Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών και τη Διεύθυνση Αρχαιολογικών Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού, παρουσιάζουν έως τις 22 Δεκεμβρίου 2024, στον χώρο υποδοχής του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών, τρία (3) αρχαία έργα που επαναπατρίσθηκαν στις 22 Ιανουαρίου 2024 από το Μουσείο M.C. Carlos του Πανεπιστημίου Emory, με έδρα την Ατλάντα των ΗΠΑ.
Τα τρία αρχαία αντικείμενα που είχαν αγοραστεί από το Μουσείο M.C. Carlos το 2002 και 2003, είχαν ένα κοινό στοιχείο: προέρχονταν από λαθρανασκαφές στην Ελλάδα τις δεκαετίες του 1980 και 1990 και η αλυσίδα της διακίνησής τους τα είχε οδηγήσει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Πρόκειται για τις εξής αρχαιότητες:
2. Μαρμάρινη καθιστή ανδρική μορφή από αττικό επιτύμβιο ναΐσκο (350-325 π.Χ.)
3. Μαρμάρινο αγαλμάτιο Αρτέμιδος που στηρίζεται σε κορμό δέντρου (β΄ μισό 2ου αι. π.Χ.
Οι συγκεκριμένες αρχαιότητες εκτίθενται στον ίδιο ακριβώς χώρο με την περιοδεύουσα φωτογραφική έκθεση που φέρει τον τίτλο: «Κλεμμένο παρελθόν –
Χαμένο μέλλον», που παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών από τις 20 Ιουνίου 2024.
Έτσι με την συνύπαρξη των δύο εκθέσεων, δηλαδή της φωτογραφικής αλλά και των επαναπατρισθέντων πρωτότυπων αρχαιοτήτων δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να ενημερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα σχετικά με την καταπολέμηση του διεθνούς εγκλήματος της αρχαιοκαπηλίας και της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών, αλλά και την ανάδειξη των κοινών προσπαθειών για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς σε κρατικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Η είσοδος στη συγκεκριμένη έκθεση είναι ελεύθερη, τις ημέρες και ώρες λειτουργίας του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών.
Η Λαβίνια «Βίννι» Έλεν Ρημ (Lavinia «Vinnie» Ellen Ream, 1847-1914), που πήρε το όνομά της από τη μητέρα της και ήταν το μικρότερο από τα τρία παιδιά του Ρόμπερτ και της Λαβίνια, γεννήθηκε στο Μάντισον του Ουισκόνσιν.
Ο πατέρας της εργαζόταν ως τοπογράφος, αν και η κακή υγεία του τον δυσκόλευε. Παρ’ όλα αυτά, λόγω των απαιτήσεων της δουλειάς του, η οικογένεια μετακόμιζε αρκετά συχνά, εγχείρημα δύσκολο εκείνη την εποχή.
Όταν η οικογένεια πήγε στο Κάνσας, η Ρημ φοίτησε στο τοπικό σχολείο στην απέναντι όχθη του ποταμού Μισούρι, στο Σαιντ Τζόζεφ. Μετά από τρία χρόνια διαβίωσης κατά μήκος των συνόρων Κάνσας-Μισούρι, η οικογένεια μετακόμισε 145 μίλια ανατολικά, στην Κολούμπια. Εκεί, από το 1857 έως το 1858, φοίτησε στο Χριστιανικό Κολλέγιο Θηλέων (Christian College, σήμερα Columbia College), όπου παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το ταλέντο της στη μουσική και τα εικαστικά. Η προσωπογραφία της Μάρθα Ουάσιγκτον που φιλοτέχνησε εκείνα τα χρόνια κρέμεται ακόμη στο St. Clair Hall, το διοικητικό κτίριο του σχολείου.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1861, μετακόμισαν στην Ουάσιγκτον. Ο Αβραάμ Λίνκολν μόλις είχε εκλεγεί πρόεδρος της χώρας και ο εμφύλιος πόλεμος ήταν προ των πυλών. Σύντομα, η πρωτεύουσα γέμισε με στρατιώτες της Ένωσης, μηχανικούς που δημιουργούσαν προμαχώνες και νευρική αγωνία. Μία επιπλέον δυσκολία για την οικογένεια ήταν ότι ο Ρόμπερτ Ρημ, παρά το γεγονός ότι είχε πιάσει δουλειά ως χαρτογράφος, μπορούσε να εργαστεί μόνο με μερική απασχόληση εξαιτίας της κακής του υγείας. Η Βίννι Ρημ έπιασε δουλειά στο τοπικό ταχυδρομείο για να βοηθήσει να τα βγάλουν πέρα.
