατύρου, όσο γλυκείς κι αν ήταν αυτοί).

Άγαλμα της Ευτέρπης, Μούσας της μουσικής. Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης. (Wikimedia Commons)

 

Μητέρα των Μουσών ήταν η Μνημοσύνη, δηλαδή η Μνήμη, και πατέρας τους ο Δίας, κάτι που μας επιτρέπει να σκεφτούμε ενδιαφέροντα πράγματα για τη σχέση των τεχνών με την παράδοση, τη συνέχιση, τη διάδοση των θεϊκών μηνυμάτων και ιδεών, και γενικότερα για τη σχέση των τεχνών με το θείο και τις απαιτήσεις που το θείο έχει από τις τέχνες και τους υπηρέτες τους.

Η αντίληψη που επικρατούσε σε πολιτισμούς του δυτικού κόσμου ήταν κοινή πάνω σε αυτό το ζήτημα, ότι δηλαδή τις τέχνες τις χάρισαν οι θεοί στους ανθρώπους, κυρίως για να εξυμνούν τους θεούς και να καλλιεργούν την ψυχή τους. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Δάσκαλος του Φάλουν Γκονγκ Λι Χονγκτζί σήμερα, εξηγώντας γιατί οι τέχνες οφείλουν να είναι φορείς του καλού και του ωραίου και γιατί το να δίνουμε έμφαση στην έκφραση της προσωπικότητας του κάθε καλλιτέχνη είναι κατ’ ουσίαν λάθος:

«Η σύνθεση της μουσικής δεν ήταν κάτι που τους αφορούσε ιδιαίτερα τότε στην αρχαία Κίνα. Εκείνον τον καιρό, βασικά είχαν πάρει την μορφή του να παίζουν μαζί, και το πολύ-πολύ θα είχαν τα διαφορετικά όργανα να παίζουν τον κύριο ή σόλο ρόλους. Έτσι δεν έδιναν πολύ προσοχή στη μουσική σύνθεση. Η έννοια της μουσικής σύνθεσης που έχουμε σήμερα στην πραγματικότητα προέρχεται από τον πολιτισμό της Δυτικής μουσικής, και είναι βασικά κάτι που μεταδόθηκε στον άνθρωπο από τους θεούς. Είναι ένα από τα καλύτερα πράγματα αυτού του κύκλου του ανθρώπινου πολιτισμού και φέρνει καλοσύνη στην ανθρωπότητα.» [1]

Οι αρχαιοελληνικές παραδόσεις είχαν πολλούς ήρωες μουσικούς, οι οποίοι χάρη στις ικανότητές τους πέτυχαν αδιανόητα κατορθώματα, καταδεικνύοντας τη μεγάλη δύναμη αυτής της τέχνης. Ο γνωστότερος είναι ίσως ο Ορφέας, ο οποίος χάρη στη μαγεία της μουσικής του, όχι μόνο εξημέρωνε τα άγρια θηρία, αλλά μαλάκωνε ακόμα και τις καρδιές των αθανάτων του σκοτεινού βασιλείου των νεκρών, πείθοντας τόσο τον Χάροντα όσο και την Περσεφόνη να τον βοηθήσουν να πάρει τη νεκρή γυναίκα του πίσω στον κόσμο των ζωντανών.

Ας μην ξεχάσουμε, όμως, να μνημονεύσουμε και τον Αρίωνα, ο οποίος, όταν του επιτέθηκαν οι ναύτες του καραβιού του για να τον σκοτώσουν και να του κλέψουν τα βραβεία και τα πλούτη που είχε κερδίσει χάρη στη μουσική, με τη βοήθεια του Απόλλωνα κάλεσε με τους γλυκούς ήχους της λύρας του τα δελφίνια, αγαπημένα ζώα του θεού, τα οποία τον μετέφεραν ασφαλή στη στεριά.

Μουσική και φως

Ο Απόλλων ήταν επικεφαλής των Μουσών: «Ένας από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, θεός του φωτός, της μαντικής, της μουσικής, της αρμονίας και της τάξης στον κόσμο, κιθαρωδός και Μουσαγέτης».

Στο πρόσωπό του συνδέονται τα στοιχεία του φωτός, της μουσικής και της αρμονίας, αλλά και της τιμωρίας, καθώς ο Απόλλων ήταν και τοξοφόρος. Η ταλάντωση των χορδών του τόξου έρχεται να συμπληρώσει αυτή των χορδών της λύρας, ενώνοντας τις δύο αντίθετες δυνάμεις του καλού και του κακού, της ευχαρίστησης και του πόνου, που δημιουργούν το όλον των αντιθέσεων, όπως περιγράφει και ο Ηράκλειτος, κατ’ αντιστοιχία με την ιδέα του γιν-γιανγκ των ανατολικών θρησκειών και φιλοσοφιών: «Δεν καταλαβαίνουν πως το διαφορετικό συνομολογεί με τον εαυτό του· αρμονία αντιθέτων εντάσεων όπως στο τόξο και τη λύρα».

Η σύνδεση της μουσικής, του φωτός και της πίστης εκφράζεται ιδανικά στα βιτρώ που άρχισαν να τοποθετούνται στους Καθολικούς ναούς από τον 10ο αιώνα, όταν σταυροφόροι έφεραν στην Ευρώπη αραβικά και ελληνικά «υαλοστάσια», τέχνη κληρονομημένη από την αρχαία Αίγυπτο. Οι Ευρωπαίοι μάστορες πέτυχαν μια σημαντική καινοτομία, αντικαθιστώντας τον γύψο που χρησιμοποιούνταν μέχρι τότε για τη συνένωση των κομματιών του γυαλιού με μολύβι, υλικό πολύ ανθεκτικότερο και λεπτότερο. Με αυτή την τεχνική, μπόρεσαν να εξελίξουν την τέχνη και να κατασκευάσουν πολύ μεγαλύτερες και σύνθετες εικόνες, κοσμώντας τα παράθυρα και τους φεγγίτες των Γοτθικών ναών τους (χαρακτηριστικότερα παραδείγματα οι ναοί της Ρενς και της Σαρτρ), ενισχύοντας το δέος και την ομορφιά της εκκλησιαστικής εμπειρίας για το ποίμνιο, ουσιαστικό μέρος της οποίας ήταν φυσικά και οι εκκλησιαστικοί ύμνοι.

Ο Ευαγγελισμός
Ο Ευαγγελισμός (μέσα 12ου αι.). Υαλογράφημα παραθύρου από τον καθεδρικό ναό της Σαρτρ.

