ΚΟΣΜΟΣ

Έπειτα από δώδεκα ημέρες σφοδρών εχθροπραξιών, Ισραήλ και Ιράν συμφώνησαν να αποκλιμακώσουν μία σύγκρουση που είχε προκαλέσει έντονη ανησυχία σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Η κρίση ξεκίνησε με φόντο το αδιέξοδο στις συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ φέρεται να είχε πιέσει την Τεχεράνη να εγκαταλείψει πλήρως τις πυρηνικές της δραστηριότητες, την ώρα που Ιρανοί διαπραγματευτές δήλωναν απροθυμία να αποποιηθούν τις δυνατότητες εμπλουτισμού ουρανίου. Η Τεχεράνη επέμενε ότι δεν επιδιώκει την απόκτηση πυρηνικών όπλων.

Τα ξημερώματα της 13ης Ιουνίου, ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη πραγματοποίησαν αιφνιδιαστική επίθεση με στόχο να πλήξουν το πυρηνικό πρόγραμμα και τις στρατιωτικές δυνατότητες του Ιράν. Μετά από αυτό, οι Ιρανοί ακύρωσαν συνομιλίες με τις ΗΠΑ που είχαν προγραμματιστεί για την επόμενη ημέρα στο Ομάν, περνώντας σε αντίποινα με μία σειρά επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και βαλλιστικούς πυραύλους, ορισμένοι από τους οποίους διέσπασαν τα ισραηλινά συστήματα αεράμυνας, προκαλώντας νεκρούς, τραυματισμούς και υλικές καταστροφές.

Καθώς η ένταση αυξανόταν, οι ΗΠΑ μετέφεραν την αεροναυτική δύναμη Nimitz στην περιοχή και έθεσαν τις ένοπλες δυνάμεις τους σε κατάσταση συναγερμού, διατάσσοντας τελικά αεροπορική επιχείρηση μεγάλης εμβέλειας, η οποία έπληξε τρεις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. Κύριος στόχος θεωρήθηκε η υπόγεια εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντό, που βρίσκεται σε βάθος δεκάδων μέτρων και εκτός εμβέλειας των περισσότερων όπλων της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας. Η Ουάσιγκτον χαρακτήρισε την επιχείρηση «τεράστια επιτυχία», αν και το εύρος των ζημιών στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα παραμένει ασαφές.

Ακολούθησε ιρανική απάντηση με βαλλιστικούς πυραύλους εναντίον αμερικανικής βάσης στο Κατάρ, κατόπιν προειδοποίησης και χωρίς θύματα. Μετά από αυτό, και κατόπιν παρακίνησης των ΗΠΑ,  Ιράν και Ισραήλ συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός.

Σε ανάρτησή του στις 23 Ιουνίου στην πλατφόρμα Truth Social, ο Αμερικανός πρόεδρος συνεχάρη τις δύο χώρες για την «αντοχή, το θάρρος και τη σοφία» που επέδειξαν ώστε να λήξει, όπως ανέφερε, ο «Δωδεκαήμερος Πόλεμος».

Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζ. Ντ. Βανς, δήλωσε αργότερα στο Fox News ότι η σύντομη σύγκρουση αποτελεί ευκαιρία για ανακαθορισμό της διπλωματίας στην περιοχή.

 

Χρονολόγιο κρίσιμων γεγονότων

13 Ιουνίου

• Ισραηλινά μαχητικά εξαπολύουν αιφνιδιαστικές επιδρομές σε στρατιωτικούς και πυρηνικούς στόχους εντός του Ιράν, πλήττοντας ανώτερους αξιωματούχους και επιστήμονες. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ισχυρίστηκε ότι το Ιράν πλησίαζε στην απόκτηση πυρηνικών όπλων και ανέφερε ότι τα πλήγματα «χτύπησαν την καρδιά» του εμπλουτισμού ουρανίου.
• Ο πρόεδρος Τραμπ ανήρτησε ότι είχε δώσει στο Ιράν διορία 60 ημερών για συμφωνία, και πως η ισραηλινή επίθεση έγινε την 61η. Παρότρυνε την Τεχεράνη να περιορίσει το πυρηνικό της πρόγραμμα.
• Τις νυχτερινές ώρες, οι ιρανικές δυνάμεις ξεκίνησαν μαζική ανταπόδοση με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

