ΚΟΣΜΟΣ

Η ιταλική αστυνομία συνέλαβε Κινέζο καταζητούμενο σχετικά με έρευνα του FBI για διαδικτυακή κατασκοπεία με στόχο προγράμματα όπως την ανάπτυξη εμβολίου για την COVID-19, ανέφεραν ιταλικά μέσα ενημέρωσης στις 7 Ιουλίου.

Ο ύποπτος, Σου Τζεγουέι, 33, κρατήθηκε στις 3 Ιουλίου στο αεροδρόμιο Μαλπένσα του Μιλάνου κατά την άφιξή του. Σχεδιάστηκε να εμφανιστεί ενώπιον του Δικαστηρίου του Μιλάνου στις 8 Ιουλίου για ακρόαση σχετικά με αίτημα έκδοσης στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο Σου κατηγορείται για συμμετοχή σε μεγάλης κλίμακας επιχείρηση διαδικτυακής κατασκοπείας με στόχο αμερικανικά πανεπιστήμια και ερευνητές, ανέφερε το ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων ANSA, δίνοντας έγγραφα από το Ιταλικό Υπουργείο Εσωτερικών που έδιναν μια περίληψη των κατηγοριών.

Το FBI ισχυρίζεται ότι, αρχίζοντας τον Φεβρουάριο 2020, ο Σου κατευθύνθηκε από το κινεζικότπουργείο Κρατικής Ασφάλειας για να διεισδύσει σε υπολογιστικά συστήματα πολλών αμερικανικών πανεπιστημίων, ανοσιολόγων, και ιολόγων, ειδικά αυτών που εργάζονταν για την ανάπτυξη εμβολίου COVID-19 στο πανεπιστήμιο του Τέξας.

Το FBI ισχυρίζεται επιπλέον ότι ο Σου ήταν μέρος του Hafnium, μιας ομάδας χάκερ που δρούσε από την Κίνα και πιστεύεται ότι υποστηριζόταν από το κινεζικό κομμουνιστικό καθεστώς.

Σύμφωνα με το τμήμα κυβερνοασφάλειας της Microsoft, η Hafnium ιστορικά έχει στοχεύσει αμερικανικές οντότητες για να κλέψει πληροφορίες σε διάφορους τομείς όπως έρευνα μεταδοτικών νοσημάτων, νόμος, ανώτερη εκπαίδευση, στρατιωτικά συμβόλαια, δεξαμενές σκέψεις πολιτικής, και ΜΚΟ.

Η ομάδα προσέλκυσε μεγάλη διεθνή προσοχή το 2021 αφότου εκμεταλλεύτηκε λάθη στους διακομιστές ηλεκτρονικών μηνυμάτων και ημερολογίου της Microsoft για να έχει πρόσβαση σε περισσότερους από 30.000 οργανισμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Συλλαμβάνοντας τον Σου, η Ιταλική αστυνομία εκτέλεσε διεθνές ένταλμα σύλληψης που εκδόθηκε τον Νοέμβριο 2023 από το Αμερικανικό Περιφερειακό Δικαστήριο για την Νότια Περιοχή του Τέξας. Κατηγορήθηκε για απάτη, συνωμοσία διάπραξης χρηματικής απάτης, παραβίαση πρόσβασης σε προστατευμένους υπολογιστές, και κλοπή ταυτότητας, σύμφωνα με το ANSA. Η πιο σοβαρή κατηγορία, συνωμοσία διάπραξης χρηματικής απάτης, τιμωρείται με έως και 20 έτη φυλάκισης και πρόστιμο έως και $250.000.

Η Ιταλίδα δικαστής Βερόνικα Ταλλαρίντα του Εφετείου του Μιλάνου επιβεβαίωσε την σύλληψη του Σου στις 4 Ιουλίου, σύμφωνα με την τοπική εφημερίδα Corriere della Sera. Η δικαστής αναγνώρισε ένα καθαρό κίνδυνο απόδρασης, σημειώνοντας ότι ο Σου είχε μόλις φτάσει στην Ιταλία και δεν είχε δεσμούς με την χώρα.

Εν τω μεταξύ, η σύζυγος του Σου, καθηγήτρια μαθηματικών στην Σανγκάη, είπε στην Corriere ότι ο Σου δουλεύει ως τεχνικός πληροφορικής σε εταιρεία ημιαγωγών στην Σανγκάη και ότι το ζεύγος είχε ταξιδέψει στην Ιταλία απλώς για διακοπές.

Ο δικηγόρος υπεράσπισης του Σου, Ενρίκο Τζάρντα, επιβεβαίωσε στην Corriere ότι τον συνάντησε, ενώ κρατείται σε φυλακή στο Μπούστο Αρσίτζιο στην βόρεια επαρχία Βαρέζε της Ιταλίας. Ο Τζάρντα είπε ότι στις μέρες που έρχονται, η υπεράσπιση ίσως ζητήσει την μεταφορά του Σου από την φυλακή σε κατ΄ οίκον κράτηση ενώ η διαδικασία έκδοσής του προχωρά.

Το Αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης αρνήθηκε να σχολιάσει.

Το υπουργείο έχει κατηγορήσει το κινεζικό καθεστώς για καλλιέργεια «ενός οικοσυστήματος χάκερ προς ενοικίαση» που δουλεύουν με ιδιωτικές εταιρείες και άτομα για να εκτελούν διαδικτυακές επιθέσεις και κλοπή πληροφοριών προς όφελος των συμφερόντων και της ατζέντας του καθεστώτος. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει στο κινεζικό καθεστώς να κρύβει την άμεση εμπλοκή.

Νωρίτερα φέτος, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατηγόρησε πάνω από δέκα Κινέζους χάκερ και αστυνομικούς για μια πολυετή εκστρατεία χάκινγκ για κλοπή δεδομένων από την αμερικανική κυβέρνηση και για υπονόμευση επικριτών και αντιφρονούντων του κινεζικού καθεστώτος. Η Epoch Times ήταν θύμα αυτής της εκστρατείας χάκινγκ.

Ευρωπαϊκή αποστολή υψηλού επιπέδου στις 8 Ιουλίου στη Λιβύη, με επικεφαλής τον Έλληνα υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνο Πλεύρη και τον αρμόδιο Επίτροπο της ΕΕ για τη Μετανάστευση, Μάγκνους Μπρούνερ.