 

Η μουσική ήταν ανέκαθεν και παραμένει συστατικό στοιχείο της θρησκευτικής λατρευτικής εμπειρίας τόσο στην ανατολική (ορθόδοξη) όσο και στις δυτικές χριστιανικές εκκλησίες. Η διαφοροποίηση με τις παλαιότερες θρησκείες που έφερε αρχικά ο χριστιανισμός ήταν η κατάργηση των μουσικών οργάνων: μόνο η φωνή έπρεπε να χρησιμοποιείται για να παραχθεί η μουσική που αινούσε τον Δημιουργό, εξαγνίζοντας τον χαρακτήρα της τέχνης από κάθε κοσμικό στοιχείο. Ενώ όμως στην Ορθοδοξία διατηρήθηκε αυτός ο περιορισμός, ο οποίος δημιουργεί μια ιδιαίτερα κατανυκτική, βαθιά όπως οι μπάσες φωνές του ιερέα και του ψάλτη, ατμόσφαιρα την ώρα της λειτουργίας, οι Καθολικοί επέτρεψαν με την πάροδο του χρόνου την προσθήκη του εκκλησιαστικού οργάνου, οδηγώντας τα αισθήματα των πιστών προς τα πάνω, για να συναντήσουν τον Θεό στον ουρανό, σε αντίθεση με τους Ορθόδοξους που Τον αναζητούν μέσα στα βάθη του είναι τους, σε μια πιο εσωτερική εμπειρία. Η διαφορά αυτή τονίζεται από την έλλειψη ενεργής συμμετοχής των δεύτερων στη δοξολογία, ενώ το καθολικό εκκλησίασμα συνήθως ψέλνει παράλληλα με τους ιερείς, κοινωνώντας και με αυτό τον τρόπο στην πίστη που μοιράζονται και ενισχύοντας τους δεσμούς μεταξύ τους και το αίσθημα της κοινής συμμετοχής τους σε κάτι, την πίστη εν προκειμένω.

Αθεΐα και μουσική

Η εξέλιξη των δυτικών κοινωνιών επέφερε σταδιακά την απομάκρυνση από το θείο, φτάνοντας μέχρι την ολοκληρωτική απόρριψη της ύπαρξης του Θεού.

Αυτή η στροφή δεν θα μπορούσε να μην αντανακλάται και στη μουσική, όπως άλλωστε και σε όλα τα είδη τέχνης.

Η πιο σημαντική εκδήλωσή της είναι η έμφαση που δίνεται πλέον στον ίδιο τον καλλιτέχνη ως δημιουργό και η άποψη ότι το έργο του είναι προϊόν της δικής του έμπνευσης και ικανότητας. Αυτή η πεποίθηση είναι διαμετρικά αντίθετη με την προηγούμενη ιδέα ότι τα καλλιτεχνικά έργα είναι θεόπνευστα.

Το αποτέλεσμα ήταν να έρθει ο καλλιτέχνης-εκτελεστής στο προσκήνιο. Το εγώ, ο εσωτερικός του κόσμος, τα συναισθήματά του, οι ιδέες του, η παράνοιά του κάποιες φορές και φυσικά τα ιδιαίτερα στοιχεία που τον διαφοροποιούσαν από τους συναδέλφους του. Εγκαταλείφθηκε η πρακτική της μίμησης των παλιών δασκάλων, που διατηρούσαν και μετέδιδαν τις αρχές που διέπουν κάθε τέχνη και καθείς άρχισε να προσπαθεί να εγκαινιάσει τον δικό του δρόμο.

Η αποσύνδεση των ανθρώπων από τον Θεό εκφράστηκε μουσικά με ποικίλους τρόπους. Κυρίως φαίνεται στην έλλειψη νέων αρμονικών και μελωδικών κομματιών είτε για φωνή είτε για όργανα. Η μουσική διαχωρίστηκε: ενώ παλιότερα οι κλασικοί συνθέτες ενέπνεαν και επηρέαζαν (στη Δυτική Ευρώπη) την παραγωγή της δημοτικής μουσικής, όταν περιέπεσαν στο τέλμα της ατονικότητας, η μουσική που γραφόταν για τη διασκέδαση του λαού έπρεπε να βρει αλλού πηγές έμπνευσης. Στερημένη, ωστόσο, πνευματικότητας και βαθύτερων μουσικών γνώσεων κατέληξε στις εύκολες λύσεις του συναισθηματισμού και των επιφανειακών πραγμάτων στην καλύτερη περίπτωση.

Μεγάλο μέρος της σημερινής μουσική που ακούγεται ευρέως μπορεί να μεταφέρει οργή και επαναστατικότητα, την πεποίθηση ότι κάτι πρέπει να καταστραφεί, δηλαδή, είτε αυτό είναι ο κόσμος είτε ο εαυτός μας – μπορεί να μεταφέρει ιδέες υλιστικές και εντελώς αντιπνευματικές, που αφορούν το «εγώ» και το «εδώ και τώρα» – μπορεί να μεταφέρει τη μονότονη επαναληπτικότητα των εργοστασίων που έχουν διαμορφώσει και αυτοματοποιήσει τον σύγχρονο κόσμο. Κι ενώ αυτή ήταν κάποτε η μουσική των νέων, που ήθελαν να διαχωριστούν από τις παλιότερες γενιές, τώρα που εκείνοι οι νέοι μεγάλωσαν, η μουσική «τους» αφορά το σύνολο σχεδόν των κοινωνιών μας.

Περιθωριακά στις κοινωνίες μας είναι πια οι έννοιες του υψηλού, του καλού και του Θεού. Μιλώντας για αυτά, γίνεται κανείς γραφικός και αστείος. Ίσως ακόμα να προκαλεί και την περιφρόνηση όσων πιστεύουν κυρίως στην ανθρώπινη αξία. Όταν, όμως, αποκαλούμε τον Μεσαίωνα π.χ. «σκοτεινά χρόνια» και μιλάμε με αγανάκτηση για το «Πίστευε και μη ερεύνα», συνδέοντας την αμφισβήτηση και την αδιάκοπη πνευματική ανησυχία με το φως, ξεχνάμε ότι τα χρόνια εκείνα η πίστη ήταν δυνατή, παρά την κακία και τη διαφθορά που υπήρχαν τότε και θα υπάρχουν σε κάθε εποχή.

Το φως, ωστόσο, βρίσκεται εκεί που είναι ο Θεός, κάθε Θεός, ο οποίος είναι καλοσύνη. Ό,τι κι αν γνωρίσουμε με την ατελή μας επιστήμη είναι πολύ λιγότερο και πολύ σκοτεινότερο από Αυτόν. Το ίδιο και η μουσική μας: ό,τι κι αν γράψουμε χωρίς τη συνδρομή της Μούσας, θα στερείται θεϊκής πνοής και ανώτερου νοήματος και δεν θα μπορέσει να μας βοηθήσει στην προσπάθειά μας να γίνουμε καλύτεροι. Εφόσον, βέβαια, θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Από τη διάλεξη που έδωσε ο κ. Λι Χονγκτζί για το γράψιμο μουσικής στις 21 Ιουλίου 2003, στην Ουάσιγκτον.

 

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο αποτελούν απόψεις του συγγραφέα και δεν αντανακλούν απαραίτητα τις απόψεις της Epoch Times.

Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα για το 2023-2024 στο Θέατρο Ολύμπια

Από

Το νέο καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Ολύμπια, Δημοτικού Μουσικού Θεάτρου «Μαρία Κάλλας», που ξεκινά τον Σεπτέμβριο, εγκαινιάζοντας τη σεζόν 2023-2024, παρουσιάστηκε χθες σε ειδική εκδήλωση στο δημαρχείο της πόλης, από τον δήμαρχο Αθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, και τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Θεάτρου, Ολιβιέ Ντεκότ.