 

14 Ιουνίου

• Η Τεχεράνη αποσύρει την αντιπροσωπεία της από τις συνομιλίες με τις ΗΠΑ στο Ομάν. Οι επιθέσεις συνεχίζονται εκατέρωθεν.

 

15 Ιουνίου

• Ο Τραμπ δηλώνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι πλησιάζει η ειρήνη και ότι βρίσκονται σε εξέλιξη πολλές επαφές και διαβουλεύσεις.

16 Ιουνίου

• Ιρανικοί πύραυλοι πλήττουν τέσσερις περιοχές στο Ισραήλ. Ο Ιρανός ΥΠΕΞ Αμπάς Αραγτσί αναφέρει πως αν οι ΗΠΑ επιθυμούν ειλικρινά ειρήνη, θα πρέπει να συγκρατήσουν το Ισραήλ.
• Η ισραηλινή αεροπορία βομβαρδίζει εγκαταστάσεις του κρατικού ιρανικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα, κατηγορώντας τον για στρατιωτική χρήση.
• Στη σύνοδο των G7 — Ηνωμένες Πολιτείες,  Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία και Καναδάς — στον Καναδά, οι ηγέτες των κρατών εξέφρασαν την υποστήριξή τους στο Ισραήλ και χαρακτήρισαν το Ιράν «κύρια πηγή αστάθειας και τρομοκρατίας».
• Ο Τραμπ αποχωρεί νωρίς από τη Σύνοδο Κορυφής για να επιστρέψει στην Ουάσιγκτον, καθώς η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν συνεχίζεται. Στο αεροσκάφος Air Force One κατά την πτήση επιστροφής, ο Τραμπ δηλώνει: «Δεν επιδιώκω κατάπαυση του πυρός. Επιδιώκουμε κάτι καλύτερο από την κατάπαυση του πυρός.»

 

17 Ιουνίου

• Το Ισραήλ διατάζει εκκένωση της Περιοχής 3 στην Τεχεράνη, όπου κατοικούν περίπου 330.000 άτομα. Ο Τραμπ απαιτεί μέσω ανάρτησης «άνευ όρων παράδοση».

 

18 Ιουνίου

• Η αμερικανική πρεσβεία στο Ισραήλ ανακοινώνει ότι θα παραμείνει κλειστή για τρεις ημέρες. Ξεκινούν προσπάθειες απομάκρυνσης Αμερικανών πολιτών.

19 Ιουνίου

• Ιρανικός πύραυλος πλήττει το νοσοκομείο Σορόκα στην Μπερ Σεβά, τραυματίζοντας 240 άτομα. Ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας απειλεί τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, λέγοντας πως «δεν θα έπρεπε να συνεχίσει να υφίσταται».
• Ο Λευκός Οίκος δηλώνει ότι εντός δύο εβδομάδων θα αποφασίσει αν οι ΗΠΑ θα εμπλακούν απευθείας στη σύγκρουση.

 

20 Ιουνίου

• Οι ισραηλινές δυνάμεις αναφέρουν ότι πραγματοποίησαν επιθέσεις σε δεκάδες ιρανικούς στρατιωτικούς στόχους. Ευρωπαίοι ΥΠΕΞ συναντώνται με τον Ιρανό ομόλογό τους. Η Τεχεράνη δηλώνει ότι όσο συνεχίζονται οι επιθέσεις, δεν υπάρχει περιθώριο για διάλογο.