Στην αποστολή συμμετέχουν επίσης οι υπουργοί Εσωτερικών της Ιταλίας και της Μάλτας, αντανακλώντας μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσπάθεια. Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, Ευρωπαίος αξιωματούχος τόσο υψηλού επιπέδου επισκέπτεται τη Λιβύη, με διπλό σταθμό στην Τρίπολη (έδρα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης Ντμπέιμπα) και στη Βεγγάζη (έδρα των ανατολικών αρχών υπό τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ).

Στόχος της επίσκεψης ήταν η άμεση αποκλιμάκωση των παράνομων μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη προς την Κρήτη, που το τελευταίο διάστημα έχουν λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. «Θα πάμε μαζί με την Ιταλία και την Ελλάδα στη Λιβύη, γιατί μαζί είμαστε πιο δυνατοί», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Επίτροπος Μπρούνερ, υπογραμμίζοντας ότι η ΕΕ οφείλει να συνδιαλέγεται και με τις δύο κυβερνήσεις της Λιβύης για τη διαχείριση των ροών και των επιστροφών.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η ελληνική πλευρά επιδιώκει μια πρακτική και ουσιαστική συνεργασία με τις λιβυκές αρχές, πέρα από απλή επίδειξη πολιτικής βούλησης, ώστε να ελεγχθούν αποτελεσματικά οι ροές μεταναστών. Η αποστολή αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Ελλάδας και της ΕΕ για σύσφιξη της συνεργασίας με χώρες προέλευσης και διέλευσης μεταναστών, με στόχο την προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων.

Κατά τις επαφές στη Λιβύη θα συζητηθούν συγκεκριμένα μέτρα ανάσχεσης. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Ευρωπαίοι απεσταλμένοι προσήλθαν με πακέτο οικονομικών και άλλων κινήτρων προς τη λιβυκή πλευρά: επιδίωξή τους είναι να ενθαρρύνουν την κυβέρνηση της Τρίπολης να εντείνει τους ελέγχους και να εμποδίσει τις αναχωρήσεις μεταναστών από τις ακτές της.

Παράλληλα, εκτιμάται ότι ο ισχυρός άνδρας της Ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χαφτάρ, ενδιαφέρεται πρωτίστως για οικονομική στήριξη – κάτι που οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται διατεθειμένοι να προσφέρουν. Σε αντάλλαγμα, φέρεται να ζητήθηκε από τον Χαφτάρ η δέσμευση για δημιουργία κέντρου υποδοχής μεταναστών στο έδαφος που ελέγχει, ώστε οι Αφρικανοί μετανάστες να παραμένουν στη Λιβύη αντί να συνεχίζουν προς την Ευρώπη. Πρόκειται ουσιαστικά για πρόταση ενίσχυσης της λιβυκής ακτοφυλακής και υποδομών, με την ΕΕ να παρέχει οικονομική και επιχειρησιακή στήριξη.

«Πρέπει να συνεχίσουμε να παρέχουμε οικονομική και επιχειρησιακή στήριξη στις λιβυκές αρχές, ιδίως στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης», τόνισε σε πρόσφατη επιστολή της η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική ευρωπαϊκής συνεργασίας με τη Λιβύη. Η ίδια επιστολή, στα τέλη Ιουνίου, έκανε λόγο για «εργαλειοποίηση» του μεταναστευτικού από πλευράς Λιβύης, αναδεικνύοντας την ανάγκη εμπλοκής και της ανατολικής κυβέρνησης Χαφτάρ στις λύσεις.

Σημειώνεται ότι η επίσκεψη Πλεύρη-Μπρούνερ λαμβάνει χώρα στον απόηχο έντονου διπλωματικού παρασκηνίου. Μόλις δύο ημέρες πριν, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης είχε μεταβεί εκτάκτως στη Βεγγάζη, όπου συναντήθηκε με τον στρατηγό Χαφτάρ. Η κυβέρνηση κρατά κλειστά τα χαρτιά της για το αν συζητήθηκε το μεταναστευτικό και τι συμφωνήθηκε, όμως η χρονική συγκυρία δείχνει ότι η συνάντηση αποσκοπούσε στην προετοιμασία του εδάφους για την ευρωπαϊκή αποστολή.

Εξάλλου, είχε προηγηθεί επικοινωνία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όπου της εξέθεσε την κρισιμότητα της κατάστασης στην Κρήτη. Κατόπιν τούτου, η πρόεδρος της Κομισιόν σε εξασέλιδη επιστολή προς τους 27 ηγέτες της ΕΕ (24/6) ζήτησε την αποστολή της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας σε Δυτική και Ανατολική Λιβύη – εντολή που υλοποιείται τώρα με το ταξίδι Πλεύρη-Μπρούνερ.

Προηγούμενες επαφές Ελλάδας-Λιβύης στο μεταναστευτικό

Η Ελλάδα ιστορικά δεν είχε αναπτύξει στενές διμερείς συνεργασίες με τη Λιβύη στο μεταναστευτικό ζήτημα, κυρίως λόγω της χρόνιας αστάθειας στη λιβυκή πολιτική σκηνή και του γεγονότος ότι, μέχρι πρότινος, οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη αφορούσαν κυρίως την Ιταλία και τη Μάλτα.

Επί σειρά ετών η Αθήνα εστίασε στις ροές μέσω Τουρκίας και Ανατολικού Αιγαίου, ενώ για τη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου πρωτοστατούσαν άλλοι ευρωπαίοι παίκτες. Χαρακτηριστικά, η Ιταλία είχε συνάψει ήδη από το 2009 συμφωνία με τη Λιβύη για επαναπροωθήσεις μεταναστών που εντοπίζονταν στη θάλασσα , η οποία – μαζί με μεταγενέστερες ευρω-λιβυκές συμφωνίες – θεωρείται ότι συνέβαλε στον περιορισμό των ροών προς την Ιταλία.

Ανάλογες συνεργασίες τρίτων χωρών (όπως Ισπανίας-Μαρόκου) «έφραξαν» τις παραδοσιακές οδούς προς Ισπανία και Ιταλία, με αποτέλεσμα οι διακινητές να αναζητούν νέες διόδους και πολλοί μετανάστες πλέον «να κάνουν τον γύρο της Μεσογείου» εισερχόμενοι στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Αυτή η μετατόπιση του προβλήματος προς την ελληνική πλευρά έγινε ιδιαίτερα αισθητή τα τελευταία δύο χρόνια.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΕ είχε αναγνωρίσει από νωρίς τον καθοριστικό ρόλο της Λιβύης στο μεταναστευτικό. Ήδη το 2017, οι ηγέτες της ΕΕ υιοθέτησαν τη «Διακήρυξη της Μάλτας» με επίκεντρο την αναχαίτιση των ροών στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου μέσω στενότερης συνεργασίας με τη Λιβύη, απ’ όπου τότε προερχόταν το 90% των μεταναστών της συγκεκριμένης οδού.