Σε συνέχεια της επιτυχημένης χρονιάς, κατά τη διάρκεια της οποίας το Ολύμπια υποδέχθηκε περισσότερους από 30.000 θεατές και έγινε μέλος του «Opera Europa» -του κορυφαίου οργανισμού για το λυρικό θέατρο στην Ευρώπη- το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας φέρνει από τις 27 Σεπτεμβρίου ακόμη περισσότερες επιτυχημένες παραγωγές στο ιστορικό κτίριο-στολίδι της οδού Ακαδημίας.

Το νέο πρόγραμμα που υπογράφει ο Ολιβιέ Ντεκότ και διοργανώνει ο Οργανισμός Αθλητισμού, Πολιτισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) καθιστά το Δημοτικό Μουσικό Θέατρο και πάλι σημείο διεθνούς πολιτιστικής συνάντησης στην «καρδιά» της Αθήνας, θέτοντας στο επίκεντρο τα Μουσικά Σύνολα του Δήμου Αθηναίων: Τη Συμφωνική Ορχήστρα, τη Χορωδία, το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής και τη Big Band. Προβεβλημένοι Έλληνες ερμηνευτές, σολίστες και μαέστροι διεθνούς εμβέλειας, συνθέτουν το πρόγραμμα της νέας σεζόν που αναμένεται συναρπαστική.

Σε δήλωσή του, ο κ. Μπακογιάννης, τόνισε:

«Αυτή θα είναι ακόμη μία εξαιρετική χρονιά για τον πολιτισμό της Αθήνας. Από τον Σεπτέμβριο, η σκηνή του “Ολύμπια” θα λάμψει με πιο πολλές και “δυνατές” παραγωγές στις οποίες -όπως κάθε φορά- πρωταγωνιστούν καταξιωμένοι καλλιτέχνες της ελληνικής και διεθνούς σκηνής. Σε συνέχεια της πολύ επιτυχημένης προηγούμενης περιόδου, ο Δήμος Αθηναίων ετοιμάζεται με το ίδιο όραμα και με ακόμη μεγαλύτερο ενθουσιασμό να προσφέρει στο αθηναϊκό κοινό ένα καθηλωτικό πρόγραμμα διεθνούς ακτινοβολίας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Ολύμπια, Ολιβιέ Ντεκότ, ο οποίος για μία ακόμη φορά επιμελήθηκε με αφοσίωση το πρόγραμμα του Δημοτικού μας Θεάτρου. Καλούμε όλες τις Αθηναίες και τους Αθηναίους να “κλείσουν” και φέτος τις θέσεις τους στο αγαπημένο -πλέον- θέατρο της οδού Ακαδημίας για να απολαύσουν μερικές από τις καλύτερες παραστάσεις της πόλης».

Από την πλευρά του, ο κ. Ντεκότ, ανέφερε: «Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Ολύμπια, Δημοτικού Μουσικού Θεάτρου “Μαρία Κάλλας” που υπογράφω για τρίτη χρονιά, είναι φέτος, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη σεζόν, εστιασμένο στην κατεύθυνση που θα θέλαμε: Ανοιχτό προς όλα τα είδη μουσικής δημιουργίας και τέχνης, έχοντας πάντα, όμως, στο επίκεντρο το λυρικό θέατρο. Ευχαριστώ πολύ όλους εκείνους τους καλλιτέχνες, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που αποδέχτηκαν την πρόσκλησή μου να συμμετάσχουν σε παραγωγές του Ολύμπια. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος για τη νέα συνεργασία μας με το Διεθνές Φεστιβάλ Χέντελ του Γκέτινγκεν, αλλά και με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Έως ότου αρχίσει η νέα καλλιτεχνική περίοδος, σας καλούμε να μείνετε μαζί μας μέσα από το κανάλι μας στο YouTube. Το περιεχόμενό του ανανεώνεται, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία και δίνοντάς μας τη δυνατότητα να αφήνουμε το δικό μας στίγμα με πολλές από τις μαγικές παραγωγές που έχουμε διοργανώσει τα τελευταία χρόνια».

Στόχος για τη νέα σεζόν είναι να ενταχθούν στο πρόγραμμα περισσότερες παραγωγές όπερας. Μέσα σε αυτήν θα πραγματοποιηθούν τρεις μεγάλες σκηνικές παραστάσεις λυρικού θεάτρου, τρεις όπερες σε συναυλιακή μορφή, ένα γκαλά όπερας και πολλές συναυλίες που θα έχουν στο επίκεντρο τη φωνή, με τη συμμετοχή διεθνών καλλιτεχνών που εμφανίζονται στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου.

Τι ξεχωρίζει στο νέο πρόγραμμα 

Το πρόγραμμα της νέας περιόδου συνθέτουν, μεταξύ άλλων, σημαντικές παραγωγές όπερας. Ο Δήμος Αθηναίων πραγματοποιεί την πρώτη βασική διεθνή λυρική συμπαραγωγή του με το Internationale Händel-Festspiele Göttingen, το παλαιότερο φεστιβάλ μπαρόκ μουσικής, παγκοσμίως, αφιερωμένο στον Χέντελ.

Ο κορυφαίος Έλληνας μαέστρος με διεθνή λάμψη Γιώργος Πέτρου, καλλιτεχνικός διευθυντής του γερμανικού φεστιβάλ, διευθύνει και σκηνοθετεί την όπερα «Σεμέλη», που γνώρισε τεράστια επιτυχία από κοινό και κριτικούς, τον περασμένο Μάιο. Η Ελβετίδα σοπράνο Marie Lys, το νέο αστέρι της μπαρόκ σκηνής, στον ομώνυμο ρόλο και ένα εξαιρετικό καστ διακεκριμένων καλλιτεχνών, συμπράττουν με τη Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων και τη Χορωδία Δωματίου Αθηνών.

Η «Σταχτοπούτα» του Rossini, σε σκηνοθεσία Ροδούλας Γαϊτάνου, αναβιώνει στο Ολύμπια σε μουσική διεύθυνση του Γερμανού μαέστρου Nikolas Nägele, εξειδικευμένου στο bel canto, και στον ομώνυμο ρόλο τη νέα μέτζο-σοπράνο Svetlina Stoyanova, τακτική προσκεκλημένη -μεταξύ άλλων- του Teatro alla Scala και της Wiener Staatsoper, η οποία ηγείται ενός διεθνούς καστ αποτελούμενου από σολίστ που εξειδικεύονται στα έργα του Rossini.

Η νέα λυρική παραγωγή του Δήμου Αθηναίων, η δημοφιλής οπερέτα «Οι Απάχηδες των Αθηνών», θα παρουσιαστεί με διπλό καστ εξαιρετικών Ελλήνων τραγουδιστών και ηθοποιών, συμπεριλαμβανομένης της Ζωζώς Σαπουντζάκη ως guest. Τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία του Δήμου Αθηναίων θα διευθύνει ο Κορνήλιος Μιχαηλίδης, που πρόσφατα θριάμβευσε στο Teatro Real της Μαδρίτης, ενώ τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Βασίλης Μαυρογεωργίου.