 

21 Ιουνίου

• Λίγο μετά τα μεσάνυχτα (ώρα Ανατολικής Ακτής ΗΠΑ): Βομβαρδιστικά αεροσκάφη B-2 Spirit της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ απογειώνονται από την αεροπορική βάση Whiteman στο Μιζούρι και κατευθύνονται ανατολικά, διασχίζοντας τον Ατλαντικό.
• 5 μ.μ. (ώρα Ανατολικής Ακτής ΗΠΑ): Τα βομβαρδιστικά αεροσκάφη B-2 εισέρχονται στην περιοχή ευθύνης του Κεντρικού Στρατηγείου των ΗΠΑ, ενώ πολεμικά πλοία των ΗΠΑ αρχίζουν να εκτοξεύουν πυραύλους Tomahawk κατά της πυρηνικής εγκατάστασης του Ισφαχάν στο Ιράν.
• 6 μ.μ. (ώρα Ανατολικής Ακτής ΗΠΑ, 1:30 π.μ. ώρα Ιράν): Αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη που πετούν μπροστά από τα βομβαρδιστικά B-2 αρχίζουν να χτυπούν τα ιρανικά συστήματα αεροπορικής άμυνας κατά μήκος της διαδρομής προς τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Φορντό και του Νατάνζ.
• Μεταξύ 6:40 μ.μ. και 7 μ.μ. (ώρα Ανατολικής Ακτής, 2-2:30 π.μ. ώρα Ιράν): Τα βομβαρδιστικά B-2 ρίχνουν βόμβες κατά των οχυρών στο Φορντό και το Νατάνζ.
• 7:05 μ.μ. ET: Οι τελευταίοι αμερικανικοί πύραυλοι Tomahawk πέφτουν στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ισφαχάν στο Ιράν.
• 7:30 μ.μ. ET (3 π.μ. ώρα Ιράν): Τα πληρώματα των βομβαρδιστικών B-2 εξέρχονται από τον ιρανικό εναέριο χώρο.
• 7:50 μ.μ. ET: Ο Τραμπ ανακοινώνει την αμερικανική επίθεση στο Ιράν.

 

22 Ιουνίου

• Σε συνέντευξη Τύπου, ο υπουργός Άμυνας Πητ Χέγκσεθ δηλώνει ότι ο στόχος της επιχείρησης δεν ήταν η αλλαγή του καθεστώτος στο Ιράν και ότι ήταν «σκόπιμα περιορισμένη».
• Ο Τραμπ ανακοινώνει ότι τα βομβαρδιστικά B-2 έχουν επιστρέψει όλα στη βάση Whiteman, σχεδόν δύο ημέρες μετά την αναχώρησή τους.
• Ο Τραμπ δημοσιεύει ένα μήνυμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο οποίο αναφέρει: «Δεν είναι πολιτικά ορθό να χρησιμοποιείται ο όρος «αλλαγή καθεστώτος», αλλά αν το τρέχον ιρανικό καθεστώς δεν είναι σε θέση να ΚΑΝΕΙ ΤΟ ΙΡΑΝ ΜΕΓΑΛΟ ΞΑΝΑ, γιατί να μην υπάρξει αλλαγή καθεστώτος; MIGA (MAKE IRAN GREAT AGAIN)!!!»
• Το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν αρχίζει διαβουλεύσεις σχετικά με το αν θα κλείσει ή όχι τα Στενά του Ορμούζ μετά τις αμερικανικές επιθέσεις.
• Σε συνέντευξή του στο «Sunday Morning Futures» του Fox News, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δηλώνει ότι θα ήταν «οικονομική αυτοκτονία» για το Ιράν να μπλοκάρει τα Στενά του Ορμούζ.
  Ο Ρούμπιο καλεί την Κίνα να πείσει το Ιράν να μην προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση.