Στο πλαίσιο αυτό χρηματοδοτήθηκαν δράσεις για την εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής και την ενίσχυση των θαλάσσιων συνόρων της Λιβύης. Ωστόσο, η επιδεινούμενη κατάσταση ασφαλείας στη χώρα και οι διχοτομημένες Αρχές (Τρίπολη-Βεγγάζη) περιόρισαν τα αποτελέσματα. Η ιταλο-λιβυκή συμφωνία του 2017 (αναβίωση του μνημονίου συνεργασίας), παρά τις έντονες επικρίσεις διεθνώς για τις συνθήκες κράτησης μεταναστών στη Λιβύη, θεωρείται ότι συνέβαλε σε δραστική μείωση των αφίξεων στην Ιταλία εκείνη την περίοδο.

Η Ελλάδα, αντίθετα, δεν είχε εμπλακεί άμεσα σε τέτοιες συμφωνίες, πέραν της συμμετοχής της σε επιχειρήσεις της ΕΕ (όπως η ναυτική επιχείρηση EUNAVFOR MED Sophia και μετέπειτα IRINI), οι οποίες εστίαζαν κυρίως στο εμπάργκο όπλων αλλά και στην εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής.

Μετά το 2020, καθώς οι μεταναστευτικές πιέσεις στη νότια Κρήτη άρχισαν να φαίνονται στον ορίζοντα, ξεκίνησαν δειλά οι πρώτες επαφές. Η Αθήνα επανενεργοποίησε τις διπλωματικές σχέσεις με τη νέα κυβέρνηση της Τρίπολης το 2021, ανοίγοντας εκ νέου την πρεσβεία της, ενώ παράλληλα διατήρησε διαύλους επικοινωνίας με τις ανατολικές Αρχές (π.χ. άνοιγμα γενικού προξενείου στη Βεγγάζη). Όμως ουσιαστικός διάλογος για το μεταναστευτικό δεν καταγράφεται να είχε λάβει χώρα δημοσίως, εν πολλοίς λόγω της εύθραυστης σχέσης Ελλάδας-Τρίπολης (με σκιά το τουρκολιβυκό μνημόνιο) και της ιδιόμορφης θέσης της Ελλάδας που έως πρόσφατα δεν αντιμετώπιζε πρόβλημα από τη λιβυκή πλευρά.

Μόλις το φθινόπωρο του 2023, όταν οι ροές από την Ανατολική Λιβύη προς την Κρήτη άρχισαν να αυξάνονται, το ζήτημα τέθηκε επί τάπητος. Σύμφωνα με ευρωπαϊκές πηγές, την περασμένη εβδομάδα οι επίτροποι Μάγκνους Μπρούνερ και Ντουμπράβκα Σούιτσα είχαν τηλεδιάσκεψη με τον Έλληνα ΥΠΕΞ Γ. Γεραπετρίτη για τις εξελίξεις στη Λιβύη και προετοίμασαν την κοινή δράση. Ο συντονισμός Αθήνας-Βρυξελλών εντάθηκε κατεπειγόντως, με αποκορύφωμα την τωρινή αποστολή στη Λιβύη.

Είναι νωρίς για απολογισμό αποτελεσμάτων, όμως κυβερνητικές πηγές εκφράζουν συγκρατημένη αισιοδοξία. Η ελληνική πλευρά χαρακτηρίζει θετικό το γεγονός ότι οι λιβυκές αρχές δέχθηκαν να συζητήσουν και μάλιστα ότι στην Ανατολική Λιβύη υπήρξε πρόσφατα πρόσκληση σε Έλληνες επενδυτές για συμμετοχή στην ανοικοδόμηση – ένδειξη διάθεσης βελτίωσης σχέσεων και συνεργασίας σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας των συνόρων.

Ωστόσο, παραμένει σαφές πως απαιτείται καθημερινή επιβεβαίωση των καλών προθέσεων: όπως σχολιάζουν διπλωματικές πηγές, τα όποια συμφωνηθέντα με τη Λιβύη θα κριθούν στην πράξη, από το αν θα μειωθούν αισθητά οι αναχωρήσεις πλοιαρίων προς την Κρήτη τις επόμενες εβδομάδες. Αν δεν υπάρξει αποτέλεσμα, η Αθήνα έχει προειδοποιήσει ότι «αν χρειαστεί, θα αναλάβει άλλου είδους μέτρα», σκλήρυνση δηλαδή της στάσης της απέναντι στους παράνομους μετανάστες που φτάνουν.

Ήδη, ο Θάνος Πλεύρης προανήγγειλε αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο: οι αιτούντες άσυλο που απορρίπτονται είτε θα επιστρέφουν άμεσα στις χώρες τους είτε θα αντιμετωπίζουν ποινικές κυρώσεις και κράτηση. Στόχος της κυβέρνησης είναι να στείλει ξεκάθαρο μήνυμα αποτροπής, παράλληλα με τη διπλωματική προσπάθεια στη λιβυκή ακτή.

Κρήτη: Νέος προορισμός μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη

Η Κρήτη και η Γαύδος έχουν αναδειχθεί αιφνιδίως σε νέα «πύλη εισόδου» μεταναστών στην Ευρώπη, με τις αφίξεις από τη Λιβύη να καταγράφουν ιστορικά υψηλά. Η μεταναστευτική πίεση από την Ανατολική Λιβύη προς την Κρήτη ξεκίνησε να γίνεται αισθητή τον Σεπτέμβριο του 2023 – δεν αποτελεί εντελώς νέο φαινόμενο, όμως από τότε εντείνεται ραγδαία.

Σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Λιμενικού, ενώ το φθινόπωρο του 2023 έφθαναν κατά μέσο όρο ~120 άτομα τον μήνα, οι αριθμοί εκτοξεύθηκαν μέσα στο 2024: ήδη από τον Φεβρουάριο του 2024 οι αφίξεις ανά μήνα ξεπέρασαν τις 500, ενώ το 2024 έκλεισε με περίπου 4.820 αφιχθέντες συνολικά (περίπου 400 τον μήνα κατά μέσο όρο). Το 2025, η κλιμάκωση συνεχίστηκε: μέχρι τις 30 Ιουνίου έφτασαν 7.124 άτομα στις νότιες ακτές της Κρήτης, με τον Ιούνιο μόνο να καταγράφει 2.564 αφίξεις – νέο μηνιαίο ρεκόρ.