Παράλληλα, στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται και όπερες που παρουσιάζονται σε συναυλιακή μορφή, όπως το αριστούργημα του Bellini «I puritani» που ολοκληρώνει το αφιέρωμα του 2023 στη Μαρία Κάλλας, με τους πρωταγωνιστικούς ρόλους να ερμηνεύονται από ένα συναρπαστικό κουαρτέτο ερμηνευτών, ανάμεσα στους οποίους είναι η Ελληνίδα σοπράνο Χριστίνα Πουλίτση και ο Αμερικανός τενόρος John Osborn, που εμφανίζεται σε όλα τα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου. Ο Γάλλος αρχιμουσικός Alphonse Cemin διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στην πρώτη συνεργασία της με το Θέατρο Ολύμπια.

Η όπερα «Medgé» του Σπύρου Σαμάρα παρουσιάζεται για πρώτη φορά με ορχήστρα στην Ελλάδα με τη συνεργασία της Φιλαρμόνια Ορχήστρας Αθηνών, σε μουσική διεύθυνση και νέα ενορχήστρωση του Βύρωνα Φιδετζή, στο πρωτότυπο γαλλικό λιμπρέτο του Paul Milliet.

Άλλη μία πανελλήνια πρώτη παρουσίαση είναι η όπερα «Πηνελόπη» του Fauré με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, στο πλαίσιο της συνεργασίας της με το Ολύμπια, καθώς και ένα λαμπερό καστ Γάλλων και Ελλήνων ερμηνευτών, ανάμεσα στους οποίους η μεγάλη δραματική σοπράνο Catherine Hunold. Μαζί με τον αρχιμουσικό Pierre Dumoussaud επιστρέφουν, μετά τον θρίαμβο τους στην «Αδελφή Βεατρίκη» του Δημήτρη Μητρόπουλου, στο Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας.

Σπουδαίοι ερμηνευτές, όπως η Γαλλίδα σοπράνο Catherine Hunold, ο Ρώσος τενόρος Dmitry Korchak και ο Ιταλός μπάσος Riccardo Fassi, συμπράττουν με τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία Δήμου Αθηναίων υπό την μπαγκέτα του Ιταλού μαέστρου Alessandro Bonato, που θριάμβευσε πέρυσι στη Musikverein της Βιέννης, σε μία μοναδική συναυλία αφιερωμένη στους Ιταλούς συνθέτες που συνέθεσαν αριστουργηματικά έργα στη γαλλική γλώσσα.

Η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων θα παρουσιάσει και ένα πλούσιο συμφωνικό ρεπερτόριο υπό τη διεύθυνση του μόνιμου μαέστρου της, Ανδρέα Τσελίκα: Δύο μοναδικές συναυλίες που θα μεταφέρουν στο κοινό τον παλμό της φλογερής ισπανικής μουσικής με σολίστ τον βαρύτονο Pablo Gálvez και τον βιολονίστα Χριστόφορο Πετρίδη, αλλά και μία συναρπαστική μουσική βραδιά με τίτλο «Θάλασσα» και σολίστ την Emmanuelle Bertrand, μία από τις σημαντικότερες τσελίστες, διεθνώς.

Ο Γιώργος Πέτρου διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων στη μεγαλειώδη «Τέταρτη Συμφωνία» του Anton Bruckner. Με αφορμή τον εορτασμό του Πάσχα, η Συμφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία Δήμου Αθηναίων, ερμηνεύουν στο πλαίσιο του κύκλου Fauré το εμβληματικό Requiem του συνθέτη, με τη συμμετοχή τής σοπράνο Βασιλικής Καραγιάννη και του βαρύτονου Παύλου Πανταζόπουλου, υπό τον Ισραηλινό μαέστρο Yuval Zorn.

Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Βύρωνα Φιδετζή συνεχίζει τη συνεργασία της με το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας και παρουσιάζει μία συναυλία αφιερωμένη σε σπουδαία έργα του διεθνούς ρεπερτορίου που οφείλουν την ύπαρξή τους στον Σαίξπηρ, με τη σοπράνο Χριστίνα Πουλίτση.

Το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής Δήμου Αθηναίων και ο μαέστρος του, Άγγελος Ηλίας, αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα αφιερώματα στην έντεχνη ελληνική δημιουργία, φιλοξενώντας σπουδαίους ερμηνευτές όπως οι Βασίλης Λέκκας, Κώστας Τριανταφυλλίδης, Ανδριάνα Μπάμπαλη, Θοδωρής Κοτονιάς, Σαββέρια Μαργιολά, Θοδωρής Βουτσικάκης, Βασίλης Προδρόμου, Νίκος Πλιός και Μπέττυ Χαρλαύτη. Τις συναυλίες έντεχνης μουσικής έρχεται να συμπληρώσει το μοναδικό αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο με τον Χρήστο Θηβαίο και τη Μαρία Παπαγεωργίου και η συναυλία της Μαρίας Φαραντούρη με τραγούδια από το παγκόσμιο θέατρο σε ποίηση Bertolt Brecht.

Η Big Band Δήμου Αθηναίων, σε καλλιτεχνική επιμέλεια Σάμι Αμίρη, συμπράττει με μία πλειάδα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών -Νίκος Χατζητσάκος, Ελένη-Ερμίνα Σοφού, Δημήτρης Τσάκας, Δημήτρης Καλαντζής, Αθηνά Ρούτση, Τέρη Βακιρτζόγλου, Philipp Weiss, Ειρήνη Κωνσταντινίδη, Δημήτρης Κασσαβέτης, Μάνος Θεοδοσάκης, Marianna Seas, Dat Funk- και μας καλεί να ταξιδέψουμε στον μαγικό κόσμο της τζαζ, αλλά και σε μία συναρπαστική συναυλία αφιερωμένη στο flamenco με τον διεθνή σαξοφωνίστα και ενορχηστρωτή Bernard van Rossum για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Η Χορωδία Δήμου Αθηναίων θα χαρίσει στο κοινό μία μοναδική συναυλία με παραδοσιακά τραγούδια από την Ευρώπη, αλλά και ένα αφιέρωμα στην πλούσια αφρικανική μουσική παράδοση, σε μουσική διεύθυνση Σταύρου Μπερή.

Στο πλαίσιο του κύκλου Fauré, μετά το Requiem και την «Πηνελόπη», η σοπράνο Julie Fuchs μάς προσκαλεί σε ένα αφιέρωμα σε έργα του συνθέτη, συνοδεία του πιανίστα Alphonse Cemin.

Κάτι που αναμφισβήτητα αξίζει μία θέση στην πολιτιστική ατζέντα με τις παραγωγές που ξεχωρίζουν την ερχόμενη σεζόν είναι και η παρουσία του Jo Nesbo στην Αθήνα. Ο Δήμος Αθηναίων και ο ΟΠΑΝΔΑ, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Μεταίχμιο και τη Νορβηγική Πρεσβεία στην Αθήνα, υποδέχονται στο Ολύμπια τον διάσημο συγγραφέα.