 

23 Ιουνίου

• Η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ, προειδοποιεί εκ νέου το Ιράν να μην κλείσει το στενό του Ορμούζ.
• Το Ιράν εξαπολύει πυραυλική επίθεση κατά της αεροπορικής βάσης Αλ Ουντέιντ στο Κατάρ. Κλείνουν οι εναέριοι χώροι γύρω από το Κατάρ, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
• Οι αμερικανικές δυνάμεις αναφέρουν ότι κατάφεραν να αναχαιτίσουν τους ιρανικούς πυραύλους. Ο Τραμπ αναφέρει ότι από τους δεκατέσσερις πυραύλους που εκτόξευσε το Ιράν, οι αμερικανικές δυνάμεις «κατέρριψαν» τους δεκατρείς και «άφησαν ελεύθερο» έναν άλλο που κατευθυνόταν προς μια μη απειλητική κατεύθυνση. Η κυβέρνηση του Κατάρ αναφέρει ότι εκτοξεύτηκαν δεκαεννέα πύραυλοι, με μόνο έναν να χτυπά μία στρατιωτική βάση, χωρίς να υπάρξουν θύματα.
• Ο Τραμπ ανακοινώνει ότι το Ιράν προειδοποίησε εκ των προτέρων για την επίθεση και ότι δεν υπέστησαν ζημίες ούτε οι Αμερικανοί ούτε το Κατάρ.
• Στις 6 μ.μ. (ώρα Ανατολικής Ακτής, 1 π.μ. ώρα Ελλάδος), ο Τραμπ ανακοινώνει ότι το Ισραήλ και το Ιράν συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός, η οποία θα τεθεί σε εφαρμογή σταδιακά κατά τις επόμενες 24 ώρες.
• Στις 6 μ.μ. ώρα ΗΠΑ, ο Τραμπ ανακοινώνει κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, με σταδιακή εφαρμογή.

 

 

24 Ιουνίου

• Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της κατάπαυσης του πυρός από τον Τραμπ, τόσο το Ισραήλ όσο και το Ιράν αναφέρουν επιθέσεις της άλλης πλευράς.
• Καθώς αναχωρεί για τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ολλανδία, ο Τραμπ επικρίνει το Ισραήλ και το Ιράν για τη συνέχιση των επιθέσεων κατά τη διάρκεια της περιόδου κατάπαυσης του πυρός.
• Ο Τραμπ αποστασιοποιείται από τις συζητήσεις για αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν. «Θα ήθελα να δω τα πράγματα να ηρεμούν το συντομότερο δυνατόν», δηλώνει.
• Ο Νετανιάχου ανακοινώνει ότι το Ισραήλ ακύρωσε νέες επιθέσεις κατά του Ιράν μετά από τηλεφωνική συνομιλία με τον Τραμπ.

Το Ιράν εξαπέλυσε στις 23 Ιουνίου σειρά βαλλιστικών πυραύλων εναντίον της μεγαλύτερης αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στη Μέση Ανατολή, της Αλ Ουντέιντ στο Κατάρ, σε μια επίθεση που, σύμφωνα με Ιρανούς αξιωματούχους, αποτελεί αντίποινα για τα πλήγματα που κατάφεραν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε ιρανικές εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Όπως ανέφεραν, ο αριθμός των πυραύλων που εκτοξεύθηκαν ήταν ίσος με τον αριθμό των βομβών που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ.

Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, επιβεβαίωσε μέσω ανάρτησής του στην πλατφόρμα Truth Social ότι εκτοξεύθηκαν 14 πύραυλοι προς τη βάση, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι η Ουάσιγκτον είχε ειδοποιηθεί εκ των προτέρων από την Τεχεράνη και πως όλοι οι πύραυλοι είτε αναχαιτίστηκαν είτε δεν έπληξαν τον στόχο τους.