Ενδεικτικό της έκτασης του προβλήματος, την Κυριακή 6 Ιουλίου σημειώθηκε απόβαση-ρεκόρ 959 μεταναστών σε μία μόλις ημέρα σε παραλίες και λιμάνια της Κρήτης. Το ίδιο διήμερο (6-7 Ιουλίου), συνολικά πάνω από 1.800 άνθρωποι έφτασαν στο νησί, αριθμός πρωτοφανής για τα δεδομένα της περιοχής.

Οι τοπικές κοινωνίες και αρχές στην Κρήτη βρίσκονται σε κατάσταση «ασφυξίας», αδυνατώντας να διαχειριστούν τις συνεχείς καραβιές. Χαρακτηριστικές ήταν οι εικόνες από το λιμάνι του Ρεθύμνου, όπου το βράδυ της 6ης Ιουλίου 442 μετανάστες κοιμήθηκαν στην ύπαιθρο, καθώς δεν υπήρχαν διαθέσιμοι χώροι φιλοξενίας. Αντίστοιχο σκηνικό εκτυλίσσεται στην Παλαιόχωρα Χανίων, όπου ένα πρώην εκθεσιακό κέντρο έχει μετατραπεί πρόχειρα σε καταφύγιο – ήδη στις 7/7 φιλοξενούσε πάνω από 600 νεοαφιχθέντες, αριθμός που αυξάνεται συνεχώς.

«Καλούμαστε να διαχειριστούμε μια κρίση και ο αριθμός των αφίξεων αναμένουμε να αυξηθεί δραματικά» προειδοποίησε η αντιδήμαρχος Χανίων Ελένη Ζερβουδάκη, τονίζοντας ότι «εκατοντάδες χιλιάδες περιμένουν στα παράλια της Λιβύης για να μπουν σε βάρκες που θα βγουν στην Κρήτη» σύμφωνα με τις εκτιμήσεις λιμενικών αλλά και τις μαρτυρίες όσων φτάνουν.

Αν και ο αριθμός αυτός δεν μπορεί να επαληθευτεί, αποτυπώνει τον φόβο πως ένα τεράστιο κύμα μεταναστών από όλη την Αφρική ενδέχεται να κινηθεί μέσω Λιβύης προς την – πλέον διαδεδομένη μεταξύ διακινητών – «διαδρομή της Κρήτης».

Οι λόγοι που η Κρήτη αναδείχθηκε ως νέος προορισμός συνδέονται με γεωγραφικούς και συγκυριακούς παράγοντες. Η απόσταση από τα ανατολικά λιβυκά παράλια (περιοχή Τομπρούκ) έως τη νοτιοανατολική Κρήτη είναι μικρότερη συγκριτικά με το δρομολόγιο ως την Ιταλία, καθιστώντας το ταξίδι δυνητικά συντομότερο (συχνά περί τις 20 ώρες με πλοιάριο). Επιπλέον, οι επιτυχίες των ιταλο-λιβυκών περιπολιών και οι αυστηροί έλεγχοι στη διαδρομή προς τη Λαμπεντούζα φαίνεται να ώθησαν τα κυκλώματα διακινητών σε εναλλακτικές οδούς. «Το σκηνικό άλλαξε, όταν οι διακινητές άρχισαν να φέρνουν κόσμο με μεγάλα σκάφη, όπως τα αλιευτικά» σημειώνουν πηγές στην Κρήτη.

Πράγματι, από μεμονωμένες βάρκες με 20-30 άτομα, πλέον καταγράφονται περιπτώσεις υπερφορτωμένων καϊκιών με εκατοντάδες επιβαίνοντες: χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι σε ένα περιστατικό ανοικτά της Γαύδου εντοπίστηκε αλιευτικό με 442 άτομα πάνω στο κατάστρωμα, εικόνα που θύμισε το τραγικό ναυάγιο της Πύλου το 2023. Οι ελληνικές αρχές εκτιμούν ότι τα κυκλώματα εκμεταλλεύονται τη χαμηλή επιτήρηση στη λιβυκή ακτή της Κυρηναϊκής, όπου χιλιάδες υποψήφιοι μετανάστες συγκεντρώνονται περιμένοντας την ευκαιρία να σαλπάρουν.

Σύμφωνα με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, οι παράνομες διελεύσεις προς την ΕΕ προέρχονται πλέον κατά 93% από τη Λιβύη – ένδειξη ότι η διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου (συμπεριλαμβανομένης της νέας οδού προς Ελλάδα) κυριαρχεί στις μεταναστευτικές ροές. Μάλιστα, η συνολική εικόνα στην Ευρώπη φέτος εμφανίζει μείωση αφίξεων σε άλλες οδούς (Ανατολική Μεσόγειος -28%, Δυτικά Βαλκάνια -56% το πρώτο εξάμηνο), αλλά αύξηση 7% στην Κεντρική Μεσόγειο και 173% αύξηση ειδικά των αφίξεων στην Ελλάδα από Ανατολική Λιβύη.

Συνεργασία ΕΕ-Λιβύης, FRONTEX και διεθνείς αντιδράσεις

Η ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης ενεργοποίησε άμεσα τα αντανακλαστικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκπρόσωπος της Κομισιόν δήλωσε ότι η Επιτροπή «βρίσκεται σε συνεχή επαφή» με τις ελληνικές αρχές για το θέμα και παρακολουθεί στενά τις αφίξεις από τη Λιβύη. Ήδη από την περασμένη εβδομάδα, οι Βρυξέλλες επιβεβαίωσαν ότι ο Επίτροπος Μπρούνερ θα ηγηθεί της ευρωπαϊκής αποστολής σε Λιβύη, με αποστολή τη «δέσμευση με παράγοντες-κλειδιά στη δυτική και ανατολική Λιβύη».

Αυτό αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη στροφή της ΕΕ προς τη λεγόμενη «διπλωματία της μετανάστευσης»: η Ένωση επιχειρεί να εμπλέξει τρίτες χώρες στην ανάσχεση των ροών, αξιοποιώντας έναν συνδυασμό πίεσης και στήριξης.