Το νεανικό κοινό του Θεάτρου θα απολαύσει την επόμενη σεζόν την πρωτότυπη μουσική παράσταση STILL!, των Σταύρου Σταύρου, Θοδωρή Οικονόμου, Κώστα Σιλβέστρου και Παναγιώτη Τοφή, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 2021 στη Λευκωσία, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Λευκωσίας, αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές, ενώ ήδη έχει περιοδεύσει σε χώρες όπως η Αρμενία, η Τυνησία και η Λιθουανία.

Το Θέατρο Ολύμπια θα φιλοξενήσει, επίσης, μία μουσική εκδήλωση με τη συμμετοχή του τραγουδιστή Θανάση Βούτσα, τα έσοδα της οποίας θα διατεθούν στο κοινωφελές έργο της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης «Panos & Cressida 4 life» προς ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητάς της, αλλά και την προβολή της κλασικής ταινίας του Fritz Lang «Μetropolis» με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής, σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και τη συμμετοχή της Babylon Orchester Berlin υπό τον Στέφανο Τσιαλή.

Η Δημοτική Αθηναϊκή Χορωδία, η Μαντολινάτα Εξαρχείων-Νεαπόλεως «Ο Διονύσιος Λαυράγκας» και η Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα θα πραγματοποιήσουν ένα μουσικοχορευτικό αφιέρωμα στις tango μελωδίες Ελλήνων συνθετών.

Μέσα στο 2024, ο διεθνής χαρακτήρας του Ολύμπια ενισχύεται χάρη στο πρόγραμμα !Viva España!, έναν κύκλο εκδηλώσεων αφιερωμένων στην Ισπανία, σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Ισπανίας στην Αθήνα και το Ινστιτούτο Θερβάντες. Μεταξύ άλλων, οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν την καταπληκτική παράσταση χορού «Sonoma», εμπνευσμένη από τον Luis Buñuel από την καταλανική ομάδα La Veronal, η οποία έχει προσκληθεί δύο φορές στο περίφημο Cour d’honneur du Palais des papes του Φεστιβάλ της Αβινιόν και έχει ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο.

Α.Σ.

«Μόνο ανθρώπινες δημιουργίες»: Τα Grammy θέτουν κανόνες γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη και τη Μουσική

Από

Τα βραβεία Grammy θα δέχονται μόνο έργα με «ουσιαστική» ανθρώπινη συμβολή , σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές που δόθηκαν στη δημοσιότητα στις 16 Ιουνίου.

Οι νέοι κανόνες και κατευθυντήριες γραμμές από την Ακαδημία Ηχογραφήσεων προέκυψαν εν όψει της εκδήλωσης του επόμενου έτους και εν μέσω των συνεχιζόμενων ερωτημάτων σχετικά με τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στη μουσική και την τέχνη.

«Μόνο οι ανθρώπινοι δημιουργοί θα μπορούν να υποβάλλουν έργο προς εξέταση, να είναι υποψήφιοι ή να κερδίσουν ένα βραβείο Grammy. Ένα έργο που δεν περιέχει ανθρώπινη δημιουργικότητα δεν μπορεί είναι υποψήφιο σε καμία κατηγορία», δήλωσε η Ακαδημία Ηχογραφήσεων (pdf).

Τα έργα που περιέχουν τεχνητή νοημοσύνη είναι επιλέξιμα μόνο εάν «το στοιχείο της ανθρώπινης δημιουργίας του υποβαλλόμενου έργου πρέπει να είναι ουσιαστικό και περισσότερο από de minimis [χωρίς σημασία]».

Επιπλέον, ο δημιουργός του υλικού ΤΝ που ενσωματώνεται σε ένα έργο δεν μπορεί να είναι υποψήφιος.

Ένα αγαλματίδιο GRAMMY στη σκηνή κατά τη διάρκεια του GRAMMY Legacies and Looking Ahead στο Jay Pritzker Pavilion. Σικάγο, 8 Αυγούστου 2022. (Daniel Boczarski/Getty Images for The Recording Academy)

 

«Πολλά πράγματα πρέπει να αντιμετωπιστούν όσον αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη»

Ο διευθύνων σύμβουλος της Ακαδημίας Ηχογράφησης  Χάρβεϊ Μέισον Τζούνιορ δήλωσε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα διαμορφώσει «απολύτως και αναμφισβήτητα» το μέλλον της μουσικής βιομηχανίας.

«Το να μην γνωρίζουμε ακριβώς τι πρόκειται να σημαίνει ή να κάνει στους επόμενους μήνες και χρόνια μου δημιουργεί κάποιες ανησυχίες, εντούτοις αναγνωρίζω απόλυτα ότι θα αποτελέσει μέρος της μουσικής βιομηχανίας, της καλλιτεχνικής κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα», δήλωσε στο Grammy.com.

«Οπότε, πρέπει να αρχίσουμε να οργανωνόμαστε γύρω από αυτό και να σκεφτόμαστε τι σημαίνει αυτό για εμάς. Πώς μπορούμε να προσαρμοστούμε για να ανταποκριθούμε στη νέα εποχή; Πώς μπορούμε να θέσουμε προστατευτικά μέτρα και πρότυπα; Υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να εξεταστούν γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη σε σχέση με τη βιομηχανία μας.»

Ο Μέισον Τζούνιορ δήλωσε ότι καλλιτέχνες, επιχειρηματίες της τεχνολογίας και ηγέτες του κλάδου συζήτησαν το θέμα.

«Σε αυτό το σημείο, θα επιτρέψουμε την υποβολή μουσικής και περιεχομένου από ΤΝ, αλλά τα Grammy θα επιτρέπεται να πηγαίνουν μόνο σε ανθρώπους που έχουν συνεισφέρει δημιουργικά στις αντίστοιχες κατηγορίες.

«Αν υπάρχει μια φωνή τεχνητής νοημοσύνης που τραγουδάει το τραγούδι ή που έχει κάνει την ενορχήστρωση, θα το εξετάσουμε. Αλλά σε μια κατηγορία που βασίζεται στη σύνθεση τραγουδιών, πρέπει να έχει γραφτεί κυρίως από άνθρωπο. Το ίδιο ισχύει και για τις κατηγορίες ερμηνείας – μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να είναι υποψήφιος για Grammy ερμηνείας», τόνισε.

Ο αναδυόμενος ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στη μουσική

Η εμφάνιση του ChatGPT τον τελευταίο καιρό, ενός ευρέως προσβάσιμου εργαλείου με τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να εμπλέξει το κοινό σε κάθε είδους συζητήσεις, έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στην κοινωνία.

Τα βασικά ερωτήματα που τίθενται περιλαμβάνουν τον αντίκτυπο που θα έχει η ΤΝ στην απασχόληση, το κατά πόσον οι πληροφορίες που τροφοδοτούνται από την ΤΝ είναι αξιόπιστες και ευρύτερα υπαρξιακά ερωτήματα, όπως το κατά πόσον η ΤΝ θα ξεπεράσει ή θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο (ή θα επιτύχει τη «μοναδικότητα»).