Λίγες ώρες αργότερα, ο Τραμπ ανακοίνωσε την επίτευξη συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις των δύο χωρών θα τερματιστούν εντός έξι ωρών, ενώ μετά την πάροδο 24 ωρών, η σύγκρουση θα θεωρείται επισήμως λήξασα. Ο ίδιος εξέφρασε την προσδοκία ότι η εκεχειρία θα είναι «ειρηνική και με σεβασμό» και από τις δύο πλευρές.

Παρότι η ιρανική επίθεση δεν προκάλεσε στρατηγική βλάβη, θεωρήθηκε ιστορική, καθώς ήταν η πρώτη φορά που ξένη δύναμη στοχοποίησε ευθέως τη βάση Αλ Ουντέιντ, η οποία φιλοξενεί χιλιάδες Αμερικανούς στρατιώτες, δεκάδες βομβαρδιστικά και μαχητικά αεροσκάφη, καθώς και κομβικές μονάδες επιμελητειακής υποστήριξης.

Το νευραλγικό κέντρο των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή

Η Αλ Ουντέιντ, αν και τυπικά καταριανή βάση που κατασκευάστηκε μυστικά τη δεκαετία του 1990, άνοιξε για τις αμερικανικές δυνάμεις στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στο πλαίσιο των επιχειρήσεων για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας.

Στην πράξη, αποτελεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική εγκατάσταση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, προσφέροντας σημαντική δυνατότητα προβολής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή.

Η σημασία της είναι διττή: αφ’ ενός στηρίζει ποικίλες αεροπορικές επιχειρήσεις, αφ’ ετέρου λειτουργεί αποτρεπτικά, ενισχύοντας τη ναυτική παρουσία των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο μέσω του Πέμπτου Στόλου που εδρεύει στο Μπαχρέιν.

Οι εγκαταστάσεις, που εκτείνονται σε 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποτέλεσαν κεντρικό επιχειρησιακό κόμβο κατά τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, φιλοξενώντας κατά διαστήματα περισσότερους από 8.000 στρατιωτικούς, καθώς και εκατοντάδες μέλη συμμαχικών δυνάμεων.

 

Από το 2009, στη βάση φιλοξενείται και το προκεχωρημένο αρχηγείο της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, που έχει υπό την εποπτεία του τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή.

Η Αλ Ουντέιντ διαθέτει θωρακισμένα υπόστεγα, αντιαεροπορικές συστοιχίες Patriot, δύο μεγάλους διαδρόμους προσγείωσης και πλήθος σύγχρονων αεροσκαφών, όπως βομβαρδιστικά B‑52 και μαχητικά F‑15 και F‑22. Σημαντικός αριθμός αυτών είχε ήδη απομακρυνθεί προσωρινά πριν από την επίθεση της 23ης Ιουνίου· δορυφορικές εικόνες της 19ης Ιουνίου εμφάνιζαν μόλις τρία αεροσκάφη στο χώρο.

Χρήση βαλλιστικών πυραύλων χωρίς θύματα

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η απόφαση του Ιράν να χρησιμοποιήσει βαλλιστικούς πυραύλους αντί για φθηνότερα μέσα, όπως τα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα μίας χρήσης.

Αμερικανός αξιωματούχος του Πενταγώνου ανέφερε με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην εφημερίδα The Epoch Times ότι χρησιμοποιήθηκαν βαλλιστικοί πύραυλοι μικρού και μεσαίου βεληνεκούς, προσθέτοντας ότι το Πεντάγωνο παρακολουθεί στενά την κατάσταση για ενδεχόμενες εξελίξεις.

Δεν έχει αποσαφηνιστεί επίσης γιατί η Τεχεράνη επέλεξε μεσαίου βεληνεκούς πυραύλους, δεδομένου ότι οι υπάρχουσες εκδόσεις πυραύλων μικρού βεληνεκούς καλύπτουν ήδη την απαιτούμενη απόσταση μέχρι το Κατάρ.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, δεν αναφέρθηκαν τραυματισμοί ή θάνατοι, ενώ και το Κατάρ, μέσω του υπουργείου Εξωτερικών, ανακοίνωσε ότι όλοι οι πύραυλοι αναχαιτίστηκαν. Η Ντόχα δήλωσε επίσης ότι διατηρεί το δικαίωμα να απαντήσει αν το κρίνει αναγκαίο.