Η φον ντερ Λάιεν στην επιστολή της (27/6) υπογράμμισε τις γεωπολιτικές συνέπειες της κρίσης στη Λιβύη για την Ευρώπη και τη ζωτική σημασία της ευρωπαϊκής εμπλοκής. Κάλεσε, μάλιστα, τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν προσέγγιση τύπου «Team Europe» («Ομάδα Ευρώπη») απέναντι στη Λιβύη, επιμένοντας στην ενίσχυση της διαχείρισης συνόρων, την καταπολέμηση των δουλεμπόρων, αλλά και στην οργάνωση εθελοντικών επιστροφών μεταναστών από τη Λιβύη στις χώρες καταγωγής τους.

Στο πεδίο, ο ρόλος του Frontex (Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής) είναι ήδη ενεργός και κρίσιμος. Λόγω της γεωγραφίας, η Κρήτη ανήκει στην ευθύνη της δύναμης Frontex Poseidon (επιχείρηση στην ανατολική Μεσόγειο), και ευρωπαϊκά σκάφη συνδράμουν το Ελληνικό Λιμενικό στις περιπολίες νότια του νησιού. Τις τελευταίες ημέρες, αρκετές επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης διεξήχθησαν με τη συνδρομή του Frontex: ενδεικτικά, στις 7 Ιουλίου, πλοίο του Frontex εντόπισε δύο λέμβους με ~230 άτομα νότια της Γαύδου, ξεκινώντας μεγάλη επιχείρηση διάσωσης.

Σε άλλη περίπτωση, σκάφη του Frontex και του Ελληνικού Λιμενικού συνεργάστηκαν για τη διάσωση συνολικά 489 μεταναστών σε ξεχωριστά περιστατικά ανοιχτά της Κρήτης και της Γαύδου μέσα σε μία ημέρα. Οι διασωθέντες μεταφέρονται ασφαλώς σε λιμένες της νότιας Κρήτης (Παλαιόχωρα, Αγία Γαλήνη κ.ά.), όμως η διαχείρισή τους στη συνέχεια αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Οι τοπικές αρχές ζητούν έκτακτη ενίσχυση πόρων και προσωπικού, καθώς και άμεση αποσυμφόρηση με μεταφορά μέρους των νεοαφιχθέντων στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Το πλαίσιο συνεργασίας ΕΕ-Λιβύης στο μεταναστευτικό υπήρξε ανέκαθεν αμφιλεγόμενο. Από τη μία, θεωρείται αναγκαίο εργαλείο για τη φύλαξη των συνόρων της Ευρώπης: η χρηματοδότηση και εκπαίδευση της λιβυκής ακτοφυλακής από την ΕΕ (μέσω Ιταλίας κυρίως) απέτρεψε αμέτρητα δρομολόγια φουσκωτών προς την Ιταλία την τελευταία πενταετία. Από την άλλη, διεθνείς οργανώσεις και φορείς – συμπεριλαμβανομένης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ – έχουν καταγγείλει τις συνθήκες κράτησης μεταναστών στα λιβυκά κέντρα, κάνοντας λόγο για κακομεταχείριση και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η πρακτική της Ιταλίας να επιστρέφει διασωθέντες απευθείας στη Λιβύη έχει χαρακτηριστεί ως παραβίαση της Σύμβασης της Γενεύης από την UNHCR. Αυτές οι αντιφατικές όψεις εξηγούν γιατί οι νέες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως η δημιουργία «κέντρου φιλοξενίας μεταναστών» στη Λιβύη ή η παροχή αυξημένων κινήτρων σε τοπικούς ηγέτες, αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη από μερίδα της διεθνούς κοινότητας. Η Κομισιόν επιμένει ότι θα απαιτήσει από τη Λιβύη συμμόρφωση με βασικά πρότυπα προστασίας, ενώ παράλληλα προωθεί νόμιμες οδούς μετανάστευσης (συμφωνίες εργασίας) ώστε να στερήσει ευκαιρίες στους λαθρέμπορους.

Η διεθνής αντίδραση για όσα συμβαίνουν στην Κρήτη και τη Λιβύη είναι έντονη. Τα διεθνή ΜΜΕ αφιερώνουν ολοένα περισσότερο χώρο στο νέο αυτό μεταναστευτικό μέτωπο. Βίντεο που δείχνει δεκάδες μετανάστες να αποβιβάζονται σε παραλία των νοτίων Χανίων, ανάμεσα σε λουόμενους τουρίστες, διαδόθηκε παγκοσμίως, αναπαραγόμενο από μεγάλα πρακτορεία. Ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου περιγράφουν με δραματικούς τόνους την «απόβαση» στην Κρήτη και σημειώνουν πως η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα νέο προσφυγικό κύμα χωρίς να διαθέτει τις αναγκαίες δομές φιλοξενίας.

Η κυβέρνηση στην Αθήνα διαμηνύει ότι το ζήτημα ξεπερνά τις εθνικές δυνατότητες και απαιτεί ευρωπαϊκή λύση – μήνυμα που φαίνεται να εισακούεται, καθώς ήδη χώρες του Νότου (Ιταλία, Μάλτα, Ελλάδα) συντονίζονται. Στην πράξη, το αποτέλεσμα της πρόσφατης αποστολής στη Λιβύη θα φανεί σύντομα. Αν οι διακινητές συνεχίσουν ανενόχλητοι το έργο τους, τότε η πίεση θα αυξηθεί περαιτέρω για ουσιαστική ευρωπαϊκή παρέμβαση.

Όπως επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές, η Ελλάδα αναμένει από την ΕΕ να επιδείξει έμπρακτη αλληλεγγύη – τόσο μέσω επιχειρησιακής στήριξης (Frontex, κονδύλια έκτακτης ανάγκης) όσο και μέσω δίκαιης κατανομής ευθύνης.

Σε διαφορετική περίπτωση, προειδοποιούν, ελλοχεύει ο κίνδυνος η Κρήτη να μετατραπεί σε «νέα Λαμπεντούζα» της Ανατολικής Μεσογείου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανθρωπιστική και πολιτική διαχείριση της κρίσης.

Ο πρώην υπουργός Μεταφορών της Ρωσίας, Ρομάν Σταροβόιτ, βρέθηκε νεκρός από σφαίρα, κοντά στη Μόσχα, λίγες ώρες αφότου αποπέμφθηκε από τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Οι ρωσικές αρχές ανέφεραν τη Δευτέρα ότι το κυρίαρχο σενάριο είναι αυτό της αυτοκτονίας.