Μια παρόμοια συζήτηση είχε λάβει χώρα το 1996, όταν οι επιστήμονες κλωνοποίησαν επιτυχώς ένα θηλυκό πρόβατο, την Ντόλι, γεγονός που οδήγησε σε ερωτήματα σχετικά με το αν επρόκειτο η κλωνοποίηση των ανθρώπων να είναι το επόμενο βήμα.

Οι γερουσιαστές των ΗΠΑ και οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών διερευνούν τρόπους ρύθμισης της ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης για τα προσεχή χρόνια.

Στον δημιουργικό χώρο, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται ήδη για τη «δημιουργία» μουσικής και τέχνης, αναγκάζοντας επίσης το Σωματείο Συγγραφέων της Αμερικής και το Σωματείο Ηθοποιών Οθόνης να προβληματιστούν για το πώς θα αντιμετωπίσουν την τεχνολογία.

Στη μουσική σκηνή, η τεχνητή νοημοσύνη προσομοιώνει ήδη διάσημους (ή αποθανόντες τραγουδιστές) για να ερμηνεύσουν υπάρχουσες επιτυχίες άλλων καλλιτεχνών.

Για παράδειγμα, ο Φρέντι Μέρκιουρι, ο εκλιπών τραγουδιστής του βρετανικού ροκ συγκροτήματος Queen, ήδη «τραγουδάει» στο YouTube εκτελέσεις του Thriller του Μάικλ Τζάκσον και του Perfect του Εντ Σίραν.

Παράλληλα, το πρώην «σκαθάρι Πωλ ΜακΚάρτνεϊ μόλις ανακοίνωσε ότι το τελευταίο κομμάτι του βρετανικού συγκροτήματος θα κυκλοφορήσει φέτος με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.

Το νέο κομμάτι εικάζεται ότι θα βασίζεται σε μια προκαταρκτική ηχογράφηση του «Now and Then» του Τζον Λένον από το 1978. Ο Λένον είχε κάνει την ηχογράφηση σε μια παλιά κασέτα στο διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη πριν πεθάνει.

Παρά την κακή ποιότητα του ήχου, η ΤΝ χρησιμοποιήθηκε για να εξαχθεί και να ενισχυθούν τα φωνητικά του Λένον, σύμφωνα με τον Πίτερ Τζάκσον, τον σκηνοθέτη πίσω από το ντοκιμαντέρ «Get Back» του 2021.

«Έτσι, όταν ήρθαμε να κάνουμε αυτό που θα είναι ο τελευταίος δίσκος των Beatles, ξεκινήσαμε από το demo που είχε κάνει ο Τζον, από το οποίο μπορέσαμε να πάρουμε τη φωνή του και να την καθαρίσουμε μέσω της ΤΝ. Στη συνέχεια, μπορούμε να μιξάρουμε τον δίσκο, όπως θα κάναμε κανονικά. Οπότε, δίνει ένα είδος ελευθερίας», παραδέχτηκε.

Του Daniel Y. Teng

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Αν η μουσική είναι τροφή για την τέχνη, παίξε…

Από

Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ είχε γράψει: «Αν η μουσική είναι η τροφή του έρωτα, παίξε». Θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για τη μουσική και ως τροφή και έμπνευση της τέχνης.

Η μουσική έχει αποτελέσει τη μούσα των καλλιτεχνών ήδη από την αρχαιότητα, με τους μουσικούς και τους τραγουδιστές να απεικονίζονται ως αφηγητές, θεότητες ή ήρωες μύθων. Η εξέταση επιλεγμένων ιστορικών έργων τέχνης μέσα από το πρίσμα της μουσικής προσφέρει μια μοναδική κατανόηση και εκτίμηση της μουσικής και των καλλιτεχνικών περιόδων.

Ο κυκλαδίτης αρπιστής

Καθιστός μουσικός με άρπα, 2800-2700 π.Χ. Μάρμαρινο ειδώλιο της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου, από την Ελλάδα. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. (Public Domain)

 

Το κυκλαδίτικο έργο τέχνης «Μαρμάρινος καθιστός μουσικός με άρπα» χρονολογείται από την τρίτη χιλιετία π.Χ. Προέρχεται πιθανώς από τη Νάξο, νησί γνωστό για την ποιότητα του μαρμάρου του. Το γλυπτό αυτό είναι μία από τις παλαιότερες γνωστές αναπαραστάσεις μουσικού. Αρχικά, το μαρμάρινο έργο τέχνης έφερε ζωγραφισμένα διακοσμητικά στοιχεία. Η επιστημονική ανάλυση αποκάλυψε ότι τα μαρμάρινα γλυπτά της Κυκλαδικής περιόδου ήταν συνήθως ζωγραφισμένα με ορυκτές χρωστικές ουσίες, όπως το κιννάβαρι (κόκκινο) και ο αζουρίτης (μπλε).

Ο μαρμάρινος καθιστός αρπιστής δείχνει μια ανδρική μορφή καθισμένη σε μια καρέκλα με ψηλή πλάτη να παίζει ένα έγχορδο όργανο που μοιάζει με άρπα ή λύρα. Η άρπα είναι ένα από τα αρχαιότερα μουσικά όργανα στον κόσμο, με το παλαιότερο σωζόμενο παράδειγμα να χρονολογείται γύρω στο 2600 π.Χ. Ο προσεκτικός σχηματισμός των μυών των χεριών και των αρθρωτών δακτύλων του αρπιστή υποδηλώνει στον θεατή τη δύναμή του ως μουσικού. Ο δεξιός του αντίχειρας απεικονίζεται σε υπερυψωμένη θέση, γεγονός που υπονοεί ότι ηχεί μια νότα. Ο μουσικός φαίνεται να τραγουδάει ενώ συνοδεύει τον εαυτό του, με το κεφάλι του γερμένο προς τα πίσω και τα χείλη του τραβηγμένα προς τα εμπρός.

Αυτό το συναρπαστικό γλυπτό θυμίζει την εποχή του Ομήρου, όπου, πριν από τη γραφή, τα επικά ποιήματα γράφονταν και μεταδίδονταν προφορικά με τη συνοδεία μουσικής. Αυτή η προφορική παράδοση εξυπηρετούσε τη διατήρηση του μυθικού παρελθόντος. Ωστόσο, αυτό το γλυπτό κατασκευάστηκε 20 αιώνες (!) πριν από τον Όμηρο, κάτι που επιβεβαιώνει τη μακρόχρονη και θεμελιακή σημασία του ρόλου της μουσικής στην κοινωνία. Ίσως, όπως υποστηρίζει η διαδικτυακή ηχητική περιγραφή του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης, «αυτός ο αρπιστής δίδασκε επίσης σοφία και ιστορία στο λαό του, τραγουδώντας για τους θεούς, τους μύθους και τα κατορθώματα των ηρώων κατά τη διάρκεια μακρών βραδιών, ενώ όλοι ήταν καθισμένοι κοντά του».