Το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ χαρακτήρισε την επίθεση «κατάφωρη παραβίαση της κυριαρχίας του Κατάρ, του εναέριου χώρου του, του διεθνούς δικαίου και του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ» και διαμήνυσε πως διατηρεί το δικαίωμα άμεσης και ανάλογης απάντησης, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Καταδίκη από αραβικές χώρες

Χώρες της Μέσης Ανατολής καταδίκασαν επίσης την ιρανική επίθεση, με αξιωματούχους από το Μπαχρέιν, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να καλούν την Τεχεράνη να αποκλιμακώσει και να αποφύγει περαιτέρω ενέργειες.

Ο γενικός γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου, Αχμέντ Αμπούλ Γκέιτ, εξέφρασε «πλήρη αλληλεγγύη» προς το Κατάρ και χαρακτήρισε την επίθεση «απαράδεκτη».

Σε μια προσπάθεια να αμβλύνει τις εντάσεις, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι οι πύραυλοι στόχευσαν εγκαταστάσεις μακριά από κατοικημένες περιοχές και ότι η Τεχεράνη παραμένει προσηλωμένη στη διατήρηση της «μακράς παράδοσης των στενών σχέσεων» με το Κατάρ.

Ο Τραμπ, από την πλευρά του, ευχαρίστησε μέσω ανάρτησης το Κατάρ για τη συμβολή του στην αναχαίτιση της επίθεσης και εξέφρασε την ελπίδα πως Ιράν και Ισραήλ θα προχωρήσουν σε αποκλιμάκωση. Δήλωσε επίσης ότι θα ενθαρρύνει το Ισραήλ να πράξει το ίδιο, ώστε η περιοχή να οδεύσει προς «ειρήνη και αρμονία».

Η πιο κρίσιμη και βαριά οχυρωμένη πυρηνική εγκατάσταση του Ιράν βρίσκεται στην ορεινή περιοχή του Φορντό, περίπου 100 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Τεχεράνης. Ο σταθμός αυτός, μαζί με το εργοστάσιο εμπλουτισμού Νατάνζ και το πυρηνικό τεχνολογικό κέντρο του Ισφαχάν, αποτέλεσαν στόχους της σειράς αμερικανικών αεροπορικών επιδρομών που εξαπολύθηκαν το βράδυ του Σαββάτου, με σκοπό την καταστροφή ή τουλάχιστον τη σοβαρή οπισθοδρόμηση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.

Η Τεχεράνη είχε κατασκευάσει τον πυρήνα του εργοστασίου Φορντό 80 μέτρα κάτω από την επιφάνεια ενός βουνού, σε μια προσπάθεια να προστατευτεί από αεροπορικές επιδρομές. Στην εγκατάσταση φιλοξενούνται συστοιχίες προηγμένων φυγοκεντρητών ουρανίου, απαραίτητων για τον εμπλουτισμό ουρανίου σε επίπεδα που επιτρέπουν την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

Το Ιράν είχε ενημερώσει τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) το 2009 ότι η κατασκευή στο Φορντό είχε ξεκινήσει το 2007. Η Τεχεράνη είχε επικαλεστεί τότε «απειλές στρατιωτικών επιθέσεων» για να δικαιολογήσει τη δημιουργία «εναλλακτικών κέντρων» πυρηνικής δραστηριότητας. Σύμφωνα με αναλυτές, το Φορντό θεωρείται επί μακρόν ως πιθανό καταφύγιο για τυχόν κρυφές προσπάθειες του Ιράν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα.