Το προεδρικό διάταγμα που δημοσιεύθηκε νωρίτερα την ίδια ημέρα δεν παρείχε εξήγηση για την απομάκρυνσή του από το αξίωμα. Ωστόσο, πολιτικοί αναλυτές έσπευσαν να συνδέσουν την εξέλιξη με έρευνα για υπόθεση διαφθοράς στην περιφέρεια του Κουρσκ, την οποία ο Σταροβόιτ διοικούσε παλαιότερα.

Όπως μεταδίδει το πρακτορείο Reuters, δεν υπήρξε ανεξάρτητη επιβεβαίωση αυτών των εικασιών. Πηγή του τομέα των μεταφορών, η οποία μίλησε ανώνυμα λόγω της ευαισθησίας του θέματος, ανέφερε ότι η θέση του Σταροβόιτ είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση εδώ και μήνες, εξαιτίας ερωτημάτων γύρω από την ίδια υπόθεση.

Η έρευνα φέρεται να επικεντρώνεται στη διάθεση 19,4 δισεκατομμυρίων ρουβλίων (περίπου 211 εκατ. ευρώ) που δόθηκαν το 2022 για την ενίσχυση των ρωσικών συνόρων με την Ουκρανία, και στο κατά πόσο τα κονδύλια αξιοποιήθηκαν ορθά ή υπεξαιρέθηκαν.

Η Ανακριτική Επιτροπή της Ρωσίας ανακοίνωσε ότι εργάζεται για να εξακριβώσει τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου του πρώην υπουργού.

Σύμφωνα με ρωσικά μέσα ενημέρωσης που επικαλούνται πηγές προσκείμενες στις διωκτικές αρχές, κοντά στο πτώμα  βρέθηκε ένα πιστόλι που ανήκε στον ίδιο τον Σταροβόιτ. Ορισμένα δημοσιεύματα σημείωσαν επίσης ότι το σώμα του εντοπίστηκε με τραύμα στο κεφάλι, σε θάμνους κοντά στο όχημα και όχι μέσα στο αυτοκίνητο.

Το όχημα είχε αφεθεί κοντά σε πάρκο, σε κοντινή απόσταση από την οικία του, στην περιφέρεια της Μόσχας.

Ο Σταροβόιτ είχε διατελέσει κυβερνήτης της περιοχής του Κουρσκ για σχεδόν πέντε χρόνια, προτού αναλάβει καθήκοντα υπουργού Μεταφορών τον Μάιο του 2024. Τρεις μήνες αργότερα, ουκρανικές δυνάμεις εισήλθαν στην περιφέρεια του Κουρσκ σε μία από τις μεγαλύτερες εισβολές ξένων στρατευμάτων σε ρωσικό έδαφος από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο –  επιχειρήσεις που τερματίστηκαν μόλις πρόσφατα, έπειτα από σφοδρές συγκρούσεις και εκτεταμένες καταστροφές.

Τον Απρίλιο του τρέχοντος, ο διάδοχος του Σταροβόιτ στην περιφέρεια και πρώην αναπληρωτής του, Αλεξέι Σμιρνόφ, κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση κονδυλίων που προορίζονταν για στρατιωτικούς σκοπούς. Οι κατηγορίες ανέφεραν ότι τα κεφάλαια που είχαν διατεθεί για την ενίσχυση των συνόρων υπεξαιρέθηκαν, καθιστώντας την περιοχή του Κουρσκ ευάλωτη σε ουκρανικές επιθέσεις.

Δημοσιεύματα ρωσικών μέσων τη Δευτέρα ανέφεραν ότι ο Σμιρνόφ κατέθεσε ενώπιον των αρχών πως ο Σταροβόιτ συμμετείχε επίσης στην απάτη. Το Reuters δεν κατόρθωσε να επιβεβαιώσει αυτή την πληροφορία. Ο δικηγόρος του Σμιρνόφ – ο οποίος αρνείται τις κατηγορίες – δήλωσε στο κρατικό πρακτορείο RIA ότι δεν μπορεί να σχολιάσει.

Προκλήσεις στον τομέα των μεταφορών

Η αποπομπή του Σταροβόιτ σημειώνεται σε μια περίοδο ιδιαίτερης πίεσης για τον τομέα των μεταφορών στη Ρωσία, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται στο τέταρτο έτος.

Η ρωσική αεροπορική βιομηχανία αντιμετωπίζει ελλείψεις ανταλλακτικών, ενώ οι Ρωσικοί Σιδηρόδρομοι – ο μεγαλύτερος εργοδότης της χώρας – πλήττονται από αυξανόμενο κόστος δανεισμού, ως αποτέλεσμα των υψηλών επιτοκίων που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού.

Παράλληλα, τακτικά πλήγματα από ουκρανικά μη επανδρωμένα μακράς εμβέλειας αναγκάζουν ρωσικά αεροδρόμια να αναστέλουν προσωρινά τη λειτουργία τους, προκαλώντας σημαντικές διαταραχές.

Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε ότι καθήκοντα υπηρεσιακού υπουργού Μεταφορών αναλαμβάνει ο πρώην κυβερνήτης της περιοχής Νοβγκορόντ, Αντρέι Νικίτιν. Δημοσιεύθηκαν, μάλιστα, φωτογραφίες από τη συνάντησή του με τον πρόεδρο Πούτιν στο Κρεμλίνο.

Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με την άμεση τοποθέτηση του Νικίτιν, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, ανέφερε ότι ο πρόεδρος Πούτιν θεωρεί πως διαθέτει τα κατάλληλα επαγγελματικά προσόντα και εμπειρία για τη θέση.

Το υπουργείο Μεταφορών δεν προέβη σε κάποιο σχόλιο.

Κατά τη συνάντησή του με τον Πούτιν, ο Νικίτιν τόνισε την πρόθεσή του να επικεντρωθεί στην ψηφιοποίηση του τομέα των μεταφορών, με στόχο τη μείωση της συμφόρησης στη μεταφορά φορτίων και την καλύτερη διακίνηση εμπορευμάτων στα σύνορα.

Με τη συμβολή των Gleb Stolyarov και Andrew Osborn

ΤΟΚΥΟ—Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας το Σάββατο προειδοποίησε για περισσότερους πιθανώς ισχυρούς σεισμούς σε ύδατα νοτιοδυτικά των κυρίων νήσων της, αλλά τόνισε στο κοινό να μην πιστεύει αβάσιμες προβλέψεις για μαζική καταστροφή.