Η χορωδία των αγγέλων

Ουβέρτος και Γιαν βαν Άικ, «Το πολύπτυχο της Γάνδης», 1432. Λάδι σε ξύλο. Καθεδρικός ναός του Αγίου Βάβου, Γάνδη, Βέλγιο. (Public Domain)

 

Τη δεκαετία του 1400, το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής τέχνης είχε ακόμη μεσαιωνικό ύφος. Μια ομάδα Φλαμανδών καλλιτεχνών περνούσε στην Αναγέννηση και δημιουργούσε έργα τέχνης με λεπτομερή ρεαλισμό, νέες και προηγμένες καλλιτεχνικές τεχνικές και πολύπλοκους συμβολισμούς. Ένας από αυτούς τους ζωγράφους της Πρώιμης Βόρειας Αναγέννησης ήταν ο Γιαν βαν Άικ.

Αν και οι μελετητές δεν θεωρούν πλέον τον βαν Άικ ως τον εφευρέτη της ελαιογραφίας, χρησιμοποίησε και χειρίστηκε το μέσο με μοναδικά και θεαματικά αποτελέσματα. Αυτό φαίνεται στο μνημειώδες αριστούργημά του «Πολύπτυχο της Γάνδης», το οποίο φιλοτέχνησε για τον καθεδρικό ναό του Αγίου Βάβου στη Γάνδη όπου και βρίσκεται μέχρι σήμερα, παρά τους αιώνες λεηλασιών, κλοπών και παρολίγον καταστροφών.

Αυτή η εμβληματική πρώτη μεγάλη ελαιογραφία στην ιστορία της τέχνης είναι πλούσια σε καθολική εικονογραφία και σχολαστικές λεπτομέρειες. Το πολύπτυχο για τον βωμό παρουσιάζει εξαιρετικά καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά και τεχνικές, όπως η ρεαλιστική απεικόνιση σύγχρονων υφασμάτων, η προσομοίωση ψεύτικων σκαλισμάτων σε πέτρα και ξύλο, η ατμοσφαιρική προοπτική και έως και 75 είδη αναγνωρίσιμων λουλουδιών, δέντρων και φρούτων, γεμάτων χριστιανικούς συμβολισμούς.

Δύο από τα άνω πάνελ του «Πολύπτυχου της Γάνδης» απεικονίζουν αγγέλους που παίζουν μουσική, αναπαριστώντας την ουράνια μουσική. Στα αριστερά, οι άγγελοι στέκονται γύρω από ένα διακοσμημένο αναλόγιο, όπου βρίσκεται ανοιγμένο ένα βιβλίο. Οι λίγες νότες που απεικονίζονται είναι γραμμένες σε μενσική σημειογραφία, η οποία είναι χαρακτηριστική της πολυφωνικής μουσικής (ο ταυτόχρονος συνδυασμός δύο ή περισσότερων εξίσου σημαντικών μελωδικών γραμμών που παίζονται ταυτόχρονα). Αυτός ο τύπος μουσικής, με τον απόκοσμο, υπερβατικό ήχο του, ήταν δημοφιλής στην εποχή του βαν Άικ. Ενώ οι ειδικοί δεν μπορούν να προσδιορίσουν το ακριβές μουσικό κομμάτι που τραγουδούν οι άγγελοι, μπορούν να διακρίνουν το φωνητικό ύψος κάθε αγγέλου από τις προσεκτικά διαμορφωμένες εκφράσεις του προσώπου και το σχήμα του στόματος.

Λεπτομέρεια αγγέλων από το αριστερό και το δεξί πλαίσιο του «Πολύπτυχου της Γάνδης», 1432, του Ουβέρτου και του Γιαν βαν Άικ (Hubert και Jan van Eyck). Καθεδρικός ναός του Αγίου Βάβου, Γάνδη, Βέλγιο. (Public Domain)

 

Στη δεξιά πλευρά του πολύπτυχου, σε αντιστοιχία με τους αγγέλους που τραγουδούν, υπάρχει μια δεύτερη ομάδα αγγέλων που παίζουν όργανα. Ο θεατής μπορεί μόλις να διακρίνει έναν άγγελο που χειρίζεται τους φυσητήρες του οργάνου. Το εκκλησιαστικό όργανο, το οποίο δεσπόζει σε αυτό το πάνελ, προέρχεται από την αρχαιότητα και χρησιμοποιήθηκε αρχικά για κοσμική μουσική, ενώ έγινε σημαντικό εκκλησιαστικό όργανο κατά τον Μεσαίωνα. Η λύρα, που επίσης απεικονίζεται σε αυτόν τον πίνακα, ήταν δημοφιλής εκείνη την εποχή και συνδεόταν με τις ερωτικές ιστορίες των τροβαδούρων (συνθέτες και ερμηνευτές λυρικής ποίησης).

Η λύρα στο «Πολύπτυχο της Γάνδης» απεικονίζεται τόσο ρεαλιστικά ώστε ο θεατής μπορεί να διακρίνει τις παχιές και τις λεπτές χορδές του οργάνου, οι οποίες παράγουν διαφορετικούς τόνους. Πράγματι, ο καλλιτέχνης ζωγραφίζει τα όργανα τόσο ρεαλιστικά ώστε οι ερευνητές μπορούν να προσδιορίσουν από ποιο είδος ξύλου κατασκευάστηκαν. Δεδομένου ότι ελάχιστα φυσικά μουσικά όργανα από την εποχή του βαν Άικ επιβιώνουν, πίνακες όπως το «Πολύπτυχο της Γάνδης» αποτελούν ανεκτίμητη πηγή γνώσεων.

Οι μουσικοί του Καραβάτζιο

Καραβάτζιο, «Οι μουσικοί”, 1597. Λάδι σε καμβά. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. ( Public Domain)

 

Ένας ζωγράφος εμπνευσμένος από τη μαεστρία των παλαιότερων Φλαμανδών καλλιτεχνών στην ελαιογραφία ήταν ο ιδιοφυής εκπρόσωπος του νότιου μπαρόκ (Ιταλία και Ισπανία), ο Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο (1571-1610).

Ο Καραβάτζιο είναι ένας από τους καλλιτέχνες με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία. Ο δυναμικός πρώιμος πίνακάς του «Οι μουσικοί» χρησιμοποιεί την απεικόνιση του μυθικού φτερωτού Έρωτα που μαδάει σταφύλια για να καθιερώσει τον πίνακα ως αλληγορία της μουσικής και του έρωτα. Ο καλλιτέχνης συνδυάζει το μυθολογικό πλαίσιο με τις επιρροές της εποχής του, συμπεριλαμβανομένων των στυλ μουσικής εκτέλεσης του τέλους του 16ου αιώνα και μιας αυτοπροσωπογραφίας (δεύτερος νέος από δεξιά). Ο ιστορικός τέχνης Άντριου Γκράχαμ-Ντίξον αναλύει στη βιογραφία του καλλιτέχνη «Καραβάτζιο: Μια ζωή ιερή και βέβηλη» («Caravaggio: A Life Sacred and Profane») ότι το έργο αυτό είναι καινοτόμο επειδή για πρώτη φορά στην τέχνη ένας καλλιτέχνης απεικονίζει τις προετοιμασίες για μια συναυλία αντί για την πραγματική παράσταση. Έτσι, ο πίνακας αυτός δεν συμμορφώνεται με τους αρχετυπικούς μουσικούς πίνακες του 16ου αιώνα ή τους βουκολικούς πίνακες βενετσιάνικου τύπου.