Εκτός από το μεγάλο βάθος στο οποίο βρίσκεται, το εργοστάσιο προστατεύεται και από αντιαεροπορικές συστοιχίες, οι οποίες, σύμφωνα με αναφορές, είχαν ήδη πληγεί από ισραηλινές δυνάμεις την προηγούμενη εβδομάδα. Λόγω της υπόγειας τοποθέτησής του, στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι μόνο τα ειδικά αμερικανικά διατρητικά βλήματα έχουν τη δυνατότητα να του προκαλέσουν σημαντική ζημιά.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, είχε δώσει εντολή να αναπτυχθούν βομβαρδιστικά τύπου B-2 Spirit με φορτίο που περιλάμβανε μεγάλης ισχύος διατρητικό πυρομαχικό (Massive Ordnance Penetrator – MOP) βάρους περίπου 13.600 κιλών —τις μεγαλύτερες μη πυρηνικές βόμβες του αμερικανικού οπλοστασίου— με στόχο τις εγκαταστάσεις του Φορντό, του Νατάνζ και του Ισφαχάν.

Σε ενημέρωση που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή στο Πεντάγωνο, ο επικεφαλής του Μικτού Επιτελείου Στρατηγών των ΗΠΑ, στρατηγός Νταν Κέιν, ανέφερε ότι επτά βομβαρδιστικά B-2 πραγματοποίησαν συνολικά 14 ρίψεις βομβών διάτρησης. Η επιχείρηση του Σαββάτου, με την ονομασία «Midnight Hammer», αποτέλεσε την πρώτη επιχειρησιακή χρήση αυτών των όπλων στην πράξη.

Ο Τραμπ φέρεται να δήλωσε ότι οι τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις «καταστράφηκαν πλήρως και ολοκληρωτικά». Από την πλευρά της, η Τεχεράνη έχει επιβεβαιώσει ότι σημειώθηκαν πλήγματα, χωρίς ωστόσο να προβεί σε δημόσιο σχολιασμό για την έκταση των ζημιών.

Ο ΔΟΑΕ ανακοίνωσε την Κυριακή ότι, σύμφωνα με τις ιρανικές ρυθμιστικές αρχές, δεν έχει καταγραφεί αύξηση ραδιενεργών επιπέδων εκτός των στοχευμένων εγκαταστάσεων. Ο γενικός διευθυντής του οργανισμού, Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, δήλωσε πως, μέχρι στιγμής, δεν αναμένονται επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού ή στο περιβάλλον εκτός των περιοχών που επλήγησαν.

Ο ΔΟΑΕ είχε επίσης αναφέρει στις αρχές Μαΐου ότι το Ιράν είχε εμπλουτίσει ουράνιο σε ποσοστό 60% — επίπεδο που μπορεί να αυξηθεί σχετικά γρήγορα σε τουλάχιστον 90%, δηλαδή σε επίπεδο κατάλληλο για την κατασκευή πυρηνικού όπλου. Τον Μάρτιο του 2023, ο οργανισμός είχε εντοπίσει στο Φορντόου σωματίδια ουρανίου εμπλουτισμένα έως και σε ποσοστό 83,7%. Η ιρανική πλευρά είχε αποδώσει την ανώτερη συγκέντρωση σε «ακούσιες διακυμάνσεις στα επίπεδα εμπλουτισμού» και είχε δεσμευτεί να δώσει διευκρινίσεις.

Η Τεχεράνη επιμένει ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα έχει αποκλειστικά ειρηνικούς σκοπούς, κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Για τον σκοπό αυτό, απαιτείται εμπλουτισμός ουρανίου μόλις 3,67%. Ο ΔΟΑΕ έχει επισημάνει ότι, ιστορικά, μόνο κράτη που ανέπτυσσαν πυρηνικά όπλα είχαν προβεί σε εμπλουτισμό ουρανίου άνω του 60%.