Αρχές την Παρασκευή εκκένωσαν κάποιους κατοίκους από μακρινά νησιά κοντά στο επίκεντρο του σεισμού κλίμακας 5,5 κοντά στο άκρο του νοτιότερου κύριου νησιού ονόματι Κυούσου.

Αυτός ο σεισμός την Πέμπτη, αρκετά δυνατός ώστε ήταν δύσκολο να σταθείς όρθιος, ήταν μία από τις πάνω από 1.000 δονήσεις στα νησιά της περιφέρειας Καγκοσίμα τις τελευταίες δύο εβδομάδες που τροφοδότησαν φήμες με πηγή ένα βιβλίο κόμικ που προέβλεπε μια μαζική καταστροφή στην χώρα αυτόν τον μήνα.

«Με την παρούσα επιστημονική μας γνώση, είναι δύσκολο να προβλέψουμε τον ακριβή χρόνο, τόπο ή κλίμακα ενός σεισμού», είπε ο Αγιατάκα Εμπίτα, διευθυντής της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας της Ιαπωνίας στο τμήμα σεισμών και τσουνάμι, μετά από τον κλίμακας 5,4 βαθμών σεισμό που χτύπησε την περιοχή πάλι το Σάββατο.

«Ζητούμε ο κόσμος να βασίσει την κατανόησή του σε επιστημονικά στοιχεία», είπε ο Εμπίτα σε συνέντευξη τύπου.

Το μάνγκα, που κάποιοι ερμήνευσαν ότι προέβλεψε ένα καταστροφικό γεγονός το Σάββατο, έκανε κάποιους ταξιδιώτες να αποφύγουν την Ιαπωνία. Αφίξεις από το Χονγκ Κονγκ, όπου φήμες κυκλοφόρησαν ευρέως, μειώθηκαν 11% τον Μάιο από τον ίδιο μήνα πέρυσι, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα.

Η Ιαπωνία είχε τον μέγιστο αριθμό επισκεπτών φέτος, με τον Απρίλιο να έρχεται πρώτος με 3.9 εκατομμύρια επισκέπτες.

Η Ρύο Τατσκούκι, η συγγραφέας του μάνγκα «Το μέλλον που είδα», εξέδωσε αρχικά το κόμικ το 1999 με νέα έκδοση το 2021, και είπε ότι «δεν είναι προφήτης», σε δήλωση που δημοσιεύθηκε από τον εκδότη της.

Οι σεισμοί είναι συχνοί στην Ιαπωνία, συχνότεροι από οποιοδήποτε άλλο μέρος του πλανήτη. Αποτελούν το ένα πέμπτο των σεισμών παγκοσμίως έντασης 6 βαθμών ή παραπάνω.

Η Epoch Times συνέβαλε σε αυτό το άρθρο.

Οι ήδη τεταμένες σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Μπακού επιδεινώθηκαν περαιτέρω αυτή την εβδομάδα, μετά τη σύλληψη δύο δημοσιογράφων του ρωσικού κρατικού πρακτορείου Sputnik και αρκετών ακόμη Ρώσων υπηκόων από τις αρχές του Αζερμπαϊτζάν.

Ως απάντηση, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον πρέσβη του Αζερμπαϊτζάν στη Μόσχα, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά του για τις, κατά την ίδια πηγή, «μη φιλικές ενέργειες» του Μπακού και την «παράνομη κράτηση Ρώσων δημοσιογράφων», σύμφωνα με όσα μετέδωσε το πρακτορείο TASS.

Οι συλληφθέντες κατηγορούνται για συνωμοσία με σκοπό την απάτη και για ξέπλυμα χρήματος – αδικήματα που επισύρουν πολυετείς ποινές κάθειρξης.

Ο Μάθιου Μπράιζα, πρώην Αμερικανός διπλωμάτης και πρεσβευτής στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν την περίοδο 2011–2012, φέρεται να δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν προχώρησε στο κλείσιμο των γραφείων του Sputnik, χαρακτηρίζοντάς το «ρωσικό προπαγανδιστικό μέσο».

Σύμφωνα με τον Μπράιζα, εξετάζεται ή έχει ήδη αποφασιστεί και το κλείσιμο όλων των ρωσόφωνων σχολείων στη χώρα. Όπως επισήμανε, μια τέτοια εξέλιξη θα είχε βαρύνουσα σημασία, καθώς η Μόσχα έχει ιστορικά επικαλεστεί την ανάγκη προστασίας των ρωσόφωνων πληθυσμών για να δικαιολογήσει επεμβάσεις, είτε με μέσα υβριδικού πολέμου, όπως στις Βαλτικές χώρες, είτε με ανοιχτές πολεμικές επιχειρήσεις, όπως στην Ουκρανία.

Ο ίδιος διπλωμάτης υποστήριξε ότι οι εντάσεις μεταξύ των δύο κρατών εντείνονται διαρκώς.

Η κλιμάκωση ξεκίνησε λίγες ημέρες αφότου οι ρωσικές αρχές προχώρησαν στη σύλληψη αρκετών πολιτών ρωσικής υπηκοότητας αζερικής καταγωγής στην πόλη Γεκατερίνμπουργκ, με την κατηγορία της συμμετοχής σε οργανωμένο έγκλημα και ανθρωποκτονίες. Δύο από τους συλληφθέντες φέρεται να πέθαναν υπό κράτηση. Οι ρωσικές αρχές απέδωσαν τον έναν θάνατο σε καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ ο δεύτερος τελεί υπό διερεύνηση.

Το υπουργείο Εσωτερικών του Αζερμπαϊτζάν εξέδωσε στις 28 Ιουνίου ανακοίνωση καταδικάζοντας τις συλλήψεις και αποδίδοντας σε αυτές τους θανάτους των δύο ομοεθνών. Απαίτησε επίσης από τη ρωσική πλευρά να αποδώσει ευθύνες στους υπαιτίους «της απαράδεκτης αυτής βίας».

Τα δύο πτώματα επαναπατρίστηκαν και κρατικός ιατροδικαστής στο Αζερμπαϊτζάν ισχυρίστηκε ότι οι νεκροί έφεραν σημάδια ξυλοδαρμού. Η ρωσική κυβέρνηση δεν έχει σχολιάσει μέχρι στιγμής τις καταγγελίες αυτές.