Μια τυχαία συνάντηση
Παρά το χάος του πολέμου, η Ρημ ευνοήθηκε από τα γεγονότα, συναντώντας τυχαία τον ταγματάρχη Τζέημς Σ. Ρόλλινς, διαχειριστή του Χριστιανικού Κολλεγίου και εκπρόσωπος εκείνης της περιφέρειας του Μισούρι. Στην πραγματικότητα, ο Ρόλλινς αναζητούσε τη Ρημ, έχοντας υποσχεθεί στον πρόεδρο του κολλεγίου μια φωτογραφία της πρώην μαθήτριάς του.
Ο Ρόλλινς συνόδευσε τη Ρημ στο σπίτι της και στη συνέχεια έπεισε την ίδια και τη μητέρα της να τον συνοδεύσουν καθώς θα πήγαινε στο στούντιο του Κλαρκ Μιλς, που βρισκόταν στο Καπιτώλιο.
Ο Μιλς ήταν εκείνη την εποχή ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες της χώρας. Είχε διδαχθεί μόνος του την τέχνη της γλυπτικής και είχε γίνει γνωστός για τα έφιππα έργα του, συγκεκριμένα για αυτά που απεικόνιζαν τους στρατηγούς Τζωρτζ Ουάσιγκτον και Άντριου Τζάκσον έφιππους.
Η στιγμή που η Ρημ μπήκε στο στούντιο θα άλλαζε όχι μόνο τη ζωή της, αλλά και την ιστορία της αμερικανικής γλυπτικής.
«Μόλις είδα τον γλύπτη να χειρίζεται τον πηλό», θυμάται, «ένιωσα αμέσως ότι μπορούσα κι εγώ να φτιάξω μοντέλα και, παίρνοντας τον πηλό, μέσα σε λίγες ώρες έφτιαξα ένα μετάλλιο με το κεφάλι ενός Ινδιάνου αρχηγού, το οποίο άρεσε τόσο πολύ στον ταγματάρχη που το πήρε μαζί του και το τοποθέτησε στο γραφείο του στη Βουλή των Αντιπροσώπων.»
Μια σειρά θεμάτων
Η Αμερικανίδα γλύπτρια Βίννι Ρημ. (Public Domain)
Από τότε άρχισε να εργάζεται για τον Μιλς ως βοηθός του. Επιπλέον, γρήγορα διαδόθηκε ότι το κεφάλι του Ινδιάνου αρχηγού είχε φιλοτεχνηθεί «μέσα σε λίγες ώρες από ένα νεαρό κορίτσι που δεν είχε ξαναμπεί ποτέ σε εργαστήριο». Στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες σχημάτισαν γρήγορα μια παροιμιώδη ουρά για να φιλοτεχνήσει η Ρημ τις προτομές τους. Το πρώτο της θέμα ήταν ο γερουσιαστής Τζέημς Νέσμιθ του Όρεγκον, ενώ ακολούθησαν ο γερουσιαστής Ρίτσαρντ Γέητς του Ιλινόις, ο γερουσιαστής Τζον Σέρμαν του Οχάιο, ο στρατηγός Τέρνερ Μόρχεντ, ο στρατηγός Τζωρτζ Κάστερ, ο βουλευτής Θαδδαίος Στήβενς και ένας από τους ιδρυτές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, ο Φρανκ Π. Μπλαιρ.
Το σημαντικότερο μοντέλο της, ωστόσο, ήταν ο πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν, παρόλο που εκείνη την εποχή ο Λίνκολν δεν ήταν απλώς εξαντλημένος από τον πόλεμο και τον πρόσφατο θάνατο του νεαρού γιου του Γουίλι, αλλά και από το να γίνεται αντικείμενο διαφόρων μορφών τέχνης, είτε επρόκειτο για φωτογραφία είτε για ζωγραφική είτε για γλυπτική.
Όταν του προτάθηκε να ποζάρει για την προτομή του, ο Λίνκολν απάντησε, όπως αναφέρεται, ότι «είχε κουραστεί να ποζάρει και δεν μπορούσε να φανταστεί γιατί κάποιος ήθελε να πλάσει την εικόνα ενός τόσο άχαρου ανθρώπου». Η υπόθεση παραλίγο να εγκαταλειφθεί, όταν ο γερουσιαστής Νέσμιθ ενημέρωσε τον Λίνκολν ότι η καλλιτέχνις ήταν μια φτωχή νεαρή κοπέλα από το Ουισκόνσιν με τεράστιο ταλέντο. Η περιγραφή της Ρημ επηρέασε τον Λίνκολν.
«Ώστε είναι φτωχή; Λοιπόν, αυτό δεν είναι κάτι εναντίον της», απάντησε ο Λίνκολν. «Γιατί δεν φέρνετε αυτό το κορίτσι εδώ; Θα της ποζάρω για την προτομή μου.»