Του Jacob Burg

Με τη συμβολή του Andrew Thornebrooke

Έντονες διεθνείς αντιδράσεις έχουν προκαλέσει τα αμερικανικά αεροπορικά πλήγματα εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, τα οποία πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η Ουάσιγκτον επιβεβαίωσε τις επιθέσεις, επισημαίνοντας ότι στόχος ήταν η παρεμπόδιση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, ενώ δηλώνει διατεθειμένη να προχωρήσει σε διπλωματικό διάλογο.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε πως «ο κόσμος είναι ασφαλέστερος» μετά τα πλήγματα, προσθέτοντας ότι οι ΗΠΑ δεν επιδιώκουν σύγκρουση με το Ιράν και παραμένουν ανοιχτές σε συνομιλίες. Τόνισε δε πως η αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη δεν είναι μέρος των αμερικανικών σχεδίων.

Σε αντίστοιχο τόνο, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, δήλωσε πως οι επιθέσεις είχαν στόχο την παρεμπόδιση του ιρανικού προγράμματος πυρηνικών όπλων, εκφράζοντας την ελπίδα για μία διπλωματική διευθέτηση. «Θέλουμε να συζητήσουμε με τους Ιρανούς σχετικά με μία μακρόχρονη διευθέτηση», δήλωσε.

Από την πλευρά του, το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε την επιχείρηση, αναφέροντας ότι αποτελεί σοβαρή παραβίαση του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και κίνηση που εντείνει την αστάθεια στη Μέση Ανατολή. Η Κίνα κάλεσε τα εμπλεκόμενα μέρη, περιλαμβανομένου του Ισραήλ, να σταματήσουν τις επιθέσεις και να προχωρήσουν σε διάλογο.

Η ρωσική κυβέρνηση χαρακτήρισε την επίθεση ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου, τονίζοντας ότι οι ενέργειες αυτές πραγματοποιήθηκαν «στο έδαφος ενός κυρίαρχου κράτους» και κάλεσε για άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών και επαναφορά στη διπλωματική οδό.

Ανησυχία εξέφρασε και το Κατάρ, το οποίο προειδοποίησε για «καταστροφικές συνέπειες» από την κλιμάκωση της έντασης και κάλεσε όλα τα μέρη να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Το Κουβέιτ ανακοίνωσε την εγκατάσταση καταφυγίων στα κυβερνητικά κτίρια, προληπτικά μέτρα που σχετίζονται με την κατάσταση στην περιοχή.

Στην Ευρώπη, οι αντιδράσεις ήταν μεικτές. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κηρ Στάρμερ κάλεσε το Ιράν να επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις, σημειώνοντας ότι δεν πρέπει να επιτραπεί στην Τεχεράνη να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Στη Γερμανία, εκφράστηκε διχογνωμία, με στελέχη του CDU να χαρακτηρίζουν την αμερικανική ενέργεια ως πιθανή ευκαιρία για διπλωματική επανεκκίνηση, ενώ κόμματα όπως το SPD και η Αριστερά εξέφρασαν επιφυλάξεις και προβληματισμό για τον κίνδυνο περαιτέρω αποσταθεροποίησης.

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών προειδοποίησε ότι η σύγκρουση μπορεί να επεκταθεί, επισημαίνοντας ότι οι τελευταίες εξελίξεις συνιστούν μέγιστο κίνδυνο για τη σταθερότητα στην περιοχή.

Σε εσωτερικό επίπεδο, το Ισραήλ έκλεισε προσωρινά τον εθνικό του εναέριο χώρο, επικαλούμενο «τις τελευταίες εξελίξεις». Σύμφωνα με τις ισραηλινές Αρχές, τα χερσαία σημεία διέλευσης προς Αίγυπτο και Ιορδανία παραμένουν σε λειτουργία.

Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή παραμένει εύθραυστη, με διεθνείς εκκλήσεις για αποκλιμάκωση και επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.