Παράλληλα με τις συλλήψεις Ρώσων πολιτών, το Μπακού προχώρησε σε σειρά άλλων μέτρων αντίποινων, μεταξύ των οποίων η ακύρωση προγραμματισμένης επίσκεψης κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας στη Μόσχα και η ματαίωση όλων των ρωσικών πολιτιστικών εκδηλώσεων στη χώρα, όπως συναυλίες, φεστιβάλ και εκθέσεις, σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

 

Σε ερώτηση για τις εξελίξεις, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου φέρεται να εξέφρασε τη λύπη της ρωσικής κυβέρνησης για τις αποφάσεις αυτές, σημειώνοντας ότι οι συλλήψεις στη Γεκατερίνμπουργκ αφορούσαν καθαρά ζητήματα αστυνομικής φύσης και δεν θα έπρεπε να αποτελέσουν αφορμή για τέτοιες αντιδράσεις.

Ο ειδικός σε ευρασιατικές υποθέσεις Φερίτ Τεμούρ, μιλώντας επίσης στην Epoch Times, υποστήριξε ότι οι διμερείς σχέσεις είχαν ήδη διαταραχθεί από τον Δεκέμβριο του 2023, όταν αεροσκάφος πολιτικής αεροπορίας του Αζερμπαϊτζάν φέρεται να χτυπήθηκε από ρωσικά αντιαεροπορικά πυρά, κατά λάθος, πάνω από ρωσικό εναέριο χώρο, πριν συντριβεί στο έδαφος του Καζακστάν.

Ο Τεμούρ ανέφερε ότι από τότε Ρώσοι και Αζέροι αξιωματούχοι ασφαλείας ξεκίνησαν κύμα αμοιβαίων επιχειρήσεων κατά δημοσιογράφων και πολιτών αλλοδαπής προέλευσης. Όπως είπε, οι διπλωματικές διαμαρτυρίες συνεχίζονται σε ανώτατο επίπεδο, με το Μπακού να κατηγορεί ρωσικά μέσα ενημέρωσης για κατασκοπεία και να λαμβάνει μέτρα εναντίον τους.

Η αεροπορική τραγωδία αναταράσσει τις σχέσεις

Το Αζερμπαϊτζάν, πρώην σοβιετική δημοκρατία στον Νότιο Καύκασο, διατηρούσε έως πρόσφατα φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία. Η Μόσχα διαδραμάτιζε συχνά ρόλο διαμεσολαβητή στην πολύχρονη εδαφική διαμάχη του Μπακού με την Αρμενία, με τις δύο χώρες να είναι μέλη της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών, μιας ρωσοκεντρικής περιφερειακής συμμαχίας.

Η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, δήλωσε στις 3 Ιουλίου ότι Ρωσία και Αζερμπαϊτζάν εξακολουθούν να διατηρούν «στρατηγική συμμαχία», σημειώνοντας πως οι σχέσεις αυτές εδράζονται σε κοινό ιστορικό παρελθόν από την εποχή της ΕΣΣΔ. Οι δύο χώρες έχουν επίσης ανεπτυγμένους εμπορικούς δεσμούς, με το Αζερμπαϊτζάν να αποτελεί σημαντικό διάδρομο μεταφοράς ρωσικών εμπορευμάτων προς Ιράν και Μέση Ανατολή.

Ωστόσο, οι σχέσεις δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν αεροσκάφος από το Μπακού με προορισμό το Γκρόζνι συνετρίβη στο Καζακστάν, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 38 άνθρωποι. Το Αζερμπαϊτζάν υποστήριξε ότι το αεροσκάφος επλήγη κατά λάθος από ρωσικά αντιαεροπορικά πυρά. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν φέρεται να εξέφρασε «συλλυπητήρια» για το περιστατικό, χωρίς ωστόσο να αναλάβει επίσημα την ευθύνη. Η πλευρά του Μπακού κατηγόρησε τη Μόσχα ότι υποβάθμισε το γεγονός.

Έκθεση των αρχών του Καζακστάν τον Φεβρουάριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αεροσκάφος είχε υποστεί εκτεταμένες εξωτερικές ζημιές, χωρίς να αποδίδει την ευθύνη με σαφήνεια.

 

Γεωπολιτικές ανακατατάξεις

Οι διμερείς σχέσεις επιδεινώθηκαν περαιτέρω την άνοιξη. Ο πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ δεν παρέστη στη στρατιωτική παρέλαση για την Ημέρα της Νίκης στη Μόσχα, ενώ λίγες εβδομάδες αργότερα η Μόσχα φέρεται να δυσανασχέτησε για την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών της Ουκρανίας στο Μπακού.

Ο Μάθιου Μπράιζα υπενθύμισε ότι μέχρι τα τέλη του 2024 οι σχέσεις Πούτιν και Αλίγιεφ χαρακτηρίζονταν ως ιδιαίτερα στενές, ωστόσο το περιστατικό της κατάρριψης του αεροσκάφους, το οποίο ο Αλίγιεφ φέρεται να θεώρησε προσβλητικό και ανεπαρκώς διαχειρισμένο από τη ρωσική πλευρά, αποτέλεσε το σημείο καμπής.

Σύμφωνα με τον Αμερικανό διπλωμάτη, οι θάνατοι δύο Αζέρων πολιτών υπό κράτηση στη Ρωσία όξυναν περαιτέρω την οργή του Αζέρου προέδρου.

Παράλληλα, σημείωσε, η Αρμενία απομακρύνεται από τη Ρωσία και ενισχύει τις σχέσεις της με τη Δύση, την ώρα που το Αζερμπαϊτζάν βαθαίνει τη συνεργασία του με την Τουρκία.

Ο Τεμούρ αποδίδει τη ρήξη σε στρατηγική στροφή του Αζερμπαϊτζάν στην εξωτερική πολιτική του, με υποστήριξη –εν μέρει– από το Ισραήλ, στοιχείο που, όπως εκτιμά, συνιστά απειλή για τη Ρωσία και το Ιράν.

Την 1η Ιουλίου, ανώτατος αξιωματούχος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, ο Ντμίτρι Μαζιούκ, φέρεται να προειδοποίησε για «ενεργές προσπάθειες κάποιων δυνάμεων» να υπονομεύσουν τις ρωσο-αζερικές σχέσεις, χωρίς να κατονομάσει ποιους εννοούσε.