Η προτομή ενός μεγάλου άνδρα
Η Βίννι Ρημ δίπλα στην προτομή του Αβραάμ Λίνκολν που φιλοτέχνησε. (Public Domain)
Όπως θυμάται η ίδια η γλύπτρια, «η μεγάλη καρδιά που η ματαιοδοξία δεν μπορούσε να ξεκλειδώσει άνοιξε με τη συμπάθεια που του θύμισε τη δική του νεότητα, τη μάχη του με τη φτώχεια, τη φιλοδοξία του, τους πρώιμους αγώνες του. Έτσι, εγώ, μια μικρή άσημη γλύπτρια από το Ουισκόνσιν, είχα το προνόμιο να πλάσω τα χαρακτηριστικά αυτού του μεγάλου άνδρα έχοντας μπροστά μου ζωντανό το μοντέλο.»
Αρχίζοντας τον Δεκέμβριο του 1864, η 17χρονη γλύπτρια επισκεπτόταν τον Λίνκολν στον Λευκό Οίκο για 30 λεπτά την ημέρα. Η Ρημ θυμόταν το «βλέμμα του άγχους και του πόνου» στο πρόσωπο του προέδρου, ενώ άλλες φορές η ματιά του έπαιρνε ένα «μακρινό, ονειροπόλο βλέμμα, το οποίο έμοιαζε να προμηνύει την τραγική μοίρα που τον περίμενε». Πράγματι, η δολοφονική απόπειρα κατά της ζωής του έγινε τον Απρίλιο του 1865, λίγο πριν η Ρημ ολοκληρώσει την προτομή. Την τελείωσε, παρ’ όλα αυτά.
Μια ιστορική επιτροπή
Το 1866, το Κογκρέσο επρόκειτο να αναθέσει σε έναν καλλιτέχνη τη δημιουργία ενός ολόσωμου αγάλματος του Λίνκολν που θα τοποθετούνταν στη Ροτόντα του Καπιτωλίου. Εκείνη την εποχή, το εργαστήριο της Ρημ βρισκόταν επίσης, όπως και του Μιλς, στο Καπιτώλιο. Δεν είχε κλείσει ακόμη τα 20 της χρόνια, αλλά ήταν ήδη γνωστή στους πολιτικά ισχυρούς. Η σύνδεσή της με τον Λίνκολν δεν την έβλαψε. Παρόλο που οι γερουσιαστές Τσαρλς Σάμνερ και Τζέικομπ Χάουαρντ διαφώνησαν, στην πραγματικότητα δεν υπήρχαν πολλές άλλες αντιρρήσεις να ανατεθεί στη Ρημ η παραγγελία των 10.000 δολαρίων. Στην πραγματικότητα, η αίτηση που υποστήριζε τη Ρημ ως την καλλιτέχνιδα που έπρεπε να επιλεγεί έφερε τις υπογραφές του προέδρου Άντριου Τζόνσον, 31 γερουσιαστών και περισσότερων από 100 νυν και πρώην αντιπροσώπων.
Η Ρημ δεν είναι μόνο η πρώτη γυναίκα που έλαβε ομοσπονδιακή ανάθεση για έργο τέχνης, αλλά και το νεότερο άτομο που έλαβε ποτέ τέτοια ανάθεση. Μετά από δύο χρόνια, η Ρημ ολοκλήρωσε το πρόπλασμά της. Στη συνέχεια ταξίδεψε από την πρωτεύουσα της Αμερικής στην πρωτεύουσα της Ιταλίας, όπου μετέφερε το έργο της για να σμιλευτεί σε μάρμαρο Καρράρα. Επίσης, δεν παρέλειψε να μελετήσει μαζί με άλλους καλλιτέχνες όσο βρισκόταν στη Ρώμη, αλλά και όταν επισκέφθηκε το Παρίσι. Η Ρημ επέστρεψε στην Αμερική το 1870 και, τον Ιανουάριο του 1871, το άγαλμα του Λίνκολν αποκαλύφθηκε στη Ροτόντα του Καπιτωλίου, όπου παραμένει μέχρι σήμερα.
Το άγαλμα του Αβραάμ Λίνκολν, που φιλοτέχνησε η Βίννι Ρημ, στη Ροτόντα του Καπιτωλίου των ΗΠΑ. (Public Domain)
Η Ρημ δημιούργησε πολλά ακόμα έργα, μεταξύ των οποίων ένα γλυπτό του Ναυάρχου Ντέιβιντ Φάραγκουτ που τοποθετήθηκε στην πλατεία Φάραγκουτ, καθώς και δύο αγάλματα που βρίσκονται τώρα στο Καπιτώλιο: των Σεκόγια και Σάμιουελ Τζόρνταν Κέρκγουντ. Ένα από τα πιο διάσημα έργα της, η «Σαπφώ», δωρήθηκε στο Μουσείο Αμερικανικής Τέχνης Smithsonian από τον σύζυγό της ταξίαρχο Ρίτσαρντ Χόξι. Ένα αντίγραφο της Σαπφούς τοποθετήθηκε στον τάφο της Ρημ, που βρίσκεται στο νεκροταφείο του Άρλινγκτον, στη Βιρτζίνια.