Η έμπνευση γι’ αυτή την πολύπλοκη και διφορούμενη σκηνή προήλθε πιθανότατα από τον προστάτη του Καραβάτζιο, τον καρδινάλιο Φραντσέσκο Μαρία ντελ Μόντε. Ο καρδινάλιος ντελ Μόντε υποστήριζε ενεργά τη μουσική και τις καλές τέχνες και ενδιαφερόταν για τις νέες τεχνοτροπίες. Παρήγγειλε τους «Μουσικούς», οι οποίοι αναρτήθηκαν σε μια αίθουσα του ρωμαϊκού παλάτσο του, που χρησιμοποιούταν συγκεκριμένα για ιδιωτικές συναυλίες.

Ο πίνακας αυτός αντιπροσωπεύει την αισθητή μετατόπιση από τη μεσαιωνική πολυφωνία, όπως εκτελείται από τους αγγέλους στο «Πολύπτυχο της Γάνδης», σε μια αναβίωση του κλασικού μονοφωνικού ύφους της αρχαιότητας από τον 16ο αιώνα και ύστερα (ένα μόνο φωνητικό μέρος). Ο Γκράχαμ-Ντίξον εξηγεί ότι η συναυλία που ετοιμάζονται να δώσουν οι «Μουσικοί» θα είχε μία μόνο φωνή συνοδευόμενη από όργανα, εκ των οποίων το ένα θα ήταν το λαούτο που κατέχει εξέχουσα θέση στον πίνακα.

Ο Τζέισον Κερ Ντόμπνεϊ, υπεύθυνος επιμελητής του Τμήματος Μουσικών Οργάνων του The Met, εξήγησε ότι το λαούτο ήταν κάποτε το πιο δημοφιλές όργανο στη μεσαιωνική Ευρώπη. «Αρχικά, το λαούτο παιζόταν τραβώντας τις χορδές με ένα πλέκτρο, αλλά τον δέκατο πέμπτο αιώνα, οι παίκτες του λαούτου άρχισαν να χρησιμοποιούν τα δάχτυλά τους», έγραψε ο Κερ Ντόμπνεϊ. Αυτή η τεχνική, η οποία αποτυπώνεται στον πίνακα του Καραβάτζιο, επέτρεψε στους μουσικούς να παίζουν πιο περίπλοκη μουσική.

Ένα ερωτικό τραγούδι

Σερ Έντουαρντ Μπέρν-Τζόουνς, «Το ερωτικό τραγούδι», 1868-77. Λάδι σε καμβά. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη. (Public Domain)

 

Η Προραφαηλιτική Αδελφότητα του 19ου αιώνα ήταν μια ομάδα Βρετανών καλλιτεχνών που προσπάθησαν να μιμηθούν το ύφος των Ευρωπαίων καλλιτεχνών πριν από την εποχή του Ραφαήλ. Τα έργα τους, με εξαιρετικές λεπτομέρειες και διακοσμητική ομορφιά, απεικονίζουν συχνά θέματα από τη λογοτεχνία και την ποίηση, χρησιμοποιώντας συχνά ως θέμα τον έρωτα.

Ο Σερ Έντουαρντ Μπερν-Τζόουνς [Sir Edward Burne-Jones, 1833-1898], μέλος της ομάδας, εμπνεύστηκε ιδιαίτερα από τη μεσαιωνική τέχνη, τους μύθους και τη θρησκεία. Ο πίνακάς του «Το ερωτικό τραγούδι», θέμα και σύνθεση που εξερεύνησε πολλές φορές κατά τη διάρκεια 15 ετών, απεικονίζει μια σκηνή μουσικής δημιουργίας και ήταν εμπνευσμένος από ένα παλιό γαλλικό τραγούδι με τους στίχους «Αλίμονο, ξέρω ένα ερωτικό τραγούδι, / τη μια στιγμή είναι θλιμμένο, την άλλη χαρούμενο».

Σε αντίθεση με τους «Μουσικούς» του Καραβάτζιο, ο Μπερν-Τζόουνς μιμείται πλούσια χρωματισμένες και αισθησιακές ποιμενικές σκηνές της βενετσιάνικης Αναγέννησης στο «Ερωτικό Τραγούδι» του. Η επίτιμη επιμελήτρια Κάθριν Μπέιτζερ, στη διαδικτυακή ηχητική περιγραφή του The Met, εξηγεί ότι η σύνθεση του πίνακα αυτού, με τις τρεις μορφές στο πρώτο πλάνο, θυμίζει μεσαιωνικό βιτρό.

Μπροστά από αυτό το τρίο βρίσκεται ένα πλαίσιο λουλουδιών που αντιπροσωπεύουν την πικρία και την αγάπη. Ο ερωτοχτυπημένος ιππότης (ίσως ο ίδιος ο Μπερν-Τζόουνς;), κάθεται στα αριστερά, κοιτάζοντας με προσήλωση την κοπέλα στο κέντρο της σύνθεσης, που παίζει εκκλησιαστικό όργανο, αγνοώντας φαινομενικά τον θαυμαστή της. Για άλλη μια φορά, η συμπερίληψη του Έρωτα, ο οποίος σε αυτό το έργο τέχνης φοράει αρχαιοπρεπή ενδύματα και κρατά μια σφεντόνα με αχρησιμοποίητα βέλη καθώς πιέζει τους φυσητήρες του εκκλησιαστικού οργάνου, αντιπροσωπεύει την αλληγορική σύνδεση μεταξύ μουσικής και αγάπης. Είναι, επίσης, η πνοή, το πνεύμα που τρέφει και τα δύο.

Μπορεί κανείς να απολαύσει την ομορφιά και την αξία που έχει καθένα από τα τέσσερα παραπάνω έργα τέχνης, χωρίς να λάβει υπ’ όψιν τα μουσικά τους στοιχεία. Ωστόσο, ο εντοπισμός ενός μικρού μέρους του μουσικού πλαισίου, επαυξάνει την επαφή με τα έργα και την καθιστά πιο πλούσια.

 

Της  Michelle Plastrik

Επιμέλεια: Αλία Ζάε

Αλήθεια & Παράδοση

Facebook-f Linkedin Twitter Youtube
  • Stories
  • Community
  • Blog
  • Careers
  • Brand Assets

36 ΧΩΡΕΣ, 22 ΓΛΩΣΣΕΣ

  • Αγγλικά
  • Γαλλικά
  • Γερμανικά
  • Εβραϊκά
  • Ελληνικά
  • Ιαπωνικά
  • Ινδονησιακά
  • Ισπανικά
  • Ιταλικά
  • Κινεζικά
  • Κορεάτικα
  • Ολλανδικά
  • Ουκρανικά
  • Περσικά
  • Πολωνικά
  • Πορτογαλικά
  • Ρουμανικά
  • Ρωσικά
  • Σλοβακικά
  • Σουηδικά
  • Τουρκικά
  • Τσέχικα